Ірі қара, ұсақ малдардың бауырын тексеру жайлы ақпарат

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті.

БӨЖ

Тақырыбы : Ірі қара, ұсақ малдардың бауырын тексеру.

Орындаған: Сабырғалиева А. Қ.

Тексерген: Муратбаев Д. М.

Семей 2015.

Жоспар:

Кіріспе.
Негізгі бөлім:

Бауыр, бауырдың құрамы;
Бауырдың атқаратын қызметтері, бауыр бөлiктерi;
Бауырды зерттеу;
Бауырды пальпациялау әдісімен тексеру;
Бауырды функциональды зерттеу;
Гепатоциттер.

Қорытынды бөлім.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.

Бауыр (hepar) - ең үлкен ас қорыту безі. Омыртқасыз жануарларда бауыр ас қорыту және қоректі сіңіру процестеріне қатынасады, сондай-ақ, онда май, көмірсу жиналады. Омыртқасыздардың бауырын кейде бауыр-ұйқы безі деп те атайды, себебі ол омыртқалы жануарлар мен адамның ұйқы безі бөлінетін затқа ұқсас секрет (бездердің бөліп шығаратын заты) шығарады. Омыртқалы жануарлар мен адамда бауыр - күрделі орган, ол организмдегі зат алмасу процесіне қатысады әрі онда ас қорыту сөлдерінің бірі - өт түзіледі. Оның ересек адамдардағы орташа салмағы 1, 5 - 2 кг. Бауыр іш қуысының оң жақ жоғарғы бөлігіне орналасқан. Бауырдың көк етке жанасып жататын жоғарғы дөңес, төменгі ішкі (висцеральдық) беттері бар. Бұлар бауырды оң(үлкен) және сол(кіші) бөліктерге бөледі. Бауырдың бетінің ортасында бауыр қақпасы деп аталатын көлденең ойық болады. Ол арқылы бауырға артерия, қақпалық вена тамырлары, жүйке талшықтары өтеді де, одан лимфа тамырлары мен өт түтігі шығады. Бауыр қақпасының алдыңғы жағында өт қуығы жатады. Бауыр қорғаныш қызметін де атқарады, яғни тамақ құрамында болып, ішекте сіңірілген зиянды заттар мен белок алмасуының нәтижесінде түзілетін қанның құрамындағы улы өнімдер Бауырда зарарсыздандырылады. Бауырдың лимфа түзілудегі, қан ұюын реттеудегі және қанның тұрақты құрамын сақтаудағы маңызы зор. Бауырда қанмен келген амин қышқылдарынан белоктар, глюкоза, фруктоза, глицерин, май қышқылы түзіледі, сондай-ақ, қандағы көмірсулар бауырда гликогенге айналады. Бауырдағы зат алмасу процестері әр түрлі ферменттердің қатысуымен жүреді, оны жүйке жүйесі мен түрлі гормондар реттеп отырады.

Бауырдың құрамында 70-73% су, 2-4 % май, 17-18% ақуыз, оның ішінде ауыстырылмайтын түрлері болады. Бауырда көптеген В тобының витаминдері және А, Д, Е витаминдері де бар. Сонымен бірге бауырда көптеген ферменттер, экстрактивті заттар және темір, фосфор көп. Майдаланған, пісірілген бауыр өзіне майды жақсы сіңіреді. Бауырды алдымен өтінен бөліп алып тазалайды, содан соң жуып, кесіп 2-3 сагғат суық ағынды суда ұстайды.

Бауырдың атқаратын қызметтері:

ас қорту кезінде мүшелердің қажетті энергиямен, атап айтқанда, глюкозамен қаматамасыз ету және әр түрлі энергия көздерін глюкозаға түрлендіру (айналдыру) ;
ағзадағы қажетсіз химиялық қалдықтарды ағзадан шығарып тастау;
ағзадағы қан жасау немесе жаңарту кезінде қан плазмасындағы ақуыздарды синтездеу;
холестерин мен оның эфирін синтездеу, липидтер мен фосфолипидтерді синтездеу және ағзадағы липид алмасуын реттеу;
он екі елі ішек пен аш ішектің кейбір бөлігіндегі ас қорту процесіне қатысатын гормондар мен ферменттерді синтездеу;
Өт қышқылы мен пигменттерін синтездеу;
Кейбір дәрумендердің қорын толтырып отыру және сақтау.

Бауыр бөлiктерi - бауыр үлпершегi құрылым-қызмет бiрлiгi, пiшiнi көп бұрышты (алты бұрышты) призма тәрiздi, диаметрi 0, 7-2 мм. Жалғама бауыр тақташаларынан (lamina hepatica) құралып, бауыр жасушалары-гепатоциттерден тұрады. Бауыр тақташалары қызыл және көкқылтамырлар қосылуынан пайда болатын кең қан қылтамырлары-синусоидтармен (vas sinusoideum) бөлiнген.

Бауырды зерттеу - қарау, пальпациялау және перкуссиялау әдістері арқылы жүргізіледі. Кейбір уақыттарда микроскоп арқылы зерттейді, ол үшін тірі мал денесінен ұлпа немесе ағза бөлігін алу үшін арнайы биопсия жасайды. Негізінен бауырды зерттегенде сонымен қатар бөтен ағза мен жүйелерді бірге тексеру көптеген керекті мәліметтер береді, өйткені бауырдың зақымдануына және өзгеруіне байланысты бұл кезде денеде әртүрлі белгілер байқалады.

Қарау арқылы бауырдың оң жақ қапталының томпайып өзгеруі бауырдың шектен тыс үлкейгенінен болады.

Бауырды пальпациялау әдісімен тексеру үшін, оның оң жақ қабырға аралығының құрсақ қуысы үстін саусақпен басып көру арқылы жүргізіледі. Құрсақ қуысы қабырға аралығын сипау арқылы бауырдың өзгеру белгілерін анықтайды, егер бауыр үлкейген болса онда ол соңғы қабырға аралығынан артып тұрады. Сипап көру арқылы бауырдың көлемін, сезімталдығын, консистенциясын сонымен қатар оның басқа да өзгеру қасиеттерін анықтайды.

Бауырдың үлкеюі негізінен мына ауруларда байқалады: нефрозда. лейкозда фасциолезде және бауырдың ішкі кілегей қабығы қабынғанда, бауырдың үстіңгі беті өзгеріске ұшырағанда, бетінің бұжырлануы, туберкулезде, нефрозда, эхинококкозда ал сезімталдығының күшеюі бауырдың қабыну кезінде абсцесттерде кездеседі. Бауырды перкуссиялау арқылы оның орналасу шекарасы мен сезімталдығын және онан шыққан сәл сыздаған дыбысты анықтаймыз.

* Сиырда бауырдың бәсеңдеу дыбысы-малдың оң қапталы үстіңгі бетінің 10, 11 және 12-қабырға аралығында байқалады да, төрт, үш бұрышты форма құрайды. Жоғары шекарасы -малдың бүйректік бәсеңдеу дыбыспен қосылып жатыр ал артқы шекарасы - соңғы қабырғадан төмен мықын бүйіріне дейін, сонан соңғы қабырғадан төмен мықын бүйіріне дейін, сонан соң төмен 10-қабырғаға дейін шектесіп жатады.

* Қой мен ешкіде бауырдың бәсеңдеу дыбысының естілетін орны оң жақ қабырғада 12-қабырға аралығында байқалады. Кейбір ауруларда бауыр үлкейгенде, оның шекарасы 13-қабырға аралығына дейін жетіп, 12-қабырға дейін мықынсызығынан төмен орналасады, ал 10-қабырға аралығында иық-жауырын сызығынан төмен орналасады . Сонымен қатар ұлғайған бауырды перкуссия кезінде ауырсынуын байқаймыз.

ҚОЙДЫҢ БАУЫРЫ .

Ветеринарлық практикада кейінгі кезде құрсақ қуысы ағзаларды қарау арқылы тексереді, соның ішінде бауырды тексергенде лапароскоп аспабын пайдаланады. Бұл тексеру түрін А. С Логинов пен Б. В Уша ойлап тапқан, бірақ олар лапороскоптың адамның дене ағзаларын зерттеуге арналған түрін пайдаланған. Химиялық және гистологиялық зерттеу үшін клиникалық практикада биопсия пайдаланылады, ол үшін тірі мал денесінен, бауырдан ұлпа немесе ағза бөлігін алады. Оны алу үшін Ников троакарын, жан-жақты Уша инесін немесе Дугин троакарын пайдаланады.

Биопсия жасайтын тұс сиырда, оң жақ қапталының 11-қабырға аралығынан 2-3 см сербек сызығынан төмен бәсең дыбыс ортасы, биопсия жасағанда лапароскоп аспабы ақылы байқап көріп отырады.

Бауырды функциональды зерттеу.

Бауыр тікелей немесе жанама жолмен барлық зат алмасу процесіне қатысады. Бауыр ауырған кезде немесе қызметі бұзылғанда соған сәйкес барлық басқа жүйелер де өзгереді. Сондықтан бауырды зерттегенде ең көңіл бөлетін нәрсе биохимиялық зерттеу болып табылады, соған қарап бауырдың қызметінің бұзылғанын немесе организмнің сау екнін анықтауға болады. Сонымен бауырды функциональді зерттеудің практикада клиникалық маңызы зор.

Белок алмасуы .

Бауырдың белокты шығару қасиетін анықтау үшін онда белоктың жалпы мөлшерін және белоктың фракциялық қатынасын, сонымен қоса амин қышқылдарын т. б бар екенін білу қажет. Осыларды клиникалық практида анықтау үшін Посткинов әдісі, Токота - Ара, Вельтмона әдістерә қолданылады.

Пигменттік зат алмасу .

Бауырдың пигменттік қызметін анықтау үшін малдың бауырында болатын жалпы билирубин пигментін анықтау керек, сонымен бірге тура немесе тура емес билирубин, қан құрамында жалпы билирубиннің көбеюі, сарғаюдың күшейе түскендігін көрсетеді, ал оның фракциясын анықтау - сары аурудың түрлі формаларын білу. Осы мақсатпен несепте билирубинді анықтайды.

Гепатоциттер - көп бұрышты жасушалар, iрi домалақ ядросы жасуша ортасында жатады. Қос ядросы бар жасушаларда кездеседi. Қара мал мен жылқыда, оның саны көп емес, шошқада ол 40% жетедi. Жас өскен сайын қос ядролы, көпплоидты гепатоциттер саны 80% көбейедi. Цитоплазмасы барлық тұрақты қосындыларға, әсiресе митохондрийлерге бай болады. Гепатоциттер бетi әртүрлi құрылым-қызметке мамандандыру аймағымен сипатталады да, мыналарды құруға: гепатоциттердiң тығыз механикалық байланысын, химиялық өзара iс-қимыл жасау - жасушааралық қосылыс кешендерiн (айнала қоршап алған десмосомалар, тығыз, саңылау тәрiздi қосылыстар) ; көршi жасушалар бетiндегi өзекшелердiң бiр-бiрiне жанасып, сап түзу жолымен - өт қылтамырларын; гепатоциттер мен қан арасында саңылауға қараған көптеген микробүрлер, синусоидтарды қоршап жатқан - синусоид алды кеңiстiк есебiнен - бөлiмшелерде алмасу бетi көбеюiне қатысады. Гепатоциттiң өт қылтамырына қараған - өт және синусоидты қан қылтамырларымен байланысқан - тамырлы беттерi болады. Екi бетiнде де микробүрлер байқалады.

Гепатоциттердiң қызметтiк белсендiлiгi қанға немесе өтке бөлiнетiн әртүрлi заттарды ұстауға, түзуге, жинауға, әрі химиялық қайта құрылуына қатысқанда байқалады. Күндiз өт бөлiнуiнiң басымдылығы көрiнсе, түнде-гликоген түзiлуi (гликоген алдымен бөлiк ортасында, кейiн оның шетiнде, май-оған қарама-қарсы салынады) жүредi.

Көмiрсу алмасуында көмiрсу қоры гепатоциттерде гликоген түрiнде жиналады. Оларды қаннан ұсталған глюкозадан, басқа заттардан түзедi. Көмiрсу қажет болса, гликоген ажырауы жүредi. Гликогенез, гликогенолиз ферменттерi гиалоплазмада болады да, органеллалармен байланыспайды. Гепатоциттер бауырдың басты қызметiн-қандағы глюкозаның бiрқалыпты қоюлығын сақтауды қамтамасыз етедi.

Май алмасуында липидтердi қаннан бауыр ұстап алып, гепатоциттер оны түзетiндiктен, олар май тамшысы ретiнде жиналады. Гепатоциттерде липидтер ұсақ әсем кiшкентай бөлшектер тәрiздi болады, диаметрi 30-100 нм, синусоид алды кеңiстiкке, одан қанға бөлiнетiн-липопротеинге өзгередi. Гепатоциттер түйiршiксiз эндоплазмалық торлар ферменттерi әсерiнен май ерiтетiн дәрiлердi бұзады. Пероксисомалар этил спиртiн бұзуға қатысады.

Белок алмасуында гепатоциттердегi түйiршiктi эндоплазмалық торлар белоктар плазмасын (iшiнде қан ұюын қамтамасыз ететiн) түзiп, синусоид алды кеңiстiгiне бөледi. Ол бауыр ауруы жоғарғы қан аққыштығымен қоса жүредi. Гепатоциттер қаннан белоктарды ұстауға қабілеттi. Белоктарды сол күйiнде немесе лизосомалар бұзғаннан кейiн оларды өтке бөледi.

Бояутек алмасуына қатысқанда гепатоциттердiң эндоплазмалық тор ферментi әсерiнен, эритроциттер бұзылуынан көкбауыр, бауырдағы жемiр жасушаларда құралатын билирубин бояутегi глюкуронидпен қосылып, өтке бөлiнедi. Гепатоциттердің қызметi бұзылып, өт жолдары бiтелгенде, эритроциттер артық ыдырайды да (гемолиз), билирубин қанда жиналып, ұлпаларды сары түске бояйды (сарғыштану) .

Өттiң басты құрамбөлiгi - өт тұзы түйiршiксiз эндолазмалық тордағы холестириннен түзiледi. Ол майларды эмульсияға айналдыруға қабілеттi, олардың iшекте сiңiрiлуiне мүмкiндiк туғызады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.