Химияның негізгі заңдары мен түсініктері
Кіріспе
• Химияның мәні, мақсаты,маңызы.
Негізгі бөлім
• Негізгі химиялық түсініктер
• Бейорганикалық қосыластардың жіктелу түрлері.
• Химияның негізгі стехиометриялық заңдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
• Химияның мәні, мақсаты,маңызы.
Негізгі бөлім
• Негізгі химиялық түсініктер
• Бейорганикалық қосыластардың жіктелу түрлері.
• Химияның негізгі стехиометриялық заңдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Химия қоршаған ортаны зерттейтін жаратылыстану ғылымдарына жатады. Химияның зерттеу объектісі – заттар. Химия заттардың құрамын, қасиеттерін және өзгерістерін зерттейді. Сонымен қатар ол заттардың өзгерістерге ұшырауы барысында байқалатын физикалық құбылыстарды да зерттейді. Мысалы: реакция нәтижесінде жылудың бөлінуі мен сіңірілуін, ерітінділердің электрөткізгіштігінің өзгеруін, қайнау және қату температураларының төмендеуін және жоғарлауын, химиялық энергияның электр энергиясына айналуын және т.б.
Химия көптеген дербес салаларға бөлінеді: бейорганикалық химия, аналитикалық химия, органикалық химия, биологиялық химия, физикалық химия, коллоидты химия, электрохимия, радиохимия, геохимия, полимерлер химиясы, кванттық химия және т.б.
Химия көптеген дербес салаларға бөлінеді: бейорганикалық химия, аналитикалық химия, органикалық химия, биологиялық химия, физикалық химия, коллоидты химия, электрохимия, радиохимия, геохимия, полимерлер химиясы, кванттық химия және т.б.
Г.П.Хомченко,ХИМИЯ, Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған
Химия, «Шың»оқу-әдістемелік құрал
«Жалпы химия» Б.А.Бірімжанов
Химия, «Шың»оқу-әдістемелік құрал
«Жалпы химия» Б.А.Бірімжанов
Химияның негізгі заңдары мен
түсініктері
Жоспар:
Кіріспе
• Химияның мәні, мақсаты,маңызы.
Негізгі бөлім
• Негізгі химиялық түсініктер
• Бейорганикалық қосыластардың жіктелу түрлері.
• Химияның негізгі стехиометриялық заңдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Химия қоршаған ортаны зерттейтін жаратылыстану ғылымдарына жатады.
Химияның зерттеу объектісі – заттар. Химия заттардың құрамын, қасиеттерін
және өзгерістерін зерттейді. Сонымен қатар ол заттардың өзгерістерге
ұшырауы барысында байқалатын физикалық құбылыстарды да зерттейді. Мысалы:
реакция нәтижесінде жылудың бөлінуі мен сіңірілуін, ерітінділердің
электрөткізгіштігінің өзгеруін, қайнау және қату температураларының
төмендеуін және жоғарлауын, химиялық энергияның электр энергиясына айналуын
және т.б.
Химия көптеген дербес салаларға бөлінеді: бейорганикалық химия,
аналитикалық химия, органикалық химия, биологиялық химия, физикалық химия,
коллоидты химия, электрохимия, радиохимия, геохимия, полимерлер химиясы,
кванттық химия және т.б.
Химия өнеркәсіпте зор роль атқарады. Химия және мұнай өңдеу
өнеркәсіптері , қара және түрлі түсті металлургия экономиканың дамуына
орасан ықпал жасайды. Химия өнеркәсіптері өндіретін маңызды
материалдарға жатады: темірдің алуан түрлі құймалары, түрлі-түсті және
қымбат бағалы металдар, құрылыс материалдары (цемент, шыны, асбест, гипс,
бояғыш заттар, т.б.), каучук және резина, пластмассалар мен полимерлер,
синтетикалық және жасанды талшықтар, қағаз, дәрі-дәрмектердің басым
көпшілігі, жуғыш заттар (сабындар, шампуньдер, жуғыш ұнтақтар, т.б.),
тыңайтқыштар, пестицидтер - ауылшаруашылық өндірісінде өсімдіктердің
өнімділігін арттыратын және өсімдіктердің ауруларымен күресуге қолданылатын
әртүрлі химиялық заттар. Қазіргі уақытта химияның жетістіктерін тамақ
өндірісінде де кең пайдаланады (белсенді тағам қоспалары, өнімнің дәмін
және сыртқы түрін жақсартатын тағам қоспалары, консерванттар,
антиоксиданттар, т.б.).
Химия – экспериментпен тығыз байланысқан ғылым. Химияның маңызды
мақсаттарының бірі - керекті қасиеттерге ие жаңа заттарды синтездеу
әдістерін зерттеп табу. Белгілі химиялық қосылыстардың саны орасан көп: ХХ
ғасырдың аяғында олардың саны он миллионға жетті.
Химияның аса маңызды міндеті - күні бұрын қасиеті белгіленген заттар
алу және өнеркәсіп өндірісін жеделдету , қалдықсыз технологиялар жасау.
Кейінгі кезде адамзат алдында тұрған аса маңызды міндеттерінің бірі –
қоршаған ортаны қорғау болып табылады.Шайынды суды тазалау, су мен
атмосфераның тазалығын бақылау, қалдықсыз өнеркәсіптерді жасау т.б. тәрізді
мәселелерді шешуде химия ғылымы мен өнеркәсібінің үлкен ролі бар.
Дүние көрінісін ғылыми тұрғыдан түсінуде де химияның маңызы зор.
Химия табиғаттың, қоғамның, танымның дамуының жалпы заңдарын дәлелдеп отыр.
Негізгі химиялық түсініктер
Химия пәнін саналы түрде меңгеру үшін химияның негізгі түсініктерін
және стехиометриялық заңдарын білу қажет.
Атом-молекулалық ілімнің негізін М.В. Ломоносов қалаған. Бұл ілім
бойынша зат ең кішкене бөлшек молекуладан, ал молекула атомдардан тұрады.
Атом - химиялық элементтің барлық химиялық қасиеттерін сақтай
алатын ең кіші бөлшек. Атомның қасиеті олардың құрылысына байланысты.
Атомның массасы аса кішкентай. Сондықтан атом массасын салыстырмалы
бірлікпен өлшеу келісілген. Салыстырмалы атомдық массаның бірлігі ретінде
көміртегі атомның 1\12 бөлігі алынады.
Салыстырмалы атомдық масса деп көміртегіндік бірлікпен алынған
атомның массасын айтады. Оны Аr деп белгілейді.
Молекула атомдардан тұратындықтан, молекулалық масса атомдар
массаларының қосындысы болады, демек, молекулалық масса да салыстырмалы
шама (Мr). Ол атомдық масса секілді атом массасының бірлігімен (а. м. б.)
өрнектеледі.
Химияда зат бірлігінің мөлшері ретінде халыққаралық бірліктер
системасы бойынша (СИ) моль алынған.
Моль - көміртегі атомының 0,012 килограмында заттың қанша
мөлшері (молекула, атом, ион, электрон т.б.) бар екенін көрсететін заттың
саны.
Кез келген атомның массасын білсек, оның 0,012 кг көміртегі
санын онай табуға болады. Мысалы І атом көміртегінің массасы 1,993(10-26 кг
болса оның 0,012 кг көміртегіндегі саны.
N(0,012кгмоль( 1,993(10-26кг (6,02(1023моль
болады.
Кез келген заттың моліндегі саны бірдей болады. Ол 6,02(1023
тең және оны Авогадро саны деп атайды.
Бір моль заттың массасын мольдік масса деп атайды. Оны кгмоль
не гмоль деп өлшейді де М деп белгілейді.
Атом-молекулалық ілім химияның негізгі түсініктері мен заңдарын түсіндіруге
көмектесті. Атом-молекулалық ілімнің көзқарасы бойынша атомдардың әрбір
жеке түрін химиялық элемент деп атайды.
Бейорганикалық қосыластардың жіктелу түрлері
Барлық бейорганикалық қосылыстар екi топқа бөлiнедi:
1. Қарапайым заттар.
2. Күрделi заттар.
Молекулалары бiр элементтiң атомдарынан тұратын қосылыстар қарапайым
деп аталады. Қарапайым қосылыстар металдар және бейметалдар болып екiге
бөлiнедi. Молекулалары әртүрлi элементтердің атомдарынан тұратын қосылыстар
күрделi деп аталады. Күрделi қосылыстар төрт класқа жiктеледi:
1. Оксидтер.
2. Негiздер.
3. Қышқылдар.
4. Тұздар.
Оксидтер. Элементтiң оттекпен қосылуынан түзiлген қосылысты оксид деп
атайды. Оксидтер тек екi элементтен тұрады, бiреуi оттегi болады, ал
екiншiсi - металл немесе бейметалл болуы мүмкiн. Оксидтерде оттегiнiң
тотығу дәрежесi –2 болады. Оксидтер тұз түзетiн және тұз түзбейтiн
оксидтер болып екiге бөлiнедi. Тұз түзбейтiн оксидтер (СО, NO, N2O)
гидрат түзбейдi, қышқылмен де, сiлтiмен де әрекеттеспейдi . Тұз түзетін
оксидтер үш топқа - негіздік, қышқылдық, амфотерлі оксидтерге бөлінеді.
Физикалық қасиеттерi жағынан оксидтер әртүрлi: көпшiлiгi қатты
заттар, бiразы - газдар, кейбiреулерi - сұйықтар.
Негiздiк оксидтердiң барлығы металл оксидтерi. Өте активтi
металдардың оксидтерi (Na2O, K2O, CaO, Li2O) сумен әрекеттеседi –
нәтижесiнде сiлтiлер түзiледi. Қалған негiздiк оксидтер (FeO, CuO, CoO,
NiO және т.б.) сумен әрекеттеспейдi.
Негiздiк оксидтерге тән реакциялар:
а) негiздiк оксид + қышқыл = тұз + су
б) негiздiк оксид + қышқылдық оксид = тұз
в) негiздiк оксид + су = сiлтi
Қышқылдық оксидтердi көбiнесе бейметаллдар (C, S, P, N, т.б.) түзедi.
Кейбiр металдардың жоғарғы валенттi оксидтерi (CrO3, Mn2O7, V2O5, т.б.)
қышқылдық оксидтерге жатады. Қышқылдық оксидтер тiкелей сумен әрекеттесiп
қышқылдар түзедi.
Қышқылдық оксидтерге тән реакциялар:
а) қышқылдық оксид + сiлтi = тұз + су
б) қышқылдық оксид + негiздiк оксид = тұз
в) қышқылдық оксид + су = қышқыл
Кейбiр қышқылдық оксидтер (SiO2, WO3, V2O5, т.б.) сумен
әрекеттеспейдi.
Амфотерлi (қос қасиеттi) оксидтер әрi негiздiк, әрi қышқылдық
оксидтердiң қасиеттерiн көрсетедi. Оларға ZnO, Al2O3, Cr2O3, PbO, SnO, BeO
және т.б. жатады. Амфотерлi оксидтер суда ерiмейдi, балқыткан кезде
негiздiк және қышқылдық оксидтермен әрекеттесiп тұздар түзедi.
Амфотерлi оксидтергетән реакциялар:
а) амфотерлi оксид + кышқыл = тұз + су
б) амфотерлi оксид + сiлтi = тұз + су
Негiздер
Негiздер деп электролиттiк диссоциация нәтижесiнде гидроксил ионын
және металл катионын түзетiн электролиттердi айтады. Негiздердiң
құрамындағы гидроксил топтарының саны негiздiң қышқылдығын
көрсетедi:
LiOH, KOH, NaOH бiр қышқылды негiздер
Cu(OH)2 , Zn(OH)2 , Ca(OH)2 екi қышқылды негiздер
Cr(OH)3 , Fe(OH)3 , Al(OH)3 үш қышқылды негiздер
Негiздердiң құрамындағы гидроксил топтарының саны металдың
валенттiлiгiмен сәйкес келедi:
I II III
NaОН Са(ОН)2
АI(ОН)3
Суда жақсы еритiн негiздердi с i л т i л е р деп атайды. Олар: NаОН,
КОН, Са(ОН)2, Ва(ОН)2 және т.б., яғни І- ІІ топтардың негiзгi топшаларының
элементтерiнiң гидроксидтерi.
Құрамында бiрнеше гидроксил топтары бар негiздер сатылап
диссоциацияланады:
Iсаты Са(ОН)2 СаОН+ + ОН-
II саты СаОН+ Са2+ + ОН-
Күшiне қарай негiздер екiге бөлiнедi:
а) Күштi негiздер. Күшті негіздерге сілтілер жатады.
б) Әлсiз негiздер. Әлсіз негіздерге суда нашар еритін негіздер және аммоний
гидроксиді жатады.
Негiздерге тән реакциялар:
а) негiз + қышқыл = тұз + су
б) сiлтi + қышқылдық оксид = тұз + су
в) сiлтi + тұз = жаңа негiз + жаңа тұз
Амфотерлi оксидтерге амфотерлi негiздер сәйкес келедi:
Амфотерлі оксид Сәйкес амфотерлі негіз
ZnO Zn(OH)2
Al2O3 Al(OH)3
Cr2O3 Cr(OH)3
Амфотерлiктi (қос қасиеттiлiктi) дәлелдейтiн реакциялар:
а) ↓Zn(OH)2 + 2HCl = ZnCl2 + H2O
амфотерлi қыщқыл тұз
негiз
б) ↓Zn(OH)2 + 2NaOH = Na2ZnO2 + 2H2O
амфотерлi негiз тұз
негiз
Амфотерлi негiздер суда ерiмейдi. Сiлтi ерiтiндiсiнде лакмус көгереді,
фенолфталеин қызыл - күлгiн түске боялады.
Қышқылдар
Сулы ерiтiндiде диссоциацияланғанда оң ион ретiнде тек сутек катионын
түзетiн қосылысты қышқыл деп атайды. Мысалы:
HCl ↔ H+ + Cl-
тұз
қышқылы
HNO3 ↔ H+ + NO3-
азот
қышқылы
Құрамындағы металға ауыса алатын сутек атомдарының саны қышқылдың
негiздiгiн көрсетедi:
HNO3, HCl, HCN, HCOOH бiр негiздi қышқылдар
H2SO4, H2CO3, H2S екi негiздi қышқылдар
H3PO4, H3BO3, H3AsO4 үш негiздi қышқылдар
Көп негізді қышқылдар сатылап диссоциацияланады:
Iсаты H3PO4 ↔ H+ + H2PO4-
II саты H2PO4-↔ H+ + HPO42-
III саты HPO4 2 - ↔ H+ + PO43-
Қышқыл ерiтiндiлерiнде лакмус қызарады, метилоранж малина түске
боялады.
Қышқылдардың жiктелу түрлерi:
1 Құрамына қарай: а) Оттектi (HNO3, H2SO4, H2CO3, H3PO4
б) Оттексiз (HCl, HJ, H2S, HBr, HCN) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
түсініктері
Жоспар:
Кіріспе
• Химияның мәні, мақсаты,маңызы.
Негізгі бөлім
• Негізгі химиялық түсініктер
• Бейорганикалық қосыластардың жіктелу түрлері.
• Химияның негізгі стехиометриялық заңдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Химия қоршаған ортаны зерттейтін жаратылыстану ғылымдарына жатады.
Химияның зерттеу объектісі – заттар. Химия заттардың құрамын, қасиеттерін
және өзгерістерін зерттейді. Сонымен қатар ол заттардың өзгерістерге
ұшырауы барысында байқалатын физикалық құбылыстарды да зерттейді. Мысалы:
реакция нәтижесінде жылудың бөлінуі мен сіңірілуін, ерітінділердің
электрөткізгіштігінің өзгеруін, қайнау және қату температураларының
төмендеуін және жоғарлауын, химиялық энергияның электр энергиясына айналуын
және т.б.
Химия көптеген дербес салаларға бөлінеді: бейорганикалық химия,
аналитикалық химия, органикалық химия, биологиялық химия, физикалық химия,
коллоидты химия, электрохимия, радиохимия, геохимия, полимерлер химиясы,
кванттық химия және т.б.
Химия өнеркәсіпте зор роль атқарады. Химия және мұнай өңдеу
өнеркәсіптері , қара және түрлі түсті металлургия экономиканың дамуына
орасан ықпал жасайды. Химия өнеркәсіптері өндіретін маңызды
материалдарға жатады: темірдің алуан түрлі құймалары, түрлі-түсті және
қымбат бағалы металдар, құрылыс материалдары (цемент, шыны, асбест, гипс,
бояғыш заттар, т.б.), каучук және резина, пластмассалар мен полимерлер,
синтетикалық және жасанды талшықтар, қағаз, дәрі-дәрмектердің басым
көпшілігі, жуғыш заттар (сабындар, шампуньдер, жуғыш ұнтақтар, т.б.),
тыңайтқыштар, пестицидтер - ауылшаруашылық өндірісінде өсімдіктердің
өнімділігін арттыратын және өсімдіктердің ауруларымен күресуге қолданылатын
әртүрлі химиялық заттар. Қазіргі уақытта химияның жетістіктерін тамақ
өндірісінде де кең пайдаланады (белсенді тағам қоспалары, өнімнің дәмін
және сыртқы түрін жақсартатын тағам қоспалары, консерванттар,
антиоксиданттар, т.б.).
Химия – экспериментпен тығыз байланысқан ғылым. Химияның маңызды
мақсаттарының бірі - керекті қасиеттерге ие жаңа заттарды синтездеу
әдістерін зерттеп табу. Белгілі химиялық қосылыстардың саны орасан көп: ХХ
ғасырдың аяғында олардың саны он миллионға жетті.
Химияның аса маңызды міндеті - күні бұрын қасиеті белгіленген заттар
алу және өнеркәсіп өндірісін жеделдету , қалдықсыз технологиялар жасау.
Кейінгі кезде адамзат алдында тұрған аса маңызды міндеттерінің бірі –
қоршаған ортаны қорғау болып табылады.Шайынды суды тазалау, су мен
атмосфераның тазалығын бақылау, қалдықсыз өнеркәсіптерді жасау т.б. тәрізді
мәселелерді шешуде химия ғылымы мен өнеркәсібінің үлкен ролі бар.
Дүние көрінісін ғылыми тұрғыдан түсінуде де химияның маңызы зор.
Химия табиғаттың, қоғамның, танымның дамуының жалпы заңдарын дәлелдеп отыр.
Негізгі химиялық түсініктер
Химия пәнін саналы түрде меңгеру үшін химияның негізгі түсініктерін
және стехиометриялық заңдарын білу қажет.
Атом-молекулалық ілімнің негізін М.В. Ломоносов қалаған. Бұл ілім
бойынша зат ең кішкене бөлшек молекуладан, ал молекула атомдардан тұрады.
Атом - химиялық элементтің барлық химиялық қасиеттерін сақтай
алатын ең кіші бөлшек. Атомның қасиеті олардың құрылысына байланысты.
Атомның массасы аса кішкентай. Сондықтан атом массасын салыстырмалы
бірлікпен өлшеу келісілген. Салыстырмалы атомдық массаның бірлігі ретінде
көміртегі атомның 1\12 бөлігі алынады.
Салыстырмалы атомдық масса деп көміртегіндік бірлікпен алынған
атомның массасын айтады. Оны Аr деп белгілейді.
Молекула атомдардан тұратындықтан, молекулалық масса атомдар
массаларының қосындысы болады, демек, молекулалық масса да салыстырмалы
шама (Мr). Ол атомдық масса секілді атом массасының бірлігімен (а. м. б.)
өрнектеледі.
Химияда зат бірлігінің мөлшері ретінде халыққаралық бірліктер
системасы бойынша (СИ) моль алынған.
Моль - көміртегі атомының 0,012 килограмында заттың қанша
мөлшері (молекула, атом, ион, электрон т.б.) бар екенін көрсететін заттың
саны.
Кез келген атомның массасын білсек, оның 0,012 кг көміртегі
санын онай табуға болады. Мысалы І атом көміртегінің массасы 1,993(10-26 кг
болса оның 0,012 кг көміртегіндегі саны.
N(0,012кгмоль( 1,993(10-26кг (6,02(1023моль
болады.
Кез келген заттың моліндегі саны бірдей болады. Ол 6,02(1023
тең және оны Авогадро саны деп атайды.
Бір моль заттың массасын мольдік масса деп атайды. Оны кгмоль
не гмоль деп өлшейді де М деп белгілейді.
Атом-молекулалық ілім химияның негізгі түсініктері мен заңдарын түсіндіруге
көмектесті. Атом-молекулалық ілімнің көзқарасы бойынша атомдардың әрбір
жеке түрін химиялық элемент деп атайды.
Бейорганикалық қосыластардың жіктелу түрлері
Барлық бейорганикалық қосылыстар екi топқа бөлiнедi:
1. Қарапайым заттар.
2. Күрделi заттар.
Молекулалары бiр элементтiң атомдарынан тұратын қосылыстар қарапайым
деп аталады. Қарапайым қосылыстар металдар және бейметалдар болып екiге
бөлiнедi. Молекулалары әртүрлi элементтердің атомдарынан тұратын қосылыстар
күрделi деп аталады. Күрделi қосылыстар төрт класқа жiктеледi:
1. Оксидтер.
2. Негiздер.
3. Қышқылдар.
4. Тұздар.
Оксидтер. Элементтiң оттекпен қосылуынан түзiлген қосылысты оксид деп
атайды. Оксидтер тек екi элементтен тұрады, бiреуi оттегi болады, ал
екiншiсi - металл немесе бейметалл болуы мүмкiн. Оксидтерде оттегiнiң
тотығу дәрежесi –2 болады. Оксидтер тұз түзетiн және тұз түзбейтiн
оксидтер болып екiге бөлiнедi. Тұз түзбейтiн оксидтер (СО, NO, N2O)
гидрат түзбейдi, қышқылмен де, сiлтiмен де әрекеттеспейдi . Тұз түзетін
оксидтер үш топқа - негіздік, қышқылдық, амфотерлі оксидтерге бөлінеді.
Физикалық қасиеттерi жағынан оксидтер әртүрлi: көпшiлiгi қатты
заттар, бiразы - газдар, кейбiреулерi - сұйықтар.
Негiздiк оксидтердiң барлығы металл оксидтерi. Өте активтi
металдардың оксидтерi (Na2O, K2O, CaO, Li2O) сумен әрекеттеседi –
нәтижесiнде сiлтiлер түзiледi. Қалған негiздiк оксидтер (FeO, CuO, CoO,
NiO және т.б.) сумен әрекеттеспейдi.
Негiздiк оксидтерге тән реакциялар:
а) негiздiк оксид + қышқыл = тұз + су
б) негiздiк оксид + қышқылдық оксид = тұз
в) негiздiк оксид + су = сiлтi
Қышқылдық оксидтердi көбiнесе бейметаллдар (C, S, P, N, т.б.) түзедi.
Кейбiр металдардың жоғарғы валенттi оксидтерi (CrO3, Mn2O7, V2O5, т.б.)
қышқылдық оксидтерге жатады. Қышқылдық оксидтер тiкелей сумен әрекеттесiп
қышқылдар түзедi.
Қышқылдық оксидтерге тән реакциялар:
а) қышқылдық оксид + сiлтi = тұз + су
б) қышқылдық оксид + негiздiк оксид = тұз
в) қышқылдық оксид + су = қышқыл
Кейбiр қышқылдық оксидтер (SiO2, WO3, V2O5, т.б.) сумен
әрекеттеспейдi.
Амфотерлi (қос қасиеттi) оксидтер әрi негiздiк, әрi қышқылдық
оксидтердiң қасиеттерiн көрсетедi. Оларға ZnO, Al2O3, Cr2O3, PbO, SnO, BeO
және т.б. жатады. Амфотерлi оксидтер суда ерiмейдi, балқыткан кезде
негiздiк және қышқылдық оксидтермен әрекеттесiп тұздар түзедi.
Амфотерлi оксидтергетән реакциялар:
а) амфотерлi оксид + кышқыл = тұз + су
б) амфотерлi оксид + сiлтi = тұз + су
Негiздер
Негiздер деп электролиттiк диссоциация нәтижесiнде гидроксил ионын
және металл катионын түзетiн электролиттердi айтады. Негiздердiң
құрамындағы гидроксил топтарының саны негiздiң қышқылдығын
көрсетедi:
LiOH, KOH, NaOH бiр қышқылды негiздер
Cu(OH)2 , Zn(OH)2 , Ca(OH)2 екi қышқылды негiздер
Cr(OH)3 , Fe(OH)3 , Al(OH)3 үш қышқылды негiздер
Негiздердiң құрамындағы гидроксил топтарының саны металдың
валенттiлiгiмен сәйкес келедi:
I II III
NaОН Са(ОН)2
АI(ОН)3
Суда жақсы еритiн негiздердi с i л т i л е р деп атайды. Олар: NаОН,
КОН, Са(ОН)2, Ва(ОН)2 және т.б., яғни І- ІІ топтардың негiзгi топшаларының
элементтерiнiң гидроксидтерi.
Құрамында бiрнеше гидроксил топтары бар негiздер сатылап
диссоциацияланады:
Iсаты Са(ОН)2 СаОН+ + ОН-
II саты СаОН+ Са2+ + ОН-
Күшiне қарай негiздер екiге бөлiнедi:
а) Күштi негiздер. Күшті негіздерге сілтілер жатады.
б) Әлсiз негiздер. Әлсіз негіздерге суда нашар еритін негіздер және аммоний
гидроксиді жатады.
Негiздерге тән реакциялар:
а) негiз + қышқыл = тұз + су
б) сiлтi + қышқылдық оксид = тұз + су
в) сiлтi + тұз = жаңа негiз + жаңа тұз
Амфотерлi оксидтерге амфотерлi негiздер сәйкес келедi:
Амфотерлі оксид Сәйкес амфотерлі негіз
ZnO Zn(OH)2
Al2O3 Al(OH)3
Cr2O3 Cr(OH)3
Амфотерлiктi (қос қасиеттiлiктi) дәлелдейтiн реакциялар:
а) ↓Zn(OH)2 + 2HCl = ZnCl2 + H2O
амфотерлi қыщқыл тұз
негiз
б) ↓Zn(OH)2 + 2NaOH = Na2ZnO2 + 2H2O
амфотерлi негiз тұз
негiз
Амфотерлi негiздер суда ерiмейдi. Сiлтi ерiтiндiсiнде лакмус көгереді,
фенолфталеин қызыл - күлгiн түске боялады.
Қышқылдар
Сулы ерiтiндiде диссоциацияланғанда оң ион ретiнде тек сутек катионын
түзетiн қосылысты қышқыл деп атайды. Мысалы:
HCl ↔ H+ + Cl-
тұз
қышқылы
HNO3 ↔ H+ + NO3-
азот
қышқылы
Құрамындағы металға ауыса алатын сутек атомдарының саны қышқылдың
негiздiгiн көрсетедi:
HNO3, HCl, HCN, HCOOH бiр негiздi қышқылдар
H2SO4, H2CO3, H2S екi негiздi қышқылдар
H3PO4, H3BO3, H3AsO4 үш негiздi қышқылдар
Көп негізді қышқылдар сатылап диссоциацияланады:
Iсаты H3PO4 ↔ H+ + H2PO4-
II саты H2PO4-↔ H+ + HPO42-
III саты HPO4 2 - ↔ H+ + PO43-
Қышқыл ерiтiндiлерiнде лакмус қызарады, метилоранж малина түске
боялады.
Қышқылдардың жiктелу түрлерi:
1 Құрамына қарай: а) Оттектi (HNO3, H2SO4, H2CO3, H3PO4
б) Оттексiз (HCl, HJ, H2S, HBr, HCN) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz