Нарықтық шаруашылықтың артықшылықтары және кемшіліктері туралы ақпарат

1. Кіріспе бөлім
А. Нарық дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
А. Нарықтық шаруашылық. Артықшылығы.
В. Нарықтық шаруашылықтың кемшлігі
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер

Нарық — бұл сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы тауар және қызмет көрсету процесіне байланысты қалыптасатын экономикалық қатынастардың жиынтығы.
Нарық — тауарларды сатып алу және сатумен байланысты орын алатын экономикалық қатынастар жиынтығы. Нарық тауарларды өткізуге байланысты сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы қатынастар жүйесі болып табылады.
Нарық қатынастарын зерттеуін экономикалық теория классикалық мектебі өкілдерінің еңбегінен іздегеніміз дұрыс. Оған Адам Смит пен Давид Рекардо жатады. Адам Смит рыноктык экономикаға барынша еркіндік беру қажет деп есептеген. Мемлекет «laissez faire» – «өзінше жүре берсін» саясатын жүргізгені абзал. Рыноктың өзі ұлы үйлестіруші саналады. Рыноктың тепе-теңдігі жай адам эгоизмінің негізінде жүзеге асады – пайдаға мүдделі және еркін бәсекенің болуы.

1. «Жалпы экономикалық теория» Шеденов Ө.Қ., Смғындықов Е.Н., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ү.С., Комягин Б.И.
2. Әубәкіров Я.Ә., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табеев Т.П. Экономикалық теория курсы. – Алматы, 1999.
3. Жілебеков С., Баймұхамбетова А.С., Жанайдаров У.А.Экономикалық теория: оқу құралы – Астана, 2002
4. Елемесов Р.Е. Халықаралық экономикалық қатынастар. Оқулық. - Алматы, 2003
5. Плышевский Б. Проблемы воспроизводства в современных условиях // Экономист, 2000.- № 1

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Нарықтық шаруашылықтың артықшылықтары және кемшіліктері

Орындаған: Өмірбек Г.
Тексерген: Қуантқан Б.

Семей 2015

Жоспар:
1. Кіріспе бөлім
А. Нарық дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
А. Нарықтық шаруашылық. Артықшылығы.
В. Нарықтық шаруашылықтың кемшлігі
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер

Нарық -- бұл сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы тауар және қызмет көрсету процесіне байланысты қалыптасатын экономикалық қатынастардың жиынтығы.
Нарық -- тауарларды сатып алу және сатумен байланысты орын алатын экономикалық қатынастар жиынтығы. Нарық тауарларды өткізуге байланысты сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы қатынастар жүйесі болып табылады.
Нарық қатынастарын зерттеуін экономикалық теория классикалық мектебі өкілдерінің еңбегінен іздегеніміз дұрыс. Оған Адам Смит пен Давид Рекардо жатады. Адам Смит рыноктык экономикаға барынша еркіндік беру қажет деп есептеген. Мемлекет laissez faire - өзінше жүре берсін саясатын жүргізгені абзал. Рыноктың өзі ұлы үйлестіруші саналады. Рыноктың тепе-теңдігі жай адам эгоизмінің негізінде жүзеге асады - пайдаға мүдделі және еркін бәсекенің болуы. Адам Смиттің ойынша, адам рынокта өз пайдасын көздей отырып, қаперінде жоқ нәрсеге көрінбейтін қол арқылы мақсатқа бағытталады. Өзінің мүддесін көздей отырып, қоғам мүддесіне жиірек қызмет жасайды. Еркін рынокқа бар ниетінің артуының арқасында А. Смит либерализм мектебінің айтулы идеологы болды. (Liberalis - еркін деген латын сөзі.) К.Маркс экономикалық теорияда рынок тепе-тепеңдігі мәселесі үш деңгейде қараған: микродеңгей - көпсалалы шаруашылық деңгейін және қоғамдық шаруашылықтың ең жоғарғы, көп факторлы, ұдайы өндіріс дәрежесінің деңгейі. Мысалы, К.Маркс Капиталдың екінші томында рыноктык тепе-теңдіктің схемасын экономиканың әр түрлі аясындағы өндіріспен қорланудың өзара байланыстылығына қатысты қарастырған. К.Маркс схемасында ұдайы өндірістің екі бөлімшесі пайдаланылады. (І-өндіріс құрал-жабдығының ұдайы өндірісі, ІІ-тұтыну заттарының өндірісі) және өзара айырбастың болуы қарастырылады. Жай және ұлғаймалы ұдайы өндіріс заңдары айқындалады және жиынтық қоғамның өнімінің өткерілу шарты көрсетілген. Жиынтық қоғамдық өнімнің өткерілуі І мен ІІ бөлімшелердің арасындағы және әр бөлімшенің өз ішіндегі пропорциясының сақталғанында ғана жүзеге асу мүмкіндігін К.Маркс ұлғаймалы ұдайы өндіріс схемасында көрсеткен. Осы прапорцияның бұзылуы әр түрлі өндіріс аясының өзара байланысының бұзылуына әкеліп, артық өндіру дағдарысын тудырады. К.Маркстың ұлғаймалы ұдайы өндіріс схемасындағы жалпы рыноктык тепе-теңдік швейцар экономисі Леон Вальрас (1834-1910жж.) осы тектес теориясына дөп келеді. Италия экономистері Вальфредо Паретто (1848-1923жж.) мен Энрико Баронне (1859-1924жж.) сияқты замандастары дер кезінде ол теорияны бағаламады. Шынын айтсақ, жалпы тепе-теңдікті талдау шаруашылықты жоспарлы жүргізу теориясының салдарын жасады.
Нарық дегеніміз - экономикалық категориядағы қатынастар.
Социалистік лагердегі қоғамдық меншікті дамытудағы экономикалық қатынастардың кесапаты жеке адамдардың мүмкіншілігіне қатаң тыйым салу салдарындағы білімсіздік, ең кедей мемлекеттер қатарына қосып кетті. Ал қазіргі қоғамның түпкі даму мақсаты - сондағы әркімнің өзіндік қабілет мүмкіндігіне байланысты құқықтық қатынастарды құру. Қандай бір қатынастар болмасын, оның ішіндегі ең өзектісі егелік экономикалық қатынастар. Экономикалық қатынастар дегеніміз өзі ақша, тауар, қарыз, несие, құнды қағаздар, т.б. барлық категориялардың қатынастары. Тек экономикалық қатынастар арқылы әркім өзін және өзіндік, өзгенікі және өзге материалдық және рухани әлеуметтік байлықты жасай алады. Экономикалық категориялар қызметтерінің тәртібі мен мақсатының нәтижесінде жарату, болу, қайта болу, тұтыну, жинау заңдылығы орындалады. Сонымен нарық дегеніміз - әрбір экономикалық қатынастардың жүру келісімді бағасын өлшеу арқылы анықтау. Экономикалық қатынастардың орындалуы алдымен нарықтық бағаны есептеу, нарықтық бағаға келісу, нарықтық келісім бағасымен есептесу процестерінен өтеді. Ал бұл процестердің толық орындалуы үшін оның заңды және жеке тұлғалар арасындағы сұраныстар мен ұсыныстардан құралған екі жақтық құқықтығы болады. Сұраныстар мен ұсыныстары жоқ жердегі экономикалық қатынастардың жүру нарығы болмайды.
Қазақстан экономикасының түйіні - мұнай-газ кешені. Қазақстанның Стратегия - 2030 бағдарламасында энергетикалық ресурстарға және оларды тиімді пайдалануға приоритеттік мән беріледі. Мұнай ұлттық экономиканың болашақтағы дамуын анықтайды және анықтап берді.
Қоғамдық өндіріс процесінде қоғамдық өнімнің қозғалысы сан мыңдаған шаруашылық байланыстары арқылы жүреді. Олар кәсіпорындардың, салалардың, аймақтық кешендердің (территориялық комплекстердің), халық шаруашылығының экономикалық қан тамыры іспетті, осы байланыстар арқылы өндірістің "қан айналымы" жүзеге асады. Міне, қоғамдық өнімнің осы қозғалысында нарық маңызды қызмет атқарады. Әрине, оның өміршеңдігі өндірістің табиғатына, экономикалық әлеуметтік жағдайына байланысты, дегенмен нарықтың біраз дербестілігі бар, сондықтан да болар ұдайы өндірістің барлық сатыларына, түпкі нәтижесі мен тиімділігіне айтарлықтай әсер етеді. Жалпы нарық мәселесі төңірегінде осы күнге дейін теориялық айтыстар толастай келеді. Экономикалық әдебиеттер мен зерттеулерде "нарық" деген терминнің мәні осы күнге дейін толық ашыла қойған жоқ. Көпшілігі нарықтық қатынасты стихиялық күштер үстемдік ететін ұйымдастырылмаған, кәдімгі базар мен теңесе, ал енді біразі нарықты экономиканы барлық ауруынан тез жазылатын керемет "күш" деп те дәріптеуде.
Саяси экономикалық мағынада нарық -- айырбас қатынасын білдіретін экономикалық категория деп қарайды. Ол экономикалық қатынастар жүйесінде ұдайы өндіріс процесінің маңызды сатысы, айырбасты сипаттайды.
Нарық бұрын -- соңды біздің елде терең зерттелмеген, сондықтан оның мәнін қате түсіну қазіргі әдебиеттерде жиі кездеседі. Себебі, бөлу әдістеріне негізделген басқару жүйесі жағдайында нарық проблемалары тиісті ғылыми зерттеу пәні бола алмады. Ұзақ жылдар бойы әкімшіл -- әміршіл жүйенің идеологиялық тұтқынында болып келген экономикалық ғылымдарда нарықтың маңызы мен орны туралы даурықпалық көзқарас басым болды. Нарық мәселелерінің қоғамдағы қайта құру теориясы мен практикасында алатын зор мәніне қарамастан, ТМД-ға кіретін мемлекеттердің және Қазақстан ғылым экономикасының арасында нарық туралы бірыңғай пікір жоқ. Осыған байланысты нарықтың бірнеше анықтамасын келтірейік. Нарық -- өндіріс факторларын немесе оның нәтижелері мен шарттарын айырбастауға байланысты болатын өндірістік қатынастардың белгілі бір бөлігі немесе жүйесі.
Келтірілген көзқарастардың қайсысы да жеткілікті түрде дәлелді, бірақ мәселелердің бір жағын ғана қамтиды. Шын мәнінде тауар - ақша, нарықтық байланыстар сату, сатып алумен шектелмейді. Бұл жерде басымдылық айырбас пен айналыс саласындағы қатынастарға емес, өндірісте болатын қатынастарға тиісті болуы керек. Себебі тек осы жерде ғана өнім жасалады және оның тауарға айналуын сипаттайтын, тауар -- ақша қатынастарын қандай нақты нысындарда болатынын көрсететін экономикалық байланыстар пайда болады. Экономикалық дамудың объективті жағдайы нарықты және оның категорияларын (баға, ұсыныс, бәсеке, және т.б) өмірге әкелді. Көп уақыт бойы біздің еліміздегі басқарудың әкімшілдік-әміршілдік әдісі үстем етуі нарықтың дамуына тежеу салды. Соңғы жылдары басқарудың экономикалық әдісіне кешу нарықтық айырбасқа жол ашып отыр. Экономикалық өмірде шаруашылық қызметін ұйымдастырудың бұл әдісі батыстық модельдерді қайталау емес. Бұрынғы социалистік нарықтық қатынастардың ұлғаюы шаруашылық механизмін қайта құру барысындағы заңды көрініс. Мысалы, Венгрияда 1988 жылдың өзінде экономикалық реформа барысында өндіріс құрал-жабдықтарына көтерме сауданы енгізу арқылы нарықтық тепе -- теңдік қалыптастырылды. Әрбір өндіріс әдісіндегі нарық меншікке байланысты өндіріс қатынастарының бүкіл жүйесінде әрекет етеді. Біздің қоғамымызда нарық өндірістің тиімділігі мен халықтың әлеуметтік-тұрмыс дәрежесін жақсарту бағытында қызмет істей бастады.
Соңғы уақытта теориялық дискуссияларда нарық пен жоспар бір-біріне орынсыз қарсы қойылып жүр. Шын мәнінде ұдайы өндіріс (жоспарлы ұйымдасқан процесс) нарықты, оның икемділігін, экономикалық тиімділігін арттыруға пайдалануы аса маңызды мәселе. Сондықтан нарық ұдайы өндірісті үйлесімді дамудың басты тұтқасы. Экономиканы нарықтық реттеу ұйымдасқан жоспарлы шаруашылық механизмнің құрамды бөлігі, онымен тығыз байланыста әрекет ететінін естен шығармаған жөн. Нарық түралы ілім. Ағылшын экономисі А.Смит экономика туралы бір ғана еңбек жазғанымен, оның дербес ғылымға айналуының негізін қалаған ғылым деп саналады. Оның еңбегі Халық байлығы 1776 ж. жарық көрген. А.Смиттің досы Давид Юм алғашында оны оқып түсінетін оқырмандар саны көп болмас деген пікірде жүрді. Алайда Юм қателескен екен, аталған кітапты адамдар 200 жылдан астам уақыт бойы талмай оқып үйренуде. А. Смиттің ойынша, ұлттың басты байлығы, өзге экономистердің түсінігінше, алтын және күміс қорын жинауда емес, яғни байлық дегеніміз -- еңбек түрін атқаратын және ашық нарықта сауды жасайтын қарапайым адамдардың әрекеттерінің нәтижесі. Экономика ғылымы ретінде соңғы екі жүз жылдықта А.Смиттің еңбегінде іргетасы қаланған теорияны талдау және оны толықтыру бағытында дамуда. А.Смиттің нарық туралы ілімі Австрияның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.