Ордабасы кездесу және оның маңызы

Кіріспе.

1 тарау. Кездесу қарсаңындағы қазақ жоңғар қатынасы.
1.1 ХVІІІ ғ басындағы қазақ жоңғар қатынасының шиеленісуі.
2 тарау. Ақтабанды шұбырынды жылдарындағы жағдай.

3 тарау. Ордабасы кездесуі.
3.1 Кездесудің өту және ол туралы жазбалар.

Қорытынды.

Ордабасы өңірі!... Ордабасы тауы!... Ордабасы кездесуі!...
Осы атаудың қай қайсысы болсын өте бір жағымды естіліп, сонау бір кездегі халқымыздың бірлігінің күәсіндей көңілімізге ерекше мақтаныш сезімін орнатады! Ерді ерлікке, елді бірлікке шақырған кездесу болған бұл жердегі оқиға халқымыздың тарихында алтын әріппен жазылған.
Ордабасы!...
Иә, халқымыздың қасиетті жерінің бір өңірі.
Расында біз осы бір атауды құрмет тұтамыз, осы бір жерді қанша мақтан етеміз. Еліміз тәуелзіздікте өмір сүріп жатқан бұл күні өткен тарихымызға көз салсақ халқымыз мақтан етер небір жайлар бастан кешірген екен. Халқымыздың тарихында мақтаныш етер қаншама оқиғалар болған екен. Соның бірі Х1Х ғасырдың 20-жылдарындағы қазақ-жоңғар қатынасының шиеленіскен кезіндегі шетелдік басқыншыларға қарсы үш жүздің өкілдерінің басын қосқан Ордабасы тауында болған кездесу екендігінде сөз жоқ.
Ақтабан шұбырындының басы болған 1723 жылдың көктемінде осы өңірге қашаннан көз тіккен жоңғарлар қазақ жеріне бұрынғыларынан да сұрапыл, жойқын шабуыл жасап, бейбіт жатқан халқымыз небір қиындықтарды бастан кешірді. Осындай, ел басына күн туған кезде Ордабасы тауында кездесу өтіп, халқымыздың жоңғарларға қарсы майданға біріктіргені белгілі.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 1993 жылдың 27-29 мамырында осы Ордабасы тауында өткен жыйында сөйлеген сөзінде: Бас біріктіріп, күш қосқан соң-ақ халқымыздың жалы күдірейіп шыға келді. Дәл сол жылы үш жүздің қолы жаз бойы қаруланып, соғыс өнерін ұштап, салым Сарысу бойындағы Бұланты өзенінің жағасында жоңғар қолын қирата жеңгені тарихтан белгілі. Сол жеңісте елдің» еңсесі көтерілді, өз күшіне сенімін арттырып, бірлікке үндей түсті, - деп атап көрсеткеніндей, бұл кездесу халқымыз үшін қаншама ауыртпалық әкелген шетелдік басқыншыларына қарсы күресте шешуші кезеңнің бастамасы болды.
Дегенмен, Кеңес өкіметі кезінде ХVІІІ ғасырдың жиырмасыншы жылдарындағы Ақтабан-шұбырынды қасіреті кезінде азаттық күрестің басы болған Ордабасы кездесуінің тарихи маңызына мән берілмеді. Тіпті сол кездегі қазақ халқының тарихына байланысты оқиғалар жөнінде сөз бола қалғанның өзінде ол Қазақстанның Ресей өз еркімен қосылуы төңірегінде ғана айтылып, қазақ-жоңғар басқыншыларына қарсы азаттық қозғалысы көмескіленіп көрінді. Әдебиеттерде халық ішінен шыққан небір дара тұлға, аттары аңызға айналған қолбасшылар мен батырлар, билер мен хандардың есімдері қасақана айтылмады. Өйткені халқымыздың ерлік істерін айту қазақтардың батыл да батыр, жауынгер екендігін, әр уақытта жерінің, халқының бостандығы үшін қаһармандықпен соғыса алатьындығын көрсетіп, бостандыққа деген ойын оятып, кейінгі ұрпаққа рух берер еді. Сондықтан халқымыз ынтымаққа, бірлікке шақырған кезеңдер қасақана қалдырылып, ел ерлігі айтылмады. Ондағы мақсат бұл халық тарихында ешқандай ерлік істер жоқ, ел қорғайтын батырлары болмаған-деп көрсету еді.
Сол бір келеңсіз саясат халқымыздың ата жауы болған жо»№арлармен бір жарым ғасырдан астам уақытқа созылған күрестің тарихын, ХVІІІ ғасырдың 20-жылдарының басты оқиғасы болған Ордабасыдағы кездесудің маңызын шындық тұрғыда терең зерттеуге мүмкіндік бермеді. Оның үстіне жоңғар тарихын жазған кейбір тарихшылар олардың қазақ халқына көрсеткен зорлық зомбылығы, бірлікке шақырған Ордабасы кездесуі мен жоңғарларды талқандаған Аңырақай шайқасы жөнінде ат үсті ғана айтқан. Жоңғар тарихы жөніндегі білгір маман саналатын И.Я.Златкин сынды тарихшы өзінің үлкен зерттеу еңбегінде Ордабасыдағы кездесу түгілі 1723 жылғы «Ақтабан шұбырынды» оқиғасы жөнінде ауыз ашпаған десе болады.
Сол еңбектер ішінде қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайын бүгінгі күні өте сирек кездесетін көптеген материалдарды пайдаланып, аталмыш кездесудің қалай өткендігін, сол төбенің басында үш жүз өкілдерінің бәтуаласып, енді бірлік болсын деп боз биені құрбандыққа шалған, Абылхайырды бас қолбасшы етіп сайлаған, Бөгенбайды және туын көтерткен жер дәл осы Ордабасы төбесінің түбі екендігін жазған А.И.Левшин. Одан кейін “Ақтабан-шұбырынды” оқиғасын терең зерттеп

Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
1. Сабри Хизметли, Сабит Жолдасов.
«Қазақ тарихындағы Ордабасы дәуірі». Алматы 2004жыл.
2. Сәбит Жолдасов. «Шежірелі оңтүстік». Алматы 2002жыл.
3. Ысқақов А. «Үш жүздің басын қосқан Ордабасы».
Шымкент 1999 жыл.
4. Тынышбаев «История казахского народа». Алматы 1993жыл.
5. Моисеев В.А. «Джунгарское казахи ХVІІІ в в».
Алма - Ата 1991г
6. Қазак ССР тарихы. Бес томдық. ІІІ том.
7. Маданов Х. Мусин Ч. «Ұлы дала тарихы». Алматы Санат.1994ж.
8.С. Хизметли «Түрік тарихшылары қазақ- жоңғар қатынасы туралы».
Алматы Қаз ақпарат 2001.
9. Исабек Б.К. «ХVІІІ ғ 1 ширегіндегі қазақ - жоңғар қатынастарының кейбір
мәселелері» . Алматы Қаз ақпарат 2001ж.
10. Златкин И.Я. «История Джунгарского ханства». Москва 1983г.
11. Қасымбаев Ж. «Жоңғар-қазақ тартысындағы саяси және әскери
мәселелері» Қазақ тарихы 1992 ж.
12. Подушвин А.Н. «Археологические работы на Ордабасы» Атамұра.
Шымкент 1995 г.
13. Чулочников А.П. «Очерки по истории казахско-киргизского народа».
Оренбург 1924 г.
14. Аспандияров С.Д. «История Казахстана» Алматы, 1935 г.
15. Бердібаев Р. «Ордабасыға шығу оңай емес». Халық кеңесі 1993 – 23
Мамыр.