Күнкөріс минимумы

Жоспар
Кіріспе

Кірспе
Қазақстандағы және шет мемлекеттердегі күн көріс минимумы мен тұтыну себеті
Күнкөріс минимумының кейбір мезеттері
Қазақстанның және шет мелмелкеттердің еңбек ақы мөлшері

Бүгінгі күні кедейшілік қандай мемлекеттік болмасын өзекті мәселесіне айналып отырғаны баршамызға айдай анық. Кедейшілік ол басқару органдарының назарын аударуды қажет ететін ең маңызды мәселелердің бірі. Қазақстандағы кедейшілік әлеуметтік-экономикалық, саяси, мәдени-психологиялық және табиғи себептерге негізделген. Кедейлік – адам мен отбасының өмір сүруінің барлық қырларын қамтитын әлеуметтік құбылыс. Бұл күрделі мәселе бүгінде тек адамның өмір сүру деңгейінің көрсеткіші ретінде ғана емес, жалпы қоғамның тіршілік тұрмысын анықтайды, яғни халықтың әлеуметтік жағдайы, тұрмысы, экономикалық жағдайы қаншалықты қанағаттанарлық екенін көрсетеді. Кедей адамдар мемлекет алдында экономикалық тәуелді. Ол мемлекеттің көмегінсіз өзінің отбасының материалдық жағдайын қамтамасыз етуге қабілетсіз әлеуметтік топ.
Әлемнің көптеген елдерінде мемлекеттік күш экономикалық өсуге ғана емес, сонымен қатар тұрмысы нашар халықты әлеуметтік қорғау жүйесіне де бағытталып отыр.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Кірспе

Бүгінгі күні кедейшілік қандай мемлекеттік болмасын өзекті мәселесіне айналып отырғаны баршамызға айдай анық. Кедейшілік ол басқару органдарының назарын аударуды қажет ететін ең маңызды мәселелердің бірі. Қазақстандағы кедейшілік әлеуметтік-экономикалық, саяси, мәдени-психологиялық және табиғи себептерге негізделген. Кедейлік - адам мен отбасының өмір сүруінің барлық қырларын қамтитын әлеуметтік құбылыс. Бұл күрделі мәселе бүгінде тек адамның өмір сүру деңгейінің көрсеткіші ретінде ғана емес, жалпы қоғамның тіршілік тұрмысын анықтайды, яғни халықтың әлеуметтік жағдайы, тұрмысы, экономикалық жағдайы қаншалықты қанағаттанарлық екенін көрсетеді. Кедей адамдар мемлекет алдында экономикалық тәуелді. Ол мемлекеттің көмегінсіз өзінің отбасының материалдық жағдайын қамтамасыз етуге қабілетсіз әлеуметтік топ.
Әлемнің көптеген елдерінде мемлекеттік күш экономикалық өсуге ғана емес, сонымен қатар тұрмысы нашар халықты әлеуметтік қорғау жүйесіне де бағытталып отыр.
Жоспарлы жүйе жағдайында қалыптасқан еңбек ақыны төлеу мен еңбекті ынталандыру жүйесі жұмысшы күшінің тауарлық сипатын мойындамауға негізделді, ал жұмыскер жалпы халықтық әлеуметтік меншіктің иесі деп қарастырылды. Сол себептен осы кезеңде еңбек ақы жұмыскердің жұмсаған еңбегінің саны мен сапасына сәйкес оған бөлінетін ұлттық табыстың бір бөлігі ретінде қарастырылды.
Нарықтық экономика жағдайында жұмысшы күші ерекше, бірақ тауар болып табылады. Ол еңбек нарығында сатып алынады және сатылады, оның құны мен бағасы қалыптасқан сұраныс пен ұсыныс негізінде анықталады. Осыған сәйкес, сұраныс пен ұсыныс еңбек ақының мөлшерін дифференциациялаудың анықтаушы факторлары болып табылады.
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, нарықтық экономикасы дамыған елдерде еңбек ақы төлеуді реттеу екі өзара байланысты әдіске негізделеді: мемлекеттік және ұжымдық-шарттық. Ұжымдық-шарттық реттеуде негізгі көңіл еңбек ақы мәселелеріне аударылады. Еңбек ақыны ұжымдық-шарттық реттеуді жүзеге асырудың нысаны болып басты, салалық, корпоративтік, аймақтық келісімдер мен ұжымдық шарттар табылады.
Қазақстан Республикасындағы болып жатқан өзгерістердің сипаты әлеуметтік әріптестік шеңберінде әлеуметтік-еңбектік қатынастарды ұжымдық-шарттық реттеудегі еңбек ақы мәселелерін ескеруді талап етеді. Бұл жалақы жұмысшы күшінің бағасы ретінде еңбек ақының мәніне, оның соңғы жылдардағы құнсыздануына, жұмыскерлердің салалық, аймақтық және кәсіптік-біліктілік топтары бойынша еңбек ақының ақталмаған бөлінісіне байланысты болып отыр.
Сонымен жалақының мәнін жұмыс күшінің бағасы немесе құны ретінде мінездеп, ол еңбек нарығы дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткендей еңбекақының бағасы жұмыс күшіне өзгеруі мыналар болғанда болады:
- Жұмыс күші қайта өндіруді кеңінен қамтамсыз ету тек физиологиялық мұқтаждықтарды ғана емес, сонымен қатар жұмысшы және оның от-басын әлеуметтік және мәдени игіліктермен қамтамасыз ету.
- Еңбек нарығының жұмыс күшіне бағасын көрсететін еңбек ақыны реттеудің ұжымдық-шарттық жүйесінің өркениетті қалыптасуы.
- Еңбекақы көлемінің өзгешілігін объективті есептеу.
Жоғарыда келтірілген шарттар бір-бірімен тығыз байланысты және оны іске асыру заңдық және нормативтік шараларды қолдануды талап етеді, теориялық және әдістемлік жұмыстарды қоса алғанда.
Еңбекақының жұмыс күшінің бағасы ретіндегі жанама түсінігі оның объективті және дәлелденген өзгешелігін анықтауға жаңа нұсқау жасуды талап етеді.
Өз еңбегіне, істеген жұмысына, өндірген өніміне жұмысшы еңбек ақы алады. Бұл оның еңбегі үшін сый ақы, әлеуметтік эффект әкелетін осы еңбектің қажеттілігін қоғамның мақұлдауы, жұмыс берушінің табыс алуынан көрінеді, бірақ еңбекақы төлеу - тек еңбек нәтижесі үшін ғана төлем емес.Еңбекақының рөлі оның ынталандырушы әсер етуінен көрінеді: еңбекақы мөлшері төлеу тәртібі және ұйыдастыру элементтері әдетте адамда еңбекке деген жеке қызығушылықты дамытады.
Сонымен, еңбекақы екі түрлі рөл атқарады: бір жағынан, бұл еңбек нәтижесінің төлемі, екінші жағынан еңбекке деген ынта.
Жоғарыда аталған себептердің барлығы жұмыскерлердің еңбекақысын басқарудың қажеттілігі мен бүгінгі таңдағы өзектілігін көрсетіп отыр.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - еңбекақының экономикалық табиғаты туралы теориялық және методологиялық аспектілерді жалпылау негізінде жұмыскерлердің еңбек ақысын басқару ерекшеліктерін зерттеу және "Адал" кәсіпорнының қызметі мен еңбек ақы жүйесін талдау және ҚР-ғы еңбек ақыны жетілдіру бойынша тәжірибелік ұсыныстар жасау.

Қазақстандағы және шет мемлекеттердегі күн көріс минимумы мен тұтыну себеті.

Ресми мәліметтерге сәйкес, Қазақстанда көпшіліктің еңбекақысы мен табысы артып, кедейшілік деңгейі төмендеуде. Атап айтқанда, статистика жөніндегі агенттіктің мәліметтері бойынша, Қазақстандағы ең төменгі күнкөріс шамасы 2014 жылғы маусымда алдыңғы мамыр айымен салыстырғанда 7,3 пайызға артқан. Егер дүкен мен базарларға бармай, тек ресми есептермен тамақтансақ, онда Қазақстан шынымен ең озық 30 мемлекеттің қатарына кіруге дайын, көркейіп келе жатқан мемлекет екен деп қаласың.
Дегенмен өмір деңгейінің артқаны туралы айтуға бола ма? Формалды тұрғыдан -- иә, болады. Мәселен, ел халқының табысы ең төменгі күнкөріс шамасынан аз бөлігінің үлестік салмағы 2008 жылы 12,1 пайызды құраса, өткен жылы ол 2,9 пайызға дейін қысқарды. Бұл көрсеткіштің биыл ол тағы да төмендейтінін болжасақ, жақын уақытта ол мүлдем жойылады, деуге болады.

Алайда эконика мен халық тұрмысы деңгейінің өсуін әсерлеп сипаттау шынайы жағдайға жанаспайды.
Өйткені өзіміз мақтанышпен жар салған тұрмыс деңгейінің өсуі ең төменгі көнкүріс шамасы көрсеткішін айқындайтын нормативтердің өте төменгі, тек жансақтауды қамтамасыз ететін деңгейде болуы есебінен жүзеге асып отыр.
Қазақстандағы ең төменгі күн көріс құны биыл 16 983 теңгеге дейін (113 долларға жуық) өсті. Қарапайым қазақстандықтар үшін ең төменгі күнкөріс деңгейі деген нақты өмірге қатысы шамалы термин болып көрінгенімен, іс жүзінде бұл -- саяси өлшем.
Қазақстандағы ең төменгі күн көріс құны биыл 16 983 теңгеге дейін (113 долларға жуық) өсті. Қарапайым қазақстандықтар үшін ең төменгі күнкөріс деңгейі деген нақты өмірге қатысы шамалы термин болып көрінгенімен, іс жүзінде бұл -- саяси өлшем.
Осы өлшемге сәйкес кедейлік шегі белгіленіп, жалақы, зейнетақы және жәрдемақылардың минималдық мөлшері анықталады.
Қазақстандағы ең төменгі күнкөріс деңгейі азық-түлік, тауар және қызмет түрлерінің мемлекет тағайындаған минималдық жиынтығынан тұратын тұтыну қоржынының құнымен шамалас. Қазақстанда тұтынушы қоржынының параметрлері қайта қаралмағанына алты жылдан асты, ал қоржынның ақшамен өлшегендегі құны ғана инфляцияның беталысына қарай өзгертіліп келді.
Соңғы уақытта қоғамда бұл қоржынның жұтаңдығы мен оны қайта қарау қажеттігі жиі айтылып жүр. Тұтыну қоржыны -- азық-түлік және оған жатпайтын тауарлар, ең қажетті ақылы қызмет түрлеріне жұмсалатын шығындардың жиынтығы. Қоржынның азық-түлік бөлігін Қазақ тағамтану академиясы үкімет бекіткен тізім бойынша құраған. 2005 жылы бекітілген бұл тізімге 43 тағам енді.
Былтыр Қазақ тағамтану академиясы тізімге құрамында шаттық гормоны -- В6 витамині бар азық-түлік түрлерін, яғни бұрынғы тізімдегі жүзімді бананға, қарбызды асқабаққа ауыстырып, сәбилерге арналған тамақты қосуды ұсынған болатын. Академия мамандарының есебінше, жаңа қоржынның калориялық құндылығы 2175-тен 2250 килокалорияға ұлғаюы тиіс.
2013 жылы Қазақстандағы орташа күнкөріс шамасы айына 17789 теңгеге, яғни шамамен 117 долларға бағаланған. Үстіміздегі жылғы маусымда ол өткен жылдың маусымымен салыстырғанда, 9,4 пайызға артып, 20176 теңгені құрады. Алайда ақпандағы девальвация күнкөріс шамасын 110 долларға дейін төмендетті. Сөйтіп, ол бүгін толқып жатқан көрші Қырғызстандағы осындай көрсеткіштен сәл ғана артық, бірақ Қазақстандағы жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім он еседен артық.
Естеріңізге салсақ, күнкөріс шамасы дегеніміз - құрамына азық-түліктен басқа тауарлар мен қызметтер кіретін ең төменгі тұтыну себетінің құнына тең бір адамға қажетті ақшалай табыстың шекті мөлшері болып табылады.
Алайда тұтыну себетінің құнын есептеу және оның құрылымын қалыптастыру әдісі Батыс елдерінің қолданысындағы әдістен мүлдем бөлек. Мәселен, АҚШ-тағы тұтыну себеті үш жүзге жуық атаудан тұрады, онда ең үлкен пайыз азық-түлік тағамдарына берілген, бірақ бензинге, темекіге, алкогольге және үйден тыс тамақтануға жұмсалатын шығындар да қарастырылған. Францияның тұтыну себетіне 500 -ден астам атаулар енгізілген. Атап айтқанда, онда шарапқа жұмсалатын, мейрамханалар мен сұлулық салондарына бару шығындары да қарастырылған. Әрине, барлығы ең шекті мөлшермен алынған (айталық, айына бір рет киноға бару).
Отандық тұтыну себетінің азық-түлік бөлігі - тағамдардың миллиграммдап өлшеніп, жазылған мардымсыз жиынтығы. Сарапшылардың бағалауынша, ол ең шекті мөлшермен алынған, тұтыну нормасы, тіпті,... соғыс кезіндегі неміс тұтқындарының нормасынан аз. Азық-түлікке жатпайтын бөлігінде нақтылық мүлдем жоқ: оны адамдардың өздері шешеді, не нәрсе маңызды киім бе, әлде интернетті пайдалану ма. Дәрі-дәрмек, электр энергиясының, жылыту мен сумен қамтамасыз етудің құны тұтыну себетіне кірмейді және күнкөріс шамасының шекті мөлшерін есептеу кезінде есепке алынбайды. Ал бұл қызметтердің шынайы бағасы үнемі өсіп отырады және олардың күнкөріс шмамасының шекті мөлшеріндегі ресми есепке алынбайтын үлес салмағы да артады. Атап айтсақ, маусымда күнкөрістің шекті шамасындағы азық-түлік тауарларының үлесі 12105 теңгені, басқа тауарлар мен ақылы қызметтер 8710 теңгені құрады.
Еңбек ұйымдарына қатысы бар адамдардың өмір сүру деңгейінің ең төменгі көрсеткішіне азық-түлік және тұтыну тауарлары түсініктері жатады.
Азық-түлік себеті - бір адам тұтынатын азық-түлік жиынтығы. Ол адамның физикалық қажеттілігіне сай туындайды. Азық-түлік себетінің құны адам пайдаланылатын ең төменгі азық-түліктің орташа бағасы арқылы анықталады.
Тұтыну себеті - азық - түліктен және адамның денсаулығымен өмір сүруіне жағдай жасайтын тауарлар мен қызмет түрлерінен құралады.
Францияның тұтыну себетіне азық-түлік пен қызмет көрсетудің 250, АҚШ-та - 300, Англияда - 350, Германияда - 475, Ресейде - 156 түрі кіреді. АҚШ-тың тұтыну себетінде демалыс, білім алу, тұрмыстық техника сатып алу, ЖЖМ және автомобиль жөндеу мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.