«Қосымша зейнетақыны» сақтандыру мен ерекшіліктері

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе . . .

І тарау. Қосымша зейнетақыны сақтандырудың түсінігі мен

ерекшеліктері

1. 1. Қосымша зейнетақыны сақтандыру түсінігі . . .

1. 2. Зейнетақыны қамсыздандыру заңдары . . .

ІІ тарау. ҚР-ғы зейнетақы сақтандырудың қаржылық жағдайы

2. 1. Зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қорларындағы

тәуекелділіктерді басқару жүйесінің қызметіне баға беру . . .

2. 2. ҚР-ғы міндетті зейнетақыны сақтандыру жарналарының

аударылуына бақылау жасау . . .

2. 3. Зейнетақымен қамтамасыз ету проблемалары . . .

Қорытынды . . .

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . .

Кіріспе.

Қосымша зейнетақы сақтандыру - жеке сақтандыру түрі, ол мемлекеттік зейнетақыдан тыс зейнетақы алу жасына жеткен еңбекшілерді материалдық жағынан қамсыздандыру көздейді.

Қосымша зейнетақы сақтандыру негізгі мақсаты бұл, яғни сақтандырушы бірмезгілде сақтандыру жарнасын төлеу міндетін алады, ал сақтандырушы сақтандырған тұлғаға қосымша зейнетақыны кезеңмен төлеп отырады.

Бұл мәнжазбаның тақырыбы «Қосымша зейнетақыны» сақтандыру мен ерекшіліктері

Мәнжазба негізінен қосымша зейнетақы сақтандырудың мәні, қамсыздандыру заңдары, даму жолдарының проблемалары қаралады. Мәнжазба үш тараудан тұрады. Олардың әр қайсысына тоқталатын болсақ.

Бірінші тарауда қосымша зейнетқы сақтандыру түсінігі, қамсыздандыру заңдары қаралады.

Екінші тарауда Қазақстан Республикасындағы зейнетақы сақтандыру қаржылық жағдайы қаралады, яғни Қазақстан Республикасындағы міндетті зейнетақыны сақтандыру жаранамалырының аударма бақылау жасау туралы баяндалады.

Үшінші тарауда зейнетақының даму жолдарының проблемалары, . Яғни зейнетақымен қамтамасыз ету проблемалары қаралады.

І тарау. Қосымша зейнетақыны сақтандырудың түсінігі мен ерекшеліктері.

1. 1. Қосымша зейнетақыны сақтандыру түсінігі

Қосымша зейнетақыны сақтандыру - жеке сақтандыру түрі, ол мемлекеттік зейнетақыдан тыс зейнетақы алу жасына жеткен еңбекшілерді материалдық жағынан қамсыздандыру көздейді.

Сақтандырылушы сақтандырудың бұл түрінде өзіне бір мезгілде сақтандыру жарнасын төлеу міндетін алады, ал сақтандырушы сақтандырылған тұлғаға қосымша зейнетақыны кезең-кезеңмен төлеп отырады.

Сақтандырылушының жасы әйел адамдар үшін 20 жастан және ер адамдар үшін 25 жастан төмен болмауы керек және де бекітілген заңға сәйкес зейнетақыға шығатын жас әйел адамдар үшін 58 жастан, ал ер адамдар үшін 63 жастан аспауы керек. Қосымша зейнетақыны сақтандыру арнайы міндеттемелер бойынша өткізіледі, сонымен қатар І және ІІ топтағы мүгедектер сақтандыруға алынбайды.

Сақтандыру жағдайын жасауда қосымша зейнетақыны сақтандыруға жатады:

сақтандырылушының зейнетақы жасына дейін өмір сүреді.
сақтандырылушының зейнетақы жасына жеткенге дейін қайтыс болуы.
сақтандырылған бұлғаның зейнетақы жасына жеткеннен кейінгі бірінші бес жылдықта қайтыс болуы.

Сақтандыру соммасы келісім бойынша белгіленеді, сондай-ақ минимальды зейнетақы деңгейі белгіленген келісімшарттан төмен болмауы тиіс.

Сақтандыру мерзімі сақтандырылған тұлғаның зейнетақыға шығуына дейін белгіленеді және де ол 1 жылға дейін болуы мүмкін емес.

Ұжымдық сақтандыруда сақтандырылушы арызға сақтандырылған тұлғалардың тізімін және олардың келісімге отырған кездегі жастарын сақтандыру соммасының мөлшерін талқымайды.

Ұжымдық сақтандыру жағдайында сақтандырылған бұлғаның жұмыстан босатылуында сақтандыру келісімінің соңына дейін сатып алу соммасы сақтандырылушыға есептелінеді немесе сақтандыру келісімінде ерекше қарастырылады.

Сақтандырылу жетістігінде сақтандырылушы зейнетақы жасында міндетті түрде сақтандырушыға қосымша зейнетақыны алу туралы арызымен баруы және сақтандыру келісімін, құжаттарды ұсынуы тиіс.

Сақтандырушы өмір бойы сақтандырылушыға қосымша зейнетақыны уақытында және шарттары негізінде төлейді. Төлеу соммасы жыл бойы жылдық зейнетақы мөлшерін көтере алмады. Қайтыс болған жағдайда сақтандырылушы зейнетақы жасына келгенше пайдаланушыға сақтандыру жарнасының мөлшері бойынша сақтандыру обеспечениесі төленеді.

Сақтандырушының келісім бермеу негізіне байланысты сақтандыруды келесідей:

ұжымдық сақтандыру бойынша - сақтандыру жағдайының келуі, сақтандырылған тұлғаның жұмыстан босатылғандығы
сақтандырылған тұлғаның қайтыс болу нәтижесінде пайдаланушылардың немесе сақтандырылғандардың мұрагерлері болады.

1. 2. Зейнетақыны қамсыздандыру заңдары

Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы заңнан, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

2002 жылғы 29 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының № 369-ІІ Заңымен 4-бап алып тасталды.

5-бап. Зейнетақымен қамсыздандыру жөніндегі мемлекеттік кепілдіктер

1. Мемлекет 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін зейнеткерлікке шыққан азаматтарды зейнетақы төлемдерінің белгіленген мөлшерін сақтай отырып, 1999 жылы 1 сәуірге дейін зейнетақымен қамсыздандыруға кепілдік береді, одан кейінгі кезеңдерде зейнетақы төлемдері осы Заңның 13-бабының 4-тармағына сәйкес жүзеге асырылатын болады.

2. Мемлекеттік базалық зейнетақы төлемі:

1) 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін зейнетақы алып келген;

2) осы Заңның 9-бабына сәйкес зейнеткерлік жасқа жеткен Қазақстан Республикасының азаматтарына;

3) әскери қызметшілерге, ішкі істер органдарының, қылмыстық-атқару жүйесі органдарының (мекемелерінің), қаржы полициясы және өртке қарсы қызмет органдарының арнайы атақтар берілген және ішкі істер органдарының еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерін алуға құқығы бар қызметкерлері үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіп қолданылатын қызметкерлеріне төленеді.

Мемлекеттік базалық зейнетақы төлемінің мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейіне кезең-кезеңімен жақындатыла отырып, тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңмен жыл сайын белгіленеді.

Мемлекеттік базалық зейнетақы төлемін төлеу халықты әлеуметтік қорғау саласындағы орталық атқарушы орган айқындайтын тәртіппен бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады.

Осы Заңның 9-бабының 1-3 тармақтарына сәйкес зейнеткерлік жасқа жеткен кезде асыраушысынан айырылу жағдайына және жасына байланысты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар азаматтардың тілегі бойынша Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тәртіппен мемлекеттік базалық зейнетақы төлемімен ауыстырылуы мүмкін.

3. Орталықтан төленетін зейнетақы төлемдерінің мөлшерін арттыру Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жыл сайын жүргізіледі.

4. Мемлекет еңбек сіңірген жылдары бойынша зейнетақы алуға құқығы бар және осы құқығын зейнетақы тағайындайтын және/немесе оны төлеуді жүзеге асыратын органдарда 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін тіркеген азаматтарды зейнетақымен қамсыздандыруға кепілдік береді, бұл жағдайда оларға қызметтен кеткеннен кейін төлене бастайтын зейнетақы белгіленеді. Тағайындалған зейнетақыға осы баптың 1 және 3-тармақтарының және осы Заңның 13-бабының 4-тармағының ережелері қолданылады.

6-бап. Жинақталған зейнетақы қаражатының сақталуына кепілдік

1. Мемлекет алушыларға жинақтаушы зейнетақы қорларындағы міндетті зейнетақы жарналарының осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заң актілерімен анықталған, алушының зейнетақы төлемдерін алу құқығы кезіндегі инфляция деңгейін ескере отырып, іс жүзінде енгізілген міндетті зейнетақы жарналары мөлшерінде сақталуына кепілдік береді.

2. Жинақталған зейнетақы қаражатының сақталу кепілдігі, сондай-ақ:

1) жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы жарналарын тарту және зейнетақы төлемдерін жүзеге асыру жөніндегі қызметін лицензиялау;

2) зейнеткерлік активтерді инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымның зейнетақы активтерін инвестициялық басқару бойынша қызметін лицензиялау;

2-1) екінші деңгейдегі банктердің кастодиандық қызметін лицензиялау;

3) зейнетақы активтерін инвестициялық басқару жүзеге асыратын ұйымдар мен жинақтаушы зейнетақы қорлары үшін пруденциалдық нормативтер белгілеу;

3-1) олардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін тиісті нормалар мен лимиттер белгілеу жолымен жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін реттеу;

4) жинақтаушы зейнетақы қорларының және зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың құрылтайшыларына, басшы қызметкерлері мен мамандарына, сондай-ақ олардың жарғылық капиталының мөлшері мен құрамына қойылатын талаптарды белгілеу;

5) жинақтаушы зейнетақы қорларының ақша мен бағалы қағаздарды жинақтаушы зейнетақы қорларымен және зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдармен аффилиирленбеген кастодиан банкте ғана сақтау талабын белгілеу;

6) 6 баптың 2 тармағының 6 тармақшасы Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 16 маусымдағы № 58-ІІІ Заңымен алып тасталды.

7) жинақтаушы зейнетақы қорларының өз қаражаты мен зейнетақы активтерінің бөлек есебін жүргізу, сондай-ақ олардың мақсатты орналастырылуына бақылау орнату;

8) 6 баптың 2 тармағының 8 тармақшасы 2002 жылғы 29 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының № 369-ІІ Заңымен алып тасталды.

9) диверсификация және зейнетақы активтерін орналастыру кезінде тәуекелді азайту жөніндегі талаптарды белгілеу;

10) жинақтаушы зейнетақы қорлары алатын комиссиялық сыйақы мөлшеріне шектеулер енгізу;

11) жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың жылдық қаржы есептеріне жыл сайын аудит жүргізудің міндеттілігі;

12) жинақтаушы зейнетақы қорларының және зейнетақы активтерін инвестициялық басқару жүзеге асыратын ұйымдардың тиісті мемлекеттік органдар алдында Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен ұдайы қаржылық және статистикалық есеп беріп отыруы;

12-1) салымшы мен алушы оның жинақталған зейнетақы қаражатының жай-күйі туралы ақпарат беріп отыру;

13) алушыға өзінің жинақталған зейнетақы қаражатын жинақтаушы зейнетақы қорының екіншісіне ауыстыру мүмкіндігін беру, бірақ ол жылына екі реттен аспауы керек;

14) жинақталған зейнетақы қаражатын алушының таңдауы бойынша толық көлемінде немесе ішінара ерікті сақтандыру;

15) зейнетақы активтерін сақтандыру жүйесін құру арқылы қамтамасыз етіледі.

ІІ тарау. ҚР-ғы зейнетақы сақтандырудың қаржылық жағдайы

2. 1. Зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қорларындағы

тәуекелділіктерді басқару жүйесінің қызметіне баға беру

Зейнетақылық қорлардың Қазақстандық рыноктағы жаңа қаржылық институттары болып табылатынын және оларда басқару әдістері нақтыланатынын ескере отырып қорлардың қызметін бағалаудағы рейтингтік жүйені қолдану көкейтестіге айналады. Әлемдік тәжірибеде рейтингтердің алғашқы беріле басталуы жергілікті қаржылық ұжымдардың қызметін тексеруге байланысты пайда болған. Алайда, дамыған сайын, рейтингтік бағалау - негізгі көрсеткіштердің мониторингін алыстан жүзеге асыру үшін қолданыла бастады. Рейтингтік жүйенің көмегімен реттеуші және бақылаушы органдардың ерекше назарын талап ететін қаржылық институттарды анықтауға болады. Тексерудің және берілген рейтингтің нәтижелері зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қорының басшылығына, құрылтайшыларына жүйенің салыстырмалы параметрлерінің аясындағы олардың жинақтық қорының позициясын көруге мүмкіндік береді. Біздің ойымызша, бағалаудың нәтижелерін көпшілікке жариялау және рейтингтік бағалаудың нәтижелерін белсенді түрде жариялау қажет.

Алыстан мониторингті жүргізу нәтижелері бойынша рейтинг беру қадағалау органдары қол жеткізе алатын, соның ішінде міндетті түрде берілетін қаржылық есеп беру, сондай-ақ, жергілікті тексерулер кезінде алынатын мәліметтердің негізінде жүзеге асырылуы мүмкін. Мысалы, ORAP француз жүйесі Франция Банкінің және Банктік комиссияның мәліметтер базасын атап айтқанда, банктердің өздері ұсынатын және қаржылық рыноктардың арнайы мәліметтер базасында сақталатын мәліметтер, банктерді тексеру нәтижелерін, сыртқы аудиторлардың мәліметтерін, Францияның басқа да қадағалау органдарының және басқа еуропалық мемлекеттердің бақылау органдарымен өзара келісімдер бойынша қол жеткізілетін мәліметті пайдаланады.

Негізінен, рейтинг қаржылық делдалдың бір жылғы жұмысының нәтижелері бойынша беріледі. АҚШ-та CAMELS жүйесі бойынша жоғары рейтингке (1 немесе 2) ие болған банктер бір жарым жылда бір рет тексеріледі, ал мәселелері бар деп табылғандар (4 немесе 5) жиірек тексеріледі. Берілген рейтинг көбінесе құпиялы сипатта болады және қадағалау органының ішінде қолданылады. Жинақтық қорлардың рейтингтік жүйесі істің ағымдағы жағдайын бағалауға, мәселелерді анықтауға мүмкіндік береді. Рейтингті аудиторлық компанияның қорытындысы бойынша жылдық есеп берудің негізінде жылына бір рет өткізу ұсынылады. Рейтингтік жүйені дамыту үшін нормативтік құжаттарда қарастырылған және міндетті болып табылатындарынан басқа міндетті түрде орындалуы тиіс коэффициенттердің қосымша жүйесін дамыту қажет. Нақты жинақтық қордық көрсеткіштері басқа жинақтық қорлардан қандай дәрежеде айырмашылығы бар екенін анықтауға болады. бір ғана айырмашалағы - корпоративтік жинақтық қорларды ашық қорлардан бөлек бағалау қажет.

Рейтинг жүйесі, әдетте, әр топтың ішінде, орташа мәндермен салыстырғанда немесе ең әлсіз қаржылық мекемелер ажыратып алынады немесе көрсеткіштер ең жақсысынан ең нашарына қарай сұрыпталады да, олардың дәрежелендірілуі (ранжирование) жүргізіледі. Топтардың талдауы да қаралып отырған бүкіл салада беталыстарды зерттеу үшін (мысалы, аймақтық тұрғыдан) қолданылады. Бұл жүйе сондай-ақ, стресстік тестілеу және талдаулық сценарийлер үшін, яғни қаржылық жағдай мен экономикалық жағдаяттар (конъюнктура) нашарланғанда қолданылады. Жинақтық қорлар үшін рейтинг жүйесін құру біздің ойымызша, келесі жағдайларға байланысты қажет:

зейнетақылық қорлардың басым көпшілігі орнығып алды және жинақтық қорлардың құрылымында құрт өзгерсістер күтілмейді;
жинақтардың жиынтық сомасы елеулі түрде ұлғайды, бұл салымшылардың тәуекелдіктерінің өсуіне сәйкес келеді және олар осы қордағы өздеріне қызмет көрсетілуінің болашағын көре алатындай болуы тиіс;
зейнетақылық қорлар қызметінің салыстырмалы бағалауын жүргізгенде пайдалануға болатын пруденциалдық нормативтер белгіленді.

Зейнетақылық қорлар пайдалануы тиіс негізгі экономикалық мәліметке мыналар жатқызылуы тиіс: ақша-несиелік саясаттың көрсеткіштері, мұнайдың, алтынның бағалары, құнсыздану қарқыны, қайтара қаржылау мөлшерлемесі және басқа макроэкономикалық көрсеткіштер. Қаржылық мәліметке жататындар: мемлекеттік құнды қағаздар, мемлекеттік емес құнды қағаздар, депозиттер, фьючерстер рыноғы бойынша мәлімет. Есепке алу мәліметтеріне бухгалтерлік есептердің, табыстар мен шығындар жөніндегі есептердің, ақша қозғалысы жөніндегі есептердің топтастырмалары жатады. Есепке алу мәліметтерінің негізінде қаржылық коэффициенттердің талдауын қалыптастыру қажет.

Коэффициенттердің есептеуін жүргізу үшін жарғылық, меншік капиталдың көлемі, таза табыс және тағы басқа сияқты бухгалтерлік есептемелердің мәліметтері болуы қажет. Сондай-ақ, өтімділік және іскерлік белсенділік көрсеткіштерінің жағдайы мен динамикасын; капитал құрылымының; пайдалылықтың; рыноктық құнның көрсеткіштерін есепке алып отыруға болады.

Бұндай ұсыныстың мәні зейнетақыны жинақтау қорларының қолданыстағы қаржылық есептемелерінің негізінде бағалаудың рейтингтік көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік беретінінде. Рейтингтік бағалаудың көрсеткіштер жүйесі сондай-ақ, реттеуші органдар, зейнетақыны жинақтау қорларының менеджменттері, құрылтайшылар және салымшылар пайдалана алады. Зейнетақыны жинақтау қорларының қызметше рейтинг беру жүйесінде зейнетақыны жинақтау қорларына қатысты пайдалануға болатын коэффициенттердің келесі жүйесі ұсынылады.

Орташа зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қоры, қатарына жалпы зейнетақылық жинақтарда 4%-тен 14%-ке дейін рыноктық үлесі бар зейнетақыны жинақтау қорлары жатқызылды. Ірі зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қорларына -15% және одан жоғары үлесі барлары; ұсақ зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қорларына - 4%-тен төмен рыноктық, үлесі барлары жатқызылды.

Белсенді инвестициялық қызмет кезінде жинақтық қорлардың қызметінде жеткілікті дәрежеде көп тәуекелдіктерді бағалау әдістемесі рейтингтік әдістеменің жалғасы болып табылады. Акционерлерге, басшылыққа тәуекелдіктерді басқару саласындағы шешімдерді қолдау үшін әдетте, дәл және толыққанды мәлімет қажет. Бұған негізгі себеп - егер оларды өлшемесе және басқармаса - зейнетақылық қорлар өз капиталдарының басым бөлігінен айырылуы және банкротқа ұшырауы мүмкін болуына байланысты. Іс жүзінде жинақтық қорлардын барлығында тәуекелдіктерді басқару жөніндегі функциялардың елеулі түрдегі тапшылықы немесе олардың толығымен жоқтығы байқалады.

Тәуекелдіктерді басқарудың тиімді жүйесі кез келген қаржылық институттың, соның ішінде зейнетақылық қордын да қаржылық тұрақтығын арттырып қана қоймайды, сонымен қатар капиталдың мақсатқа едәуір лайық пайдаланылуына, орналастырылуына және зейнетақылық қордың құнының өсуіне ықпал етеді.

Әлемдік практикада тәуекелдіктерді басқару жүйесінің бар болуы үлкен бәсекелестік артықшылыққа қол жеткізеді. Алайда, мәселенің қиындығы - бұндай жүйені әзірлеу, ұйымдастыру, енгізу, техникалық сүйемелдеу қор үшін әжептәуір күрделі және шығындандыратын міндет болып табылатынында. Сонымен қатар, тәуекелдіктерді басқарудың ойластырылған, кешенді технологиясын енгізу - жинақтау қоры жұмысы тиімділігінін қазіргі кездегі де, болашақтағы да түбегейлі факторы болып табылады.

Тәуекелдіктерді басқару жеке ғаламдық зерттеу болып табылады, сондықтан осы еңбекте тек қана тәуекелдіктерді басқару жүйесін құру қажеттілігінің мәселесі негізделеді. Тәуекелдік - менеджменттін қаржылық бизнестегі стратегиялық басқарудың жаңа философиясы ретінде пайда болуы 1990-шы жылдардың ортасына келеді және қаржылық менеджментке көзқарастарды түбегейлі түрде өзгертіп жіберген бірқатар факторлар мен беталыстардың әсерінен туындаған. Атап айтқанда, оларға жататындар: әлемдік экономиканың ғаламдануы, кері реттелу процесс туынды қаржылық құралдар рыногының дамуы, қаржылық рыноктар мен тәуекелдіктердің өзара байланысы, ақпараттық-технологиялық даму.

90-шы жылдарға дейін тәуекелдіктерді басқару тек, тәуекелдікті өз иығына артатын: жеке тұлғалар, инвестициялар қоржынын басқарушылар, трейдерлер, стратегиялық жоспарлау жөніндегі мамандар, қазынашылар түріндегі белгілі бір бизнес - процестер деңгейінде ғана орын алған болатын. Оның ерекшелігі - әр маманның тәуекелдіктерді тек оның өз қызметі үшін маңызды болып келетін өз деңгейінде ғана бағалауының салдарынан нәтижелер жекеленген сипатты иеленген және олардың бір-бірімен салыстырылуы мүмкін болмаған. Бұның өзі қаржылық тәуекелдіктерді басқару нәтижелерін біріктіруге кедергі жасады.

Тәуекелдіктерді басқарудын сапалы жүйесін қалыптастыру үшін келесі шаралар кешені қажет:

барлық көрсеткіштерді бастан аяқ тексеруге, мәліметтің кез келген қимасын алуға, жедел ақпар алуға, тәуекелдіктерге шалдыққыштықты дер кезінде анықтап отыруға мүмкіндік беретін, зейнетақыны жинақтау қорының жұмысында қажетті, біріктірілген мәліметтер базасының кешенін әзірлеу және енгізу қажет;
тәуекелдіктерді басқарудың тиімді моделін құру, қаржылық тәуекелдіктердің жекелеген түрлерін қисындастыру (комбинирование) ;
бірегей интеграцияланған және келісімделген ортада тәуекелдіктін әр түрлі факторларын талдау мақсатымен қаржылық менеджмент жүйесінде тәуекелдіктерді басқару блогын енгізу.

Тәуекелдіктерді басқаруды енгізу - ішкі және сыртқы факторлар әсерінің нәтижелілігін анықтауға, бағалауға, бақылауға, және пайдасыз, тиімсіз әрекеттерді дер кезінде тежеу жөнінде ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді. Қолайсыз тәуекелдіктер кезінде пайда болатын шығындар келесі деңгейлерге бөлінуі мүмкін:

зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қоры қызметінің нәтижелеріне елеулі әсерін тигізе қоймайтындай етіп қарастырылуы тиіс және басқа көздер бойынша асқын табыстарды алу есебінен өтелінуі мүмкін қаржылық операцияларды жүргізген кездегі рұқсат етілетін ауытқу деңгейі. Мысалы, зейнетақылық қордың табыстары негізгі қызметінен, сондай-ақ, негізгі емес қызметінен келіп түсетін табыстар есебінен қалыптастырылады. Негізгі қызметтен пайда болған біраз шығындар негізгі емес қызметтен алынған асқын табыстар есебінен өтелуі мүмкін;
қызметтегі және көлемдегі рұқсат етілген шектен асатын (қолайсыз) ауытқу деңгейі күтілетін мәннен артық. Бұл ауытқулар, акционерлердің тәуекелге тігуге, яғни зейнетақыны сақтандыруды жинақтау қорының негізгі функцияларын сақтап қалу шарты орындалған кезде белгілі бір мерзім ішінде айырылуға әзір капиталының үлесі болып табылатын «тәуекелдік - капиталдың» есебінен өтелуі тиіс.

2. 2. ҚР-ғы міндетті зейнетақыны сақтандыру жарналарының

аударылуына бақылау жасау

Қазақстандағы зейнетақы реформасының негізіне қойылған 1-ші принципке негізделген және Қазақстанда 1998 жылға дейін қолданылған жүйе мынадай ерекшеліктерімен сипатталады:

зейнетақымен қамсыздандыруға мемлекеттік монопология
әлеуметтік қамсыздандыру қорларына түсетін міндетті зейнетақы жарналарының топтастырылуы
жүйе ішінде қаражаттарды қайта бөлу.

Мұндай жүйе жоспарлы экономика еңбекті қабілетті халықтың жұмыспен толық қамтылуы мемлекет тарапынан жан-жақты бақылау зейнеткерлерге жұмыс істейтін халықтың жоғары ара қатынасы жағдайларында тиімді болады.

Өмір сүрген жүйе азаматтың түрлі кәсіптік және әлеуметтік санаттарына арналған жеңілдіктердің көптеген түрлерінің болуымен сипатталады.

90 жылдың басы мен ортасындағы жүйенің дағдарысы әлеуметтік сақтандыру жүйесінің де дағдарысына қозғау салдық. Бұл жарналарды төлеудің базалық көрсеткіштерінің құлдырауынан да сондай-ақ әлеуметтік қорларға оларды толық және уақытында аударып отыруға төлеушілердің мүдделігінің болмауынан әлеуметтік сақтандыруға төленетін жарналардың жиналымдылығының төлем деңгейінде көрінді.

Бұл зейнеткерлермен жәрдемақы алатындар алдында беберешектің үлкен көлеміне жеткізді. Әлеуметтік қорлар қаражаттарының инфляциялық құнсыздануы зейнеткерлердің құн көріс минимумындағы қажеттіліктерін қамтамасыз ете ал және қор қаражаттарының шектеулілігі жағдайында әлеуметтік төлемақыларды үнемі индексациялар отыру қажеттігін тудырды. Қазақстанда жүргізіліп жатқан зейнетақы реформасы негізіне қойылған екінші принциптің іс-әрекетіне негізделген жүйе мыналармен сипатталады:

зейнетақымен қамтамасыз етуді мемлекеттік реттеу
зейнетақы қорын қалыптастыруға қатысқан 30 жастан төмен емес азаматтар үшін ең аз белгіленген күнкөріс минимумын сақтау жөніндегі мемлекеттің кепілдіктері
зейнетақы жинақ ақшасын және әлеуметтік қамсыздандырудың басқа нысанын белгілеу
зейнетақы қорларындағы қалыптастыруға еңбек етуге қабілетті жастағы барлық азаматтардың міндетті қатысуы
еңбек етуге қабілетті азаматтардың қартайғанда өзін зейнетақымен қамсыздандырылуы үшін жеке жауапкершілігі
инвестициялаудың тиімділігін және зейнетақы жинақ ақшасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету
жинақтаушы зейнетақы қорларындағы қорланымдарға азаматтың мұралану құқығын белгілеу
қосымша ерікті зейнетақымен қамсыздандыруға азаматтарға құқық беру
зейнетақы жинақ ақшасын экологияға инвестициялау, бұл экологияның дамуына жәрдемдеседі.

Міндетті әлеуметтік сақтандыру мынадай түрлерге бөлінеді: