Кәсіпорынның рентабельділігі мен іскерлік белсенділігі

Кіріспе
І.БӨЛІМ. КӘСІПОРЫННЫҢ ІСКЕРЛІК БЕЛСЕНДІЛІГІ
1.1. Кәсіпорынның рентабельділігі
1.2. Айналымдық коэффиценттері
1.3. Қаржы ректабельділігі.
Іс.әрекет ректабельділігі.
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі

Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін талдау әдістемесін қарастырмастан бұрын, кәсіпорынның шаруашылық әрекетін талдау үшін жаңа технологиялардың көптеп қолданылып жатқанын атап өткім келеді. Экономикалық талдау әр түрлі есептеулерді көптеп қолдану арқылы жүргізіледі. Мысалға: абсолютті және салыстырмалы ауытқулар, орташа шамалар диспекция, проценттік шамалар және т.б. Сонымен қатар талдау кезінде әр түрлі бағалаулар, топтаулар, негізгі мәліметтерді салыстырулар және жіктеулер (минимальді немесе максимальды мәнді табу) қолданылады. Талдау нәтижелері графикалық немесе таблицалық бейнелеуді қажет етеді. Экономикалық ақпаратты бұлайша акалитикалық өңдеуді барлық түрі, қазіргі құралдарды және есептегіш машиналарды қолданатын автоматизацияның және экономикалық талдауды жүргізуге арналған жаңа программалық өнімдердің обьектісі болып табылады.

1. Қ.Н. Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Құдайберенов, А.Ә. Жантаева, « Қаржылық есеп» Алматы, 2000ж.
2. К.Ш. Дүйсенбаев, «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау», Алматы, «Экономика»,2001
3. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана.
4. Русак Н.А. Анализ финансого положения предприятия. Минск: Вышейшая школа, 1995.
5. К.Ш.Дүйсенбаев, В.Я. горфинкеля « Экономика предприятий»
Алматы « экономика», 2003ж.
6. Д.С. Моляков, « Теория финансы предприятий», Москва: 2000ж.
7. А.Д. Шеремет, « Финансы предприятий», М: 1999г.
8. К.Г. Белялептский, « Финансы фирмы», М: 1999г.
9. М.С. Абрютина, А.В. Трачев, « Анализ финансово-экономической деятельности предприятия», М: « Дело и сервиз», 2001г.
10. В.А. Швандар, В.Я. Горфинкеля, « Экономика предприятий» М: 1999 г.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Кәсіпорынның рентабельділігі мен іскерлік белсенділігі
Жоспар:
Кіріспе
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін талдау әдістемесін қарастырмастан
бұрын, кәсіпорынның шаруашылық әрекетін талдау үшін жаңа технологиялардың
көптеп қолданылып жатқанын атап өткім келеді. Экономикалық талдау әр түрлі
есептеулерді көптеп қолдану арқылы жүргізіледі. Мысалға: абсолютті және
салыстырмалы ауытқулар, орташа шамалар диспекция, проценттік шамалар және
т.б. Сонымен қатар талдау кезінде әр түрлі бағалаулар, топтаулар, негізгі
мәліметтерді салыстырулар және жіктеулер (минимальді немесе максимальды
мәнді табу) қолданылады. Талдау нәтижелері графикалық немесе таблицалық
бейнелеуді қажет етеді. Экономикалық ақпаратты бұлайша акалитикалық өңдеуді
барлық түрі, қазіргі құралдарды және есептегіш машиналарды қолданатын
автоматизацияның және экономикалық талдауды жүргізуге арналған жаңа
программалық өнімдердің обьектісі болып табылады.
Бұларды қолмен есептеуге мүмкін емес, күрделі есептеулерді дәл
шығаруға және ақпараттарды көрнекті түрде (график немесе кесте түрінде)
көруге және ең бастысы уақытты үнемді пайдалануға мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта Қазақстанда, экономикалық талдауды, соның ішінде
іскерлік белсенділікті талдау процесін автоматтандыруға мүмкіндік беретін
программалық өнімдер бар.
Әрине компьютерді қолдану толығымен адамның ойына жете бермейді.
Себебі, ол көрсетілген ақпаратқа қатысты тұжырымдай жасай алады және өзінің
теориялық білімін қолданып сәйкес шешімдер қабылдай алады.
І-Бөлім. Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі

1.1. Кәсіпорынның рентабельділігі

Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі қаржы аспектісінде, оның қаржылық
айналымдылығының жылдамдылығында көрінеді. Әскерлік белесенділігі және
рентабельділікті талдау – кәсіпорын жұмысының қаржылық нәтижесінің
салыстырмалы көрсеткіші болып табылатын айналымдылық пен ректабельділіктің
әртүрлі қаржылық коэффециентінің динамикасы мен деңгейін зерттеуге
негізделеді.
Іскерлік белсенділікті талдау, кәсіпорын өз қаржысын қаншалықты тиімді
жұмсағанын анықтауға мүмкіндік береді. Жоғарыда аталғандай, іскерлік
белсенділікті сипаттайтын көрсеткіштерге–айналымдылық және ректабельділік
коэффециент-терін жатқызамыз.
Бұл екі коэффециент кәсіпорынның іскерлік белсенділігіне төмендегідей
түрде әсер етеді. Айталық, айналымдағы қаржы (қысқа мерзімді
инвестицияларды қоспағанда) негізгі жұмыстық ректабельдігі 25% болғанда
кварталына 1 рет айналым жасайды, онда іскерлік белсенділіктің индексі бұл
кварталда 0,25 - ке немесе сол 25%-ке тең болады. Егер де, сол
ректабельділік кезінде қарсы айналымдылығы 2 есе өссе, онда сәйкес іскерлік
белсенділік индексі екі есе көбейеді, онда кәсіпорын сол көлемдегі
айналымдағы қоржының екі айналым жасағанында айналымдық қаржының әрбір
теңгесінен 50 тиын баланстан пайда көреді.
Мұндай қортынды ректабельділікті жоғарылату арқылы жасалады. Егер
айналымдылық бәсеңдеп қалса, оны жоғары ректебельділікпен қалпына келтіру
керек. Яғни, шығындарды төмендету керек. Егер ректабельділікті жоғарылатуға
мүмкіндік болмаса, онда өнімді көбірек шығарып, көбірек өткізу керек.

1.2. Айналымдық коэффиценттері

Айналымдылық коэффециенттері, кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалау үшін
үлкен роль атқарады, себебі қаржы айналымының жылдамдылығы, яғни оның
ақшаға айналуы, кәсіпорынның төмен төлеу қабілеттігіне тікілей әсер етеді.
Айналымдық
№ Көрсеткіштер Баланс-нетто бойынша жолдар коды
ПУ-пайда және зиян бойынша есептің
жолдар коды
1 Активтердің жалпы айналымдылығы 1064378

279101,5+940607,5

2 Негізгі құралдардың айналымдылығы 1064378

275420,5

3 Материалдардың айналымдылығы құралдарды 1064378
айналымдылығы
180552,5

4 Айналымдық қаржының айналымдылығы 1064378

180552,5+15001,5

5 Өзіндік қаржының айналымдылығы 1064378

443701,5

6 Инвестийияланған қаржының айналымдылығы 1064378

385+113+0

7 Перманентті қаржының айналымдылығы 1064378

443701,5+84000

8 Жұмыс істеп жатқан қаржының айналымдылығы 1064378

279101,5+940687,5-113-0

9 Іскерлік белсенділік индексі 1064378

8918

279101,5+940687,5-113-0
1064387

Сонымен қатар қаржы айналымы жылдамдығының өсуі, басқа жағдайларда,
кәсіпорынның өндірістік – техникалық жоғарылауын көрсетеді. Ол үшін
айналымдылық көрсеткіштері және бір кешенді көрсеткіш – іскерлік
белсенділік индексі есептеледі. Олар кәсіпорынның шаруашылық белсенділігі
туралы жалпы тұжырым жасауға көмек береді.
∆ (.) – талданатын кезеңдегі орташа шама.
1.Активтердің жалпы айналымдылығы коэффециенті бір кезеңде өндіріс пен
айналымның таным циклі қанша рет жасалынатынын көрсетеді. Өткізуден түскен
таза түсімнің көлемін, сол кезеңдегі актив құнының орташа шамасына болу
арқылы есептеледі.

Активтердің таза түсім
жалпы айналымдылығы = ----------------------------------- ------------------
-------------
кезеңдегі барлық активтің орташа шамасы

Баланс мәліметі бойныша бұл көрсеткіш 0,87. Бұл өндіріспен айналымның толық
циклі 1 жылдан көп жасалады және барлық актив құнының 1 теңгесіне 87 тиын
табыс аламыз.
2. Негізгі құралдардың айналымдылығы дегеніміз – қор қайтарым, яғни
кәсіпорынның бір кезеңдегі негізгі өндірістен қорларды пайдалануының
тиімділігін сипаттайды. Түсімнен түскен таза түсімді кезеңдегі негізгі
парлардың палдық құны бойынша орташа шамасына алу арқылы есептеледі.

Негізгі құралдардың таза түсім
айналымдылығы = ----------------------------------- -------------
------------------
кезеңдегі негізгі құралдардың орташа шамасы

Біздің жағдайда көрсеткіш 3,86-ға тең. Бұл дегеніміз негізгі құралдар
құнының әрбір теңгесіне кірістің 3,86 теңгесі сәйкес келеді, негіз
құралдардың айналу кезеңі шамамен 3 айға тең.
Қор қайтарымы коэффециентік жоғарылату-негізгі құралдардың аралық
салмағын салыстырмалы түрде жоғарылату арқылы жасалады. Және техникалық
деңгейін жоғарылату арқылы да жасалады. Негізгі құралдың шамасы саланың
және оның капитал сыйымдылығына қатысты ауытқиды. Бірақта бұл жерде
коэффециент жоғары болған сайын, есептік кезеңдегі шығындар аз болады.
Төмен коэффециент - өткізу көлемінің жетіспеушілігін, немесе осы активтерге
көп салым салынғанын көрсетеді.
3. Талдау үшін маңызды коэфециент – материалды айналымдағы құралдардың
айналымда коэффециенті, яғни олардың сатылу жылдамдылығы. Жалпы, бұл мән
жоғары болған сайын, бұл құралдардың ликвидтік статымен байланысы аз
көлемде және кәсіпорынның қаржы жағдайы тұрақты. Коэффециенті өткізуден
түспен таза түсімді, кезеңдегі материалды өндірістік қорлардың құнының
көлеміне бөлу арқылы есептеледі.

Материалдық айналымдағы таза түсім
қорлардың айналымдылығы = ----------------------------------- -----------
--------------------
кезеңдегі материалды өндірістік қорлардың
орташа шамасы

Баланс бойынша коэффециент 5,9 – ға тең. Бұл көрсеткіштің жоғарғы мәні
айналымдағы қаржыны ликвидті құрылымын көрсетеді және сәйкес кәсіпорынның
қаржы жағдайы тұрақты материалды айналымдағы құралдарды өткізу жылдамдығы
шамамен 2 айға тең, яғни кәсіпорынның бір айға қоры бар.
4. Айналымдағы қаржы айналымының коэффециенті кәсіпорынның бір кезеңдегі
материалдық және ақша ресурстарының айналымының жылдамдығын көрсетеді. Ол
өткізуден түспен таза түсімнің кезеңдегі айналым қаржысының орташа шамасына
қатынасы ретінде есептеледі.

Айналымдағы қаржы таза түсім
айналымдылығы = ----------------------------------- -------------
------------------
кезеңдегі айналымдағы қаржысының орташа шамасы
Айналымдағы қаржы мен өткізу көлемінің арасында белгілі бір байланыс
бар. Айналымдағы қаржының өте аз көлем сату көлемін шектейді, үлкен көлемі
– айнымалы қорлардың тиімді пайдаланылмағанын көрсетеді. Бұл ара – қатынас
айналымдағы қаржының айналымдық коэффециентін көрсетеді. Әр түрлі
кәсіпорында ол әр түрлі, егер ол белгілі болса, онда оны оптималды деңгейде
ұстап тұру керек. Оны табу оңай, кәсіпорын әрдайым заемдық қоржыны
қолданса, онда бұл айналымдағы қаржының айналымдық жылдамдағы шығындарды
жабу үшін ақша қаражаттарын жеткілікті түрде, айналдырмайды. Және
керісінше, егер кәсіпорын өткізу көлемін ұлғайтса, онда ол жеткілікті табыс
табады, яғни айналмалы қаржы айналымының жылдамдығы тиімді түрде жасалады.
Баланс және қаржы нәтижесі туралы есеп бойынша бұл коэффециент 5,44 –
тең. Баланстың мәліметіне негізделе отырып, кәсіпорынның бұл кезеңде өзінің
ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді пассивтерін ұлғайтқанын көреміз. Бұл
жағдай шығындарды жабу үшін ақша қаражаттарының жеткіліксіз екенін
көрсетеді.
5. Өзіндік қаржының айналымдылық коэфециенті таза түсімді кезеңдегі өзіндік
қаржының орташа көлемін бөлу арқылы есептеледі.
Өзіндік қаржы таза түсім
айналымдылығы = ----------------------------------- ----------------
---------------
кезеңдегі өзіндік қаржының орташа шамасы
Бұл көрсеткіш әр түрлі әрекет түрлерін көрсетеді, коммерциялық
көзқарас бойынша сату көлемінің артық екенін немесе жетіспейтінін
анықтайды; қаржылық тұрғыдан – салынған өзіндік қаржы айналымының
жылдамдығын көрсетеді. Экономикалық тұрғыдан кәсіпорынды меншіктеушілердің
тәуекел ететін ақша қаржаттарының белсенділігі. Егер коэффециент өте жоғары
болса, салынған қаржыда сату көлемі деңгейінің артық екенін көрсетеді, бұл
несие ресурстарының жоғарылауына және меншіктеушілерден гөрі іске қарыз
алушыладың көптеп қатысу мүмкіндігіне әкеліп соғады. Бұл жағдайда
міндеттемелердің жеке қаржыға қатынасы жоғаырлайды, қарыз алушылардың
қауіпсіздігі төмендейді және кәсіпорын кірістердің азаюына байланысты
қиыншылқтарға ұшырайды. Керіснше, коэффециенттің төмен болуы жеке
қаржаттардың кейбір бөліктерінің әректтесіздігін көрсетуі. Бұл жағдайда
коэффециент және қаржаттарды басқа кіріс көздеріне салуды қажет етеді.
Біздің жағдайда бұл коэффециент 2,4 – ке тең. Сату деңгейі салынаған
қаржыдан екі есе көп. Кәсіпорынның есептік кезеңде қарыз ресурстарын
қолдануды ұлғайтқанын ескере отырып, қарыз алушылар қауіпсіздігі
төмендегінің және кәсіпорында, табыстытөмендету кезінде қиыншылықтар пайда
болатынын айтуға болады.
6. Инвестицияланған қаржы айналымдылығы – жеке іске салынған
инвестицияларды қосқанда, кәсіпорынның ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
инвестицияларының айналымының жылдамдылығын көрсетеді. Бөлшектің айналымда
– таза түсім, бөлімінде кезеңдегі инвестицияланған қаржының орташа көлемі.

Инвестицияланған қаржы таза түсім
айналымдылығы = ----------------------------------- ------
-------------------------
кезеңдегі инвестицияланған қаржы орташа
шамасы

Бұл коэффециенттің мәнін, осы кезеңдегі жұмыс атқарып жатқан қаржының
айналымдылық коэффециенттермен салыстыру пайдалы. Бұл коэффециенттерді
талдау кезінде, динамикада өндірістен шығарылған қаржының өндіріске
қолданылатын қаржыға қарағанда қаншалықты тез немесе жай айналатынын көруге
болады. Өте жіктеп талдау кезінде, инвестицияланған қаржы құрылымын ескеру
қажет.
Баланстан көргеніміздей, жұмыс атқаратын қаржыға қарағанда
инвестицияланған қаржы біршама төмен, сондықтан оның айналымдылық
жылдамдығы өте жоғары және бір кезеңде 2137,3 рет болады.
7. Перманетті қаржы айналымның жылдамдығын, таза түсімді кезеңдегі
перманентті қаржының орташа көлеміне бөлу арқылы алынған коэффециент
анықтайды.

Перманентті қаржы таза түсім
айналымдылығы = ----------------------------------- --------------
-----------------
кезеңдегі перманентті қаржының орташа
көлемі

Бұл коэффециент, кәсіпорын ұзақ пайдаланатын қаржының қаншалықты тез
айналатынын көрсетеді. Бұл коэффециент мәнінің мағынасы өзіндік капитал
айналымдылығының көрсеткішімен ұқсас, оларды айырмашылығы, бұл
коэффециентті есептеу кезінде кәсіпорынның ұзақ мерзімді міндеттемелерінің
әсерін ескеру қажет.
Біздің жағдайда перманенді қаржы айналымдығы 2-ге тең. Бұл
көрсеткіштің өзіндік қаржы айналымдылығынан төмен болуы, ұзақ мерзімді
міндеттемелерді жоғарылауына байланысты (кәсіпорын 1 жылдан ұзақ мерзімге
қарыз алған).
8. Жұмыс атқарып жатқан қаржының айналымдылығы таза тиімді кезеңдегі жұмыс
атқарып жатқан қаржының орташа көлеміне бөлу арқылы есептеледі.
Жұмыс атқарып жатқан таза түсім
қаржы айналымдылығы = ----------------------------------- ----------------
---------------
кезеңдегі жұмыс тақарып жатқан қаржының орташа
көлемі
Бұл коэффециенттің мәнін талдай отырып, өндіріске тікілей қатысатын
қаржы айналымдылығының төмендеуін немесе жылдамдауын көруге болады. Бұл
коэффециенттің алынған мәндері, активтердің жалпы айналымдылық
көрсеткіштеріне қарағанда, кәсіпорынның инвестицияларының әсерінен
қорғалған.
Кәсіпорынның инвестициялары аз болғандықтан, жұмыс атқарып жатқан
қаржы айналымдылығы – активтердің жалпы айналымдылығынан ешқандай
ерекшеленбейді және 0,87 ге тең.
9. Іскерлік белсенділік индексі кәсіпорынның негізгі жұмысы бойынша
кәсіпкерліктің айналымы қаражатты басқару кезіндегі тиімділігін сипаттайды.
Талданатын кезеңдегі айналмалы қаржы айналмалы қаржы айналымдылығының
мәнін, негізгі жұмыстың ректабельдігіне көбейту арқылы есептеледі (қысқа
мерзімді инвестицияларды есептелгенде).

Іскерлік белсенділік
индексі = жұмыс атқарып жатқан қаржы айналымдылығы Х
негізгі
жұмыс ректабельділігі

Динамикадағы бұл коэффециенттің мәні – кәсіпорынның кәсіпкерлік жұмыстағы
іскерлік белсенділігінің өсуіне төмендеуін көрсетеді.
1- ші кәсіпорын
2-
0,1
36
1 Баланстық пайда бойынша барлық активтер 791
ректабельділігі

279101,5+940687,5

2 Таза пайда бойынша барлық активткрдің 555
ректабельділігі

279101,5+940687,5

3 Меншік қаржының ректабельділігі 791

443701,5

4 Айналмалы қаржы ректабельділігі 791

180552,5+15001,5

5 Инвестициялар ректабельділігі 0+0

113+0

6 Перманетті қаржы ректабельділігі 791

443701,5+84000

7 Жұмыс атқарып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.