Саясат ғылымы тарихы туралы мәлімет

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім Министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырып: «Саясат тарихы»

Орындаған: Кайырбекова М.

Группа: ТК-421

Тексерген: Мамырбекова А. М.

Семей қ. 2015 жыл

Жоспар:

Саяси ғылымның даму тарихы және негізгі қызметтері.
Саясаттану пәні, оның даму кезеңдері.
Саясаттанудағы парадигма.
Тарихтағы саясат мәселесінің қойылуы.

Саясат сөзі грек тілінен аударанда politika - мемлекетті басқару өнері, яғни мемлекеттік және қоғамдық істер немесе мемлекеттік басқару шеберлігі деген мағынаны білдірген.

Саясат - (гр. politika - мемлекетті басқару өнері) - алғашында мемлекеттік және қоғамдық істер немесе мемлекеттік басқару шеберлігі деген мағынаны білдірген. Кейін келе оның мағынасы кеңейді және мынаны білдіреді:

1) өз мүдделерін іске асыруға, қорғауға бағытталған және саяси билікті басып алуға, қолында ұстауға, оны пайдалануға тырысушылықпен байланысты мемлекеттер, топтар, ұлттар, үлкен әлеуметтік топтардың арасындағы қатынастар саласындағы азаматтар мен жеке адамдар билігінің мекеме, бірлестіктердің қызметі;

2) мемлекеттің істеріне қатынасу, оның қызметінің түрін, мақсат, мазмұнын, анықтау;

3) адамзат қоғамының даму тарихында бұл ұғым көбінесе шебер жасырылған басшылар мен оның сыбайластарының ниеттерін, мақсаттарын және амал-әрекеттерінің түрлерін білдіреді;

4) әдеттегі тілде - адамдардың өзара қатынастарында белгілі бір мақсатқа жетуге бағытталған іс- әрекеттің сипаты;

5) мемлекеттік және қоғамдық өмірдің күнделікті мәселелер немесе оқиғалар жиынтығы.

Саясаттану сөзі ("политология") гректін, «политика" және
"логос" деген сөздерінен шыққан, саясат туралы ғылым деген
мағынаны білдіреді. Яғни, саясаттану дегеніміз саясат туралы, саясатың адам және қоғам арасындағы тығыз қарым қатынастары туралы ғылым деп айтуға болады.

Саясаттану - саясат туралы пән. Мысалы, Біз күнделікті өмірде саясатты сөз етпей тұра алмаймыз. Әңгімені көп жағдайда нақты саяси білімі жоқ адамдар да жасай береді. Мысалы, авторитарлық, әміршіл-әкімшіл жүйе туралы айтылатын жайларды жиі естуге болады. Сонда олардың баршасы істің мәнін дұрыс түсінеді ме екен? Айталық, біздің қоғамның даму бағыттарын немесе консенсус, саяси оппозиция, билік дағдарысы, т. с. с. саяси ұғымдарды толығымен түсінеміз бе? Қоғам дамуының шым-шытырық бағдарын түсіндіретін саясаттану пәні болып табылады.

Саясаттану саясатты белгілі бір заңдылықтарға бағынып, іс жүзінде белгілі бір принциптерді жүзеге асыратын, дамып, өзгеріп отыратын процесс ретінде қарайды.

Салыстырмалы әдісәр түрлі елдердегі саяси құбылыстарды салыстырып, олардың жалпы жақтарын және жеке ерекшеліктерін ажыратуға мүмкіндік береді. Мысалы, англо-америкалық, еуропалық, континентальдық, шығыс және саяси әлемдік система. Бұл тәсіл, мысалы, саяси жүйелер сияқты саяси құбылыстардың, бірдей түрін, саяси ұйымның ең тиімді нысандарын табу, олардың жалпы және нақты мүмкіндіктерін анықтау үшін бірдей саяси функцияларды орындау және т. б. . түрлі жолдарын салыстыру қамтиды.
Жүйелеу әдісісаяси құбылыстарды басқа күрделі құрылымның бір бөлігі ретінде қарап, оны құрайтын элементтердің әлеуметтік өмірдегі орнын, қызметін айналадағы ортамен, басқа құбылыстармен байланысты зерттейді. Мысалы, мектеп, мұғалімдер мен оқышыларды және басқа мектеп қызметкерлерін жүйелеп басқару.
Социологиялық әдіссаясатты қоғам өмірінің, экономикалық, әлеуметтік құрылым, мәдениет және т. б. жағдайына байланысты анықтайды. Мысалы, марксизм саясаттың мәнін экономикалық қатынастардан шығаруы.
Тарихи тәсілсаяси құбылыстарды мерзімі жағынандәйекті, заманына қарай, бұрынғы, қазіргі және болашақтыңбайланысын айқындай отырып қарастырады. Ол әр түрлі саясиокиғаларды, процестерді, деректерді олардың болған уақытмезгілін еске ала танып-білуді талап етеді. Мысалы, Аристотель, Платон және т. б. ұлы ғалымдардың зерттеулерін пайдалана отырып танып білу.
Бихевиористік әдісжеке адамдар мен топтардың іс- әрекетін, белгілі бір саяси жағдайларда адамдардын өздерін өздері қалай ұстауын талдауға негізделеді. Мысалы, саяси қызметтің барлық түрлерін адамдардың іс-әрекеттерін талдау арқылы түсіне білу.
Норамативтік әдіс(XIX ғасырға дейін жиі пайдаланылған) қоғамдық игілікті ең мол қамтамасыз ететін немесе адамға әуел бастан тән ажыратылмас табиғи құқықтық іске асыруға барлық мүмкіндікті жасайтын саяси құрылыстың түрін іздейді.

Парадигма грек тілінен аударғанда үлгі деген мағынаны білдіреді. Белгілі бір зерттелетін мәселені шешу үшін үлгі ретінде алынған теория, теориялық көз-қарастардың, методологиялық принциптердің, әдістемелік қабылдаудың және эмпиризмдік нәтижелердің бірігу жүйесі, ғылымның белгілі бір даму кезеңінде ғылыми қауымдастықпен қабылданған және болжамдарды ғылыми ұғыну үшін, ғылыми таным процесінде туатын міндеттерді шешу үшін үлгі, модель, стандарт ретінде пайдаланылатын теориялық және әдістемелік ережелер жиыны.

Саясаттануда парадигма деп - саяси өмірді бейнелеуде білімді ұйымдастырудың сынын білдіретін, әлеуметтік құбылыстардың бір тобын теориялық пайымдау үлгісі деп мойындаған негізгі тұғырнама желісін айтады. «Парадигма» ұғымын 20 жж. ғылыми айналымға енгізген американ философы және қоғам тарихын зерттушісі Г. Кун. Ол сондай-ақ, белгілі ғылыми дәстүр шеңберінде кейбір зерттеушілік практика шеше алатындай жеткілікті мөлшерден шеттелмеген проблемалар да болуы тиіс.

Теологиялық парадигма(тео - құдай, логос - ілім) саясатты, билікті құдайдың құдыретімен түсіндіреді, яғни адамға саясат әлемін, саяси қатынастарды түсіндіретін діни пайымдарды Құдай берген деп қабылданады. Жалпы Теология ол дін деген мағынаны білдіреді. Құдай және оған сенім жайлы жүйелі ілім деген ұғым. Дін қоғамдық сананың бір түрі ретінде қоғамның саяси өмірінде маңызды рөл атқарады. ЯғниДін саяси өмірге тәжірибелік қызметі арқылы да, әр түрлі діни және әлеуметтік ілімдер арқылы да ықпал ете алады дегенді білдіреді. Тәжірибе жасамай сенетін мәселе.
Натуралистік парадигмасаясатты әлеуметтік сипаты жоқ табиғи себептермен, атап айтқанда, географиялық ортамен, биологиялық және психофизиологиялық ерекшеліктерімен түсіндіреді. Натуралистік парадигма мемлекет пен биліктің шығу тегінің табиғилығын, олардың пайда болуы мен қызмет етуінің табиғи қажеттілігін негізге алады. Бұл жағдайда ең басты себеп ретінде адамдардың бірлесіп өмір сүрулерінің нәтижесінде пайда болған әлеуметтік факторлар емес, керісіңше адамның биологиялық, психофизиологиялық құрылымы мен сондай-ақ қоршаған табиғи ортамен аңықталатын табиғи фактор алдыңғы орынға қойылады.
Әлеуметтік парадигмасаясаттың табиғаты мен пайда болуын әлеуметтік факторлар арқылы түсіндіреді. Қоғамдық өмірдің тұтастай түсінігінен шыға отырып, әлеуметтік парадигма қоғамдық дамуды ішкі қарама қайшылыққа толы үдеріс ретінде қарастырады. Әлеуметтік парадигма қоғамдық ғылымдарда өте кең тараған. Ол саясаттың шығу тегін, оның мәні мен функцияларын әлеуметтік себептер арқылы түсіндіреді. Оның негізінде қоғамдық ғылымдардың рационалды түрде дәлелденген жүйесі жасалған. Ол әлеуметтік шынайылықтың, оның проблемалық мазмұнының барлық байлығын көрсететін концептуалды негізге айналды.
Тиімді (рационалды) сыни парадигмасаясаттың табиғатын оның өз ішіндегі себептермен, қасиеттермен, элементтермен түсіндіреді. Ол екіге бөлінеді: қақтығыстық парадигма (конфликт), XIX ғ. пайда болған. Негізін Маркс, Бентли, Зиммель, Козер және т. б. қалады. Олар саяси өмірде дау жанжал, шиеленістер шешуші роль атқарады дейді. Мысалы, екі не одан да көп адамдар арасындағы түсініспеушілік. мәмілеге келу парадигмасы (консенсус) . Өкілдері: М. Вебер, Дьюи, Э. Дюркгейм, Т. Парсонстар жатады. Олар саяси өмірдегі дау жанжал, қайшылықтарды жоққа шығармайды. Алайда оларды мәмілеге келуден кейінгі екінші орынға қояды. Мысалы, келіспеушілікті жалпы келісім бойынша шешу.

Антикалық Грецияда қоғамның әлеуметтік-экономикалық және саяси ұйымдасуының негізгі формасы полис немесе қала-мемлекет болатын. Полистегі мемлекеттік және қоғамдық істер саясат деп аталатын. Платон өзінің «Диалог» деген еңбегінде «саясат дегеніміз - адамдарды басқару өнері» деп анықтаған Сократтың көзқарастарын келтіреді. Кейін Аристотель саясаттың міндеті - ол полис азаматтарын «жоғарғы игілікпен» қамтамасыз етуде деп анықтайды. Ежелгі Қытайда Конфуций өзінің этикалық-саяси ілімін қалыптастырды, онда ол өзінің мына көзқарастарын білдірген болатын: идеалды басқарушы әрқашан үлкендерге құрметпен, халыққа әділеттілікпен және қайрымдылықпен қарайды деді. Конфуций қоғам мүшелерінің әрқайсысының өз міндеттері мен атқаратын қызметтері болуы керек және әрқайсысының қоғамда алатын өз орны болуы керек, яғни әке әке орнымен, бала бала орнымен, ешкім ешкімге қарыс келмеуі керек деді. Конфуций отбасын - қоғамның негізгі тірегі деді. Сондықтан, мемлекеттің идеалды басқарушысы өзінің бағыныштылары үшін әкесі сияқты болуы керек. Ежелгі Қытай дүниетанымындағы тағы бір келесі саяси ой «легизм» деп аталады. Легизм ертедегі конфуцийшылдықпен күресте дами отырып, олар саясат пен моральды ажыратып, оларды бір біріне сәйкес келмейді деді. Легистердің пікірінше, мемлекет бағынушылардың мүдделерін көздеуге міндетті емес, ал халық болса басқарушылар үшін өзінің саяси мақсаттарына қол жеткіздірудің құралы болып табылуы керек деді, мысалы: (жеке билігін нығайтып алу, бөгде жерлерді жаулап алу сиқты мақсаттар үшін) . Халық құқықсыз, әлсіз болған сайын мемлекет күшті бола түседі деді олар.

Орта ғасырда Европада саяси ойлардың дамуына Августиннің «Құдай қаласы» және «Жер қаласы» туралы ілімдері зор әсерін тигізді. Оның ойынша жер қаласында, яғни адамзат қоғамында көбінесе зорлық зомбылық пен тәртіпсіздіктер белең алған, сондықтан адам «Құдай қаласына» үміттенуі арқылы бұлардан құтқарыла алады деді. Фома Аквинский мемлекеттік биліктің құдіретті де тәңірлік табиғатын мойындай отырып, мемлекеттік билік руханилыққа бағынуы керек деді. Сондықтан, Фома Аквинскийдің пікірінше, мемлекеттің саясаты діннің негізінде құрылуы керек деді. Орта ғасырдың тағы бір атақты ойшылы Макиавелли болатын. Оның «Мемлекет» деген шығармасы елді басқарушы адамға деген көзқарастардан тұрады, бұл еңбектің мақсаты: зор бірыңғай ұлттық мемлекетті құру. Макиавелли саясатты өз алдына дербес ғылым ретінде ажыратуға ұмтылды. Оның ойынша, саясат дегеніміз адамның сенімінің символы, сондықтан саясат қоғамда өте маңызды орын алады.

ХХ ғасырда философия, социология және психология сияқты әлеуметтік ғылымдардың әртүрлі бағыттарының өкілдері саясаттың феноменін түсіндіруге ұмтылыс жасады. М. Вебер саясат дегеніміз бұл билікке қатысуға немесе мемлекеттер арасындағы билік бөлінісіне ықпал етуге деген ұмтылыс деді. Сондықтан, саясатпен айналысушылар билікке өзге бір мақсаттарын көздеудің құралы ретінде ұмтылады деді.

Юнгтың пікірінше, саясат саналы үйлесімділік пен үйлесімсіздіктің түрі ретіндегі ұжымдық санасыздық пен жеке психиканың даму кезеңдерінде пайда болады. Топтардың сана сезімдері мен олардың басқа топтардан саналы түрде айырмашылығы, өз өзін белгілі бір топтың мүшесі ретінде түсінуі, басқарушылар мен бағынушылар арасындағы айырмашылықтар, заңды билікті мойындау, нормативтік талаптар жүйесі мен күштерді саналы түрде қолдану сияқты жағдайлар саясаттың пайда болуының негізгі шарттары болып табылады. Қазіргі заманғы философиялық саяси ілімдерде билікке қатысты қатынастармен байланыстырылады. Бюрдо кез келген фактіні, әрекеттерді немесе оқиғаны саяси деп ойлайды, егер де ол тек әлеуметтік топтардағы биліктік қатынастарды айқындаса болғаны деді . Д. Истон, Арон, Р. Далл саясатты саяси жүйенің шеңберінде, биліктік шешімдерді жүзеге асырудың құралы ретінде қарастырады. Сондықтан, кез келген билік ол басқарушылар мен бағынушылар арасында қалыптасатын әлеуметтік саяси қатынастардың сипатын бейнелейді деді. Саясат биліктік шешімдерді жүзеге асырудың құралы ретінде мемлекеттік биліктің формасына байланысты. Саясатта үстемдік құрып тұрған билік жүйесіне тән мәдени-тарихи және ұлттық құндылықтар, саяси көзқарастар, моральдық және құқықтық нормалар көрініс табады. Осыған сәйкес, саясат биліктің жүзеге асырылу тәсілі мен формасына байланысты авторитарлық және демократиялық болып бөлінеді. Билік мәселесі жүйелі түрде М. Вебердің философиясында талданған. Ол саясатқа билік легитимдігі ұғымын енгізген болатын және биліктің легальды, дәстүрлі, харизматикалық түрлерін анықтап, сонымен бірге оның тұлғалық және формалдық-рационалдық түрлерін де ажыратқан болатын. Басқарудың легальды түрінің негізінде рационалды мақсат жатыр және мұнда билікті мойындаудың мотиві ретінде мүдделерді айтуға болады. Биліктің мұндай түрі үшін формальды-құқықтық бастамалардың приматы мен бюрократияның дамуы тән. Биліктің харизматикалық түріне келсек, (харизма - батыр, жауынгер, қолбасшы сияқты лидерлердің ерекше, жеке қабілеттері деген мағынада) - бұл әлеуметтік әрекеттің аффективтік түріне негізделген. Биліктің дәстүрлі түріне келсек, мұндай билікке қоғамдағы биліктік тәртіптің қасиеттілігіне деген сенім мен мемлекет ішіндегі байланыстардың патриархалдылығы тән. Биліктің осы ұсынылған типологиясы мемлекеттік құрылыстың формаларын талдауғы мүмкіндік береді. Нақ осы контексте демократия мен тоталитаризмді зерттеу міселесі өте маңызды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.