Өндірістік басқарудың жүйелі тәсілдемесі
Жоспар:
1. Жүйенің жалпы теориясы.
2. Өндірістік басқарудың жүйелі тәсілдемесі.
3. Өндірістің басқару жүйесіндегі басқарудың объектісі мен субъекті.сінің өзара іс.әрекеті.
4. Жүйелі тәсілдемеде өндірісті басқарудың мақсаттары
5. Ұйымдық құрылымның жүйелі тәсілдемесі
6. Басқарудың ұйымдық құрылымын жетілдірудің тиімділігін бағалау
1. Жүйенің жалпы теориясы.
2. Өндірістік басқарудың жүйелі тәсілдемесі.
3. Өндірістің басқару жүйесіндегі басқарудың объектісі мен субъекті.сінің өзара іс.әрекеті.
4. Жүйелі тәсілдемеде өндірісті басқарудың мақсаттары
5. Ұйымдық құрылымның жүйелі тәсілдемесі
6. Басқарудың ұйымдық құрылымын жетілдірудің тиімділігін бағалау
Жүйенің жалпы теориясы
Жүйенің жалпы теориясы - күрделі жүйенің іс-қимыл жасау (жұмыс істеу) заңдылықтарын зерделейтін ғылым. Ол басқар және ұйымдастыру теориясының әдістемелік негізі болып табы лады. Басқару мен жүйелі талдау әдістемесі, басқару процесіндегі құралдар ретінде оның қолданылу мүмкіндіктері мынаған негізделген: жүйелілік накты өмірде орын алатын барлық күр делі объектілердің объективті ерекшелігін білдірмек.
Профессор Людвиг фон Берталанфи жүйелі тәсілдеменің әдістемесін кеңінен баяндап беруші ғалым. Ол 1937 жылдын өзінде-ақ «Жүйенің жалпы теориясын» алға шығарды.
Жүйені біріктіруші (интегральными) қасиеттерге ие, өзар ықпалдасушы компоненттердің жиынтығы деп ұғуға болады, Ал біріктіруші қасиет жеке алғанда осы элементердің (ком поненттер) бәріне бірдей тән емес. (Берталанфи анықтамасы).
Кез келген жүйенің ерекшеліктеріне жататындар:
- тұтастық (оның элементтерін құрайтын ерекшелікте жиынтығындағы жүйелердің ерекшеліктері);
- құрылымдыты (жүйелерді оның құрылымын белгілс арқылы сипаттау мүмкіндігі);
- иерархиялылығы (жүйенің әр бөлігі белгілі бір дәрежеде өз сапасы болатын қосалқы жүйе ретінде көрінеді).
Жүйе, ең алдымен, тұтас білім ретінде қарастырылады. Жүйе қандай да бір ішкі байланыстары болмайтын кездей-соқ объектілердің жиынтығы емес, ол бір-бірімен өзара байланысты және өзара ықпалдасу үстінде болатын, сыртқы әсерге жауап қататын тұтас организм секілді.
Жүйе тұтастық тұрғысынан жеке пайда болатын элементтерддің құрамында болмайтын жаңа қасиетке, жаңа сапалы сипаттамаларға ие болмак.
Тұтастық нэтижесінің, бірлескен жаңа қасиеттердің көз жеткізіп иландыратын үлгісіне еңбек процесіндегі жай кооперацияны жатқызуға болады. Жүйенің мүмкіндіктері оның құраушы элементтерінің жай жиынтықты мүмкіндіктеріне қарағанда әлдеқайда кең.
Барлық жүйелерді шартты түрде үш түрге бөлуге болады:
техникалық;
биологиялық;
әлеуметтік, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық.
Бұл түрлердің өз заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктерін құрайтын жақтары бар.
Менеджмент үшін әлеуметтік жүйенің маңызы аса зор. Кез келген әлеуметтік жүйе әркелкі жүйелер болып табылады, оған белгісіздік тән.
Әсіресе, үлкен айырмашылыкты элеуметтік-экономикалық жүйеден кездестіруге болады, оған өндірістік-шаруашылық кешендері (кәсіпорын, салалар, аймақтар, тұтас экономика) қатысты.
Бұлай болатын себебі (яғни, жүйелердің әркелкі болуы), адам оның (жүйенің) ажырағысыз бөлігі болып табылады. Адам осы жүйелердің
Жүйенің жалпы теориясы - күрделі жүйенің іс-қимыл жасау (жұмыс істеу) заңдылықтарын зерделейтін ғылым. Ол басқар және ұйымдастыру теориясының әдістемелік негізі болып табы лады. Басқару мен жүйелі талдау әдістемесі, басқару процесіндегі құралдар ретінде оның қолданылу мүмкіндіктері мынаған негізделген: жүйелілік накты өмірде орын алатын барлық күр делі объектілердің объективті ерекшелігін білдірмек.
Профессор Людвиг фон Берталанфи жүйелі тәсілдеменің әдістемесін кеңінен баяндап беруші ғалым. Ол 1937 жылдын өзінде-ақ «Жүйенің жалпы теориясын» алға шығарды.
Жүйені біріктіруші (интегральными) қасиеттерге ие, өзар ықпалдасушы компоненттердің жиынтығы деп ұғуға болады, Ал біріктіруші қасиет жеке алғанда осы элементердің (ком поненттер) бәріне бірдей тән емес. (Берталанфи анықтамасы).
Кез келген жүйенің ерекшеліктеріне жататындар:
- тұтастық (оның элементтерін құрайтын ерекшелікте жиынтығындағы жүйелердің ерекшеліктері);
- құрылымдыты (жүйелерді оның құрылымын белгілс арқылы сипаттау мүмкіндігі);
- иерархиялылығы (жүйенің әр бөлігі белгілі бір дәрежеде өз сапасы болатын қосалқы жүйе ретінде көрінеді).
Жүйе, ең алдымен, тұтас білім ретінде қарастырылады. Жүйе қандай да бір ішкі байланыстары болмайтын кездей-соқ объектілердің жиынтығы емес, ол бір-бірімен өзара байланысты және өзара ықпалдасу үстінде болатын, сыртқы әсерге жауап қататын тұтас организм секілді.
Жүйе тұтастық тұрғысынан жеке пайда болатын элементтерддің құрамында болмайтын жаңа қасиетке, жаңа сапалы сипаттамаларға ие болмак.
Тұтастық нэтижесінің, бірлескен жаңа қасиеттердің көз жеткізіп иландыратын үлгісіне еңбек процесіндегі жай кооперацияны жатқызуға болады. Жүйенің мүмкіндіктері оның құраушы элементтерінің жай жиынтықты мүмкіндіктеріне қарағанда әлдеқайда кең.
Барлық жүйелерді шартты түрде үш түрге бөлуге болады:
техникалық;
биологиялық;
әлеуметтік, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық.
Бұл түрлердің өз заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктерін құрайтын жақтары бар.
Менеджмент үшін әлеуметтік жүйенің маңызы аса зор. Кез келген әлеуметтік жүйе әркелкі жүйелер болып табылады, оған белгісіздік тән.
Әсіресе, үлкен айырмашылыкты элеуметтік-экономикалық жүйеден кездестіруге болады, оған өндірістік-шаруашылық кешендері (кәсіпорын, салалар, аймақтар, тұтас экономика) қатысты.
Бұлай болатын себебі (яғни, жүйелердің әркелкі болуы), адам оның (жүйенің) ажырағысыз бөлігі болып табылады. Адам осы жүйелердің
Пайдаланылған әдебиеттер:
Бердалиев К.Б. «Менеджмент» лекциялар курсы
Бердалиев К.Б. «Менеджмент» лекциялар курсы
Жоспар:
1. Жүйенің жалпы теориясы.
2. Өндірістік басқарудың жүйелі тәсілдемесі.
3. Өндірістің басқару жүйесіндегі басқарудың объектісі мен субъекті-
сінің өзара іс-әрекеті.
4. Жүйелі тәсілдемеде өндірісті басқарудың мақсаттары
5. Ұйымдық құрылымның жүйелі тәсілдемесі
6. Басқарудың ұйымдық құрылымын жетілдірудің тиімділігін бағалау
Жүйенің жалпы теориясы
Жүйенің жалпы теориясы - күрделі жүйенің іс-қимыл жасау (жұмыс істеу)
заңдылықтарын зерделейтін ғылым. Ол басқар және ұйымдастыру теориясының
әдістемелік негізі болып табы лады. Басқару мен жүйелі талдау әдістемесі,
басқару процесіндегі құралдар ретінде оның қолданылу мүмкіндіктері мынаған
негізделген: жүйелілік накты өмірде орын алатын барлық күр делі
объектілердің объективті ерекшелігін білдірмек.
Профессор Людвиг фон Берталанфи жүйелі тәсілдеменің әдістемесін
кеңінен баяндап беруші ғалым. Ол 1937 жылдын өзінде-ақ Жүйенің жалпы
теориясын алға шығарды.
Жүйені біріктіруші (интегральными) қасиеттерге ие, өзар ықпалдасушы
компоненттердің жиынтығы деп ұғуға болады, Ал біріктіруші қасиет жеке
алғанда осы элементердің (ком поненттер) бәріне бірдей тән емес.
(Берталанфи анықтамасы).
Кез келген жүйенің ерекшеліктеріне жататындар:
- тұтастық (оның элементтерін құрайтын ерекшелікте жиынтығындағы
жүйелердің ерекшеліктері);
- құрылымдыты (жүйелерді оның құрылымын белгілс арқылы сипаттау
мүмкіндігі);
- иерархиялылығы (жүйенің әр бөлігі белгілі бір дәрежеде өз сапасы
болатын қосалқы жүйе ретінде көрінеді).
Жүйе, ең алдымен, тұтас білім ретінде қарастырылады. Жүйе қандай да
бір ішкі байланыстары болмайтын кездей-соқ объектілердің жиынтығы емес, ол
бір-бірімен өзара байланысты және өзара ықпалдасу үстінде болатын, сыртқы
әсерге жауап қататын тұтас организм секілді.
Жүйе тұтастық тұрғысынан жеке пайда болатын элементтерддің құрамында
болмайтын жаңа қасиетке, жаңа сапалы сипаттамаларға ие болмак.
Тұтастық нэтижесінің, бірлескен жаңа қасиеттердің көз жеткізіп
иландыратын үлгісіне еңбек процесіндегі жай кооперацияны жатқызуға болады.
Жүйенің мүмкіндіктері оның құраушы элементтерінің жай жиынтықты
мүмкіндіктеріне қарағанда әлдеқайда кең.
Барлық жүйелерді шартты түрде үш түрге бөлуге болады:
техникалық;
биологиялық;
әлеуметтік, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық.
Бұл түрлердің өз заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктерін құрайтын
жақтары бар.
Менеджмент үшін әлеуметтік жүйенің маңызы аса зор. Кез келген
әлеуметтік жүйе әркелкі жүйелер болып табылады, оған белгісіздік тән.
Әсіресе, үлкен айырмашылыкты элеуметтік-экономикалық жүйеден
кездестіруге болады, оған өндірістік-шаруашылық кешендері (кәсіпорын,
салалар, аймақтар, тұтас экономика) қатысты.
Бұлай болатын себебі (яғни, жүйелердің әркелкі болуы), адам оның
(жүйенің) ажырағысыз бөлігі болып табылады. Адам осы жүйелердің белсенді
қалыптастырушысы, жүйелердегі байланыстар қалыптастырушысы сипатын
танытып, оларды жұмыс істетеді әрі дамытады.
Әлеуметтік-экономикалық жүйенің басты ерекшелігі - оның басты
компоненті адам болғандықтан бұл жүйенің негізінде адамдардың мүддесі
жатады.
Мұндай жүйе дербестікке ие элементтерден тұрады. Бұл оның жүйе
тармақтары (подсистема) мен қосалқы жүйе (субсистема ретіндегі жүйе
элементтерін анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, жүйе тармағы жүйе
элементі немесе осы элементтерді, тобы болып табылады. Әлдеқайда жоғары
иерархиялық жүйелер қатынасындағы жүйе-жүйенің тармағы бола алады.
Мәселен, кәсіпорын, бір жағынан, дербес жүйені білдіретің болса,
екінші жағынан оны салалардың жүйе тармағы ретінде қарастыруға болады.
Бұдан шығатын қорытынды: жүйе мен жүйе тармағы арасындағы айырмашылық
салыстырмалы түрде де, абсолюттік сипатта да бола береді.
Жүйе теориясы, егер сақталмаса басқару ісінің жүзеге асуы мүмкін
болмайтынын белгілейді.
Бұл жағдай экономикалық жүйеге де қатысты:
1. Жүйелер арасында, ең алдымен, басқарушы және басқарылушы жүйелер
арасында себеп-салдар байланысты болуы керек. Бұл мынаны білдіреді: басқару
ісі жүйе мен басқарылатын объекті өзгерістерге бірдей жауап қай тарған
жағдайда ғана мүмкін болады, яғни кері байланыс орнайды.
2. Жүйелердің динамикалылығы. Жүйе бір сапалы жағдайдан екіншісіне өте
алатындай қабілетке ие болуы керек яғни бір сапалы жагдайдан екіншісіне өту
барасында да өтуден кейін де ол жүйе ретінде қалуы керек.
3. үйеде процесс ағымына әсер ете отырып, оны өзгерте алатындай
параметрдің бар болуы.
4. Жүйенің басқару ықпалын күшейте алатындай қабілеті яғни осы
ықпалға жауап қатып қана қоймай, оны тереңдететіп қабілетке ие болуы керек.
5.Басқару ақпаратын табыстау, жинақтау жэне жаңғырту мүмкіндіктерін
қамтамасыз ету.
6. Жүйелердің тұтастай сипаты. Онсыз бақылау мен бас қару мүмкін
емес.
Жүйеде басқару барлық басқару жүйелеріне ортақ аты аталған шарттар
орындалғанда ғана мүмкін болады.
Өндірісті басқарудың жүйелі тәсілдемесі
Жүйелі тәсілдеме - экономикалық ғылымда қолданылатын ғылыми зерттеудің
ең жемісті (нәтижелі) әдістерінің бірі.
Өзінің алғашқы мағынасында - грек тілінен аударғанда сөзікөптеген
элементтерден құралатын, бөліктерден тұратын бір бүтін тұтастық ұғымын
білдіреді.
Жүйенің былайша ұғыңдырылуы экономикалық тұтастыққа да қатысты;
өндіріс-пәңдердің, саймандардың, еңбек түрлері мен түпкілікті өнімдердің
жиынтығы ретінде болады.
Өндіріс - бұл әлеуметтік-экономикалық жүйе. Экономикалық деп аталу
себебі, еңбек және материалдық ресурстарды ұштастыру нәтижесінде
материалдық игіліктер пайда болып, қоғамның өндірістік күштерінің ұдайы
өндірісі ұлғаяды. Оны былайша былай анықтауға болады: Белгілі бір қоғамдық-
тарихи жағдайларда қалыптасатын өндірістік қатынастардың тұрпатын (типін)
экономикалық жүйе деп ұғуға болады.
Әлеуметтік жүйе деп аталуы адамдар құратын ұйымға байланысты.
Экономикалық жүйеге басқа жүйелерге ұқсамайтын өзіндік ерекшеліктер тән.
Экономикалық жүйе элеуметтік сипаттағы адам-машина сі ретінде
қарастырылады. Ондағы негізгі рөлді материалдык жэне рухани игіліктерді
өндіретін әрі тұтынатын адам орындайды.
Экономикалық жүйе кең мағынасындағы ұғымында қоғамдық өндістің жүйесі
ретінде, яғни өндіріс күштері (табиғи және еңбек ресурстары, өндіріс
құралдары, өнім) мен өндірістік қатынастардың жиынтығы ретінде
түсіндіріледі (акад. Н.П. Федоренко).
Экономикалық қатынас, байланыс (салааралық байланыстар жүйесі),
заңдылықтар (техникалық прогрестің, өндірісті ұйымдастырудың даму
заңдылықтарының жүйесі), міне, осы аталғандар экономикалық жүйе болып
табылады.
Жүйелі тәсілдеме арнайы ғылыми пәндердің мазмұнына жалпы теория
жүйесіне қызмет етеді, ал басқару ісі жалпылай түрде жүйелерді ретке
келтіруші ретінде анықталуы мүмкін.
Жүйелі тәсілдеме XX жүз жылдықта пайда болды деуге болады, әйтсе де,
XVIII және XIX ғасырларда ғылым әр түрлә жүйелерді зерделемеді деп бір
жақты ойлауға да болмайды. Әлбетте, астрономия Күн жүйесін, ал математика
әр түрлі санаусаттарға (атом бомбасын жасау) қол жеткізу үшін АҚШ-та алғаш
рет қолданылды, алайда жүйелі тәсілдеме азаматтық өндіріс саласындағы
басқару қызметінің іс-тәжірибесінде кеңінен қолданылды.
Жүйелі тәсілдемені қолданудың негізінде тізбекті кезеңді қамтиды:
-
бірінші кезеңде салалар анықталады, басқару субъектілері қызметінің
ауқымыы мен саласы нақтыланады. Қызметтің ақпараттық қажеттілігінің
баламалы (бағдарлы) салалары мен ауқымдары белгіленеді;
- екінші кезеңде қажетті зерттеулер (жүйелі талдау) жүзеге асырылады;
- үшінші кезеңде белгілі мәселелерді нұсқалары жасалып, әрбір міндет
бойынша оңтайлы нұсқалары таңдап алынады (сараптық бағалаулар, оның ішінде
тәуелсіз сараптама қолданылады).
Жүйелі тәсілдеменің негізінде басқару ісі жүйелердің құрылымдық және
функциялық тұтастығын қамтамасыз етуге, әрі жетілдіруге бағытталған.
Мақсатқа жеткізетін жолда кездесетін кедергілерді, кемшіліктерді анықтап,
жою. Мұнда, ең алдымен, басқарудағы жүйелі тәсілдеменің принциптері алға
шығады. Нақты тәжірибеде ол қабылданған шешімдерді жан-жақты пысықтап, оны
жүзеге асыруы ықтимал барлық нұсқаларын талдайды. Әлеуметтік жүйеде бұл
принцип басқарушылық міндетті шешу процесінде саяси және мәдени
мәселелрді
тығыз байланыстыруды ұйғарады.
Басқару процестері пайда болғалы бері жүйелі талдау кеңінен
қолданылып келеді. Экономиканы, оның құрылымын, оның құрамдық
бөліктерінің өзара қарым-қатынасы мен өзара байланысын қоса ескеріп,
біртұтас ретінде кешенді зерделеуді, экономиканың жалпы жұмыс істеу
процесінде олардың әрбіреуінің рөлін анықтауды міне, осыны жүйелі тәсілдеме
деп ұғу керек.
Экономикадағы жүйелі тәсілдеме - басқару саласындағы ірі, кешенді
мәселенің ғылыми негізделген шешімін әзірлеу әдісі болып табылады.
Жүйелі тәсілдеменің философиялық негізі оның негізгі принциптерінің
айқындап береді: жүйелердің динамикалығы, құбылыстардың байланысы, өзара
ықпалдастығы мен өзара байланысы; басты буын принциптерінің кешенділігі,
тұтастығы және иерархиялығы.
ІІроцестер мен құбылыстардағы жүйелі тәсілдеме өзара байланыстардағы
зерделеудің екі формасын ұйғарады:
1) жай кездері (простом случае) қосалқы жүйелер немесе жүйе
элементтерінің арасындағы өзара байланыстар қандай да бір аспектіде,
көбінесе экономикалық аспектіде зерттеледі;
2) әлдеқайда күрделі жағдайда (более полной формой) көп аспектілі
тәсілдеме қолданылады. Бұл арада өзара байланыстар басқарудың саяси,
экономикалық және психологиялық аспектілері қоса ескеріліп зерттеледі.
Өндірістің басқару жүйесіндегі басқарудың объектісі мен субъекті-сінің
өзара іс-әрекеті
Өндірісті басқаруға басқарудың өз объектісі мен субъектісі тән.
Басқару процесі көп қырлы қоғамдық қатынастардың кешенің қамтиды әрі
объективті және субъективті факторлар жиынтығының әрекетімен анықталады.
Басқару процесінде объективті мен субъективтінің арақатынасы
анықтаушы және шешуші ұғымдары арқылы анықталуы мүмкін. Оның өзінде де,
анықтаушы құбылыстың қажетті шарты ретінде болғанда ғана анықталмақ.
Алайда, мұның өзі жетіліксіз; Обьективті процеске субъективті фактордың
кері әсерін білдіретін анықтаушыны ұштастырғанда ғана процесті жүзеге
асырудың нағыз шынайы шартын тудырады. Басқаруда субъективті фактор болған
күннің өзінде басқару ісін субъективті ете алмайды.
Ықпал етудің тиімділігі адамдардың басқару объектісін объективті
жағдайын, оның ішкі заңдылықтарға бағынатын табиғатын қалай түсініп, қалай
қабылдайтынын көрсететін денгейімен анықталады.
Объективті мен субъективтінің өзара ықпалын талдау тек жалпы
дүниетаныммен, гносеологиялық аспектімен ғана шектеліп қалмайды: объективті
алғашқысы, субъективтісі оның көрінісі, сөйтсе де, оның шартын тудыратын
белсенді кері әсер етуді көрсетеді.
Өндірісті басқару объектісінің жалпы түріне оның салалары мен
аймақтарын құрайтын барлық халық шаруашылығы өндірістің негізгі буындары -
кэсіпорындар мен бірлесті жатады.
Мұнда басқару өндірістік күш пен өндірістік қатынастарды бірлігі
ретінде болатын осы объектілермен істес болады.
Қоғамдық өндірістің басқару объектісіне барлық халық ша руашылығының
кооперация ауқымында қызметкерлерді өндіріс кұралдарымен біріктіретін
саналы ұйымдар жатады.
Халық шаруашылығының басқару объектісіне саналы түрде қолдау
көрсетілетін халық шаруашылығының үйлесімділігі, экономиканың
теңгерімділігі және динамикалық дамуы кіреді.
Басқару ұлғайтылған ұдайы өндіру процесінің объектісіне ие.
Өндірістің басқару объектісі - бұл ел территориясына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Жүйенің жалпы теориясы.
2. Өндірістік басқарудың жүйелі тәсілдемесі.
3. Өндірістің басқару жүйесіндегі басқарудың объектісі мен субъекті-
сінің өзара іс-әрекеті.
4. Жүйелі тәсілдемеде өндірісті басқарудың мақсаттары
5. Ұйымдық құрылымның жүйелі тәсілдемесі
6. Басқарудың ұйымдық құрылымын жетілдірудің тиімділігін бағалау
Жүйенің жалпы теориясы
Жүйенің жалпы теориясы - күрделі жүйенің іс-қимыл жасау (жұмыс істеу)
заңдылықтарын зерделейтін ғылым. Ол басқар және ұйымдастыру теориясының
әдістемелік негізі болып табы лады. Басқару мен жүйелі талдау әдістемесі,
басқару процесіндегі құралдар ретінде оның қолданылу мүмкіндіктері мынаған
негізделген: жүйелілік накты өмірде орын алатын барлық күр делі
объектілердің объективті ерекшелігін білдірмек.
Профессор Людвиг фон Берталанфи жүйелі тәсілдеменің әдістемесін
кеңінен баяндап беруші ғалым. Ол 1937 жылдын өзінде-ақ Жүйенің жалпы
теориясын алға шығарды.
Жүйені біріктіруші (интегральными) қасиеттерге ие, өзар ықпалдасушы
компоненттердің жиынтығы деп ұғуға болады, Ал біріктіруші қасиет жеке
алғанда осы элементердің (ком поненттер) бәріне бірдей тән емес.
(Берталанфи анықтамасы).
Кез келген жүйенің ерекшеліктеріне жататындар:
- тұтастық (оның элементтерін құрайтын ерекшелікте жиынтығындағы
жүйелердің ерекшеліктері);
- құрылымдыты (жүйелерді оның құрылымын белгілс арқылы сипаттау
мүмкіндігі);
- иерархиялылығы (жүйенің әр бөлігі белгілі бір дәрежеде өз сапасы
болатын қосалқы жүйе ретінде көрінеді).
Жүйе, ең алдымен, тұтас білім ретінде қарастырылады. Жүйе қандай да
бір ішкі байланыстары болмайтын кездей-соқ объектілердің жиынтығы емес, ол
бір-бірімен өзара байланысты және өзара ықпалдасу үстінде болатын, сыртқы
әсерге жауап қататын тұтас организм секілді.
Жүйе тұтастық тұрғысынан жеке пайда болатын элементтерддің құрамында
болмайтын жаңа қасиетке, жаңа сапалы сипаттамаларға ие болмак.
Тұтастық нэтижесінің, бірлескен жаңа қасиеттердің көз жеткізіп
иландыратын үлгісіне еңбек процесіндегі жай кооперацияны жатқызуға болады.
Жүйенің мүмкіндіктері оның құраушы элементтерінің жай жиынтықты
мүмкіндіктеріне қарағанда әлдеқайда кең.
Барлық жүйелерді шартты түрде үш түрге бөлуге болады:
техникалық;
биологиялық;
әлеуметтік, оның ішінде әлеуметтік-экономикалық.
Бұл түрлердің өз заңдылықтары мен өзіндік ерекшеліктерін құрайтын
жақтары бар.
Менеджмент үшін әлеуметтік жүйенің маңызы аса зор. Кез келген
әлеуметтік жүйе әркелкі жүйелер болып табылады, оған белгісіздік тән.
Әсіресе, үлкен айырмашылыкты элеуметтік-экономикалық жүйеден
кездестіруге болады, оған өндірістік-шаруашылық кешендері (кәсіпорын,
салалар, аймақтар, тұтас экономика) қатысты.
Бұлай болатын себебі (яғни, жүйелердің әркелкі болуы), адам оның
(жүйенің) ажырағысыз бөлігі болып табылады. Адам осы жүйелердің белсенді
қалыптастырушысы, жүйелердегі байланыстар қалыптастырушысы сипатын
танытып, оларды жұмыс істетеді әрі дамытады.
Әлеуметтік-экономикалық жүйенің басты ерекшелігі - оның басты
компоненті адам болғандықтан бұл жүйенің негізінде адамдардың мүддесі
жатады.
Мұндай жүйе дербестікке ие элементтерден тұрады. Бұл оның жүйе
тармақтары (подсистема) мен қосалқы жүйе (субсистема ретіндегі жүйе
элементтерін анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, жүйе тармағы жүйе
элементі немесе осы элементтерді, тобы болып табылады. Әлдеқайда жоғары
иерархиялық жүйелер қатынасындағы жүйе-жүйенің тармағы бола алады.
Мәселен, кәсіпорын, бір жағынан, дербес жүйені білдіретің болса,
екінші жағынан оны салалардың жүйе тармағы ретінде қарастыруға болады.
Бұдан шығатын қорытынды: жүйе мен жүйе тармағы арасындағы айырмашылық
салыстырмалы түрде де, абсолюттік сипатта да бола береді.
Жүйе теориясы, егер сақталмаса басқару ісінің жүзеге асуы мүмкін
болмайтынын белгілейді.
Бұл жағдай экономикалық жүйеге де қатысты:
1. Жүйелер арасында, ең алдымен, басқарушы және басқарылушы жүйелер
арасында себеп-салдар байланысты болуы керек. Бұл мынаны білдіреді: басқару
ісі жүйе мен басқарылатын объекті өзгерістерге бірдей жауап қай тарған
жағдайда ғана мүмкін болады, яғни кері байланыс орнайды.
2. Жүйелердің динамикалылығы. Жүйе бір сапалы жағдайдан екіншісіне өте
алатындай қабілетке ие болуы керек яғни бір сапалы жагдайдан екіншісіне өту
барасында да өтуден кейін де ол жүйе ретінде қалуы керек.
3. үйеде процесс ағымына әсер ете отырып, оны өзгерте алатындай
параметрдің бар болуы.
4. Жүйенің басқару ықпалын күшейте алатындай қабілеті яғни осы
ықпалға жауап қатып қана қоймай, оны тереңдететіп қабілетке ие болуы керек.
5.Басқару ақпаратын табыстау, жинақтау жэне жаңғырту мүмкіндіктерін
қамтамасыз ету.
6. Жүйелердің тұтастай сипаты. Онсыз бақылау мен бас қару мүмкін
емес.
Жүйеде басқару барлық басқару жүйелеріне ортақ аты аталған шарттар
орындалғанда ғана мүмкін болады.
Өндірісті басқарудың жүйелі тәсілдемесі
Жүйелі тәсілдеме - экономикалық ғылымда қолданылатын ғылыми зерттеудің
ең жемісті (нәтижелі) әдістерінің бірі.
Өзінің алғашқы мағынасында - грек тілінен аударғанда сөзікөптеген
элементтерден құралатын, бөліктерден тұратын бір бүтін тұтастық ұғымын
білдіреді.
Жүйенің былайша ұғыңдырылуы экономикалық тұтастыққа да қатысты;
өндіріс-пәңдердің, саймандардың, еңбек түрлері мен түпкілікті өнімдердің
жиынтығы ретінде болады.
Өндіріс - бұл әлеуметтік-экономикалық жүйе. Экономикалық деп аталу
себебі, еңбек және материалдық ресурстарды ұштастыру нәтижесінде
материалдық игіліктер пайда болып, қоғамның өндірістік күштерінің ұдайы
өндірісі ұлғаяды. Оны былайша былай анықтауға болады: Белгілі бір қоғамдық-
тарихи жағдайларда қалыптасатын өндірістік қатынастардың тұрпатын (типін)
экономикалық жүйе деп ұғуға болады.
Әлеуметтік жүйе деп аталуы адамдар құратын ұйымға байланысты.
Экономикалық жүйеге басқа жүйелерге ұқсамайтын өзіндік ерекшеліктер тән.
Экономикалық жүйе элеуметтік сипаттағы адам-машина сі ретінде
қарастырылады. Ондағы негізгі рөлді материалдык жэне рухани игіліктерді
өндіретін әрі тұтынатын адам орындайды.
Экономикалық жүйе кең мағынасындағы ұғымында қоғамдық өндістің жүйесі
ретінде, яғни өндіріс күштері (табиғи және еңбек ресурстары, өндіріс
құралдары, өнім) мен өндірістік қатынастардың жиынтығы ретінде
түсіндіріледі (акад. Н.П. Федоренко).
Экономикалық қатынас, байланыс (салааралық байланыстар жүйесі),
заңдылықтар (техникалық прогрестің, өндірісті ұйымдастырудың даму
заңдылықтарының жүйесі), міне, осы аталғандар экономикалық жүйе болып
табылады.
Жүйелі тәсілдеме арнайы ғылыми пәндердің мазмұнына жалпы теория
жүйесіне қызмет етеді, ал басқару ісі жалпылай түрде жүйелерді ретке
келтіруші ретінде анықталуы мүмкін.
Жүйелі тәсілдеме XX жүз жылдықта пайда болды деуге болады, әйтсе де,
XVIII және XIX ғасырларда ғылым әр түрлә жүйелерді зерделемеді деп бір
жақты ойлауға да болмайды. Әлбетте, астрономия Күн жүйесін, ал математика
әр түрлі санаусаттарға (атом бомбасын жасау) қол жеткізу үшін АҚШ-та алғаш
рет қолданылды, алайда жүйелі тәсілдеме азаматтық өндіріс саласындағы
басқару қызметінің іс-тәжірибесінде кеңінен қолданылды.
Жүйелі тәсілдемені қолданудың негізінде тізбекті кезеңді қамтиды:
-
бірінші кезеңде салалар анықталады, басқару субъектілері қызметінің
ауқымыы мен саласы нақтыланады. Қызметтің ақпараттық қажеттілігінің
баламалы (бағдарлы) салалары мен ауқымдары белгіленеді;
- екінші кезеңде қажетті зерттеулер (жүйелі талдау) жүзеге асырылады;
- үшінші кезеңде белгілі мәселелерді нұсқалары жасалып, әрбір міндет
бойынша оңтайлы нұсқалары таңдап алынады (сараптық бағалаулар, оның ішінде
тәуелсіз сараптама қолданылады).
Жүйелі тәсілдеменің негізінде басқару ісі жүйелердің құрылымдық және
функциялық тұтастығын қамтамасыз етуге, әрі жетілдіруге бағытталған.
Мақсатқа жеткізетін жолда кездесетін кедергілерді, кемшіліктерді анықтап,
жою. Мұнда, ең алдымен, басқарудағы жүйелі тәсілдеменің принциптері алға
шығады. Нақты тәжірибеде ол қабылданған шешімдерді жан-жақты пысықтап, оны
жүзеге асыруы ықтимал барлық нұсқаларын талдайды. Әлеуметтік жүйеде бұл
принцип басқарушылық міндетті шешу процесінде саяси және мәдени
мәселелрді
тығыз байланыстыруды ұйғарады.
Басқару процестері пайда болғалы бері жүйелі талдау кеңінен
қолданылып келеді. Экономиканы, оның құрылымын, оның құрамдық
бөліктерінің өзара қарым-қатынасы мен өзара байланысын қоса ескеріп,
біртұтас ретінде кешенді зерделеуді, экономиканың жалпы жұмыс істеу
процесінде олардың әрбіреуінің рөлін анықтауды міне, осыны жүйелі тәсілдеме
деп ұғу керек.
Экономикадағы жүйелі тәсілдеме - басқару саласындағы ірі, кешенді
мәселенің ғылыми негізделген шешімін әзірлеу әдісі болып табылады.
Жүйелі тәсілдеменің философиялық негізі оның негізгі принциптерінің
айқындап береді: жүйелердің динамикалығы, құбылыстардың байланысы, өзара
ықпалдастығы мен өзара байланысы; басты буын принциптерінің кешенділігі,
тұтастығы және иерархиялығы.
ІІроцестер мен құбылыстардағы жүйелі тәсілдеме өзара байланыстардағы
зерделеудің екі формасын ұйғарады:
1) жай кездері (простом случае) қосалқы жүйелер немесе жүйе
элементтерінің арасындағы өзара байланыстар қандай да бір аспектіде,
көбінесе экономикалық аспектіде зерттеледі;
2) әлдеқайда күрделі жағдайда (более полной формой) көп аспектілі
тәсілдеме қолданылады. Бұл арада өзара байланыстар басқарудың саяси,
экономикалық және психологиялық аспектілері қоса ескеріліп зерттеледі.
Өндірістің басқару жүйесіндегі басқарудың объектісі мен субъекті-сінің
өзара іс-әрекеті
Өндірісті басқаруға басқарудың өз объектісі мен субъектісі тән.
Басқару процесі көп қырлы қоғамдық қатынастардың кешенің қамтиды әрі
объективті және субъективті факторлар жиынтығының әрекетімен анықталады.
Басқару процесінде объективті мен субъективтінің арақатынасы
анықтаушы және шешуші ұғымдары арқылы анықталуы мүмкін. Оның өзінде де,
анықтаушы құбылыстың қажетті шарты ретінде болғанда ғана анықталмақ.
Алайда, мұның өзі жетіліксіз; Обьективті процеске субъективті фактордың
кері әсерін білдіретін анықтаушыны ұштастырғанда ғана процесті жүзеге
асырудың нағыз шынайы шартын тудырады. Басқаруда субъективті фактор болған
күннің өзінде басқару ісін субъективті ете алмайды.
Ықпал етудің тиімділігі адамдардың басқару объектісін объективті
жағдайын, оның ішкі заңдылықтарға бағынатын табиғатын қалай түсініп, қалай
қабылдайтынын көрсететін денгейімен анықталады.
Объективті мен субъективтінің өзара ықпалын талдау тек жалпы
дүниетаныммен, гносеологиялық аспектімен ғана шектеліп қалмайды: объективті
алғашқысы, субъективтісі оның көрінісі, сөйтсе де, оның шартын тудыратын
белсенді кері әсер етуді көрсетеді.
Өндірісті басқару объектісінің жалпы түріне оның салалары мен
аймақтарын құрайтын барлық халық шаруашылығы өндірістің негізгі буындары -
кэсіпорындар мен бірлесті жатады.
Мұнда басқару өндірістік күш пен өндірістік қатынастарды бірлігі
ретінде болатын осы объектілермен істес болады.
Қоғамдық өндірістің басқару объектісіне барлық халық ша руашылығының
кооперация ауқымында қызметкерлерді өндіріс кұралдарымен біріктіретін
саналы ұйымдар жатады.
Халық шаруашылығының басқару объектісіне саналы түрде қолдау
көрсетілетін халық шаруашылығының үйлесімділігі, экономиканың
теңгерімділігі және динамикалық дамуы кіреді.
Басқару ұлғайтылған ұдайы өндіру процесінің объектісіне ие.
Өндірістің басқару объектісі - бұл ел территориясына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz