Инфекция және вирустар
1. Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы
2.Инфекция түрлері және оларға сипаттама
3.Иммунитеттің механизмдері. Иммунитеттің гуморальдық, жасушалық, жалпы физиологиялық факторлары (температура, гормондар, ингибиторлар, интерферондар)
2.Инфекция түрлері және оларға сипаттама
3.Иммунитеттің механизмдері. Иммунитеттің гуморальдық, жасушалық, жалпы физиологиялық факторлары (температура, гормондар, ингибиторлар, интерферондар)
Вирус (лат. vīrus - «у») – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан – кабсидтерден тұрады.
Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген.
Дүниежүзілік микробиология тарихында орыс ғалымы Д. И. Ивановскийдің алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп, ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған. Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен тексергенде кристалдар байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У. Стенли бұл кристалдардың темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы екенін тапты.
Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген.
Дүниежүзілік микробиология тарихында орыс ғалымы Д. И. Ивановскийдің алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп, ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған. Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен тексергенде кристалдар байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У. Стенли бұл кристалдардың темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы екенін тапты.
1. Індеттану мен микробиология негіздері (оқулық) Алматы. «Қайнар» 1993 ж.
2. Сайдулдин Т.С Ветеринариялық індеттану,1-2 кітап.Алматы,1999
3. Толысбаев, Б.Т. Ветеринариялық санитарлық микробиология.- Алматы, 2008
4. Вирусология пәнінің зертханалық сабақтары- Омарбеков.Е.О
2. Сайдулдин Т.С Ветеринариялық індеттану,1-2 кітап.Алматы,1999
3. Толысбаев, Б.Т. Ветеринариялық санитарлық микробиология.- Алматы, 2008
4. Вирусология пәнінің зертханалық сабақтары- Омарбеков.Е.О
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министірлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
Бөж
Тақырыбы: 1. Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы
2.Инфекция түрлері және оларға сипаттама
3.Иммунитеттің механизмдері. Иммунитеттің гуморальдық, жасушалық, жалпы
физиологиялық факторлары (температура, гормондар, ингибиторлар,
интерферондар)
Орындаған:Набиолданова Н.Р.
Тобы:ВМ-301
Тексерген: Омарбеков Е.О
2015ж.
Вирус (лат. vīrus - у) – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз
тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин
қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен
қапталған қабықшадан – кабсидтерден тұрады.
Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның
қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин
қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және
мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге
бейімделген.
Дүниежүзілік микробиология тарихында орыс ғалымы Д. И. Ивановскийдің
алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп,
ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін
тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны
бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты
темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған.
Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен тексергенде кристалдар
байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У. Стенли бұл кристалдардың
темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы екенін тапты. XІX ғасырдың
соңында Д. И. Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің вирустар екендігі
дәлелденді.
Вирустардың пішіні әр түрлі (мысалы, таяқша, иілгіш жіпше тәрізді,
сфералық, көп қырлы, тағыда басқа). Вирустың клеткадан тыс (вириондар) және
клетка ішінде тіршілік ететін топтары бар. Барлық вирустар шартты түрде жай
және күрделі болып бөлінеді.
Вирустың жасушаға енуі.
Бұл процесс вирус жабысуынан кейін келесі жағдайлардың нәтижесінде
бірден басталады:
1) ЦПМ арқылы вирустың жасуша ішіне қарай ауысуы;
2) вирустық бөлшектің эндоцитозы (пиноцитозы), нәтижесінде олар
цитоплазмалық вакуольдерде жинақталады;
3) цитоплазматикалық мембрананың вирус қабыршағымен бірігуі. Қабыршақсыз
вирустар жасушаға алғашқы екі механизм көмегімен енеді. Қабықшалы вирустар
жасушаға цитоплазмалық мембранамен бірігу жолымен енеді.
Вирустардың жасушаға осындай жолмен енуінің ешқандай ерекшелігі жоқ.
Жасуша өзінің тіршілік етуіне қажетті көптеген басқа заттектерді де
тасымалдау үшін пайдаланады. Пиноцитоз механизмі (немесе оны виропексис
деп атайды) бірнеше кезеңдерден тұрады. Вирус жасушаның беткейлік
ақуыздарындағы қоршалған рецепторлық ойшықтар деп аталатын, ерекше
учаскеде орналасқан рецепторлармен байланысады. Бұл ойшықтардың түбі
ерекше ақуыз-клатринмен жамылған, ол – қылшықша тәріздес және көпқырлы
торша құрылым. Клатрин жасуша ішінде мембрананың фрагменттерін
тасымалдауда шешуші рөл атқарады деп есептеледі. Дегенмен, соңғы кезде,
мысалы, грипп вирусы, белсенді клатрин болмаған жағдайда да жасушаға еніп
кете алады деген мәліметтер бар. Жасуша беткейіндегі рецепторлық учаскемен
беріктеу байланысуы жасушалық мембрананың вирус бөлшегінің айналасына
оралуын (заворачивание) қамтамасыз етеді, яғни инвагинациялану (ойысу)
басталады. Осындай үрдістің нәтижесінде ішінде вирус бөлшектері бар
вакуольдер пайда болады да, олар жасушаның плазматикалық мембранасынан
бөлініп шығады. Осындай вакуольдер цитоплазмалық ірі вакуольдермен –
эндсомалармен, содан кейін – лизосомалармен қосылып бірігеді. Лизосомалар
– ол жасушадағы әртүрлі компоненттердің ыдырауын реттеуге керекті
ферменттер жиынтықтарынан тұратын жасушалық органеллалар.Қабықшалы
вирустардың жасушаға ену үрдісі вирус-спецификалық және вирионның сыртында
орналасқан тіркеуші-ақуыздармен бақылауланады. Жасушаға вирус енгеннен
кейін эндосомаларда ортаның рН- ы күрт төмендейді де вирион қабықшасы
эндосомальды мембранамен қосылады және вирустық нуклеокапсид босанып,
цитоплазмаға шығу аяқталады.Іс жүзінде барлық қабықшалы вирустар үшін
олардың беткейлік гликопротеиндеріндегі конформациялық өзгерістер
нәтижесінде эндосомалар ішінде рН қышқыл болуы керек, тек қана АИВ кезінде
басқаша болады. Басқа қабықшалы вирустар сияқты ірі бастауыш гликопротеин-
gр 160 ыдырап gр 120 және gр 41 пайда болған кезде оның біріктіруші
пептиді (пептид слияния) босанып шығады.Сонымен, қосылып-бірігу процесіне
қатысатын гликопротеиндердің бәріне ортақ қасиеттері бар:
1) олар вирион беткейінде шамамен 100-150 нм көтеріңкі орналасады;
2) олигомерлер түзеді және олардың пайда болуы вириондардың жасуша ішінде
тасымалдануына елеулі әсер етеді;
3) құрылымында біріктіруші пептид болады. Қабықшасыз вирустарда да
жасушаға ену процесі олардың ақуыздарындағы конформациялық өзгерістермен
байланысты.Вирустар тиісті жолмен жасуша ішіне енгеннен кейін шешіну
сатысы басталады
Жай вирустар – нуклеин қышқылдары мен белокты қабықтан (капсид) тұрады;
бұларға таяқша, жіп және сфералық формалары жатады. Күрделі вирустар –
нуклеин қышқылы мен капсидтен басқа, липопротеидті мембрана, көмірсу және
ферменттерден тұрады. Вириондардың мөлшері 15 – 350 нм (кейбір жіптәрізді
вирустардың ұзындығы 2000 нм-ге жетеді); негізінен вирустарды тек
электрондық микроскоп арқылы көруге болады. Вирус тек бір типті нуклеин
қышқылынан (ДНҚ немесе РНҚ) тұрады. ДНҚ-да вирустардың молекулалық саны 106
– 206, ал РНҚ-дағы вирустардікі – 106 – 15-106 болады. Вирустардың көптеген
жылдар бойы тіршілік ортасында әрекетсіз жата беру қабілеті бар.
Вирустардың генетикалық ақпаратының ерекшелігі. Құрамында РНҚ және ДНҚ
бар вирустар.
Вирустар – клеткасыз организмдер. Олар негiзiн құрайтын ДНҚ немесе РНҚ
және оны қоршап тұрған белокты капсидтен тұрады. Вирустар бактериялардан
миллион есе кiшi және оны 40000 есе үлкейтетiн электрондық микроскоп арқылы
көруге болады. Вирусты сыртынан нәруыз қабаты қаптайды, ішінде ДНҚ немесе
РНҚ болады. Басының мөлшері 40 нм, ал құйрығының ұзындығы 20-22 нм-ге
тең. Құйрығының ұшы – нәруыз молекуласынан тұратын қуыс түтік.
Вирустардың шешінуі..
Қабықшалы вирустардың шешінуі екі кезеңмен(этап) жүреді – жасушалық
мембранамен қосылған беткейлік ақуыздардың жойылуы және мембраналық
ақуыздармен байланысқан ДНП немесе РНП-ің босанып шығуы. Қабықшасыз
вирустардың да шешінуі бірнеше кезеңдерден тұрады. Бұл процестердің
механизмі толық зерттелмеген. Дегенмен, қазіргі кезде келесі жағдайлар
белгілі болып отыр. Эндосомалардағы қышқыл орта вирион капсидіне
конформациялық өзгерістер тудырады, нәтижесінде вирион беткейінде жетілген
вирус бөлшегінде болмайтын гидрофобты домендер бөлініп шығады. Осындай
домендердің эндоплазмалық мембранамен өзара әсерлесуі қуыстар пайда болуға
әкелуі мүмкін. Осы қуыстар арқылы вирус геномы цитоплазмаға түседі, яғни
қабықшасыз вирустарда шешіну процесі жасушалық мезосомалық ферменттердің
және вирустық ақуыздардың қатысуымен атқарылады. Айта кету керек,
шешінудің осындай механизмінің вирустардың табысты репродукциялануын
қамтамасыз ету үшін бірқатар артықшылығы бар. Өйткені, біріншіден,
беткейлік гликопротеиндердің эндосомалар мембранасымен бірігу процесі,
жасуша беткейінде қабықшалық вирустық гликопротеиндердің экспонирленуінен
және оларды иммундық жүйе танып алудан құтылуға мүмкіндік береді, және,
екіншіден, эндосомалық мембрананың (қабықшасыз вирустарда) лизистенуі,
плазматикалық мембрананың лизистенуіне қарағанда, жасушаға әлдеқайда аз
зақымдаушы әсер етеді. Жасуша ішінде вирустардың әрқайсысының өзіне тән
шешіну учаскелері болады: пикорнавирустар үшін – цитоплазма(лизосомалар
және Гольжи аппаратының қатысуымен); ұшық вирустары үшін – ядро
айналасындағы кеңістік немесе ядролық мембрананың қуыстары; аденовирустар
үшін – алғашқыда цитоплазмалық құрылымдар, сонан соң жасуша
ядросы.Шешінудің соңғы өнімдері нуклеин қышқылы,
нуклеопротеин(нуклеокапсид) немесе вирион жүрекшесі(серцевина) болуы
мүмкін. Мысалы,пикорнавирустардың шешіну өнімі – ішкі ақуыздармен
байланысқан нуклеин қышқылы. Көптеген қабықшалы РНК-құрамды вирустардың
шешіну өнімдері нуклеокапсидтер немесе жүрекшелер болуы мүмкін. Олар
вирустық геномның экспрессиялануына кедергі жасамайды және келесі
атқарылатын биосинтетикалық үрдістерді реттейді.
Вирустық нуклеин қышқылдарының репликациялануы.
Жаңа вирустық бөлшектер – ол жұқтырылатын жасушада болмайтын вирустық
нуклеин қышқылының және вирустық ақуыздардың барлық молекулаларының
жиынтығы. Осындай нуклеин қышқылдарының және вирустық ақуыздардың жаңа
молекулаларының пайда болуы жасушада вирус репродукциялануының маңызды
кезеңінің бірі болып табылады. Вирустардың ерекшелігі сол – жасушада
вирион компоненттері жеке-жеке синтезделеді, содан кейін олар бірігіп-
қосылып жетілген вирус бөлшегін құрайды, оны дисъюнктивті көбею тәсілі деп
атайды. Вирус жұққан жасушада вирустың НҚ–ы мен вирустық ақуыздардың
синтезделуі бір уақытта емес және әр жерде жүруі мүмкін. Дегенмен,
инфицирленген жасушалардағы әртүрлі синтетикалық үрдістер үздіксіз жүретін
жалғыз процесс болып табылады. Әрбір процестің мәнісін түсіну үшін ғана
олар жеке-жеке қарастырылады.Вирустың жекеленген компоненттерінің
синтезделу ерекшеліктерін түсіну үшін жасушалық элементтердің синтезделу
үрдістерін еске алу керек.Жасушалық ДНҚ– ол екі спиральді молекулалар,
олар комплементарлық принципте құрылады. ДНҚ-ың жаңа молекулалары ата-
аналық молекулалардың қосақталу жолымен пайда болады. Бұл кезде
спецификалық ферменттер - ДНҚ-тәуелді I, II, III полимеразалар қосымша
ақуыздармен ассоциацияланады. ДНҚ-топоизомеразаның (гиразаның) көмегімен
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
Бөж
Тақырыбы: 1. Вирустардың организмге енуі, таралуы, орналасуы
2.Инфекция түрлері және оларға сипаттама
3.Иммунитеттің механизмдері. Иммунитеттің гуморальдық, жасушалық, жалпы
физиологиялық факторлары (температура, гормондар, ингибиторлар,
интерферондар)
Орындаған:Набиолданова Н.Р.
Тобы:ВМ-301
Тексерген: Омарбеков Е.О
2015ж.
Вирус (лат. vīrus - у) – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз
тіршілік иесі. Олар рибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин
қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен
қапталған қабықшадан – кабсидтерден тұрады.
Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның
қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин
қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және
мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге
бейімделген.
Дүниежүзілік микробиология тарихында орыс ғалымы Д. И. Ивановскийдің
алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп,
ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін
тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны
бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты
темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған.
Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен тексергенде кристалдар
байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У. Стенли бұл кристалдардың
темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы екенін тапты. XІX ғасырдың
соңында Д. И. Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің вирустар екендігі
дәлелденді.
Вирустардың пішіні әр түрлі (мысалы, таяқша, иілгіш жіпше тәрізді,
сфералық, көп қырлы, тағыда басқа). Вирустың клеткадан тыс (вириондар) және
клетка ішінде тіршілік ететін топтары бар. Барлық вирустар шартты түрде жай
және күрделі болып бөлінеді.
Вирустың жасушаға енуі.
Бұл процесс вирус жабысуынан кейін келесі жағдайлардың нәтижесінде
бірден басталады:
1) ЦПМ арқылы вирустың жасуша ішіне қарай ауысуы;
2) вирустық бөлшектің эндоцитозы (пиноцитозы), нәтижесінде олар
цитоплазмалық вакуольдерде жинақталады;
3) цитоплазматикалық мембрананың вирус қабыршағымен бірігуі. Қабыршақсыз
вирустар жасушаға алғашқы екі механизм көмегімен енеді. Қабықшалы вирустар
жасушаға цитоплазмалық мембранамен бірігу жолымен енеді.
Вирустардың жасушаға осындай жолмен енуінің ешқандай ерекшелігі жоқ.
Жасуша өзінің тіршілік етуіне қажетті көптеген басқа заттектерді де
тасымалдау үшін пайдаланады. Пиноцитоз механизмі (немесе оны виропексис
деп атайды) бірнеше кезеңдерден тұрады. Вирус жасушаның беткейлік
ақуыздарындағы қоршалған рецепторлық ойшықтар деп аталатын, ерекше
учаскеде орналасқан рецепторлармен байланысады. Бұл ойшықтардың түбі
ерекше ақуыз-клатринмен жамылған, ол – қылшықша тәріздес және көпқырлы
торша құрылым. Клатрин жасуша ішінде мембрананың фрагменттерін
тасымалдауда шешуші рөл атқарады деп есептеледі. Дегенмен, соңғы кезде,
мысалы, грипп вирусы, белсенді клатрин болмаған жағдайда да жасушаға еніп
кете алады деген мәліметтер бар. Жасуша беткейіндегі рецепторлық учаскемен
беріктеу байланысуы жасушалық мембрананың вирус бөлшегінің айналасына
оралуын (заворачивание) қамтамасыз етеді, яғни инвагинациялану (ойысу)
басталады. Осындай үрдістің нәтижесінде ішінде вирус бөлшектері бар
вакуольдер пайда болады да, олар жасушаның плазматикалық мембранасынан
бөлініп шығады. Осындай вакуольдер цитоплазмалық ірі вакуольдермен –
эндсомалармен, содан кейін – лизосомалармен қосылып бірігеді. Лизосомалар
– ол жасушадағы әртүрлі компоненттердің ыдырауын реттеуге керекті
ферменттер жиынтықтарынан тұратын жасушалық органеллалар.Қабықшалы
вирустардың жасушаға ену үрдісі вирус-спецификалық және вирионның сыртында
орналасқан тіркеуші-ақуыздармен бақылауланады. Жасушаға вирус енгеннен
кейін эндосомаларда ортаның рН- ы күрт төмендейді де вирион қабықшасы
эндосомальды мембранамен қосылады және вирустық нуклеокапсид босанып,
цитоплазмаға шығу аяқталады.Іс жүзінде барлық қабықшалы вирустар үшін
олардың беткейлік гликопротеиндеріндегі конформациялық өзгерістер
нәтижесінде эндосомалар ішінде рН қышқыл болуы керек, тек қана АИВ кезінде
басқаша болады. Басқа қабықшалы вирустар сияқты ірі бастауыш гликопротеин-
gр 160 ыдырап gр 120 және gр 41 пайда болған кезде оның біріктіруші
пептиді (пептид слияния) босанып шығады.Сонымен, қосылып-бірігу процесіне
қатысатын гликопротеиндердің бәріне ортақ қасиеттері бар:
1) олар вирион беткейінде шамамен 100-150 нм көтеріңкі орналасады;
2) олигомерлер түзеді және олардың пайда болуы вириондардың жасуша ішінде
тасымалдануына елеулі әсер етеді;
3) құрылымында біріктіруші пептид болады. Қабықшасыз вирустарда да
жасушаға ену процесі олардың ақуыздарындағы конформациялық өзгерістермен
байланысты.Вирустар тиісті жолмен жасуша ішіне енгеннен кейін шешіну
сатысы басталады
Жай вирустар – нуклеин қышқылдары мен белокты қабықтан (капсид) тұрады;
бұларға таяқша, жіп және сфералық формалары жатады. Күрделі вирустар –
нуклеин қышқылы мен капсидтен басқа, липопротеидті мембрана, көмірсу және
ферменттерден тұрады. Вириондардың мөлшері 15 – 350 нм (кейбір жіптәрізді
вирустардың ұзындығы 2000 нм-ге жетеді); негізінен вирустарды тек
электрондық микроскоп арқылы көруге болады. Вирус тек бір типті нуклеин
қышқылынан (ДНҚ немесе РНҚ) тұрады. ДНҚ-да вирустардың молекулалық саны 106
– 206, ал РНҚ-дағы вирустардікі – 106 – 15-106 болады. Вирустардың көптеген
жылдар бойы тіршілік ортасында әрекетсіз жата беру қабілеті бар.
Вирустардың генетикалық ақпаратының ерекшелігі. Құрамында РНҚ және ДНҚ
бар вирустар.
Вирустар – клеткасыз организмдер. Олар негiзiн құрайтын ДНҚ немесе РНҚ
және оны қоршап тұрған белокты капсидтен тұрады. Вирустар бактериялардан
миллион есе кiшi және оны 40000 есе үлкейтетiн электрондық микроскоп арқылы
көруге болады. Вирусты сыртынан нәруыз қабаты қаптайды, ішінде ДНҚ немесе
РНҚ болады. Басының мөлшері 40 нм, ал құйрығының ұзындығы 20-22 нм-ге
тең. Құйрығының ұшы – нәруыз молекуласынан тұратын қуыс түтік.
Вирустардың шешінуі..
Қабықшалы вирустардың шешінуі екі кезеңмен(этап) жүреді – жасушалық
мембранамен қосылған беткейлік ақуыздардың жойылуы және мембраналық
ақуыздармен байланысқан ДНП немесе РНП-ің босанып шығуы. Қабықшасыз
вирустардың да шешінуі бірнеше кезеңдерден тұрады. Бұл процестердің
механизмі толық зерттелмеген. Дегенмен, қазіргі кезде келесі жағдайлар
белгілі болып отыр. Эндосомалардағы қышқыл орта вирион капсидіне
конформациялық өзгерістер тудырады, нәтижесінде вирион беткейінде жетілген
вирус бөлшегінде болмайтын гидрофобты домендер бөлініп шығады. Осындай
домендердің эндоплазмалық мембранамен өзара әсерлесуі қуыстар пайда болуға
әкелуі мүмкін. Осы қуыстар арқылы вирус геномы цитоплазмаға түседі, яғни
қабықшасыз вирустарда шешіну процесі жасушалық мезосомалық ферменттердің
және вирустық ақуыздардың қатысуымен атқарылады. Айта кету керек,
шешінудің осындай механизмінің вирустардың табысты репродукциялануын
қамтамасыз ету үшін бірқатар артықшылығы бар. Өйткені, біріншіден,
беткейлік гликопротеиндердің эндосомалар мембранасымен бірігу процесі,
жасуша беткейінде қабықшалық вирустық гликопротеиндердің экспонирленуінен
және оларды иммундық жүйе танып алудан құтылуға мүмкіндік береді, және,
екіншіден, эндосомалық мембрананың (қабықшасыз вирустарда) лизистенуі,
плазматикалық мембрананың лизистенуіне қарағанда, жасушаға әлдеқайда аз
зақымдаушы әсер етеді. Жасуша ішінде вирустардың әрқайсысының өзіне тән
шешіну учаскелері болады: пикорнавирустар үшін – цитоплазма(лизосомалар
және Гольжи аппаратының қатысуымен); ұшық вирустары үшін – ядро
айналасындағы кеңістік немесе ядролық мембрананың қуыстары; аденовирустар
үшін – алғашқыда цитоплазмалық құрылымдар, сонан соң жасуша
ядросы.Шешінудің соңғы өнімдері нуклеин қышқылы,
нуклеопротеин(нуклеокапсид) немесе вирион жүрекшесі(серцевина) болуы
мүмкін. Мысалы,пикорнавирустардың шешіну өнімі – ішкі ақуыздармен
байланысқан нуклеин қышқылы. Көптеген қабықшалы РНК-құрамды вирустардың
шешіну өнімдері нуклеокапсидтер немесе жүрекшелер болуы мүмкін. Олар
вирустық геномның экспрессиялануына кедергі жасамайды және келесі
атқарылатын биосинтетикалық үрдістерді реттейді.
Вирустық нуклеин қышқылдарының репликациялануы.
Жаңа вирустық бөлшектер – ол жұқтырылатын жасушада болмайтын вирустық
нуклеин қышқылының және вирустық ақуыздардың барлық молекулаларының
жиынтығы. Осындай нуклеин қышқылдарының және вирустық ақуыздардың жаңа
молекулаларының пайда болуы жасушада вирус репродукциялануының маңызды
кезеңінің бірі болып табылады. Вирустардың ерекшелігі сол – жасушада
вирион компоненттері жеке-жеке синтезделеді, содан кейін олар бірігіп-
қосылып жетілген вирус бөлшегін құрайды, оны дисъюнктивті көбею тәсілі деп
атайды. Вирус жұққан жасушада вирустың НҚ–ы мен вирустық ақуыздардың
синтезделуі бір уақытта емес және әр жерде жүруі мүмкін. Дегенмен,
инфицирленген жасушалардағы әртүрлі синтетикалық үрдістер үздіксіз жүретін
жалғыз процесс болып табылады. Әрбір процестің мәнісін түсіну үшін ғана
олар жеке-жеке қарастырылады.Вирустың жекеленген компоненттерінің
синтезделу ерекшеліктерін түсіну үшін жасушалық элементтердің синтезделу
үрдістерін еске алу керек.Жасушалық ДНҚ– ол екі спиральді молекулалар,
олар комплементарлық принципте құрылады. ДНҚ-ың жаңа молекулалары ата-
аналық молекулалардың қосақталу жолымен пайда болады. Бұл кезде
спецификалық ферменттер - ДНҚ-тәуелді I, II, III полимеразалар қосымша
ақуыздармен ассоциацияланады. ДНҚ-топоизомеразаның (гиразаның) көмегімен
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz