Жасөспірімдерге психологиялық көмек көрсету

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Жасөспірімдерге психологиялық көмек көрсету.

Орындаған: Ауғанбекова. Б

Тобы: ПХ-315

Тексерген: Тезекбаева М. Ж.

Семей, 2015

Жоспар:

Жасөспірімдер психологиясы.
Жасөспірімдердің анатомиялық-физиологиялық ерекшелігі.
«Жасөспірімдердің тұлға аралық қарым-қатынас орнатуда көмек көрсету»

Жасөспірімдер психологиясы - жас мөлшері бойынша балалық шақ пен бозбала шақтың аралығынан табылатын 12-15 жастағы, орта буын және жоғары сынып оқушыларының психологиясы.

Жасөспірімдердің физиологиялық ерекшелігі - олардың дене бітімінің қалыптасуында болғандығы. Кейбір айрықша байқалатын анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктеріне қарай бұл кезенді «өтпе дәуірдің балалары» деп те атайды.

Жасөспірімдік кезеңнің негізгі бір ерекшелігі - жыныс мүшелерінің жетілуі. Осыған қоса бала организмінің бұл кезеңдегі жеделдетіле өсуі оқушының жоғары жүйке қызметіне де тиісінше әсер етеді. Мәселен, өздеріне бұрынғыша бала деп қарағандарға осқырына қарайды, тез әсерленгіш, қозғыш, импульсивті келеді.

Жасөспірімдердің аяқ-қолдарының тездетіле өсуі, бұлшық еттерінің қатаюы олардың дене еңбегіне құмартуларын тудырады, яғни бала жалпы еңбек энтузиазымының әсеріне оңай елігіп, ұжым арасында бар ықыласымен жұмыс істейді. Осы жастағылардан өз шамасын асыра бағалайтын, сондай-ақ әркез үлкендермен парапар әрекеттенуге тырысатын жайттарды жиі байқауға болады.

Қазақстанда және ТМД елдерінің оқыту жүйесінде бұл - төртінші сыныптан бастап балаларға жалпы білімнің негіздері оқытыла бастайды. Енді бастауыш сыныптардағыдай сабақты бір мұғалім бермей, қатарынан бірнеше мұғалім оқытатын болады. Бұл айтылғандар балалардың оқу мотивациясына әсер етіп, оларды жаңа жағдайға бейімдеуге мәжбүр етеді.

Жас жағынан алып қарағанда бұлар балалықтан ересектік дәуірге ауысудың аралық кезеңінде тұрады. Жасөспірімдер бұрын санаса бермейтін кішкене бала емес, әйтсе де оның қоғамдағы жағдайына қарап, үлкендер оны әлі де бала санайды. Ал бала болса есейгендігін айтып, өзін жеке адам ретінде көрсетуге тырысады, кейде өзімшілдікке салынып, дөрекілік мінез де көрсетіп қояды. Бұлардың «үлкен кісі» болып көрінуі кейде қате, жалған жолмен кетуі де мүмкін (мәселен, кейбір осындай балалардың шылым тартуы, үлкендермен қарсыласуы т. б. ) .

Оқушы басында туындайтын кейбір көмескі ойлар да (жыныс мүшелерінің жетілуіне орай) бұған қосымша себеп болады.

Олардың ересек болуға ұмтылуын ретті жерде қолдап кейбір балалық эмоцияларын, ар-намыс, абырой, борыш, ұят, жауапкершілік секілді жоғары сезімдерге айналдырып отыру керек. Жасөспірімдердің дербестілікке ұмтылуын да қолдап, мінез бен ерік сапаларының ұнамды бітістерін қалыптастыруға жәрдемдесіп, бұларды құр босқа қиқарлықтан, желөкпеліктен ажыратып отыру қажет.

Әрбір мұғалім, әсіресе сынып жетекшілері жасөспірімдердің жеке ерекшеліктеріне тән бейімділіктеріне қарай оларды түрлі қоғам жұмыстарына тартып, қоғамдық пайдалы еңбекке қызу араластырып отырғаны мақұл. Бұл жастағы балалардың оқу әрекетін еңбекпен дұрыс ұштастыру арқылы ғана оларды еңбексүйгіштікке, тәртіптілікке, ұжымдыққа т. б. қасиеттерге тәрбиелеуге болады.

Жасөспірімдердің іс-әрекет үстінде тез қимылдаймын деп осылайша босқа шаршап, қалатындықтарын ескеріп отырмаса болмайды. Ортаңғы сынып оқушыларының арасында көркем әдебиет, спорт, шахмат, техникамен шамадан тыс көп әуестенушілік кейде сабақ үлгерімін төмедетуге себепкер болады.

Осы жастағы балалардың қызығуы мен әуестенушілігі де күшті болады. Әсіресе олар көркем әдебиетке, саяси-қоғамдық мәселелерге, саяхат, фантастикаға әуес келеді, шытырман оқиғаға толы, қиыншылықты жеңуде өзін-өзі тәрбиелеуде түрткі болатын кітаптарды көп оқиды.

Жасөспірімдердің психикалық процестері дамып, күрделене түседі. Ойлауында заттардың себеп-салдарлық байланыстарын ажырататын көріністер, абстрактілі ұғымдар, еске сақтауында логикалық-мағыналық принципке негізделген әдістердің болуы, қиялының сан тарапқа шарықтап образдарға бай келуі осындай көп оқу, ізденудің, көп нәрсеге әуестенудің салдары болып табылады. Олардың сөйлеу ерекшеліктері мен зейінінде де, ерік сапаларында да сапалық өзгерістер байқалады.

Жасөспірімдердің ұжымның белсенді мүшесі екендігін сезіне бастауы, оның «нағыз өмірге» талаптанатындығы, өзін бағалай білушілігі, жұрт пікірімен санаса бастауы оның жеке басының едәуір жетіліп қалғанын көрсетеді. 14-15 жас балалардың арасында мамандық таңдау мәселесі жөнінде байсалды пікірлер айтылады. Бұл мәселенің күн тәртібіне қойылуы жасөспірімдердің өмірге дұрыс көзқарасы қалыптаса бастағанын аңғартады. Олар жалпы білім беретін орта мектепке оқуды жалғастырумен қатар арнаулы мамандық беретін оқу орнына не өндіріске баратындықтары туралы көп ойласады, ақыл-кеңеске құлақ түріп, отырады.

Жасөспірім шак баланың жыныстык толысуынан басталып, ересектік орын алганга дейін созылатын, көптеген физиологиялык және әлеуметтік жагдайларга байланысты шектері аныкталатын жас кезеңі. Бұл кезец 15-18 жас аралыгында етеді және көптеген өзіне тән ерекшеліктермен сипатталады.

Жыныстык даму жөнінен жігіттер мен кыздардың көбі бұл жаста пубертаттык кезеңде болады. Осы физиологиялык процеске байланысты ұл-кыздардың бip-бipiнe көз салып, жыныстык кызыгушылыгы орын ала бастайды. Жас өспірімдік кезең бала мен ересектің арасындагы аралык жагдайда болады. Балалар материалдык жагынан әлі ата-аналар карауында. Мектепте оган, екінің бірінде, сен ересексің, үлкенсің десе, екінші жагынан, одан үнемі үлкендердің айтканын сынамастан орындауды талап етеді. Бұл жагдай мектептен баска жерде де анык байкалады. Сонымен катар, жогары сынып окушылары болашакта некелесуге, өз отбасын құруга әзірлену кезеңінде. Сондыктан, психолог алдында тұрган үлкен міндеттердің бipi - жыныстык тәрбие, болашак отбасы өмipiнe даярлау, карым-катынас мәдениетін тәрбиелеу болып табылады.

Жасөспірімдік шактың аса маңызды міндеттері - мамандык таңдау, еңбек пен коғамдык-саяси кызметке даярлану және болашак мамандык алатын оку орнын аныктау. Бұл міндеттерді жүзеге асыру баладан ұзак уақыт максатты даярлыкты талап етсе, үлкендер жагынан баланың мұқтаждыгын жаксы түciнiп оган кеңес бepiп, кол ұшын беруді кажет етед. Мамандык таңдау баланың жалпы дүниетанымдык іздешстері мен өмірлік жоспарларында орныгып, нактыланады.

Жасөспірім есейген сайын таңдау кажеттігі күшейе түседі. Ойдагы, киялдагы немесе абстрактілік көптеген мумкіндіктердің ішінен неғұрлым шындыкка жакынын, кабылдауга келетшін варианттарды тандау керек болады. Сондыктан мамандыкка баулу, баланың мамандык тандау мотивациясын, кызыгушылыгын, денсаулыгын және анатомо-физиологиялык мумкіншілігін зерттеп кәсіби багдар беру - психолог алдында тұрган екінші міндет болады.

Жасөспірімдік жас кезеңінде адам өзінің кандай екенін, каншалык құнды, кабілетті екенін барынша толыгырак, түсініп білгіci келеді. өзін-өзі багалаудыц екі тәсілі бар. Оның бipiншісі -өз талаптарының деңгейін жеткен нәтижелермен салыстырып багалау, ал екіншісі - әлеуметтік жарыс, өзі туралы теңірегіндегілердің пікірлерін салыстыру. Осы тәсілдер аркылы құрылган баланың өз "менінің" бейнелері күрделі әpi бip мәндес болмайтыны белгілі.

Мұнда накты "мен" (казір кандаймын), динамикалык "мен" (кандай болгым келеді, мұраттың "мен" (өзімнің адамгершілік ұстанымдарыма байланысты сондай болуга тиістімін), киялдагы "мен" (колымнан бәpi келетін болса, сондай болар едім) т. с. с. көз алдына елестететшін"мен" бейнелері бар. өзіне-өзі талдау нәтижесінде балалар өзіне объективті, төмен немесе асыра багалауы мумкін. Балалар психолог көмегімен "Мен" көpiнicтepiн аныктауга, оны зерттеуге мумкіндіктері болуы керек. Сондыктан әр баланы өзін-өзі танып білуге үйрету психологиялык кызметтің келесі міндеті.

Осы шакта эгоцентризм, невротизм белгілері болуы әбден мумкін. Сонымен катар жас өспірімдік рефлексияныц терендігі мен каныктылыгына байланысты көптеген әлеуметтік (әлеуметтік тегі мен ортасы, білім денгейі), жеке типологиялык (интроверсия-экстроверсияның дәрежесі) және өмірбаяндык (отбасында тәрбиелену жагдайлары, құрдастарымен карым-катынасы, окыган кітаптары мен көрген кинофильмдерінің сипаты) факторларга байланысты. Психолог осы шактагы баланың ерекшеліктерін аныктап, әркайсысына кажетті көмек крсетуі керек. Бұл жас өспірімдepгe психологиялык кызмет көрсетудің келесі мідеті.

Жасөспірімдік шакта достыкты кажетсіну күрт өседі және бұл сезім өте тұракты да терең бола бастайды. Достык туралы жас өспірімдік ұғым мен оның накты дәрежесі әр балада әр түрлі болады. Қыз балаларда олардың ертерек толысатындыгымен байланысты интимдік достыкты кажетсіну ер балалардан ерте басталады. Егер жастары бip шамалас ер балалар мен кыз балалардыц достык мұраттарын салыстырса, кыз балалар ер балаларга қараганда достыкка неғұрлым жогары талаптар коятындыгы көрінеді. Есейген сайын бұл айырмашылықтар жогалады.

Достыкка деген көзкарастың жекелей айырмашылыктары да өте үлкен. Біреулеp жұп достыкты гана мойындап, нагыз дос бipey гана болу керек деп санайды. Ал екіншілерінде екі, үш және одан да көп достар болады. Тіптен барлык таныстарымен достасатындар да кездеседі. Бұл мәселе тәлім-тәрбие барысында кеңінен аударатын проблемаларының бipi болгандыктан психологиялык кызмет көрсету барысында оны талдап, шын достыктың мән-магынасын балаларга көрсету психолог міндеттеінің бipi болып саналады.

Жасөспірімдердің бipeyлepi оңашалыкты ұнатса, eкіншілері жалгыздыктан үрейлене коркады, аз уакытка да жалгыз кала алмайды. Кейде мазасыздану, фобия белгілері де орын алуы мумкін. Психолог осы шактагы баланың психологиялык дамуындагы ерекшеліктерін аныктап, оның нормадан ауыткуларына ерекше кеңіл бөліп, әркайсысына жеке-дара кажетті көмек көрсетуі керек. Бұл жас өспірімдеpгe психологиялык кызмет көрсетудің келесі міндеті.

Адамның күрделі интеллектілік оперецияларды мeңгepyi және уұғымдык аппаратының баюы, теориялык интеллектінің калыптасуы және көpiнic бepyi жас өспірімдік кезенде жетіледі. Әcipece арнайы кабілеттер шапшаң дамиды. Мүдделердің багытталуының барган сайын саралана түсумен косылып, мұның өзi жастардың акыл-ой кызметінің құрылымын кіші жастардагыга қараганда күрделі де дара сипат береді

Қaзipгi кезде жаңа тестік жүйсін колдану аркылы жогары сынып окушыларын мамандык тандауга даярлануы кажеттілігін ескере отырып, олардың шыгармашылык кабылетін, білім меңгеруднгі дербестік дәрежесін арттыруга аса маңыз беру кажет болып отыр. Арнайы кабылеттерден калыптасуы окытудың сипаты мен катар психологиялык түзету-дамыту жұмыстарымен де тыгыз байланысты. Сондыктан психологтың келесі міндеті - жогары сынып окушыларыныц интеллектуалдык дамуына ыкпал жасау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.