Қазақстандағы банк жүйесі

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе

Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасуы мен даму тарихы. 1. 1. Банктің нарықтық экономикадағы рөлі. 1. 2. Банктік қызметті ұйымдастырудың негізі. 1. 3. Банктік қызметті бақылау мен қадағалау.
Қазақстан Республикасының банк жүйесі. 2. 1. Банктегі негізгі тәуекел түрлері. 2. 2. Банк жүйесінің 2-ші деңгейінің құрылымы. 2. 3. Ұлттық Банк Қазақстан Республикасының Орталық банкі.
Қазақстандағы банк жүйесінің даму ерекшеліктері.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Банк - ақша қаржылары мен қорларын жинақтау, кредит беру, мемлекеттер, кәсіпорындар, мекемелер мен жеке адамдар арасындағы өзара төлемдер мен ақшалай есеп айырысуда делдалдықты жүзеге асыру, ақшаның белгілі бір түрін айналымға қосу, ақша мен қүнды қағаздар шығару, алтынмен, шетелдік валютамен түрлі операцилар жасау және басқа да қызметтер атқаратын қаржы мекемесі. Банктің пайда болуы мен дамуы тауар-ақша қатынастарының дамуымен тығыз байланысты. Банктер кәсіпорындардың, фирмалардың, компаниялардың, сонымен қатар тұрғындардың уақытша пайдаланылмай бос тұрған қаражаттарын жинақтап, қажет етушілерге өсіммен уақытша кредит беру арқылы қаржы мұқтаждығын өтейді. Сөйтіп, банктер аралық қызмет атқарып, ақша пиасасында тауарға айналатын жаңа талап мен міндеттемені қалыптастырады. Міндеттеме талаптың пайда болу процесі қаржылық-делдалдық қызметтің негізін құрайды. Банк - ерекше кәсіпорын. Егер кәдуілгі кәсіпорын қызметінде ақша төлем рөлін атқарса, ал банк қызметінде ол тауар орнына жүреді. Банктер уқытша пайдаланылмай тұрған бос ақша қаражаттарын өзіне жинақтау, клиенттерге есепшот ашып, кассалық қызмет көрсету, қысқа және ұзақ мерзімге несие беру, кредит бөлу, инвестициялық қызмет атқару, т. с. с. өзіндік арнаулы қызметтерге қоса, нарықтық экономика жағдайында лизингтік, факторингтік, трастық, кеңесшілік, ақпараттық, т. б. қызметтерді де атқарады. Банк жүргізетін операциялар пассивті және активті болып бөлінеді. Негізгі пассивті операциялардың қатарына банктің өзіндік капиталы, депозиттер қабылдау және банкаралық ақша пиасасынан қосымша ресурстар алу жатса, ал негізгі активті оперцияларға банкаралық кредит беру, инвестицилық қаржы бөлу, т. б. жатады. Қаржы секторы өскен сайын, Қазақстанның экономикасы тек қана мұнай мен газға арқа сүйемейді.

«Шетелдік капиталдың банк секторына келуіне біз Қазақстанға көрсетілген сенім, қажетті қаржылық қолдаудың көзі және банк қызметінің озық тәжірибесі ретінде қараймыз. Сондай-ақ күтпеген ахуалдарға қарсы шапшаң іс-қимылдар жасау шараларының жүйесін әзірлеу міндеті де тұр» деген болатын ел Президенті Н. Ә. Назарбаев өз жолдауында.

Ол сондай-ақ ақпараттық технологиялар жүйесін жетілдіру, барыс-келіс саудасын және өз елінің банк жүйесіндегі банктік тәуекел-менеджментін дамыту бойынша еуропалық серіктестер іздестіру және бәсекелестікті қорғау жөніндегі агенттіктің жұмысын баса көрсетті.

Қазақстанның банктік секторы өте серпінді дамып келеді. Оның салыстырмалы шоғырлануы байқалады: 2005 жылғы қаңтарда Қазақстанда 35 банк операцияларды жүзеге асырды, ал 1990-жылдарда олардың саны 230-ға жеткен болатын. Қолданыстағы банктердің 16-сы НSВС, Сіtу Ваnк, Dеutsсһе Ваnк, Rаіffеіsеnbаnк және басқа да банктердің бөлімшелері. Қазақстан банктері жұмысты Ресейден, Қытайдан және Украинадан бастап, өз қызметінің Қазақстаннан тыс жерлердегі географиясын кеңейтуді жоспарлап отыр. Еуропада Қазақстанның банктері еуропалық банктердің "кіші серіктері" болуға тырысады.

1. Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасуы мен даму тарихы.

Банк - ерекше кәсіпорын. Ол кәсіпорындардың, фирмалардың, компаниялардың, сонымен қатар тұрғындардың уақытша пайдаланылмай, бос тұрған қаражаттарын жинақтап, қажет етушілерге өсіммен уақытша кредит беру арқылы қаржы мұқтаждығын өтейді. Басты мақсаты пайда табуды көздеген банк өнеркәсіп пен сауда капиталистерінің мол ақша қаржыларын өзіне тарта бастады.

Қазақстан Ұлттық банкінің қырағылық бақылауымен соңғы төрт жылда шапшаң дамып келе жатқан банктік секторы ұзамай жаңа қадағалаушыға ие болмак.

Осы оқиғаның келесі қадамы не берер екен?

Қазақстанның банктік активтері, бәлкім, жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) үштен бірін ғана құрап отырған болар, бірақ сектордын өзі соңғы төрт жыл ішінде жылына 50 пайыздық карқынмен өсіп келеді.

"Ел жедел дамып келеді, - деп мәлімдеді осы елде жұмыс істейтін батыстық үш банктің бірі, Қазақстаңдағы НSВС-нің Бас әкімшісі Рей Уэббер. - Қазақстандық векселъдер көбінесе белгіленген бағадан асып түседі, ал бөлшек сауданың активтері бас айналарлық жылдамдықпен өсіп келеді".

Қатаң бақылау - Қазақстан банкінің құпиясы, міне, осында.

Қазақстанның Ұлттық Банкі 90-жылдардын ортасындағы секторды тазарту кезінде шешуші рөл атқарды. 2004 жылғы қаңтарда елдің қаржылық секторына бақылау Қаржылық қадағалау агенттігіне, осы орғанның екінші мерзімге жұмыс істеген кезінде Ұлттық Банк төрағасының орынбасарлығына тағайындалған А. Сәйденовке берілді,

"Жергілікті банктерді басқару жақсы жүріп келеді және жақсы капиталданған. Оларда батыстық банктердегідей қызмет көрсетулердің толық секторы жоқ, бірақ олар ондай қызметтер көрсету үшін консервативтік практиканы пайдаланады. Банктік бақылау өте қатаң тіпті мүлдем қатаң дер едім, бірақ мен басқасынан гөрі осыны тәуір керемін", - дейді АВN Аmrо Қазақстан филиалының менеджері Дуглас Кеннеди.

Бүтінгі күнде Қазақстанның кейбір нормативтері Халықаралық Есептесу жөніндегі Банк (ХЕБ) ұсынып отырған нормативтерге карағанда едәуір қатаң. Мәселен, ХЕБ негізгі капиталды қамтамасыз етудің 8 пайыздық ең төменгі коэффициентін ұсынса, Қазақстанның Ұлттық Банкі 12 пайызды талап етеді.

Дамушы елдердің қаржы рыноктарымен салыстырғанда Қазақстан неғұрлым басқаруға икемді банк секторына ие болып отыр. Мұндай үзілді-кесілділіктің ерекшелігі дамушы елдер үшін бірегейлік болып табылатын, акционерлермен байланысты қарыз алушыларға кредит беруге шек қойылатындығында.

Банктер Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін пайда болған аласапыран заманда гүлденді. 1993 жылғы ең шарықтау кезінде олардың саны 230-ға жетті", - дейді ING Саріtаl Маrкеts-тің талдаушысы Стефан Эванс. "Шарттар белгіленбеді, қарыздар жіктестірілмеді және осы банктердің үлкен бөлігі үкіметтік бағалы қағаздармен валюталық рыноктарда бактарын сынады", - дейді Ұлттық Банктің басқарушысы Григорий Марченко.

1995 жылғы жаңа салық заңы банктердің белгілі бір резервтер қалыптастыруына жағдай жасады. "Бұған дейінгі уақытта банк секторының кірістілігі қолдан жасалып келді және үкімет осы кірістерден салықты қуана-қуана сыпырып отырды.

Осының бәрін тексере келгенде, әлгі банктердің. көпшілігі шығынға белшеден батып отырғандығы және жеткілікгі капитал тартуға немесе құруға мүлдем қабілетсіз екендігі анықталды, " - деп еске алады Г. Марченко.

Ондаған банктер банкротқа ұшырады және қызмет ету құқығынан айрылды.

Бүгінгі күні республикада екінші деңгейдегі 35 банк калды. Басты-басты төрт банк осы жүйенің барлық активтерінің 60 пайызы үшін жауап береді. Бәрінен ірісі 2, 3 миллиард доллары бар Казкоммерцбанк болып табылады. Оның негізін салушы - Нұржан Сұбханбердин, тиімсіз кеңестік практикадан бас тартқан және ең үздік үміткерлерге жауапты жұмыс пен шынайы өкілеттік берген кезде, оларды батыстық көзқарасқа бейімдей білген алғашқы қаржыгер болды.

Банк 1994 жылдан бастап ІАS есеп шоттарын жариялады және 1997 жылы халықаралық саудаға өзінің акцияларын шығарған қазақстандық алғашқы ұйым болды.

Биылғы жылы ЕҚДБ 30 миллион долларға 15 пайыздық үлесін сатып алды. Қалған үлестерін банктің топ-менеджменті иемденіп отыр.

1, 9 миллиард доллар активі бар келесі ең ірі банк - Тұран Әлем Банкі болып табылады. Ол 1997 жылы, Ұлттық Банк банкротқа ұшыраған мемлекеттік екі банктің бірігуіне рұқсат берген кезде құрылды. Бүгінде Австрияның Rаffеіsеn-і оның 10 пайызын сатып алған және 20, 12 пайызы оның төрағасы Ерлан Тәтішевтің иелігінде.

Ең ірі төрт банктің үшіншісі Халық Банк Кеңестік Жинақ Банкінің қазақстандық болімшесінен қайта құрылған. Соңғы 30 пайыздық үлесін мемлекет тек 2003 жылы сатты.

АТФ Банк - ең ірі төртінші банк. Оны 1995 жылы екі банк -Нидерландияның МееsРіеrsоn банкі мен Голландияның Даму Банкі бірлесе отырып құрған болатын. Ғоrtis МееsРіеrsоn -ды сатып алған кезде, ол өз бөлігін Қазақстан банкіне сатты. "Біз голландиялық тәртіп пен мәдениетті сақтадық", - дейді төраға Тимур Исатаев.

Алғашқы кезде банктер корпоративтік клиенттер маңына шоғырланды, бірақ соңғы бірнеше жыл ішінде банктің ұсақ клиенттерге бағытталған қызметі кеңейді.

"Біз төрт жыл бұрын бөлшек сауда желісін құра бастадық, Ол кезде біздің мақсатымыз бөлшек салым депозиттерінен 20-30 миллион доллар жинау болған-ды. Бүгінгі күнге дейін біз 500 миллион доллар жинадық", - деп мәлімдеді, Казкоммерцбанктің басқарушы директоры Мағжан Әуезов.

Қазақстанға банк капиталының және оның территориясында кредит желісінің жасалуы 19 ғ-дың соңында басталды.

Банктің нарықтық экономикадағы рөлі.

Осы оқиғаның келесі қадамы не берер екен?

Қатаң бақылау - Қазақстан банкінің құпиясы, міне, осында.

Бүтінгі күнде Қазақстанның кейбір нормативтері Халықаралық Есептесу жөніндегі Банк (ХЕБ) ұсынып отырған нормативтерге карағанда едәуір қатаң. Мәселен, ХЕБ негізгі капиталды қамтамасыз етудің 8 пайыздық ең теменгі коэффициентін ұсынса, Қазақстанның Ұлттық Банкі 12 пайызды талап етеді.

"Дамушы елдердің қаржы рыноктарымен салыстырғанда Қазақстан неғұрлым басқаруға икемді банк секторына ие болып отыр. Мұндай үзілді-кесілділіктің ерекшелігі дамушы елдер үшін бірегейлік болып табылатын, акционерлермен байланысты қарыз алушыларға кредит беруге шек қойылатындығында.

Осының бәрін тексере келгенде, әлгі банктердің. көпшшігі шығынға белшеден батып отырғандығы және жетісілікгі капитал тартуға немесе құруға мүлдем қабілетсіз екендігі анықталды, " - деп еске алады Г. Марченко.

Ондаған банктер банкротқа ұшырады және қызмет ету қүқы-ғынан айрылды.

1. 2. Банктік қызметті ұйымдастырудың негізі.

Қазақстанда 1991 жылдан басталған банк реформасының нәтижесінде қос деңгейдегі банк жүйесі құрылды. Жоғары деңгейдегі Банк - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі. Оның міндеттері, қызмет бағыттары, құқықтық мәртебесі және уәкілеттілігі ҚР Президентінің «ҚР Ұлттық банкі туралы» Заң күші бар жарлығында белгіленген. Ал өзге Банктердің бәрі банк жүйесінің төменгі деңгейіне жатады. Олар Коммерциялық банктер деп аталады.

«Ұлттық Банк инфляцияға қарсы күресте айтарлықтай нәтижелерде қол жеткізеді деп сенемін» деді ҚР Президенті өзінің 8 ақпан 2008 жылғы Жолдауында.

Басты-басты төрт банк осы жүйенің барлық активтерінің 60 пайызы үшін жауап береді. Бәрінен ірісі 2, 3 миллиард доллары бар Казкоммерцбанк болып табылады. Оның негізін салушы - Нұржан Сұбханбердин, тиімсіз кеңестік практикадан бас тартқан және ең үздік үміткерлерге жауапты жұмыс пен шынайы өкілеттік берген кезде, оларды батыстық көзқарасқа бейімдей білген алғашқы қаржыгер болды.

АВN Аmrо-ның басшысы Д. Кеннеди: "Бұл өсім бөлшек сауданың соңына түсу емес, керісінше, ойластырылған, әбден есептелген қадам болып табылады", - деп есептейді.

Т. Исатаев: "Біз рейтингілік агенттіктердің мазасын кетіре отырып өте тез өсіп келеміз. Олардың банктік кредиттік портфельдердің қаулап өсуіне және тәуекелге жол берген кезде басқарудың озық әрі неғұрлым қатаң тетіктерін құру қажеттігіне сілтеме жасауы дұрыс", - дегенді айтады.

Соңғы екі жылдың ішінде банк жүйесінің менеджменті жұмыс тетіктерін жақсартуға жұмылдырылды. "Енді біз шырқау биікте тұрмыз", - дейді Т. Исатаев. Ұлттық банк 2007 жылға дейін Еуропалық Одақ бойынша қаржы секторын үйлесімдендіру қаулысын енгізгісі келіп отырғанда, "бұл болмай қоймайтын құбылыс", - деп жариялады Г. Марченко.

1. 3. Банктік қызметті бақылау мен қадағалау.

Казақстандағы батыстық банктердің жұмысы осыған дейін ойдағыдай жүріп келеді.

АВN Аmrо, Сіtigrоuр және НSВС басты мемлекеттік және корпоративтік институттарға төмен ставкалармен қарыздар беруден қыруар пайда тапты. Енді елдегі банктік активтердің 6, 5 пайызы солардың билігінде.

Бөлшек саудаға көшетін уақыт болды ма? АВN Аmrо-ның өкілі Дуглас Кеннеди бұлай деп ойламайды. "Қазіргі кезде адамдардың қазақстандық тәуекелге қол жеткізуге қызығатындарына" қарамастан, егер еш нәрсе өзгермесе, соның өзі жақсы болмақ деп есептейді ол. "Біз Қазақстан корпорацияларын қарыздық бағалы қағаздар рыногына тарту жоспарында көшбасшы болып қала береміз", - деп мәлімдеді ол. Голландия банкінің Қазақстан мұнайының астанасы Атырау қаласында филиалы бар. Биылғы жылы банк батыстық банктің Астанадағы алғашқы өкілдігін ашады.

НSВС-ның Қазақстандағы басшысы Рэй Вебер "'Біз мұнда бұдан бес жыл бұрын келдік, қазір біздің активтеріміз 180 миллион долларды құрайды. Біз әлі бұл елге жайғасып болған жоқпыз. Біздің, айталық, шағым кәсіпкерлерге қарыз бере алатындай шамаға жетуіміз үшін, уақыт керек", - дейді.

Бірақ бүгінде Қазақстан рыногына кіру бағасы бұдан бес жыл бұрынғыдағыдан әлдеқайда қымбат.

Үкімет ҚБА және Ұлттық Банк тәуекелдерді басқарудың икемдігі сенімді жүйесін құруы керек (Президент Жолдауы, 8. 02. 2008 ж)

Шет ел банктері Қазақстанға көз тіге бастаған уақытқа жеткенде, олар жеткілікті бәсекелестік қабілеттің күшейгендігіне және рынок мөлшері салыстырмалы түрде әлі де өз қалпында қалып отырғандығына қарай, айла-шарғыға көбірек бара бастағандығын түсінді. Сондай-ақ егер де екінші және үшінші деңгейдегі компанияларды алып қарайтын болса, олардың мөлдір емес проблемасы, сондай-ақ бақылау және жеке меншік проблемаларымен тоқайласатын боласың".

АТФ банктің төрағасы Т. Исатаев: " Күннен-күнге қаулап есіп келе жатқан жергілікті компаниялар жергілікті банктермен жұмыс істейтін болғандықтан, шет елдік банктер біршама оқшауланып қалады, - деп болжамдайды. - Шет елдің банктері Қарағандыда немесе Павлодарда емес, Алматыда. Олар клиент іздеп алысқа бармайды. Соған карамастан, рынокқа кіру билетінің қымбаттығы болашақта шет елдік банктерді кеудеден итермейтін болады", - дейді ол.

Банкирлердің айтуынша, Қазақстанның кредиттік жетістіктері екі факторға - банктік қатаң бақылау мен кредиттің жақсы тарихына байланысты. "Әзірге ешқандай аса күйзелерліктей сәтсіздікке ұшырау бола қойған жоқ және жұртшылықтың сенімін орнықтыру үшін мұның мәні зор". - дейді Казкоммерцбанктің басқарушы директоры М. Әуезов.

Қазіргі кезде қазақстандық банктерге экономикадағы ақша капиталының көбірек қозғалысқа түскені қажет. Польшада, мәселен, банктік сектор қазірдің өзінде жалпы ішкі өнімнің 60 пайызына ие, бұл іс жүзінде Қазақстандағы деңгейден екі есе артық деген сөз. Сонымен қатар, ол Чех республикасында 100 пайызды құрайды. "Бізді әлі ұзақ жол күтіп тұр, дейді М. Исатаев. Қазақстан банктерінің болашағы оның шекарасынан тыс жерлерде екендігіне ол да, басқалар да сенімді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.