Инвестициялар есебі туралы мәлімет

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
І.ТАРАУ. ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
1.1. Инвестициялардың ұғымы және оның жіктелуі

ІІ.ТАРАУ. БІРЛЕСІП БАҚЫЛАНАТЫН ШАРУАШЫЛЫҚ СЕРІКТЕСТІКТЕРДІҢ, ЕНШІЛЕСТЕРДІҢ ЖӘНЕ ТӘУЕЛДІ СЕРІКТЕСТІКТЕРДІҢ ИНВЕСТИЦИЯСЫНЫҢ ЕСЕБІ.
2.1. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктердің инвестициясының есебі
2.2. Еншілес шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есебі
2.3. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктіқ инвестициясының есебі
2.4. Қаржылық инвестициялардың есебі

ІІІІ.ТАРАУ. ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ АҒЫМДАҒЫ ҚҰНЫН ЖӘНЕ ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ ҚАРЖЫЛЫҚ ИНВЕСТИЦИЯСЫН ҚАЙТА БАҒАЛАУЫН АНЫҚТАУ. ЕСЕП БЕРУДЕ ИНВЕСТИЦИЯНЫ АШУ ЖӘНЕ ТҮГЕЛДЕУ
3.1. Қысқа мерзімді инвестициялярдың ағымдағы құнын анықтау

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Инвестициялар есебі» курстық жұмысымның ішінде инвестиция ұғымы және оның жіктелуі; бірлесіп басқарылатын шаруашылық серіктестіктердің, еншілес және тәуелді серіктестіктердің инвестициясының есебі; қаржылық инвестициялардың есебі; қықа мерзімді инвестициялардың ағымдағы құнын және ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияның қайта бағалануын анықталуы; есеп беруде инвестицияны ашу және түгендеуі туралы толығымен жазып өтім.
Қазақстан Республикасына қаншалықты инвестициялардың қажет екенің, және экономикаға қаншалықты әсер тигізетіндігі бәрімізге белгілі.
Қазіргі танда Қазақстан Республикасында көптеген кәсіпорындар инвестициялардың арқасында ұлғайып және өсіп келеді. Егер кәсіпорындарды қаржыландырмаса олардың өсуі және материалдық техникалық базасын ұлғайтып және жанартуы мүмкін емес.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе
І-ТАРАУ. ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
1.1. Инвестициялардың ұғымы және оның жіктелуі

ІІ-ТАРАУ. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктердің, еншілестердің
және тәуелді серіктестіктердің инвестициясының есебі.
2.1. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктердің инвестициясының
есебі
2.2. Еншілес шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есебі
2.3. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктіқ инвестициясының есебі
2.4. Қаржылық инвестициялардың есебі

ІІІІ-ТАРАУ. Қысқа мерзімді инвестициялардың ағымдағы құнын және ұзақ
мерзімді қаржылық инвестициясын қайта бағалауын анықтау. Есеп беруде
инвестицияны ашу және түгелдеу
3.1. Қысқа мерзімді инвестициялярдың ағымдағы құнын анықтау

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Менің курстық жұмысымның тақырыбы Инвестициялар есебі курстық
жұмысымның ішінде инвестиция ұғымы және оның жіктелуі; бірлесіп
басқарылатын шаруашылық серіктестіктердің, еншілес және тәуелді
серіктестіктердің инвестициясының есебі; қаржылық инвестициялардың есебі;
қықа мерзімді инвестициялардың ағымдағы құнын және ұзақ мерзімді қаржылық
инвестицияның қайта бағалануын анықталуы; есеп беруде инвестицияны ашу
және түгендеуі туралы толығымен жазып өтім.
Қазақстан Республикасына қаншалықты инвестициялардың қажет екенің,
және экономикаға қаншалықты әсер тигізетіндігі бәрімізге белгілі.
Қазіргі танда Қазақстан Республикасында көптеген кәсіпорындар
инвестициялардың арқасында ұлғайып және өсіп келеді. Егер кәсіпорындарды
қаржыландырмаса олардың өсуі және материалдық техникалық базасын ұлғайтып
және жанартуы мүмкін емес.
Сондықтанда кәсіпорындардың басшылары өзінің кәсіпкерлігінің ұлғайып
дамуы үшін өзіне инвесторларды қарата білуі қажет. Мұнда кәсіпкер
инвестордың алдында өзінің бизнес жоспарын өзінің ұлғаюы туралы қаншалықты
пайда әкелетіндігің, қоғамға қажеттілігің, өзінің бизнесінің қаншалықты
рентабелді екендігің, қаншалықты инвесторға табыс әкелетіндігі туралы
толығымен қысқаша да нұсқаша түрде және түсінікті болуы үшін кестелер мен
графиктер, диаграммалар арқылы бейнеленуі қажет. Бизнес жоспар құруы
кезінде білімі жоғары, тәжіребиесі бар маман құруы қажет.
Егер бизнес жоспар инвесторды қызықтырып сенім білдірсе, кәсіпкердің
бизнесі қаржыландырылады.
Заңды тұлға басқа кәсіпорындардың пакет акциясын, қатысу үлесін алу
арқылы қаржылық салымдарын жүзеге асыруы мүмкін. Салынған қаржылық
салымдардың деңгейіне байланысты олар: не бақылаушы, не қаржылық немесе
субъектінің басқа да саясатына едәуір әсер ететін болып белгіленеді.
Егер де инвестордың қатысу үлесі 50% және одан да көп болса немесе
50% және одан да көп дауыс беру құқы бар акциясы болса, онда ол
қаржыландырылатын объекті бойынша оның бақылауында болатын және еншілес
серіктестігі болып табылады.
Егер де инвестордың қатысу үлесі 20%-тен астам болса, бірақ оның
дауыс беруге құқы бар акциясы 50%-тен аспаса, онда ол қаржыландырылатын
объекті бойынша оның едәуір әсер етуінде болатын және тәуелді серіктестік
болып табылады.

1. ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ЕСЕБІ

1.1. Инвестициялардың ұғымы және оның жіктелуі.

Инвестициялар деп өнеркәсіптің, құрылыстың, ауыл шаруашылығының және
экономиканың басқа да салаларының кәсіпорындарына капитал түрінде салынып,
жұмсалатын шығындардың жиынтығын айтамыз. Инвестициялық қызметтің мақсаты —
түпкі нәтижесінде кәсіпкерліктен табыс немесе процент алу болып табылады.
Инвестицияның кезі болып жаңадан қалыптасқан (құрылған) құн немесе
таза табыстың жинақталған бөлігі саналады. Кәсіпкерлер (кәсіпорындар) оны
өзінің табысының (таратылған) қаражаттарының есебінен жұмылдырады. Негізгі
капиталды жаңартуға арналған инвестиция көзі болып кәсіпорынның меншігнде
қалған табысы саналады. Бағалы қағаздардың көп түрлілігі инвестицияны
жіктеудің көптеген критерийлерін алдын ала айкындайды.
Қаржылық инвестиция өзінің пайдалану мерзіміне қарай, қысқа және ұзақ
мерзімді болып бөлінеді.
Инвестиция өзінің арналымы немесе алынған мақсаты бойынша: қаржылық және
нақты болып бөлінеді.
Нақты инвестициялар — бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және
материалдық-өндірістік қорын өсіруге салынатын салымдар.
Қаржылық инвестициялар — бұл субъектінің табыс алу мақсатында пайдаланатын
активі (мысалға, пайыздар, роялтилер, дивидендтер және жалға ақысы),
инвестицияланған капиталдың өсімі немесе алынатын басқа да олжалар
(мысалға, коммерциялық мәміленің нәтижесі). Сондай-ақ, қаржылық
инвестицияға пайдаланбай тұрған жылжымайтын мүліктер де жатады. Қаржылық
инвестицияның бір түрі болып бағалы (құнды) қағаздар да саналады. Барлық
бағалы (құнды) қағаздар екі топқа бөлінеді — ақшалай және күрделі
(капиталды) болып. Ақшалай бағалы қағаздарды алған кезде ақшалай қарыздарды
алғандағыдай етіп рәсімделеді. Бұл борыштық бағалы қағаздар. Оларға:
вексельдер, депозиттер және жинақ сертификаттар және т.б. жатады. Осы
бағалы қағаздар бойынша табыс бір мәртелік сипатқа ие болады және олар
өзінің номиналдық (атаулы) құнынан төмен бағаға сатып алудың есебінен
қалыптасады. Ақшалай бағалы қағаздар, әдетте, қыска мерзімге (бір жылдан
аспайтын уақытқа) беріледі.
Капиталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын
(қорын) құрастыру немесе ұлғайту мақсатында шығарылады.
Бағалы қағаздар құкығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін
куәландыру үшін олар былайша бөлінеді:
— бағалы қағазды ұсынушыға — құқықтарын орындау үшін, бірақ олардың иелерін
теңестіруді (идентификациялауды) талап етпейді, ұстаушылардың атына тіркеу
жасалынбайды. Ұсынушы бағалы қағазды куәландыратын құқығын басқа адамға
қарапайым жолымен қолына береді.
— атаулы бағалы қағаздар — белгілі бір адамның атына жазылады. Бағалы
қағаздарда куәландырылған құқықтары ондағы қойылған талапты жөңілдету үшін
белгіленген тәртіппен басқа тұлғаға беріледі. Атаулы бағалы қағаздар
бойынша кұқық беретін адам соған сәйкес келетін талаптардың орындалуы емес,
ондағы тиесілі талаптың заңды еместігіне жауап береді.
— ордерлік бағалы қағаз — ол ең алғашында иемденушінің атына немесе оның
бұйрығы бойынша жазылады. Бұл онда көрсетілген кұкықтар қағазға түсірілген
тәртіпке байланысты ауыспалылығын сипатайтындай етіп — индоссаментке жазып
береді. Индоссамент өзінде құқықтың болғанына ғана емес, сонымен бірге,
онын жүзеге асуына да жауап береді. Бағалы қағаздардан алынатын табысқа
қатысты оларды борыштық және инвестициялық етіп бөлуге болады.
Борыштық бағалы қағаздар пайыздарды (проценттерді) төлеуді және негізгі %
қарыздың негізгі сомасын графикке сәйкес жабуды эмитент өз міндетіне алады.
Бұл кімнің эмитенті екендігіне қарамастан, оған барлық облигациялар,
векселдер жатады.
Инвестщиялык, бағалы қағаздар эмитент активтерінің бір бөлігін иемденуге
құқық береді, оларға эмитенттердің барлық типтеріндегі акциялары тұтастай
жатады.
Бағалы қағаздар эмитенттік сипаты бойынша: мемлекеттік (Үкімет пен
Ұлттық Банктің борышкерлік міндеттемелері), муниципалдық (жергілікті атқару
органдарының борышкерлік міндеттемелері) және корпоративтік (шаруашылық
жүргізуші субъектілердің жарғылық капиталын қалыптастыру немесе қаржылык-
шаруашылық кызметін жүргізу үшін қажет қаражатты тарту мақсатымен
қолданыстағы заңға сәйкес шығарылатын) болып бөлінеді.
Мәмілеге байланысты шығарылатын бағалы қағаздар: фондылық, (акциялар,
облигациялар) және саудалық (коммерциялық векселдер, чектер, коносаменттер,
кепілдік міндетгемелер, т.б.) болып бөлінді.
Фондылык, бағалы қағаздар көптеп шығарылуымен (эмиссиясымен) ерекшеленеді
және олар қор биржаларында айналысқа түседі.
Саудалық, бағалы қағаздар коммерциялық бағытқа ие: олар негізінен сауда
операциялары бойынша есеп айырысуға және тауарларды орын алмастыру
процесіне қызмет көрсетуге арналған.
Нарықтағы айналыс ерекшеліктеріне байланысты бағалы кағаздарды нарықтық
(айналыстағы) және нарықтық емес (айналыстағы емес) етіп бөлу мүмкін.
Нарықта болатын бағалы қағаздар биржалық немесе биржалық емес айналым
шеңберінде нарықта екінші рет еркін сатылуы және сатып алынуы мүмкін. Олар
сатылғаннан кейін эмитентке мерзімінен бұрын ұсынылмайды.
Нарықтық емес бағалы қағаздар бір қолдан екінші қолға еркін көше
алмайды, Яғни екінші рет айналысқа түспейді. Бұндай бағалы қағаздар
қатарына оларды нығару кезінде сатылмайды деген шарт қойылса, онда оларды
тек эмитенттің өзі ана сатып алады. Сондай-ақ айналысы шектеулі бағалы
қағаздар да бөлініп керсетілуі мүмкін. Мысалға, жабық АҚ акциялары сатып
алу және сату мәміле бойынша шектелген акциялардың қатарына жатады.
Бағалы қағаздар әрекет ететін орыны бойынша ақша нарығыныц бағалы
қағаздары және капиталдық бағалы қағаздар болып өтеді.
Ақша нарығы дегеніміз — қысқа мерзімді бағалы қағаздардың алынуы мен
сатылуын көрсетеді және ол қаржылык, нарықтың бір бөлігі. Қысқа мерзімді
бағалы қағаздардың әрекет ету мерзімі — бір күннен бастап бір жылға дейін
болуы мүмкін. Айналыстағы бағалы қағаздар, әдетте, төменгі төлем
тәуекелімен қатар жүреді, өйткені қарыз берушілердің төлем қабілеттілігі
жоғары болса ғана шығарылады. Ақша нарығының бағалы қағаздарына: қазыналық
векселдер, депозиттік сертификаттар, коммерциялық қағаздар жатады.
Бағалы қағаздар нарықтық капиталдар ретінде бір жылдан астам мерзімге
ұсынылады. Бұл борышкерлік, сондай-ақ инвестициялық бағалы қағаздар болуы
мүмкін.
Бағалы қағаздардың атқаратын ролі бойынша: негізгі (акциялар мен
облигациялар), көмекші (чектер, векселдер, сертификаттар, т.б.) және
негізгі бағалы қағаздардың алыну мен сатылу құқығын куәландыратын шартты
бағалы қағаздар болып бөлінеді (варрианттар, опциондар, қаржылық
фьючерстер, сатып алу қүқығының артықшылығы).
Бағалы қағаздарды өздерінің алдына қойған міндеті мен мақсатына сәйкес
басқа да белгілері бойынша (құжатты және құжатсыз, кері қайтарылатын және
қайтарылмайтын, тұрақгы деңгейде және әр түрлі деңгейде табыс әкелетін)
жіктелуі мүмкін.
Инвестор бағалы қағаздар нарығында жұмыс істей жүріп салымдарды
тараптандырудың (диверсификациялаудың) принципін ұстануы тиіс: инвестор
қаржылық активтердің әр түрлісін алуға ұмтылуы керек. Бұл салымдардың
тәуекелділігін азайту үшін қажет. Мысалы, инвестор өзінің барлық ақшаларын
бір компанияның акцияларына салды делік. Бұл жағдайда ол акция курсының
нарықтық ауытқуына толық тәуелді болады. Егер кәсіпорын қаражаттары бірнеше
компаниялардың акцияларына салынатын болса, онда инвестордың табысы
неғұрлым аз ауытқитын біршама компаниялардың акциясына тәуелді болады. Егер
инвестор әр тараптандыру (диверсификациялау) принципін ұстанатын болса,
онда ол инвестициялық (фондылық) портфел деп аталатын бағалы қағаздардың
жиынтығымен байланысты болады.
Қоржындық (портфелдік) инвестициялаудың объектілері ретінде әртүрлі
бағалы қағаздар: акциялар, облигациялар, бағалы қағаздардың шартты түрлері
әрекет етеді. Қоржынның бір бөлігі ақша түрінде ұсынылуы мүмкін. Қоржындағы
қағаздардың көлемі де әр түрлі болады. Қоржындық инвестициялау өзінің
құрамына тәуелді, ол табыс немесе залал әкелуі мүмкін және тап сондай
тәуекелділіктің де сол және басқа да деңгейіне ие. Қоржынға енетін бағалы
қағаздардың тізбесін де, көлемін де инвестор өзгерте алады.
Қоржынды құрастыру кезінде инвестор келесі факторларды есепке алуы
тиіс: тәуекелділікті, табыс дәрежесін, орындалу мерзімін, бағалы қағаздар
типін.
Инвестор инвестициялық мақсатына тәуелді белгілі бір типтерді
қалыптастырады. Келесі типтерін бөліп көрсету кабылданған: бірінші тип —
өсім қоржыны, екінші тип — табыс қоржыны.
Қоржынның бірінші типінің мақсаты өсімді көбіне диввденттер мен
процентгер алу есебінен емес, бағалы қағаздардың бағамдық (курстық)
өсімінің есебінен алу болып табылады. Бұл негізгі салымның басты бөлігін
акция құрайды. Күтілетін капитал өсімінен және тәуекелділіктің ара
қатынасына байланысты қоржындық өсімнің ортасынан, тағы да басқа қоржынның
түрлерін, атап айтқаңда: агрессивті, консервативті және орташа өсімін бөліп
көрсетуге болады. Агрессивті өсім қоржындары капиталдың максималды есіміне
бағытталады. Бұл қоржын үлкен тәуекелділікпен байланысты екенін көрсетеді,
бірақ эмитент-кәсіпорындардың қолайлы дамуы кезінде ол үлкен табыс әкелуі
мүмкін. Қоржынның бұл құрылымы, әдетте, тез өсетін жас компаниялардың
акцияларымен көрсетілуі мүмкін. Консервативтік қоржынның өсімі негізінен
ірі, жақсы белгілі және тұрақты компаниялардың акциясынан тұрады, бұндай
қоржынның тәуекелділігі де аса үлкен болмайды. Қоржынның орташа өсімінде
агрессивті қоржынға да, консервативті қоржынғада тән инвестициялық
қасиеттері болады. Оның құрамына сенімді кәсіпорындармен қоса даму
үстіндегі жас көсіпорындардың да акциялары енеді. Мұндай қоржын жеткілікті
жоғары табыска және тәуекелдің орташа деңгейін ұстауына қолайлы жағдай
туғызады.
Қоржындардың екінші типі дивидентермен процентер есебінен табыс алу
болып табылады. Қоржынның бұл типі тәуекел кезінде алдын ала жоспарланған
табыстың деңгейін қамтамасыз етеді және онда төуекелділіктің деңгейі нольге
тең болады. Қоржындардың аталған типін инвестициялау объектілері ретінде
сенімділігі жоғары бағалы қағаздар алынады. Оның құрамына енетін қорлардың
инструменттеріне байланысты олар: конверттелетін, нарықтық ақшалай және
облигациялар болып бөлінеді. Конверттелетін (айырбасталынатын) қоржыңдар:
айрықша акциялардан жөне облигацияларынан тұрады. Мұндай қоржын оны
құрайтын бағалы қағаздардың есебінен нарық коньюктурасы мүмкіндік беретін
болса, онда оларға жай акциялардың өзі де, қосымша табыс әкелуі мүмкін.
Баскаша жағдайда, қоржын инвестициясы тек тәуекелділік төмен болған кезінде
ғана табыспен қамтамасыз етіледі.
Ақша нарығының қоржындары (портфелі) капиталды толық сактау
мақсатынан тұрады. Оның құрамына ақшалай қаражат пен тез сатылатын активтер
кіреді. Егер де ұлттық валюта өзінің төмендеу бағамын көрсетсе, онда ол
шетелдік валютаға айырбасталуы мүмкін. Сөйтіп, салынған капитал нольдік
тәуекелділік кезінде өз өсімін сақтайды. Облигациялар қоржындары
облигациялардың есебінен қалыптасады және нольдік тәуекелділік кезіңде
орташа табыс әкеледі.
Қоржындардың өсуіне қоржынға енген құрылымдардың өзгерісі мен бағамдары
әсер етеді.Табыс қоржындары тұрақты құрамға және құрылымға ие.
Қоржын қызмет етуінің уақытына байланысты мерзімі шектелген және
мерзімі шектелмеген болып бөлінеді.
Мерзімі шектелген қоржын тек табыс табуға талпыныс жасап қана қоймай,
алдына ала уақыты белгіленген кезеңнін, шегінде табыс алуды көздейді. Ал
мерзімі шектелмеген қоржынның уақыты шектеліп белгіленбейді.
Мүмкіндігінше толықтырылатын, кайтарып алынатын және тұракты
қоржындар ажыратылып көрсетіледі. Толықтырылатын қоржындар, бастапқы
салынған ақша қаражаттарының есебінен емес, сыртқы қаражат көздерінің
есебінен өсуі (толықтырылуы) мүмкін. Қайтарып алынатын қоржындар бастапқы
салынған қаражаттардың бір бөлігін қайтарып алуға жол береді. Тұрақты
қоржындарда бастапқы салынған қаражаттар қоржынның барлык кезең бойына
тұрақты көлемін сақтайды.
Инвестиция — экономиканы дамудың тұрақты және жоғарғы қарқының
қалыптастыруды, ғылыми-техникалық прогресстің жетістіктерін енгізуді,
инфрақұлымды дамытуды көздейтін басты фактор.
Инвестицияны дамытуда кәсіпорындарды қаржыландыратын және ұзақ
мерзімге несие беретін мамандандырылған инвестициялык, банктер мен
акционерлік қоғамдардың акцияларынан құрылған инвестициялық қорлар ерекше
роль атқарады. Сөйтіп, қорлар экономиканың неғұрлым пайдалы салалары мен
кәсіпорындарына капиталдың құйылуына жағдай жасайды.
Қаржылық инвестициялар инвесторлар үшін ішкі және сыртқы
инвестициялар жағдайында белгілі бір тәуекелділікпен байланысты болатынын
ескерген жөн. Бұл тәуекелділік басшылардың біліктілігімен және олардың епті
әрекеттерімен, есеп пен бақылау жұмысын ұйымдастыруымен, валютаның
бағамдык, пайыз мөлшерлемесінің өзгерістерімен, орта мерзімді және қысқа
мерзімді несиелерді тартудың қиындьшықтарымен және т.б. осы сияқгы
мәселелерімен байланысты болып келеді. Сонымен катар, табиғат залаларымен
және саяси тәуекелділіктерімен байланысты болатынын ескерген абзал.
Қаржылық инвестициялар техникалық-экономикалық есептеулер жасалған соң және
сол инвестицияланатын объектіні қажетті зерделеуден өткізгеннен кейін
барып, жүзеге асырылады. Осы жағдайда ғана нарыкгық қарым-қатынастар
жағдайындағы тәуекелділіктер төмендеуі мүмкін.
Қазақстан Республикасының заңдары экономиканың барлық саласын
инвестициялық тұрғысынан колдауға бағытталған. Республикада инвестициялық
жобаларды жүзеге асырудың тиімділігіне бағытталған жеңілдіктер мен
преференциялар әзірленіп жасалған.
Түптеп келгенде, инвестициялардың мақсаты- жаңа технологияларды,
аддыңғы қатарлы техниканы және ноу-хауды енгізу; ішкі нарықты жоғары сапалы
тауарлармен толтыру және қолайлы қызмет көрсету; отандық тауар
өндірушілерді мемлекеттік қолдау және ынталандыру; экспортқа бағытталған
және импортты алмастырушы өндірістерді дамыту, Қазақстан Республикасының
шикізат көздерін тиімді және кешенді пайдалану; қазіргі заманғы менеджмент
пен маркетингтің өдістерін енгізу, жаңа жұмыс орындарын құру; жергілікті
мамандардың үздіксіз оқу жүйесін енгізу, олардың біліктілік деңгейін
көтеру; өндірістің жедел дамуын қамтамасыз ету; қоршаған табиғат ортасын
жақсарту болып табылады.
Қазақстан Республикасының экономикасын көтеруде және оны одан әрі
дамытуда шетелдік инвесторлардың атқарар ролі зор. Шетелдік инвестицияларға
табыс алу мақсатында кәсіпкерлік қызметтің объектілеріне инвесторлар салып
отырған мүліктік құндылыктар және оған қоса олардың құқықтары, яғни
интеллектуалдық меншік кұкығы да кіреді.

Шетелдік инвестициялар Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларының
жарлық капиталына қатыса отырып, ондағы қабылданатын шешімдерге өз
үлестерін және құқықтарын қорғауына болады.
Шетелдік инвесторлар заңға қайшы келмейтін кез келген қызметпен, атап
айтқанда: бірлескен кәсіпорындарды кұруға және олардың шетелдік филиалдарын
ашуға, мүліктік құқын сатып алуға, қарыз, несие беруге т.б. қызметтермен
шұғылдануына болады.
Шетелдік инвесторлар ездерінің қызметінен алған табысын өз қалаулары
бойынша пайдалануға құқылы, Қазақстан аймағында қайта қаржыландыру үшін,
тауарлар алуға және басқа да мақсаттар үшін, яғни Қазақстан Республикасының
заңдарында тыйым салынбаған кез келген қызметпен айналысуына болады.

2. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктердің, еншілестердің және
тәуелді серіктестіктердің инвестициясының есебі

2.1. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктердің инвестициясының
есебі

Заңды тұлға басқа кәсіпорындардың пакет акциясын, қатысу үлесін алу
арқылы қаржылық салымдарын жүзеге асыруы мүмкін. Салынған қаржылық
салымдардың деңгейіне байланысты олар: не бақылаушы, не қаржылық немесе
субъектінің басқа да саясатына едәуір әсер ететін болып белгіленеді.
Егер де инвестордың қатысу үлесі 50% және одан да көп болса немесе
50% және одан да көп дауыс беру құқы бар акциясы болса, онда ол
қаржыландырылатын объекті бойынша оның бақылауында болатын және еншілес
серіктестігі болып табылады.
Егер де инвестордың қатысу үлесі 20%-тен астам болса, бірақ оның
дауыс беруге құқы бар акциясы 50%-тен аспаса, онда ол қаржыландырылатын
объекті бойынша оның едәуір әсер етуінде болатын және тәуелді серіктестік
болып табылады.
Егер де инвестордың қатысу үлесі 20% акциясынан аспаса, онда ол
бірлесіп бақыланатын заңды тұлға болып табылады.
Инвестицияның есебі 14 "Инвестициялар" бөлімшесінің шоттарында
жүргізіледі, оның құрамына мынадай синтетикалық шоттар кіреді: 141 "Еншілес
серіктестіктерге салынған инвестициялар", 142 "Тәуелді серіктестіктерге
салынған инвестициялар", 143 "Бірлесіп-бақыланатын заңды тұлғаларға
салынған инвестициялар", 144 "Басқа инвестициялар".
Бұл бөлімнің шоттары еншілес, тәуелді серіктестіктер мен бірлесіп
бақыланатын заңды тұлғалардың акциялары мен жарналарындағы
инвестициялардың нақты бары мен қозғалысы туралы мәліметті талдап
қорытындылауға бағытталған.
141-144 шоттар активті және күрделі болып келеді. Талдамалы
(аналитикалық) есеп инвестицияланған кәсіпорындар мен инвестициялар түрлері
бойынша жүргізіледі.
Инвестицияларды есепке алу Бухгалтерлік есептің №14 "Тәуелді шаруашылық
серіктестіктерінің инвестициялық есебі" деп аталатын стандарты бойынша
реттеледі.
Тәуелді шаруашылық серіктестіктердіц инвестициялық есебі. Тәуелді
серіктестік инвесторлардың едәуір ықпал етуінде болады және ол еншілес
шаруашылық серіктестігі де, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғасы да бола
алмайды. Субъектің қызметіне инвестор едәуір ықпал етеді, оның тек 20%-тен
астам ғана дауыс беруші акциясы болса да. Тәуелді серіктестіктер өз
инвестициясын жүзеге асыру үшін мына екі әдістің бірін пайдаланады:
- үлестік қатысу әдісі;
- құндық әдіс (немесе құн әдісі).
Үлестік қатысу әдісі — инвестицияларды иеленген мезетте сатып алу
құнымен көрсетіп, кейінірек тәуелді шаруашылык серіктестіктерінің таза
активтеріндегі өзгерістерде инвестордың үлесі мойындалуына байланысты
олардың құнының өсуін (кемуін) есепке алу әдісі. Тәуелді шаруашылық
серіктестігінің таза кірісінде (шығысында) инвестор үлесінің өзгеруі
қаржылық-шаруашылық қызметтуралы есептегі табысқа (шығынға) жатқызылады.
Тәуелді шаруашылық серіктестігінін жинақталған таза табысының жалпы
сомасынан тиісті дивиденттер инвестициялардың баланстық құнын кемітеді.
Егер де инвестордың салған инвестициясының баланстык, кұны тәуелді
шаруашылық серіктестіктеріндегі алған зиянына тең немесе артық болса, онда
бұндай зияндар келешекте есепке алынбайды. Инвестиция нольдік құны бойынша
көрініс табады.
Тәуелді шаруашылық серіктестігінің активтерінің қайта бағалануына
байланысты инвестордың үлесінің өзгеруі инвестициялардың баланстық құнын
көтереді (кемітеді) және ол меншік капиталының бөлімшесінде көрсетіледі.
Инвестор өзінің тәуелді шаруашылық серіктестігінің таза табысында
үлестік қатысын қайта жаңғырту үшін таза табыс пен таза шығындар тең болуы
керек.
Егер де тәуелді серіктестіктің активтері қайта бағаласа, онда олардың
баланстық құны да өзгереді. Баланстық құнның өсуі меншік капиталындағы
төленбеген қосымша капиталда көрініс табады, ал егер де ол азайса, онда сол
төленбеген қосымша капитадцы азайтады.
Мысал. "Шығыс" ААҚ қоғамы "Темір" ААҚ-ның 33% және "Цемент" ААҚ-ның
28 % акциясын сатып алған, сол сатып алынған акцияға сөйкес олардың құны:
3110 мың тенге жөне 4600 мың тенге құраған.
"Шығыс" ААҚ сатып алғаннан кейін, бір жылдан соң, "Темір" ААҚ өзінің кейбір
негізгі құралдарына 300 мың теңгеге қайта бағалауды жүргізген. Бірінші
жылдың қорытындысы бойынша "Темір" ААҚ 9900 мың тенге зиян шексе, ал
"Цемент" ААҚ 5000 таза табыс тауып, 2000 теңге деңгейінде дивидендті жария
еткен. Ал келесі жылы "Темір" ААҚ кейбір негізгі құралдарының бағасын 410
мың тенгеге түсірген, ал "Цемент" ААҚ керісінше, 500 мың тенгеге көтерген.
Екінші жылдың қорытындысы бойынша "Темір" ААҚ 1000 мың тенге таза
табыс тауып, 200 мың тенгеге дивидендті жария еткен, ал "Цемент" ААҚ — 1500
мың тенге деңгейінде зиян шеккен.
Құн әдісі — инвестицияны алу кезінде сатып алу құны бойынша
көрсетілетін есептік әдіс. Инвестордың қаржылық-шаруашылық қызметінің
нәтижелері туралы есепте инвестиция табысы тәуелді шаруашылық
серіктестігінің жинақталған жалпы таза табысының сомасынан тиісті
дивиденттердің мөлшері алынғаннан кейін барып мойындалады.
Инвестиция сатып алу құны бойынша есептелінеді, егер де инвестицияны жақын
арада сату мақсатында алса немесе инвестицияланған кәсіпорын қатаң ұзақ
мерзімді шектеулі жағдайында әрекет ететін болса, бұл соңғы инвесторға
табысты беру қабілетін біршама төмендетеді. Мұндай шектеулерді тудыратын
себептерін, қатарына: реттеуші органның бақылауында болса, сондай-ақ олар
кәсіпорындағы дивидендтерді бөлудің саясатына араласса кәсіпорын өз
қызметін, дивидендтерді (табыстарды) аударуға шек қойылған елдерде жүргізуі
мүмкін. Сондай-ақ, саяси хал-ахуалдың өзгеруі кәсіпорынның шаруашылық
қызметін жүзеге асыру туралы келісімдерде қарастырылған дивидендтерді
төлеуге шектеулердің күшіне енуі және басқа да кедергілердің болуы мүмкін.
Егер де дивиденд инвестицияны алғанға дейін алынса, онда ол капиталды
қайтарған болып саналады және инвестордың балансы сол сомаға азаяды.
Енді біз жоғарыда келтірілген мысалға қайтып ораламыз
Келесі жылдың (яғни екінші жылдың) наурызында "Темір" ААҚ — 3500000
теңгеге, ал "Цемент" ААҚ 5000000 теңгеге өз акцияларын сатқан.
Енді осы бойынша шоттар корреспонденциясын жасап көрейік.

Тәуелді шаруашылық серіктестік деген анықтамаға сәйкес келмеген
күннен бастап, инвестициялар ұзақ мерзімді инвестицияны есептейтін есепке
алу саясатына сәйкес есептелінеді.

2.2. Еншілес шаруашылық серіктестіктің инвестициясының есебі.

Еншілес шаруашылық серіктестік — негізгі серіктестіктің бақылауында
болатын серіктестік. Бұндай бақылау қаржыландыратын объектінің 50% астам
акциясын тікелей немесе жанама емденсе жүзеге асуы мүмкін. Еншілес
серіктестіктің көрсеткіштері негізгі серіктестіктің қаржылық есеп беруінде,
біріктірілген (консолидалынған) есеп беруінде көрсетіледі, бірақ онда
қабылданған есептік саясаты ескеріледі, сондықтан олар мына екі әдістің
бірін пайдалануы мүмкін: - -үлестік қатысу әдісі;
- ұзақ мерзімді инвестицияны есептеу әдісі.
Негізгі серіктестік өзінің еншілес серіктестігіне инвестициясын бөліп,
біріктірілген (консолидалынған) қаржылық есеп беруін жасайды, ол кезде
барлық жергілікті және шетелдік еншілес серіктестіктерді өзіне енгізеді,
тек ондағы мына жағдайларды қоспағанда:
- егер де еншілес серіктестік жақын келешекте сату мақсатында алынған
болса, онда олар оның уақытша бақылауында;
- егер де еншілес серіктестік ұзақ мерзімді қатаң шектелген жағдайында
әрекет ететін болса, бірақ бұл соңғы жағдай негізгі серіктестіктің
қаражатын қайтару қабілетін төмендетеді.
Негізгі серіктестіктің біріктірілген (консолидалынған) есебіне енбей
қалған жағдайда қаржылық инвестициясының есебі бойынша ескріледі (8- БЕС).

2.3. Бірлесіп бақыланатын шаруашылық серіктестіктіқ инвестициясының есебі.

Бірлесіп бақыланатын шаруашшық, серіктестіктің инвестицияны жүзеге
асыруы - бірлесіп жасайтын қызметтің бір нысаны, онда бірлескен бақылау
қызметін бекіткен кезде әрбір қатысушы шаруашылық серіктестікте өзінің
қатысу үлесі бойынша топшылаған келісім-шартын жасайды.
Бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалар активтерді бірігіп алады,
жасалған шығындарды таниды және алынған табысты анықтайды. Олардың
әркдйсысы өз атынан мәміле жасай алады, өз қызметін қаржыландыру үшін
капиталдарды тарта алады. Бұл кезде бірлескен қызметке қатысушылардың
әрқайсысы қызмет нәтижесінде алынған олжадан өз үлесін алуға құқылы.
Бірлесіп бақыланатын заңды тұлға басқа да бірлескен қызметтерді келесі
нысанда жүзеге асыруына болады:
- бірлесіп бақылайтын өндіріс;
- бірлесіп бақылайтын активтер.
Бірлесіп бақылайтын өндіріс - заңды тұлғаны құрмай тұрып, қатысушылар
өздерінің жалпы шаруашылық мақсатына жету үшін активтерді пайдалануын
топшылайды.
Әрбір қатысушы бірлесіп бақыланатын өндіріс бойынша өзіне тиесілі
шығындарын алады және олар алдын-ала өнімді сатудан алынған табысты
таратудың тәсілін қарастырып қояды. Осы процесстің барысында пайдаланған
негізгі кұралдардың, тауарлы-материалдық запастардың және т.б. активтердің
құнын, әр қатысушы өз балансында ескереді.
Бірлесіп бақылайтын активтер –жалпы мақсат үшін алынған немесе
салынған активтерді қатысушылар бірлесіп иелік етуді топшылайды. Бұл арада
олардың негізгі қызметі үшін салынған активті барлык қатысушылар теңдей
пайдаланады. Әрбір қатысушының табысы олардың кәсіпорын экономикасына
қосқан үлесі аркылы анықталады. Әрбір қатысушы өзінің қосқан үлесін басқа
қатысушыларға сатуға, тепн беруге құқылы.

2.4. Қаржылық инвестициялардың есебі

Қаржылық инвестициялардың есебі 40 "Қаржылык инвестициялар"
бөлімшесінің шоттарында жүргізіледі. Оған 401 "Акциялар", 402
"Облигациялар" және 403 "Басқа қаржылық инвестициялар" шоттары кіреді.
401-403 шоттары активті, күрделі, негізгі болып табылады. Осы
шоттардың дебетіне қаржылық салымдардың айдың басы мен аяғындағы
қалдықтары, инвестициялардың ұлғаю операциялары; кредит бойынша қаржылық
инвестициялардың кему операциялары жазылады.
Қаржылык инвестициялардың шоттары бойынша талдамалы есеп инвестициялардың
түрлері және осы инвестициялар салынған объектілер бойынша жүреді.
Қаржылык инвестициялар сатып алу кезінде ол оның сатып алынған
бағасымен бағаланады, ал сатып алынған бағаға алумен байланысты тікелей
шығыстар, яғни брокерлік марапаттауы, банктің көрсеткен қызметі үшін
төленетін пайыздары, қор биржасының комиссиондық төлемдері кіреді.
Құнды қағаздар инвестициясының етелу құны мен оның сатып алынған
құнының арасындағы айырмашылықтары (сатып алу кезінде пайда болған жеңілдік
немесе сыйақы) инвестор өзі иеленген уақыт ішінде амортизацияланады.
Қысқа мерзімді қаржылық миеесягшмор бухгалтерлік баланста не
ағымдағы құнымен, не сатып алу құнымен немесе ағымдағы кұнының ең төменгі
бағасымен есептелінеді.
Егер де қысқа мерзімді қаржылық инвестиция ағымдағы (нарықтык)
құнымен есептелінсе, онда тұрақты түрде кезендік өзгерістерін ескеріп
отыруға тура келеді, мысалға, қор биржасындағы инвестицияның котировкасы
сияқты.
Қысқа мерзімді қаржылық инвестиция өссе, онда ол табыс болып
танылады, ал керісінше өзгерсе, онда ол шығыс болып танылады.
Егер де қысқа мерзімді қаржылық инвестиция ағымдағы немесе сатып алу
құнының ең төменгі бағасымен алынса, онда оның баланстық құнын келесі
негізде анықтайды:
- жалпы қоржындық (портфельдік) жиынтығымен;
- инвестицияның түрі бойынша қоржындық жиынтығымен;
- жеке инвестициялары (әрбір инвестициясы) бойынша.
Бұл кезде сатып алынған бағасы ағымдағы (нарықтык) бағадан жоғары болса,
онда олардың айырмашылығы шығыс ретінде танылады, ал керісінше жағдайда
-табыс ретінде танылады.
Енді біз баланс құнын анықтаудың тәсілдеріне бір мысал келтіріп
көрейік. Жоғарыда көрсетілген варианттың біріншісі бойынша қысқа мерзімді
қаржылық инвестицияның құнын анықтайтын болсақ, онда ағымдағы кезендегі
құны сатып алу кұнынан 65 мың теңгеге (1565 - 1630) теріс айырмасы болғанын
көреміз, демек ол шығыс ретінде танылады.
Ал екінші вариант бойынша акцияның баланстық құны ең кіші баға
ретінде сатып алынды (820 мың теңге 825 мың теңгеден аз), ал облигацияның
баланстық құны ең кіші баға ретінде ағымдағы (нарықтық) бағасынан алынды
(740 мың теңге 810 мың теңгеден аз). Осы вариантта біріншісі 5 мың теңгеге
оң айырмашылығын берген, яғни ол табыс ретінде танылды, ал екіншісі 70 мың
теңге теріс айырмашылығынан берген, яғни ол шығыс ретінде танылды.
Нәтижесінде, екінші варианттың да, бірінші вариантгың да айырмашылығы
бірдей соманы (65 мың теңгені) берген.
Үшінші вариант бойынша қысқа мерзімді қаржылық инвестиция мынадай баланстык
құны құрайды:
"А" компаниясы - 280,0 мың теңге сатып алу құны бойынша;
"Б" компаниясы - 210,0 мың теңге ағымдағы құны
бойынша;
"С" компаниясы - 150,0 мың теңге сатып алу құнымен ағымдағы
құны бірдей;
"Г" компаниясы - 165,0 мың теңге ағымдағы құны бойынша;
"К" компаниясы - 100,0 мың теңге сатып алу құны бойынша;

"М" компаниясы - 40,0 мың теңге ағымдағы құны бойынша;
"Н" компаниясы - 170,0 мың теңге сатып алу кұны бойынша;
"П" компаниясы -190,0 мың теңге сатып алу құны бойынша;
"О" компаниясы - 190,0 мың теңге ағымдағы құны бойынша;
-1495,0 мың теңге
Бұл варианттағы 135 мың теңге (1630,0 -1495,0) теріс айырмашылығы
ретінде, шығыс ретінде танылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестиция бухгалтерлік баланста төмендегідей жолмен
анықталады:
- сатып алу кұнымен;
- қайта бағалау кұны ескерілген құнмен;
- сатып алынған құнымен және ағымдағы құнның ең кіші (төменгі) бағасымен
бағаланады, яғни қоржындық бағалы кағаздар негізінде.
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияларды қайта бағалау үшін қайта
бағалаудың мерзімін анықтау қажет және бір уақытта ұзак мерзімді
инвестициялардың бір ғана түрі қайта бағаланады.
Ұзақ мерзімді қаржылык инвестицияның қайта бағаланған сомасы меншік
капиталының есіміне жатқызылады. Инвестициялар құны төмендеген жағдайда
азайту сол инвестицияның үстеме бағасының сомасы есебінен жүргізіледі. Бір
инвестицияның үстеме сомасы жоқболған жағдайда (жетіспесе) оның құнының
төмендеуі зиянға есептелінеді. Инвестицияның үстеме бағасының сомасы, бұрын
құны төмендеген болса, сол инвестицияның зияны етелгеннен кейін меншік
капиталына жатқызылады, яғни сол сомаға еседі.
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар құны төмендеген жағдайда сөзсіз
бұл инвестициялардың баланстық құны қайта қарауды талап етеді. Құнды тап
осылайша төмендету әрбір инвестиция үшін жеке аныкталынады және
есептелінеді. Бұл кезде инвестицияланған субъектідегі инвестордың үлес
салмағы және тәуекелділіктің түрі ескерілуі керек. Қаржылық инвестициялар
есептен шығарылғанда, оны сатқаннан түскен пайда мен баланстың құнының
арасындағы айырмасынан шығындарды алып тастағаннан кейін (брокердің немесе
диллердің қызметі) ол не табысқа, не шығысқа жатқызылады. Егер инвестиция
бұрынырақта қайта бағаланған немесе ағымдағы құны бойынша бағаланған болса,
онда қайта бағалау сомасы табысқа немесе қабылданған есеп саясатына сай
бөлінбенген табысқа жатқызылады.
Ұзақ мерзімді қаржылық инвестиция қысқа мерзімді инвестициясына
өтетін болса, онда оның сатып алу мен баланстық құны ең төменгі баға
бойынша аударылады.
Егер инвестиция бұрынырақта қайта бағаланған болса, онда қайта
бағалау сомасы аудару кезінде шығарылып тасталынады.
Егер де қысқа мерзімді қаржылық инвестиция ағымдағы құнмен есептелсе, онда
ол баланстық құн бойынша аударылады.
Бұл арада бұрындары жүргізілген қайта бағалау сомасы инвестицияның
табысы болып саналады.
Қысқа мерзімді инвестицияларды ұзак мерзімді инвестицияға аударсақ,
онда олар сатып алу және ағымдағы құнның ең төменгі бағасы бойынша немесе
ағымдағы құны бойынша (егер де олар бұрындары осы құны бойынша көрсетілген
болса) бағаланады.
Енді біз бұл калай есептелетіндігі туралы, бір мысал қарастырып
көрейік:
- акцияның инвестициясы;
- облигацияның инвестициясы;
- басқа да қаржылық ивестициясы.
401 "Акциялар" шотында кәсіпорынның, басқа кәсіпорындардың, банктердің
және т.б.-дың акцияларын алуға жұмсалған сомалары есептелінеді. Акция
-акционерлік қоғамның капиталына белгілі бір соманың салынғанын
куәландыратын және ол оның иесіне дивиденттер түрінде табыстың бір бөлігін
алу құқын беретін бағалы қағаз.
Акцияларды алған кезде 401 "Акциялар" шотының дебеті бойынша және
төмендегі шоттардың кредиті бойынша шоттардың корреспонденциясы жасалынады
сатып алынған акциялардың сатып алу құнына - 671 "Жабдықтаушылар және
мердігерлермен есеп айырысулар", 687 "Баска кредиторлық қарыз және
төлемдер", 641 "Еншілес серіктестіктерге қарыз", 642 "Тәуелді
серіктестіктерге қарыз", 643 "Бірлесіп бакыланатын заңды тұлғаларға қарыз".
Акцияларды алған кезде есеп айырысу шоттарын жанай өтіп, ақша
қаражаттарының шоттарын пайдалануы мүмкін: 401 - шоттың дебеті, 431 "Ел
ішіндегі валюталық шоттағы накты ақша", 432 "Шетелдегі валюталық шоттағы
нақты ақша" шоттарының кредиті - шет мемлекеттердің банкілер мен
компанияларының акцияларын алғанда; 441 "Есеп айырысу шотындағы накты
ақша", 451 "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі нақты ақша" - Қазақстан
Республикасының ішкі нарығындағы акцияларды алғанда.
Акцияларды сатқан жағдайда және басқа да жағдайда олар есептен
шығарылса, онда акцияның баланстық құнына 843 "Бағалы қағаздарды сатумен
байланысты шығыстары" деген шоты дебеттеледі де, және 401 "Акция"
кредиттеледі, сосын ол 301 шотаның дебеті бойынша және 723 шоттың кредиті
бойынша көрсетіледі.
Мысал. "Шығыс" ААҚ ағымдағы жылдың маусымында жай акцияны алған болатын:
- "Цемент" ААҚ - 10000 дана 300 теңгеден әрбір данасын;
- "Темир" ААҚ - 8000 дана 450 теңгеден әрбір данасын;

- "ІВЗ" ААҚ - 5000 дана 200 теңгеден әрбір данасын.
Осы алынған акциялардың жиынтығы, "Шығыс" ААҚ акцияларының шамамен 20
%-тін ғана құрайды, яғни аталған қоғам олардың қызметіне айтарлықтай әсер
ете алмайды.
"ІBS" ААҚ-ында акцияны алуымен байланысты брокерлердің қызметі 15 мың теңге
құраған.
Бір акцияның ағымдағы құны мынаны кұрады:
"ІВ8" ААҚ ағымдағы жылдың қарашасында қайта сату мақсатында алған болатын,
бірақ ол сатылмай қалды, сондықтан оны келесі жылдың басынан бастап ұзак
мерзімді инвестицияға өткізу туралы шешім қабылданды.
"Темір" ААҚ ұзақ мерзімді иелік ету мақсатында 5000 акцияны алған
болатын, бірақ кәсіпорында және инвестициясының саясатында өзгерістердің
болуына байланысты оны келесі жылдың мамырында сатуына тура келді, бұндай
шешім ақпанда қабылданған болатын.
"Цемент" ААҚ 10000 дана акциясына 100 мың тенге дивиденд тиесілі
болатын, бірақ сол дивиденд сәуірде жарияланғанымен ағымдағы жылдың
қыркүйегінде төленді.
"Цемент" ААҚ ағымдағы жылдың сәуірінде қайтадан 10000 акцияның
деңгейінде 150 мың теңгеге дивиденд жарияланды.
Кәсіпорынның есептік саясатында қысқа мерзімді қаржылық инвестицияны
ағымдағы құны бойынша, ал ұзақмерзімді инвестицияны сатып алу құны бойынша
есептеуді қарастырған болатын.
Енді біз осымен байланысты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.