Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдірудің негізгі көздері
КІРІСПЕ
І ТАРАУ. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдірудің негізгі көздері.
1.1. Қаржылық жетілдірудің мәні, методологиялық негіздері және көрсеткіші.
1.2. Кәсіпорындағы қаржыландыру көздерін қалыптастыру.
1.3. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдіру, дамытудағы негізгі көрсеткіштері мен бағдарламалары.
ІІ ТАРАУ. Кәсіпорын тарихы және қаржылық талдауы.
2.1. «НГДУ» . мұнай өндіру зауытының тарихы.
2.2. «НГДУ» . компаниясына баланстық талдау жасау.
2.3. «НГДУ» .мұнай өндіру компаниясының көрсеткіш динамикасы.
ІІІ ТАРАУ. «НГДУ» . компаниясының қаржылық көздері мен көрсеткіштерін жетілдіру жолдары.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
І ТАРАУ. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдірудің негізгі көздері.
1.1. Қаржылық жетілдірудің мәні, методологиялық негіздері және көрсеткіші.
1.2. Кәсіпорындағы қаржыландыру көздерін қалыптастыру.
1.3. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдіру, дамытудағы негізгі көрсеткіштері мен бағдарламалары.
ІІ ТАРАУ. Кәсіпорын тарихы және қаржылық талдауы.
2.1. «НГДУ» . мұнай өндіру зауытының тарихы.
2.2. «НГДУ» . компаниясына баланстық талдау жасау.
2.3. «НГДУ» .мұнай өндіру компаниясының көрсеткіш динамикасы.
ІІІ ТАРАУ. «НГДУ» . компаниясының қаржылық көздері мен көрсеткіштерін жетілдіру жолдары.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кәсіпорынды қаржы көздерімен қаржыландырудың негізгі көздерімен көрсеткіштері кәсіпорының дұрыс жұмыс жасаушының басты негізі болып табылады. Кәсіпорының жұмыс жасауына негізгі – көздер әсер етеді. Себебі, қаржылық көздер арқылы пайда көзі алынады. Пайда көздері мен оның көрсеткіштері есептеледі. Бұл менің курстық жұмысымда көздерді анықтау, пайда болған көздерді ұлғайту, аз шығын жұмсап көп пайда табу көзделеді.
Пайда рентабельділігімен жұмыс күшін анықтау. Кәсіпорында пайда болған көздері дұрыс жұмсау, тиімді пайдалану көрсеткіші арқылы жүзеге асады. Көрсеткіш жыл сайын кәсіпорында есептелініп болашақ жоспар көрсеткішімен салыстырылады. Бұл кәсіпорынның болашақ жоспар көрсеткіші деп аталады. Егер кәсіпорын дұрыс жұмыс жасаған жағдайда қаржылық жоспар көрсеткіші өседі, пайда көзі ұлғаяды, ал дағдарыс жағдайында тұрса көрсеткіш төмендейді, пайда көзі қысқарады.
Пайда рентабельділігімен жұмыс күшін анықтау. Кәсіпорында пайда болған көздері дұрыс жұмсау, тиімді пайдалану көрсеткіші арқылы жүзеге асады. Көрсеткіш жыл сайын кәсіпорында есептелініп болашақ жоспар көрсеткішімен салыстырылады. Бұл кәсіпорынның болашақ жоспар көрсеткіші деп аталады. Егер кәсіпорын дұрыс жұмыс жасаған жағдайда қаржылық жоспар көрсеткіші өседі, пайда көзі ұлғаяды, ал дағдарыс жағдайында тұрса көрсеткіш төмендейді, пайда көзі қысқарады.
1. Қ.Н. Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Құдайберенов, А.Ә. Жантаева, « Қаржылық есеп» Алматы, 2000ж.
2. К.Ш. Дүйсенбаев, «Кәсіпорынның Қаржылық жағдайын талдау»,
Алматы, «Экономика»,2001
3. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Процветание, безопасностъ и
улучшеные благосостояния всех казахстанцев. Посланые Президента
страны народу Казахстана.
4. Русак Н.А. Анализ фшансого положения предприятия. Минск:
Вышейшая школа, 1995.
5. К.Ш.Дүйсенбаев, В.Я. горфинкеля « Экономика предприятий»
Алматы « экономика», 2003ж.
6. Д. С. Моляков, « Теория финансы предприятий», Москва: 2000ж.
7. А.Д. Шеремет, « Финаисы предприятий», М: 1999г,
8. К.Г. Белялептский, « Финансы фирмы», М: 1999г.
9. М.С. Абрютина, А.В. Трачев, « Анализ финансово экоиомической деятельности предприятия», М: «Дело и сервиз», 2001г.
10. В.А. Швандар, В.Я. Горфинкеля, «Экономика предприятий» М:1999 г.
11. Баканов М.И, Шеремет А.Д. Теория экономического анализация. М:
Финансы и статистика, 1997 г.
12. Жолдасбаева Г.Д. Кәсіпорын экономикасы. Алматы.Экономика,
2002ж.
13. Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжімбаева, Н.А. Құдайбергенов, А.Ә.Жантаева Қаржылық есеп - Алматы: Экономика, 2001 ж.
14. К.Ш. Дүйсенбаев. «КСП-ның қаржылық жағдайын талдау» А,. Экономика. 2002.
15. Русак Н.А. Анализ финансогого положения предприатия. Минск: Высшая школа. 1985 г.
2. К.Ш. Дүйсенбаев, «Кәсіпорынның Қаржылық жағдайын талдау»,
Алматы, «Экономика»,2001
3. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Процветание, безопасностъ и
улучшеные благосостояния всех казахстанцев. Посланые Президента
страны народу Казахстана.
4. Русак Н.А. Анализ фшансого положения предприятия. Минск:
Вышейшая школа, 1995.
5. К.Ш.Дүйсенбаев, В.Я. горфинкеля « Экономика предприятий»
Алматы « экономика», 2003ж.
6. Д. С. Моляков, « Теория финансы предприятий», Москва: 2000ж.
7. А.Д. Шеремет, « Финаисы предприятий», М: 1999г,
8. К.Г. Белялептский, « Финансы фирмы», М: 1999г.
9. М.С. Абрютина, А.В. Трачев, « Анализ финансово экоиомической деятельности предприятия», М: «Дело и сервиз», 2001г.
10. В.А. Швандар, В.Я. Горфинкеля, «Экономика предприятий» М:1999 г.
11. Баканов М.И, Шеремет А.Д. Теория экономического анализация. М:
Финансы и статистика, 1997 г.
12. Жолдасбаева Г.Д. Кәсіпорын экономикасы. Алматы.Экономика,
2002ж.
13. Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжімбаева, Н.А. Құдайбергенов, А.Ә.Жантаева Қаржылық есеп - Алматы: Экономика, 2001 ж.
14. К.Ш. Дүйсенбаев. «КСП-ның қаржылық жағдайын талдау» А,. Экономика. 2002.
15. Русак Н.А. Анализ финансогого положения предприатия. Минск: Высшая школа. 1985 г.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І ТАРАУ. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдірудің негізгі көздері.
1. Қаржылық жетілдірудің мәні, методологиялық негіздері және көрсеткіші.
2. Кәсіпорындағы қаржыландыру көздерін қалыптастыру.
3. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдіру, дамытудағы негізгі
көрсеткіштері мен бағдарламалары.
ІІ ТАРАУ. Кәсіпорын тарихы және қаржылық талдауы.
2.1. НГДУ - мұнай өндіру зауытының тарихы.
2.2. НГДУ - компаниясына баланстық талдау жасау.
2.3. НГДУ -мұнай өндіру компаниясының көрсеткіш динамикасы.
ІІІ ТАРАУ. НГДУ - компаниясының қаржылық көздері мен көрсеткіштерін
жетілдіру жолдары.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Кәсіпорынды қаржы көздерімен қаржыландырудың негізгі көздерімен
көрсеткіштері кәсіпорының дұрыс жұмыс жасаушының басты негізі болып
табылады. Кәсіпорының жұмыс жасауына негізгі – көздер әсер етеді. Себебі,
қаржылық көздер арқылы пайда көзі алынады. Пайда көздері мен оның
көрсеткіштері есептеледі. Бұл менің курстық жұмысымда көздерді анықтау,
пайда болған көздерді ұлғайту, аз шығын жұмсап көп пайда табу көзделеді.
Пайда рентабельділігімен жұмыс күшін анықтау. Кәсіпорында пайда
болған көздері дұрыс жұмсау, тиімді пайдалану көрсеткіші арқылы жүзеге
асады. Көрсеткіш жыл сайын кәсіпорында есептелініп болашақ жоспар
көрсеткішімен салыстырылады. Бұл кәсіпорынның болашақ жоспар көрсеткіші деп
аталады. Егер кәсіпорын дұрыс жұмыс жасаған жағдайда қаржылық жоспар
көрсеткіші өседі, пайда көзі ұлғаяды, ал дағдарыс жағдайында тұрса
көрсеткіш төмендейді, пайда көзі қысқарады.
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде кәсіпорынды қаржы көздерімен
жетілдірудің негізгі көздері көрсеткіші, қаржыландыру көздерін қалыптастыру
және бағдарламалары.
Екінші бөлімінде "НГДУ" мұнай өндіру зауытының қаржылық талдауы және
көрсеткіш динамикасы қарастырылады.
Үшініші бөлімінде "НГДУ" компаниясының қаржы көздерін жетілдірудің
жолдары.
Курстық жұмысты жазу барысында келесідей атақты ғалымдардың еңбегіне
сүйенеді: Р. Бейли, С. Майерс, Е.И. Бородиной, Н.В. Колчиной, т.б.
І ТАРАУ. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдірудің негізгі көздері.
1.1. Қаржылық жетілдірудің мәні, методологиялық негіздері және көрсеткіші.
Нарықтық экономикада өнеркісіптің тиімді еңбек етуі кәсіпорын жұмысын
дұрыс жоспарлауға байланысты болып келеді. Кәсіпорынның негізгі қаржысын
жетілдіру жолдары:
• Корпоацияның даму, жетілдіру жолдары;
• өндірістік бағдарлама;
• әлеуметтік –экономикалық даму қаржылық жетілдіру жатады.
Қазіргі уақытта Кәсіпорынның даму жетілдіру қаржысын жасау барысында,
қаржылық жетілдіру методологиясын әр қарай жетілдіруге көп назар
аударылуда.
Қаржылық жетілдіру методологиясына қарыз көздерін қаржыландыруды
жасаудың түрлері мен әдістері жатады. Қаржылық жетілдіру методологиясының
дамыту бағыттары мыналар:
• Қаржылық жетілдіруді дамыған ғылыми-техникалық және есептік-
экономикалық негіздеуді ұлғайту;
• қажетті нормалар мен нормативтердіқолдану;
• өндірісті техникалық-экономикалық негіздеу;
• баланстық есептеулер жүргізу;
• өндірістің тиімділігін арттыру көрсеткішінің жүйесін арттыру;
• материал сыйымдылығын, қор сыйымдылығын азайту;
• еңбек өнімділігін арттыру;
• жоғары сапалы өнімді шығаруды ұлғайту;
• қаржылық жетілдіру ыңғайлығын, ықшамлығын қамтамасыз ету.
Кәсіпорынның даму қаржылық жетілдіру, қарыз көздерімен қаржыландыру
прогрессивті техникалық – экономикалық нормалар мен нормативтерді қолдану
арқылы негіздейді. Норма дегеніміз қандай да бір өнімді шығаруға кететін
қажетті шикізат, материал, отын энергияның көп кеткен шығын, ол абсолюттік
шама болып есептеледі.
Норматив дегеніміз - салыстырмалы шама, еңбек құрал-жабдықтарының
қолдануын кқрсететін көрсеткіш. Нормалар мен нормативтер жасалған кезде,
ғылым мен техникалық жаңа жетістіктерін, кәсіпорынның өндірістік қуатын
кеңінен қолдануды және алғы өнеркәсіптік тәжірибені есепке алып отыру
керек.
Техникалық - экономикалық нормалар мен нормативтер шикізат топтар
бойынша жасалады:
• нақты еңбек шығыны (өнімді шығаруға кеткен уақыт шығыны, қызмет ету
нормасы, жұмысшылар санының нормативі);
• материалдық шығын нормасы (шикізат, материал, отын, жылу, энергия,
жабдықтардың үлестік нормасы);
• еңбек - құрал жабдықтарын қолдану нормативі (машиналарды, ірі
құралжабдықтарды, механизмдерді, құрал-саймандар);
• өндіріс процесін ұйымдастыру нормативі (өндіріс циклінің ұзақтығы,
аяқталмаған өндіріс көлемі, шикізат, материалдар, отын қорлары);
• іске қосатын кәсіпорынның, өндіріске, цехта агрегаттарды қуатты
игеру нормасы.
Нормалар мен нормативтік әр түрлі жағдайларда қолданылады. Тірі еңбек
шығын нормасы еңбек өнімділігінің деңгейі, жұмыс уақытының қолдану деңгейі
және еңбек ақының деңгейін анықтау.
Қаржылық жетілдіруді техникалық - экономикалық негіздеу арқылы оларды
көрсеткіштерін анықтайды.
Қаржылық жетілдіру мынадай көрсеткіш арқылы жасалады:
• сандық;
• сапалық;
• көлемдік;
• үлестік.
Сандық көрсеткіш - жалпы өнім мен тауар өнімінің көлемі; сатудың
көлемі; жұмысшылар саны; жалақының қоры; пайда көлемі; әртүрлі өндірістік
шығын мөлшері жатады:
Сапалық көрсеткіш - өндірістің экономикалық тиімділігі, еңбек
өнімдерінің өсуі, өзіндік құнды азайту, өндірістің тұрақтылығы, қор
сыйымдылығы, өнім сапасы.
Көлемдік көрсеткіш - өндірістің жалпы көлемі жеке процестер мен
факторлардың көлемі жатады.үлестік көрсеткіш – бір-бірімен байланысты
бірнеше көрсеткіштердің арақатынасы жатады: мысалы: бір өнімді бір өнімді
шағаруға кеткен металл шығыны.
Қаржылық жетілдіру көрсеткішін есептеу үшін табиғи, еңбек және құндық
өлшемдер қолданылады. Табиғи өлшем - өндіріс көлемін, материалды
ресурстарды жоспарлағанда қолданылады. Олар сапалық – сандық көрсеткіштерді
қамтиды.
Еңбек өлшемі - еңбек өнімділігін есептегенде, жалақы мөлшерін, өнім
нормасын есептегенде қолданылады. Әдетте норма сағатпен белгіленеді.
Құн өлшемі – көрсеткіштердің құқын көрсетеді. Құн өлшемі арқылы өнімді
сату көлемі, тауар және жалпы өнім жоспарлары.
Қаржылық жетілдіру салалардың тиімділігіне батыстылығына әсер етеді.
Көптеген кәсіпорындар шаруашылық қызметтің ақырғы қаржылық нәтижесін табыс
көрсеткіш ретінде қолданады. Осыған байланысты баланстық пайда, өнімді
өткізуден түскен пайда көрсетілген қызмет, жұмыстан пайда, салық төлемінің
пайдасы түсінігі қалыптасады. Баланстық пайда барлық шаруашылық қызметтің
қаржылық нәтижесіне әсер етеді және өнімді өткізуден түскен пайда олардың
материалдық құнының өткізуден тыс қызметтен түскен табыс жиындықтары арқылы
есептеледі. Кәсіпорынның өнімді өткізудеге түскенпайда өнімді өткізуден
түскен түсімінің толық құнының айырмасы ретінде қарастырылады. Өнімді
өткізуден түскен түсімге ҚҚС, акциздер жатады.
Кәсіпорынның таза табыс рентабелдігі:
Rөнім = өнімді өткізуден түскен пайда өнімнің толық өзіндік құны
Кәсіпорынның рентабелдік көрсеткіші мына формуламен есептеледі.
Rөнім =баланстық пайда (БП) негізгі өндірістік және айналым қорының
орташа жылдық құны
Жоғарыда көрсетілген формула кәсіпорынның қыржылық көрсеткішін
пайдалануды керек етеді:
• өнімді өткізу көмегімен таза табыс үлесі бұдан акцизбен, ҚҚС алып
тасталады;
• барлық активтердің қайтарымдылығы.
Кәсіпорынның қаржылық жетілдіру көрсеткіштерінде меншіктік мәселелер
мыналар:
• өндірістік – шаруашылық қызметін жүзеге асыру үшін кәсіпорындағы
қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету;
• пайданы көбейту және өндірістік тиімділігін жоғарлату мақсатында
ресурстарды жұмылдыруда резервтерді пайдалану;
• мемлекеттік бюджетпен, несие мекемелері мен, жоғарыда тұрған
ұйымдар мен қаржылық өзара қарым – қатынасын анықтау.
1.2. Кәсіпорындағы қаржыландыру көздерін қалыптастыру.
Кәсіпорынның қаржылық көрсеткішінің негізі көзі табыстар мен шығыстар
болып табылады. Ал табыстар мен шығыстар баланыс түрінде құрылады. Соның
нәтижесінде табыстар мен шығыстар теңестіріледі.
Кәсіпорынның қаржылық жетілдіру және қарыз көздермен қаржысымен
салыстырғанда табыстарының артықтау бағыттары белгіленеді және қаржылық
жетілдіру табыстардың орын толытыру көздері анықталады.
Кәсіпорынның қаржылық көзлерін қалыптастырубаланысы төрт бөлімнен
тұрады:
• Табыстар мен түсімдер;
• Шығыстар мен бөлінген салалар;
• Несиелік өзара қарым-қатынас;
• Кәсіпорынның бюджетпен өзара қатынасы.
Кәсіпорынның табыстары мен түсімдері мыналардан тұрады:
Негізгі өнімдер мен қызметтерді сатудан түскен пайда түріндегі таза
табыстан;
Кәсіпорынның ішкі көздері мыналардан қалыптасады:
• Амортизация
• Шығарылған мүлікті сатудан түскен түсім;
• Және де басқа да табыстар;
Кәсіпорынның сыртқы көздері мыналардан қалыптасады:
• Банк несиелері;
• Пайданы қайта бөлуден жоғары тұрған ұйымдардың қаражаты;
• Және тағы басқалар.
Кәсіпорынның қаржысы көзден есебінен қалыптасады.
Көздер формасы екі топ блйынша ажыратылады.
1. жеке ақша құралдары;
2. басқада ақша қорлары арқылы
Жалпы кәсіпорынның негізгі көзі мыналар болып табылады:
• пайда;
• амортизациялық есептеулер;
• құнды қағаздардың сатылуынан түскен қаржылары;
• заңды және жеке тұлғалардың пайдасың және басқада салымдары;
• несиелер және зайымдар;
• басқала ақшалай түсімдер.
Пайда -өнім сатудан түскен пайданы және жиынтық реалдық тыс операциядан
түскен пайданы білдіреді. Пайданың әр шаруашылық субъектілерінде бөлінуі
келесідей схемамен көрсетіледі.
Таза пайда = резерв қор + жинақ қор + тұтыну қоры
Кәсіпорынның таза пайдасының көздерінің мөлшері.
Таза пайда = резерв қор + жинақ қор + тұтыну қоры + құрылтайшылар
Резервтік қор – кредиторлық қарызды жабу үшін аз қызметінің тоқтату
жағдайындағы шаруашылық қызметінің қолданылатын қоры. Резервтік қор
кәсіпорын үшін міндетті шарт болып табылады.
Жанақ қор – бұл негізгі қорларды айналым қорының жаңа мүлікті иелену
үшін қажетті шаруашылық субъектіснің қаражат көздерін білдіреді. Жинақ қоры
Кәсіпорынның мүліктік жағдайының жақсартуын және жеке қаражат мөлшерін
ұлғайтуды білдіреді.
Тұтыну қоры - әлеуметтік дамуы бойынша шаруашылық қызметті жүзеге
асыратын жинақталған қаражат көзі.
Амортизациялық есептеу – қаржы көзін қалыптастырудың негізі болып
табылады өнімнің өз құнына толық ауысуына дейін жүзеге асырылады.
Сандық көрсеткіштерге - жалпы өнім мен тауар өнімінің көлем; сатудан
көлемі; жұмышылардың саны; жалақының қоры; пайда көлемі; әртүрлі өндірістік
шығындардың мөлшері жатады.
Сапалық көрсеткіштерге - өндірістің экономикалық тиімділігі, еңбек
өнімділігінің өсуі; өзіндік құнды азайту; өндіріс тұрақтылығы, қор
сыйымдылығы: өнімнің сапасы жатады.
Сандық және сапалық көрсеткіштер бір-бірімен тығыз байланысты болады.
Көлемдік көрсеткіштерге - өндірістің жалпы көлемі, жеке поцестер мен
факторлардың көлемі жатады.
Үлестік көрсеткіштерге – бір-бірімен байланысты бірнеше
көрсеткіштердіңарақатынасы жатады; мысалы: бір өнімді шаруаға кеткен металл
шығыны.
Өнеркәсіптің жоспарлық көрсеткіштерін есептеу үшін табиғи, еңбек және
құндық өлшемдер қолданылады.
Табиғи өлшемдер - өндірістің көлемін, материалды ресурстарды
жоспарлағанда қолданылады. Олар сапалық және сандық көрсеткіштерді қамтиды.
Еңбек өлшемдері - еңбек өнімділігін есептегенде, жалақының мөлшерін,
өнім нормасын есептегенде қолданылады.
Әдетте норма-сағатпен белгіленеді.
Құн өлшемдері – көрсеткіштердің құнын көрсетеді. Құн өлшемі арқылы
өнімді сату көлемі, тауар және жалпы өнім жоспарланады.
1.3. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдіру, дамытудағы негізгі
көрсеткіштері мен бағдарламалары.
Кәсіпорынның қаржылық жетілдіру қарыз көздерімен қаржыландырудың негізгі
көрсеткіштері мыналар:
• өнеркәсіп өнімін (өндірістік бағдарлама) – негізгі бөлім болып
саналады. Бұл бөлімде әртүрлі өнімдерді құндық және батиғи
өлшемдерде шығару және өнім сапасын арттыру қарастырылады. Сонымен
бірге кәсіпорындарды мамандандыру, шоғырлану, жинақтау,
құрамдастыру жоспарланады.
• Ғылым мен техниканы дамыту жоспары. Бұл бөлімінің негізгі маңызды –
ғылыми-техникалық прогресті жылдамдату, ғылыми-зерттеу жұмыстарын,
таза өнімдерді шығаруды, прогрессивті технологияларды қолдану,
өндіріс процесін автоматтандыру, автоматтандырылған басқару жүйесін
қолдануды еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыру. Бұл бөлімге
стандарттандыру мен метрологиялық өлшемдерді жоспарлау да жатады.
Ғылым мен техниканы дамыту жолдарының көрсеткіштері: өндірісте
жаңадан шығарылған өнім, еңбекті меканикаландыру және
автоматтандыру деңгейі, жұмысшылардың санын салыстырмалы түрде
азайту, өндірістің техникалық жағдайын жақсарту арқылы еңбек
өнімділігін арттыру және тауар өнімінің өзіндік құнын азайту,
өнімінің сапасын арттыру, құрал-жабдықтарды, материал сыймдылығын,
табиғи өлшемдегі еңбек өнімділігін қолдану және т.б. жатады.
• өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру жоспары. Бұл
жетілдіруде өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудың жалпы
көрсеткіштері – нақты еңбекті, негізгі қорларды, айналым қорларын,
күрделі қаржыны, материалдық ресурстарды қолдану көрсеткіштері
беріледі. Бұл бөлімінің негізгі көрсеткіштері – жалпы және таза
өнімді өндіру қарқыны, ортақ тұратқылық еңбек өнімділігінің өсу
қарқыны, қор сыйымдылығы, айналым қорларының айналысы, капитал
сыйымдылығы және материал сыйымдылығы.
• Күрделі қаржы және күрделі құрылыс жоспары. Ол жаңа кәсіпорындар
салуды, кәсіпорындарды кеңейту және қайта құруды, ірі цехтар мен
объектілерді кеңейтуді, өнеркәсіпті техникалық қамтамасыз етуді,
өндірістің технологиясын дамытуды; механикаландыру мен
автоматтандыруды қамтиды. Негізгі көрсеткіштері - өндірістегі
негізгі қорлар мен өндірістік қуаттарды іске қосу, жеке объектілер
мен өндірістік базаларды салу, өндіріс қуатының өсімі, күрделі
қаржылардың көлемі, құрылыс- монтаж жұмыстарының көлемі,
аяқталмаған өндірістің көлемі;
• Материалдық - техникалық қамтамасыз ету жолдары. Оған өнеркәсіп
өнімдерін шығаруға кететін шығындарды есептейтін материалдық
есептеулер жүйесі жатады. Өндірістік өнеркәсіпке қажетті
материалдық ресурстарды нормалар мен нормативтерді қолдану арқылы
есептеп шығарады. Бұл жетілдіруде шикізат, материал, отын, энергия
және т.б. үлестік шығындарын азайтудың жолдарын қарастырылады.
• Еңбек және кадрларды жетілдіруі. Бұл жетілдіру өндіріс көлемі
ұлғаюының және оның тиімділігін арттырудың негізгі белгісі ретінде
еңбек өнімділігін жүйелі түрде ұлғайтуды қарастырады. Еңбек
өнімділігінің көрсеткіші салыстырмалы бағадағы нормативтік таза
өнімнің жылдық көлемін өндірістік жұмысшыларының орташа санына бөлу
арқылы анықталады. Бөлімнің негізгі бір көрсеткіші – жалақы қоры.
Мұнда жұмысшылардың орташа еңбекақысы анықталады. Осы жоспар арқылы
жұмысшы кадрлар саны мен қосымша өндіріске қажетті жұмысшылар саны
белгелінеді.
• өндіріс шығындары жетілдіру. Бұл жетілдірудің мақсаты - өндіріске
кететін шығындардың көлемін анықтап, осы арқылы өндірістен алынатын
пайданың көлемін табу және материалдық, еңбек және қаржы
ресурстарын пайдалы түрде қолдану.
• Қаржылық жетілдіру (қаржы). Қаржы жетілдіру қарыз көздерімен
қаржыландыру осынадай көрсеткіштер көрсетіледі – айналым қорларын
есептеу, олардың айналымын тездету; кәсіпорынның мемлекеттік
бюджетпен қарым-қатынасы; негізгі өндіріс қорларын салу және
қолдану; пайданы есептеу. Қаржы жоспарының маңызды бөлімі - несие
жетілдіру.
• Кәсіпорын ұжымының әлеуметтік даму қаржылық жетілдіру.
Жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын, еңбек жағдайын, ұйымдастыруда
жетілдірудің шаралары қарастырылады.
• Табиғатты қорғау және табиғат ресурстарын пайданы қолдану жүйесі.Су
ресурстарын, жер ресурстарын, минералдық ресурстарын және әуе
бассейнін сақтау мен дұрыс қолдану жатады. Сонымен бірге аз
қалдықты және қалдықсыз технологиялық процестерді ұйымдастыру,
құрамдастырылған өндірістерді дамыту, табиғи ресурстар, шикізат
және материалды кешенді ... жалғасы
КІРІСПЕ
І ТАРАУ. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдірудің негізгі көздері.
1. Қаржылық жетілдірудің мәні, методологиялық негіздері және көрсеткіші.
2. Кәсіпорындағы қаржыландыру көздерін қалыптастыру.
3. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдіру, дамытудағы негізгі
көрсеткіштері мен бағдарламалары.
ІІ ТАРАУ. Кәсіпорын тарихы және қаржылық талдауы.
2.1. НГДУ - мұнай өндіру зауытының тарихы.
2.2. НГДУ - компаниясына баланстық талдау жасау.
2.3. НГДУ -мұнай өндіру компаниясының көрсеткіш динамикасы.
ІІІ ТАРАУ. НГДУ - компаниясының қаржылық көздері мен көрсеткіштерін
жетілдіру жолдары.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Кәсіпорынды қаржы көздерімен қаржыландырудың негізгі көздерімен
көрсеткіштері кәсіпорының дұрыс жұмыс жасаушының басты негізі болып
табылады. Кәсіпорының жұмыс жасауына негізгі – көздер әсер етеді. Себебі,
қаржылық көздер арқылы пайда көзі алынады. Пайда көздері мен оның
көрсеткіштері есептеледі. Бұл менің курстық жұмысымда көздерді анықтау,
пайда болған көздерді ұлғайту, аз шығын жұмсап көп пайда табу көзделеді.
Пайда рентабельділігімен жұмыс күшін анықтау. Кәсіпорында пайда
болған көздері дұрыс жұмсау, тиімді пайдалану көрсеткіші арқылы жүзеге
асады. Көрсеткіш жыл сайын кәсіпорында есептелініп болашақ жоспар
көрсеткішімен салыстырылады. Бұл кәсіпорынның болашақ жоспар көрсеткіші деп
аталады. Егер кәсіпорын дұрыс жұмыс жасаған жағдайда қаржылық жоспар
көрсеткіші өседі, пайда көзі ұлғаяды, ал дағдарыс жағдайында тұрса
көрсеткіш төмендейді, пайда көзі қысқарады.
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде кәсіпорынды қаржы көздерімен
жетілдірудің негізгі көздері көрсеткіші, қаржыландыру көздерін қалыптастыру
және бағдарламалары.
Екінші бөлімінде "НГДУ" мұнай өндіру зауытының қаржылық талдауы және
көрсеткіш динамикасы қарастырылады.
Үшініші бөлімінде "НГДУ" компаниясының қаржы көздерін жетілдірудің
жолдары.
Курстық жұмысты жазу барысында келесідей атақты ғалымдардың еңбегіне
сүйенеді: Р. Бейли, С. Майерс, Е.И. Бородиной, Н.В. Колчиной, т.б.
І ТАРАУ. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдірудің негізгі көздері.
1.1. Қаржылық жетілдірудің мәні, методологиялық негіздері және көрсеткіші.
Нарықтық экономикада өнеркісіптің тиімді еңбек етуі кәсіпорын жұмысын
дұрыс жоспарлауға байланысты болып келеді. Кәсіпорынның негізгі қаржысын
жетілдіру жолдары:
• Корпоацияның даму, жетілдіру жолдары;
• өндірістік бағдарлама;
• әлеуметтік –экономикалық даму қаржылық жетілдіру жатады.
Қазіргі уақытта Кәсіпорынның даму жетілдіру қаржысын жасау барысында,
қаржылық жетілдіру методологиясын әр қарай жетілдіруге көп назар
аударылуда.
Қаржылық жетілдіру методологиясына қарыз көздерін қаржыландыруды
жасаудың түрлері мен әдістері жатады. Қаржылық жетілдіру методологиясының
дамыту бағыттары мыналар:
• Қаржылық жетілдіруді дамыған ғылыми-техникалық және есептік-
экономикалық негіздеуді ұлғайту;
• қажетті нормалар мен нормативтердіқолдану;
• өндірісті техникалық-экономикалық негіздеу;
• баланстық есептеулер жүргізу;
• өндірістің тиімділігін арттыру көрсеткішінің жүйесін арттыру;
• материал сыйымдылығын, қор сыйымдылығын азайту;
• еңбек өнімділігін арттыру;
• жоғары сапалы өнімді шығаруды ұлғайту;
• қаржылық жетілдіру ыңғайлығын, ықшамлығын қамтамасыз ету.
Кәсіпорынның даму қаржылық жетілдіру, қарыз көздерімен қаржыландыру
прогрессивті техникалық – экономикалық нормалар мен нормативтерді қолдану
арқылы негіздейді. Норма дегеніміз қандай да бір өнімді шығаруға кететін
қажетті шикізат, материал, отын энергияның көп кеткен шығын, ол абсолюттік
шама болып есептеледі.
Норматив дегеніміз - салыстырмалы шама, еңбек құрал-жабдықтарының
қолдануын кқрсететін көрсеткіш. Нормалар мен нормативтер жасалған кезде,
ғылым мен техникалық жаңа жетістіктерін, кәсіпорынның өндірістік қуатын
кеңінен қолдануды және алғы өнеркәсіптік тәжірибені есепке алып отыру
керек.
Техникалық - экономикалық нормалар мен нормативтер шикізат топтар
бойынша жасалады:
• нақты еңбек шығыны (өнімді шығаруға кеткен уақыт шығыны, қызмет ету
нормасы, жұмысшылар санының нормативі);
• материалдық шығын нормасы (шикізат, материал, отын, жылу, энергия,
жабдықтардың үлестік нормасы);
• еңбек - құрал жабдықтарын қолдану нормативі (машиналарды, ірі
құралжабдықтарды, механизмдерді, құрал-саймандар);
• өндіріс процесін ұйымдастыру нормативі (өндіріс циклінің ұзақтығы,
аяқталмаған өндіріс көлемі, шикізат, материалдар, отын қорлары);
• іске қосатын кәсіпорынның, өндіріске, цехта агрегаттарды қуатты
игеру нормасы.
Нормалар мен нормативтік әр түрлі жағдайларда қолданылады. Тірі еңбек
шығын нормасы еңбек өнімділігінің деңгейі, жұмыс уақытының қолдану деңгейі
және еңбек ақының деңгейін анықтау.
Қаржылық жетілдіруді техникалық - экономикалық негіздеу арқылы оларды
көрсеткіштерін анықтайды.
Қаржылық жетілдіру мынадай көрсеткіш арқылы жасалады:
• сандық;
• сапалық;
• көлемдік;
• үлестік.
Сандық көрсеткіш - жалпы өнім мен тауар өнімінің көлемі; сатудың
көлемі; жұмысшылар саны; жалақының қоры; пайда көлемі; әртүрлі өндірістік
шығын мөлшері жатады:
Сапалық көрсеткіш - өндірістің экономикалық тиімділігі, еңбек
өнімдерінің өсуі, өзіндік құнды азайту, өндірістің тұрақтылығы, қор
сыйымдылығы, өнім сапасы.
Көлемдік көрсеткіш - өндірістің жалпы көлемі жеке процестер мен
факторлардың көлемі жатады.үлестік көрсеткіш – бір-бірімен байланысты
бірнеше көрсеткіштердің арақатынасы жатады: мысалы: бір өнімді бір өнімді
шағаруға кеткен металл шығыны.
Қаржылық жетілдіру көрсеткішін есептеу үшін табиғи, еңбек және құндық
өлшемдер қолданылады. Табиғи өлшем - өндіріс көлемін, материалды
ресурстарды жоспарлағанда қолданылады. Олар сапалық – сандық көрсеткіштерді
қамтиды.
Еңбек өлшемі - еңбек өнімділігін есептегенде, жалақы мөлшерін, өнім
нормасын есептегенде қолданылады. Әдетте норма сағатпен белгіленеді.
Құн өлшемі – көрсеткіштердің құқын көрсетеді. Құн өлшемі арқылы өнімді
сату көлемі, тауар және жалпы өнім жоспарлары.
Қаржылық жетілдіру салалардың тиімділігіне батыстылығына әсер етеді.
Көптеген кәсіпорындар шаруашылық қызметтің ақырғы қаржылық нәтижесін табыс
көрсеткіш ретінде қолданады. Осыған байланысты баланстық пайда, өнімді
өткізуден түскен пайда көрсетілген қызмет, жұмыстан пайда, салық төлемінің
пайдасы түсінігі қалыптасады. Баланстық пайда барлық шаруашылық қызметтің
қаржылық нәтижесіне әсер етеді және өнімді өткізуден түскен пайда олардың
материалдық құнының өткізуден тыс қызметтен түскен табыс жиындықтары арқылы
есептеледі. Кәсіпорынның өнімді өткізудеге түскенпайда өнімді өткізуден
түскен түсімінің толық құнының айырмасы ретінде қарастырылады. Өнімді
өткізуден түскен түсімге ҚҚС, акциздер жатады.
Кәсіпорынның таза табыс рентабелдігі:
Rөнім = өнімді өткізуден түскен пайда өнімнің толық өзіндік құны
Кәсіпорынның рентабелдік көрсеткіші мына формуламен есептеледі.
Rөнім =баланстық пайда (БП) негізгі өндірістік және айналым қорының
орташа жылдық құны
Жоғарыда көрсетілген формула кәсіпорынның қыржылық көрсеткішін
пайдалануды керек етеді:
• өнімді өткізу көмегімен таза табыс үлесі бұдан акцизбен, ҚҚС алып
тасталады;
• барлық активтердің қайтарымдылығы.
Кәсіпорынның қаржылық жетілдіру көрсеткіштерінде меншіктік мәселелер
мыналар:
• өндірістік – шаруашылық қызметін жүзеге асыру үшін кәсіпорындағы
қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету;
• пайданы көбейту және өндірістік тиімділігін жоғарлату мақсатында
ресурстарды жұмылдыруда резервтерді пайдалану;
• мемлекеттік бюджетпен, несие мекемелері мен, жоғарыда тұрған
ұйымдар мен қаржылық өзара қарым – қатынасын анықтау.
1.2. Кәсіпорындағы қаржыландыру көздерін қалыптастыру.
Кәсіпорынның қаржылық көрсеткішінің негізі көзі табыстар мен шығыстар
болып табылады. Ал табыстар мен шығыстар баланыс түрінде құрылады. Соның
нәтижесінде табыстар мен шығыстар теңестіріледі.
Кәсіпорынның қаржылық жетілдіру және қарыз көздермен қаржысымен
салыстырғанда табыстарының артықтау бағыттары белгіленеді және қаржылық
жетілдіру табыстардың орын толытыру көздері анықталады.
Кәсіпорынның қаржылық көзлерін қалыптастырубаланысы төрт бөлімнен
тұрады:
• Табыстар мен түсімдер;
• Шығыстар мен бөлінген салалар;
• Несиелік өзара қарым-қатынас;
• Кәсіпорынның бюджетпен өзара қатынасы.
Кәсіпорынның табыстары мен түсімдері мыналардан тұрады:
Негізгі өнімдер мен қызметтерді сатудан түскен пайда түріндегі таза
табыстан;
Кәсіпорынның ішкі көздері мыналардан қалыптасады:
• Амортизация
• Шығарылған мүлікті сатудан түскен түсім;
• Және де басқа да табыстар;
Кәсіпорынның сыртқы көздері мыналардан қалыптасады:
• Банк несиелері;
• Пайданы қайта бөлуден жоғары тұрған ұйымдардың қаражаты;
• Және тағы басқалар.
Кәсіпорынның қаржысы көзден есебінен қалыптасады.
Көздер формасы екі топ блйынша ажыратылады.
1. жеке ақша құралдары;
2. басқада ақша қорлары арқылы
Жалпы кәсіпорынның негізгі көзі мыналар болып табылады:
• пайда;
• амортизациялық есептеулер;
• құнды қағаздардың сатылуынан түскен қаржылары;
• заңды және жеке тұлғалардың пайдасың және басқада салымдары;
• несиелер және зайымдар;
• басқала ақшалай түсімдер.
Пайда -өнім сатудан түскен пайданы және жиынтық реалдық тыс операциядан
түскен пайданы білдіреді. Пайданың әр шаруашылық субъектілерінде бөлінуі
келесідей схемамен көрсетіледі.
Таза пайда = резерв қор + жинақ қор + тұтыну қоры
Кәсіпорынның таза пайдасының көздерінің мөлшері.
Таза пайда = резерв қор + жинақ қор + тұтыну қоры + құрылтайшылар
Резервтік қор – кредиторлық қарызды жабу үшін аз қызметінің тоқтату
жағдайындағы шаруашылық қызметінің қолданылатын қоры. Резервтік қор
кәсіпорын үшін міндетті шарт болып табылады.
Жанақ қор – бұл негізгі қорларды айналым қорының жаңа мүлікті иелену
үшін қажетті шаруашылық субъектіснің қаражат көздерін білдіреді. Жинақ қоры
Кәсіпорынның мүліктік жағдайының жақсартуын және жеке қаражат мөлшерін
ұлғайтуды білдіреді.
Тұтыну қоры - әлеуметтік дамуы бойынша шаруашылық қызметті жүзеге
асыратын жинақталған қаражат көзі.
Амортизациялық есептеу – қаржы көзін қалыптастырудың негізі болып
табылады өнімнің өз құнына толық ауысуына дейін жүзеге асырылады.
Сандық көрсеткіштерге - жалпы өнім мен тауар өнімінің көлем; сатудан
көлемі; жұмышылардың саны; жалақының қоры; пайда көлемі; әртүрлі өндірістік
шығындардың мөлшері жатады.
Сапалық көрсеткіштерге - өндірістің экономикалық тиімділігі, еңбек
өнімділігінің өсуі; өзіндік құнды азайту; өндіріс тұрақтылығы, қор
сыйымдылығы: өнімнің сапасы жатады.
Сандық және сапалық көрсеткіштер бір-бірімен тығыз байланысты болады.
Көлемдік көрсеткіштерге - өндірістің жалпы көлемі, жеке поцестер мен
факторлардың көлемі жатады.
Үлестік көрсеткіштерге – бір-бірімен байланысты бірнеше
көрсеткіштердіңарақатынасы жатады; мысалы: бір өнімді шаруаға кеткен металл
шығыны.
Өнеркәсіптің жоспарлық көрсеткіштерін есептеу үшін табиғи, еңбек және
құндық өлшемдер қолданылады.
Табиғи өлшемдер - өндірістің көлемін, материалды ресурстарды
жоспарлағанда қолданылады. Олар сапалық және сандық көрсеткіштерді қамтиды.
Еңбек өлшемдері - еңбек өнімділігін есептегенде, жалақының мөлшерін,
өнім нормасын есептегенде қолданылады.
Әдетте норма-сағатпен белгіленеді.
Құн өлшемдері – көрсеткіштердің құнын көрсетеді. Құн өлшемі арқылы
өнімді сату көлемі, тауар және жалпы өнім жоспарланады.
1.3. Кәсіпорынды қаржы көздерімен жетілдіру, дамытудағы негізгі
көрсеткіштері мен бағдарламалары.
Кәсіпорынның қаржылық жетілдіру қарыз көздерімен қаржыландырудың негізгі
көрсеткіштері мыналар:
• өнеркәсіп өнімін (өндірістік бағдарлама) – негізгі бөлім болып
саналады. Бұл бөлімде әртүрлі өнімдерді құндық және батиғи
өлшемдерде шығару және өнім сапасын арттыру қарастырылады. Сонымен
бірге кәсіпорындарды мамандандыру, шоғырлану, жинақтау,
құрамдастыру жоспарланады.
• Ғылым мен техниканы дамыту жоспары. Бұл бөлімінің негізгі маңызды –
ғылыми-техникалық прогресті жылдамдату, ғылыми-зерттеу жұмыстарын,
таза өнімдерді шығаруды, прогрессивті технологияларды қолдану,
өндіріс процесін автоматтандыру, автоматтандырылған басқару жүйесін
қолдануды еңбекті ғылыми түрде ұйымдастыру. Бұл бөлімге
стандарттандыру мен метрологиялық өлшемдерді жоспарлау да жатады.
Ғылым мен техниканы дамыту жолдарының көрсеткіштері: өндірісте
жаңадан шығарылған өнім, еңбекті меканикаландыру және
автоматтандыру деңгейі, жұмысшылардың санын салыстырмалы түрде
азайту, өндірістің техникалық жағдайын жақсарту арқылы еңбек
өнімділігін арттыру және тауар өнімінің өзіндік құнын азайту,
өнімінің сапасын арттыру, құрал-жабдықтарды, материал сыймдылығын,
табиғи өлшемдегі еңбек өнімділігін қолдану және т.б. жатады.
• өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру жоспары. Бұл
жетілдіруде өндірістің экономикалық тиімділігін арттырудың жалпы
көрсеткіштері – нақты еңбекті, негізгі қорларды, айналым қорларын,
күрделі қаржыны, материалдық ресурстарды қолдану көрсеткіштері
беріледі. Бұл бөлімінің негізгі көрсеткіштері – жалпы және таза
өнімді өндіру қарқыны, ортақ тұратқылық еңбек өнімділігінің өсу
қарқыны, қор сыйымдылығы, айналым қорларының айналысы, капитал
сыйымдылығы және материал сыйымдылығы.
• Күрделі қаржы және күрделі құрылыс жоспары. Ол жаңа кәсіпорындар
салуды, кәсіпорындарды кеңейту және қайта құруды, ірі цехтар мен
объектілерді кеңейтуді, өнеркәсіпті техникалық қамтамасыз етуді,
өндірістің технологиясын дамытуды; механикаландыру мен
автоматтандыруды қамтиды. Негізгі көрсеткіштері - өндірістегі
негізгі қорлар мен өндірістік қуаттарды іске қосу, жеке объектілер
мен өндірістік базаларды салу, өндіріс қуатының өсімі, күрделі
қаржылардың көлемі, құрылыс- монтаж жұмыстарының көлемі,
аяқталмаған өндірістің көлемі;
• Материалдық - техникалық қамтамасыз ету жолдары. Оған өнеркәсіп
өнімдерін шығаруға кететін шығындарды есептейтін материалдық
есептеулер жүйесі жатады. Өндірістік өнеркәсіпке қажетті
материалдық ресурстарды нормалар мен нормативтерді қолдану арқылы
есептеп шығарады. Бұл жетілдіруде шикізат, материал, отын, энергия
және т.б. үлестік шығындарын азайтудың жолдарын қарастырылады.
• Еңбек және кадрларды жетілдіруі. Бұл жетілдіру өндіріс көлемі
ұлғаюының және оның тиімділігін арттырудың негізгі белгісі ретінде
еңбек өнімділігін жүйелі түрде ұлғайтуды қарастырады. Еңбек
өнімділігінің көрсеткіші салыстырмалы бағадағы нормативтік таза
өнімнің жылдық көлемін өндірістік жұмысшыларының орташа санына бөлу
арқылы анықталады. Бөлімнің негізгі бір көрсеткіші – жалақы қоры.
Мұнда жұмысшылардың орташа еңбекақысы анықталады. Осы жоспар арқылы
жұмысшы кадрлар саны мен қосымша өндіріске қажетті жұмысшылар саны
белгелінеді.
• өндіріс шығындары жетілдіру. Бұл жетілдірудің мақсаты - өндіріске
кететін шығындардың көлемін анықтап, осы арқылы өндірістен алынатын
пайданың көлемін табу және материалдық, еңбек және қаржы
ресурстарын пайдалы түрде қолдану.
• Қаржылық жетілдіру (қаржы). Қаржы жетілдіру қарыз көздерімен
қаржыландыру осынадай көрсеткіштер көрсетіледі – айналым қорларын
есептеу, олардың айналымын тездету; кәсіпорынның мемлекеттік
бюджетпен қарым-қатынасы; негізгі өндіріс қорларын салу және
қолдану; пайданы есептеу. Қаржы жоспарының маңызды бөлімі - несие
жетілдіру.
• Кәсіпорын ұжымының әлеуметтік даму қаржылық жетілдіру.
Жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын, еңбек жағдайын, ұйымдастыруда
жетілдірудің шаралары қарастырылады.
• Табиғатты қорғау және табиғат ресурстарын пайданы қолдану жүйесі.Су
ресурстарын, жер ресурстарын, минералдық ресурстарын және әуе
бассейнін сақтау мен дұрыс қолдану жатады. Сонымен бірге аз
қалдықты және қалдықсыз технологиялық процестерді ұйымдастыру,
құрамдастырылған өндірістерді дамыту, табиғи ресурстар, шикізат
және материалды кешенді ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz