Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы саяси ой-пікірлер
Жоспары:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы
саяси ой.пікірлер
2. Батыс Еуропа елдеріндегі саяси ой.пікірдің негізгі бағыттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы
саяси ой.пікірлер
2. Батыс Еуропа елдеріндегі саяси ой.пікірдің негізгі бағыттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы саяси ой-пікірлер
Саяси ой тарихында орта ғасырлардағы феодалдық қоғамның орны ерекше. Батыс Еуропада феодализм мың жылдан артыққа созылды (V—XVI ғасырлар). Бұл дәуірде рухани өмірде дін түгелдей үстемдік етті. Христиан діні феодалдық қоғам көзқарасының өзегі, біртұтас христиан мәдениетінің негізі болды.
Орта ғасырдағы Батыс Еуропаның саясат тарихында римдік-католиктік шіркеудің, папалықтың және ақсүйек феодалдардың арасында қоғамдағы басқарушы рөл үшін қиян-кескі күрес болып тұрды. Үкімет басында дін иелері ме әлде ақсүйектер болуы керек пе деген сұрақ сол кездегі саяси білімнің негізгі мәселелерінің бірі болды.
Шіркеудің саяси талабын дұрысқа шығару мақсатымен оны жақтаушылар патшаға құдіретті шіркеу берді, ал оған мұндай абырой, беделді берген құдай. Сондықтан христиан патшалары шіркеу басшыларына бағынуы керек деп уағыздады. Бұған ақсүйектер көнгісі келмей, билікті өз қолдарында ұстағысы келді.
Бұл заманда христиан дініне көп еңбек сіңірген Аврелий Августин (354-430) еді. Ол христиан фәлсафасының негізгі қағидаларын зерттеп, жетілдірді. Оның саяси көзқарастары "Құдай қаласы туралы" деген еңбегінде баяндалған.
Августин барлық әлеуметтік, мемлекеттік және құқықтық мекемелер мен зандарды адамның күнәсінің нәтижесі деп санады. Оның ойынша, құдай адамға еріктің еркіндігін береді, яғни ол өз бетімсн (күнәһар болып) немесе құдай жолымен өмір сүруге мүмкіндігі бар. Соған орай ол адамдарды құдай жолымен және адам жолымен өмір сүрушілер деп екі түрге бөлді. Бұл топтарды рәміз ретінде екі қала деп атайды. Біріншісін, болашақта құдаймен мәңгілік патшалық құратын, екіншісін, жын-шайтандармен бірге мәңгілік жапа шегіп, сазайын тартатын адамдардың екі қоғамы деп түсіндірді.
Христиан дінінің саяси теориясын жасап, шыңына жеткізген монах Фома Аквинский (1225—1274) болды. Оның саяси көзқарастары "Билеушілердің басқаруы туралы", "Теологияның жиынтығы" деген еңбектерінде қаралды.
Аквинский өз шығармаларында Аристотельдің көзқарастарын католик дінінің қағидаларына бейімдегісі келді. Атап айтқанда, ол Аристотельдің адам қоғамдық және саяси тірі жәндік деген пікірін пайдаланды. Жалғыз адам өз мұқтаждығын, қажеттілігін жеке-дара қанағаттандыра алмайды. Сондықтан мемлекет болып бірігіп өмір сүру адамдардың пешенесіне әуел бастан жазылған деп түсіндірді. Мемлекеттік биліктің мақсаты — "ортақ игілікке" жету, адамдарға лайықты, ақылға сыйымды өмір сүруге жағдай жасау. Ол үшін феодалдық-сословиелік жіктелудің сақталуы шарт. Жоғарғы сословиеге бәрі бағынуы тиіс.
Фоманың ойынша, билік құдайдың құдіретімен орнайды. Сондықтан патшалық билік жоғары діни билікке бағынуы керек, оның түсіндіруінше, аспанда құдай, жерде Рим папасы билеуі тиіс.
Осыған ұқсас саяси көзқарас мұсылман дінінде де орын алды. Ислам саяси билік дін басыларының қолында болуын көздеді. Құранның талабы бойынша қай мұсылман болмасын Аллаға, оның өкіліне және билік иесіне бағынуы тиіс.
Алғашқы исламның үйретуінше діни билік те, ақсүйектік билік те пайгамбардың қолында болу керек, ал ол қайтыс болған соң пайғамбардың орынбасарлары — халифтарға көшуге тиіс. Басында солай болды да. Тіпті, мемлекет мүлкі де құдайдікі деп есептелді. Бірақ 945 жылдан бастап имамдар негізінен діни беделмен шектеліп, нағыз билік ақсүйек-сұлтандарға ауысты.
XX ғасырда феодализм ыдырап капиталистік қатынастар пайда бола бастады. Жас буржуазияны жақтаушылар католик шіркеуінің озбырлығына, оның діни қатқан қағидаларына қарсы шығып, адам құқығын, ар-намысын қорғауға шақырды. Бұл дүниедегі қызықтан бас тартуды уағыздайтын католик көзқарастарына ақыл мен тәжірибенің құдіретіне сенуді қарсы қойды. Адам мәселесі, оның мемлекет пен арақатынасы саяси ілімде маңызды орын алады. Қоғамдық санада бұл бағыт "гуманизм" деп аталады. Жаңа буржуазиялық идеологияны жасау үшін антикалық дәуірдің үлгілерін, идеалын пайдаланғандықтан, бұл бағытты Қайта өрлеу деп те атайды. Алдыңғы қатарлы оқымыстылар шіркеу мекемелерін сол кездегі феодализмге, католик дініне қарсы бағытталған әлеуметтік-саяси қозғалыс – реформацияның тұрғысынан сынға алынды. Олардың талабы ертедегі христиан дініне сәйкес шіркеуді өзгерту және демократияландыру болды. Сонымен қатар гуманистердің көпшілігі халыққа сенбеді, бұқараның революцияшылдығынан қорықты. Осының бәрі гуманистер көзқарасында қарама-қайшылықтар тудырды. Мұны біз олардың еңбектерінен де көреміз.
Томас Гоббс (1588-1679) - XVII ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі көрнекгі саяси ойшыл, философ-материалист. Жаңа дәуірдегі саяси ғылымның ірге тасын салушылардың бірі болып есептеледі. "Азамат туралы", "Левиафан" т.6. еңбектерінде мемлекет пен саяси өкіметтің өзара келісімі негізінде, заңға бағынған қоғамның басқару теориясын ұсынады. Гоббстың айтуьшша мемлекет ұлы да құдіретті күш өздерінің құзырындағы адамдарға шексіз билік жасайды және олардың мүлтіксіз бағынуын міндеттейді. Сөйтіп Гоббс мемлекетке толық бағынудың қажеттілігін мойындап, оның төменгі табының құқын шектейді. Ол шексіз билікті қамтамасыз ететін мемлекеттің монархиялық түрін қолдайды.
Буржуазия мен дворяндардың мүдделерін жақындастыруға күш салған әлеуметтік екі жіктің дәнекерші – идеологы Джон Локк (1632-1704) XVII ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі саяси-материализмнің негізін салушы. Оның басты еңбегі "Мемлекетті билеу туралы екі трактат" және т.б. Локк мемлекетті шексіз билеуге қарсы шықты. Халықтың еркіндігін жақтай отырып, тиранға-қанды шелек рақымсыз басшыға қарсы күрестің заңды, әділетгі екенін атап көрсетті. Локктың саяси көзқарастарының негізгі мәні дәстүрлі король үкіметінің билігі туралы теорияны жоққа шығарып, адам табиғатына лайықты мемлекеттік құрлысты құру еді. Адамның бостандығы адамзат баласының барлық праволарының негізі деп санап, егер бостандық
Саяси ой тарихында орта ғасырлардағы феодалдық қоғамның орны ерекше. Батыс Еуропада феодализм мың жылдан артыққа созылды (V—XVI ғасырлар). Бұл дәуірде рухани өмірде дін түгелдей үстемдік етті. Христиан діні феодалдық қоғам көзқарасының өзегі, біртұтас христиан мәдениетінің негізі болды.
Орта ғасырдағы Батыс Еуропаның саясат тарихында римдік-католиктік шіркеудің, папалықтың және ақсүйек феодалдардың арасында қоғамдағы басқарушы рөл үшін қиян-кескі күрес болып тұрды. Үкімет басында дін иелері ме әлде ақсүйектер болуы керек пе деген сұрақ сол кездегі саяси білімнің негізгі мәселелерінің бірі болды.
Шіркеудің саяси талабын дұрысқа шығару мақсатымен оны жақтаушылар патшаға құдіретті шіркеу берді, ал оған мұндай абырой, беделді берген құдай. Сондықтан христиан патшалары шіркеу басшыларына бағынуы керек деп уағыздады. Бұған ақсүйектер көнгісі келмей, билікті өз қолдарында ұстағысы келді.
Бұл заманда христиан дініне көп еңбек сіңірген Аврелий Августин (354-430) еді. Ол христиан фәлсафасының негізгі қағидаларын зерттеп, жетілдірді. Оның саяси көзқарастары "Құдай қаласы туралы" деген еңбегінде баяндалған.
Августин барлық әлеуметтік, мемлекеттік және құқықтық мекемелер мен зандарды адамның күнәсінің нәтижесі деп санады. Оның ойынша, құдай адамға еріктің еркіндігін береді, яғни ол өз бетімсн (күнәһар болып) немесе құдай жолымен өмір сүруге мүмкіндігі бар. Соған орай ол адамдарды құдай жолымен және адам жолымен өмір сүрушілер деп екі түрге бөлді. Бұл топтарды рәміз ретінде екі қала деп атайды. Біріншісін, болашақта құдаймен мәңгілік патшалық құратын, екіншісін, жын-шайтандармен бірге мәңгілік жапа шегіп, сазайын тартатын адамдардың екі қоғамы деп түсіндірді.
Христиан дінінің саяси теориясын жасап, шыңына жеткізген монах Фома Аквинский (1225—1274) болды. Оның саяси көзқарастары "Билеушілердің басқаруы туралы", "Теологияның жиынтығы" деген еңбектерінде қаралды.
Аквинский өз шығармаларында Аристотельдің көзқарастарын католик дінінің қағидаларына бейімдегісі келді. Атап айтқанда, ол Аристотельдің адам қоғамдық және саяси тірі жәндік деген пікірін пайдаланды. Жалғыз адам өз мұқтаждығын, қажеттілігін жеке-дара қанағаттандыра алмайды. Сондықтан мемлекет болып бірігіп өмір сүру адамдардың пешенесіне әуел бастан жазылған деп түсіндірді. Мемлекеттік биліктің мақсаты — "ортақ игілікке" жету, адамдарға лайықты, ақылға сыйымды өмір сүруге жағдай жасау. Ол үшін феодалдық-сословиелік жіктелудің сақталуы шарт. Жоғарғы сословиеге бәрі бағынуы тиіс.
Фоманың ойынша, билік құдайдың құдіретімен орнайды. Сондықтан патшалық билік жоғары діни билікке бағынуы керек, оның түсіндіруінше, аспанда құдай, жерде Рим папасы билеуі тиіс.
Осыған ұқсас саяси көзқарас мұсылман дінінде де орын алды. Ислам саяси билік дін басыларының қолында болуын көздеді. Құранның талабы бойынша қай мұсылман болмасын Аллаға, оның өкіліне және билік иесіне бағынуы тиіс.
Алғашқы исламның үйретуінше діни билік те, ақсүйектік билік те пайгамбардың қолында болу керек, ал ол қайтыс болған соң пайғамбардың орынбасарлары — халифтарға көшуге тиіс. Басында солай болды да. Тіпті, мемлекет мүлкі де құдайдікі деп есептелді. Бірақ 945 жылдан бастап имамдар негізінен діни беделмен шектеліп, нағыз билік ақсүйек-сұлтандарға ауысты.
XX ғасырда феодализм ыдырап капиталистік қатынастар пайда бола бастады. Жас буржуазияны жақтаушылар католик шіркеуінің озбырлығына, оның діни қатқан қағидаларына қарсы шығып, адам құқығын, ар-намысын қорғауға шақырды. Бұл дүниедегі қызықтан бас тартуды уағыздайтын католик көзқарастарына ақыл мен тәжірибенің құдіретіне сенуді қарсы қойды. Адам мәселесі, оның мемлекет пен арақатынасы саяси ілімде маңызды орын алады. Қоғамдық санада бұл бағыт "гуманизм" деп аталады. Жаңа буржуазиялық идеологияны жасау үшін антикалық дәуірдің үлгілерін, идеалын пайдаланғандықтан, бұл бағытты Қайта өрлеу деп те атайды. Алдыңғы қатарлы оқымыстылар шіркеу мекемелерін сол кездегі феодализмге, католик дініне қарсы бағытталған әлеуметтік-саяси қозғалыс – реформацияның тұрғысынан сынға алынды. Олардың талабы ертедегі христиан дініне сәйкес шіркеуді өзгерту және демократияландыру болды. Сонымен қатар гуманистердің көпшілігі халыққа сенбеді, бұқараның революцияшылдығынан қорықты. Осының бәрі гуманистер көзқарасында қарама-қайшылықтар тудырды. Мұны біз олардың еңбектерінен де көреміз.
Томас Гоббс (1588-1679) - XVII ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі көрнекгі саяси ойшыл, философ-материалист. Жаңа дәуірдегі саяси ғылымның ірге тасын салушылардың бірі болып есептеледі. "Азамат туралы", "Левиафан" т.6. еңбектерінде мемлекет пен саяси өкіметтің өзара келісімі негізінде, заңға бағынған қоғамның басқару теориясын ұсынады. Гоббстың айтуьшша мемлекет ұлы да құдіретті күш өздерінің құзырындағы адамдарға шексіз билік жасайды және олардың мүлтіксіз бағынуын міндеттейді. Сөйтіп Гоббс мемлекетке толық бағынудың қажеттілігін мойындап, оның төменгі табының құқын шектейді. Ол шексіз билікті қамтамасыз ететін мемлекеттің монархиялық түрін қолдайды.
Буржуазия мен дворяндардың мүдделерін жақындастыруға күш салған әлеуметтік екі жіктің дәнекерші – идеологы Джон Локк (1632-1704) XVII ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі саяси-материализмнің негізін салушы. Оның басты еңбегі "Мемлекетті билеу туралы екі трактат" және т.б. Локк мемлекетті шексіз билеуге қарсы шықты. Халықтың еркіндігін жақтай отырып, тиранға-қанды шелек рақымсыз басшыға қарсы күрестің заңды, әділетгі екенін атап көрсетті. Локктың саяси көзқарастарының негізгі мәні дәстүрлі король үкіметінің билігі туралы теорияны жоққа шығарып, адам табиғатына лайықты мемлекеттік құрлысты құру еді. Адамның бостандығы адамзат баласының барлық праволарының негізі деп санап, егер бостандық
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Д.Жамбылов. Саясаттану, Алматы «Жеті Жарғы» - 2003 ж.
2. Қуандық Есенғазы Сләмғазыұлы. Саясаттану негіздері.
3. «Политология» Учебник для студентов высших учебных заведений
4. М.А.Василин «Политология»
1. Д.Жамбылов. Саясаттану, Алматы «Жеті Жарғы» - 2003 ж.
2. Қуандық Есенғазы Сләмғазыұлы. Саясаттану негіздері.
3. «Политология» Учебник для студентов высших учебных заведений
4. М.А.Василин «Политология»
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
С.АСФЕНДИЯРОВ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
СӨЖ
Тақырыбы: ___________________________________ ______________
Орындаған: Дәрмағанбетова Ақбота
Қабылдаған:
Тобы:
1104
Алматы 2007
Жоспары:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы
саяси ой-пікірлер
2. Батыс Еуропа елдеріндегі саяси ой-пікірдің негізгі
бағыттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы саяси ой-
пікірлер
Саяси ой тарихында орта ғасырлардағы феодалдық қоғамның орны ерекше.
Батыс Еуропада феодализм мың жылдан артыққа созылды (V—XVI ғасырлар). Бұл
дәуірде рухани өмірде дін түгелдей үстемдік етті. Христиан діні феодалдық
қоғам көзқарасының өзегі, біртұтас христиан мәдениетінің негізі болды.
Орта ғасырдағы Батыс Еуропаның саясат тарихында римдік-католиктік
шіркеудің, папалықтың және ақсүйек феодалдардың арасында қоғамдағы
басқарушы рөл үшін қиян-кескі күрес болып тұрды. Үкімет басында дін иелері
ме әлде ақсүйектер болуы керек пе деген сұрақ сол кездегі саяси білімнің
негізгі мәселелерінің бірі болды.
Шіркеудің саяси талабын дұрысқа шығару мақсатымен оны жақтаушылар патшаға
құдіретті шіркеу берді, ал оған мұндай абырой, беделді берген құдай.
Сондықтан христиан патшалары шіркеу басшыларына бағынуы керек деп
уағыздады. Бұған ақсүйектер көнгісі келмей, билікті өз қолдарында ұстағысы
келді.
Бұл заманда христиан дініне көп еңбек сіңірген Аврелий Августин (354-
430) еді. Ол христиан фәлсафасының негізгі қағидаларын зерттеп, жетілдірді.
Оның саяси көзқарастары "Құдай қаласы туралы" деген еңбегінде баяндалған.
Августин барлық әлеуметтік, мемлекеттік және құқықтық мекемелер мен
зандарды адамның күнәсінің нәтижесі деп санады. Оның ойынша, құдай адамға
еріктің еркіндігін береді, яғни ол өз бетімсн (күнәһар болып) немесе құдай
жолымен өмір сүруге мүмкіндігі бар. Соған орай ол адамдарды құдай жолымен
және адам жолымен өмір сүрушілер деп екі түрге бөлді. Бұл топтарды рәміз
ретінде екі қала деп атайды. Біріншісін, болашақта құдаймен мәңгілік
патшалық құратын, екіншісін, жын-шайтандармен бірге мәңгілік жапа шегіп,
сазайын тартатын адамдардың екі қоғамы деп түсіндірді.
Христиан дінінің саяси теориясын жасап, шыңына жеткізген монах Фома
Аквинский (1225—1274) болды. Оның саяси көзқарастары "Билеушілердің
басқаруы туралы", "Теологияның жиынтығы" деген еңбектерінде қаралды.
Аквинский өз шығармаларында Аристотельдің көзқарастарын католик
дінінің қағидаларына бейімдегісі келді. Атап айтқанда, ол Аристотельдің
адам қоғамдық және саяси тірі жәндік деген пікірін пайдаланды. Жалғыз адам
өз мұқтаждығын, қажеттілігін жеке-дара қанағаттандыра алмайды. Сондықтан
мемлекет болып бірігіп өмір сүру адамдардың пешенесіне әуел бастан жазылған
деп түсіндірді. Мемлекеттік биліктің мақсаты — "ортақ игілікке" жету,
адамдарға лайықты, ақылға сыйымды өмір сүруге жағдай жасау. Ол үшін
феодалдық-сословиелік жіктелудің сақталуы шарт. Жоғарғы сословиеге бәрі
бағынуы тиіс.
Фоманың ойынша, билік құдайдың құдіретімен орнайды. Сондықтан патшалық
билік жоғары діни билікке бағынуы керек, оның түсіндіруінше, аспанда құдай,
жерде Рим папасы билеуі тиіс.
Осыған ұқсас саяси көзқарас мұсылман дінінде де орын алды. Ислам саяси
билік дін басыларының қолында болуын көздеді. Құранның талабы бойынша қай
мұсылман болмасын Аллаға, оның өкіліне және билік иесіне бағынуы тиіс.
Алғашқы исламның үйретуінше діни билік те, ақсүйектік билік те
пайгамбардың қолында болу керек, ал ол қайтыс болған соң пайғамбардың
орынбасарлары — халифтарға көшуге тиіс. Басында солай болды да. Тіпті,
мемлекет мүлкі де құдайдікі деп есептелді. Бірақ 945 жылдан бастап имамдар
негізінен діни беделмен шектеліп, нағыз билік ақсүйек-сұлтандарға ауысты.
XX ғасырда феодализм ыдырап капиталистік қатынастар пайда бола
бастады. Жас буржуазияны жақтаушылар католик шіркеуінің озбырлығына, оның
діни қатқан қағидаларына қарсы шығып, адам құқығын, ар-намысын қорғауға
шақырды. Бұл дүниедегі қызықтан бас тартуды уағыздайтын католик
көзқарастарына ақыл мен тәжірибенің құдіретіне сенуді қарсы қойды. Адам
мәселесі, оның мемлекет пен арақатынасы саяси ілімде маңызды орын алады.
Қоғамдық санада бұл бағыт "гуманизм" деп аталады. Жаңа буржуазиялық
идеологияны жасау үшін антикалық дәуірдің үлгілерін, идеалын
пайдаланғандықтан, бұл бағытты Қайта өрлеу деп те атайды. Алдыңғы қатарлы
оқымыстылар шіркеу мекемелерін сол кездегі феодализмге, католик дініне
қарсы бағытталған әлеуметтік-саяси қозғалыс – реформацияның тұрғысынан
сынға алынды. Олардың талабы ертедегі христиан дініне сәйкес шіркеуді
өзгерту және демократияландыру болды. Сонымен қатар гуманистердің көпшілігі
халыққа сенбеді, бұқараның революцияшылдығынан қорықты. Осының бәрі
гуманистер көзқарасында қарама-қайшылықтар тудырды. Мұны біз олардың
еңбектерінен де көреміз.
Томас Гоббс (1588-1679) - XVII ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі
көрнекгі саяси ойшыл, философ-материалист. Жаңа дәуірдегі саяси ғылымның
ірге тасын салушылардың бірі болып есептеледі. "Азамат туралы", "Левиафан"
т.6. еңбектерінде мемлекет пен саяси өкіметтің өзара келісімі негізінде,
заңға бағынған қоғамның басқару теориясын ұсынады. Гоббстың айтуьшша
мемлекет ұлы да құдіретті күш өздерінің құзырындағы адамдарға шексіз билік
жасайды және олардың мүлтіксіз бағынуын міндеттейді. Сөйтіп Гоббс
мемлекетке толық бағынудың қажеттілігін мойындап, оның төменгі табының
құқын шектейді. Ол шексіз билікті қамтамасыз ететін мемлекеттің монархиялық
түрін қолдайды.
Буржуазия мен дворяндардың мүдделерін жақындастыруға күш салған
әлеуметтік екі жіктің дәнекерші – идеологы Джон Локк (1632-1704) XVII
ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі саяси-материализмнің негізін
салушы. Оның басты еңбегі "Мемлекетті билеу туралы екі трактат" және т.б.
Локк мемлекетті шексіз билеуге қарсы шықты. Халықтың еркіндігін жақтай
отырып, тиранға-қанды шелек рақымсыз басшыға қарсы күрестің заңды, әділетгі
екенін атап көрсетті. Локктың саяси көзқарастарының негізгі мәні дәстүрлі
король үкіметінің билігі туралы теорияны жоққа шығарып, адам табиғатына
лайықты мемлекеттік құрлысты құру еді. Адамның бостандығы адамзат баласының
барлық праволарының негізі деп санап, егер бостандық жоғалса, ол онда өмір
сүру мәнінен айрылады деді. Сондықтан адамның бостандығын қорғайтын заңның
қажет екендігін көре білді. Локк үкіметтің заң шығарушы органы мен атқарушы
органын бөлуді ұсынды. Заң шығарушылардың өз туындыларына өздерінің
бағынуын талап етті. Оның ілімдері саяси ой-пікірдің дамуына әсер етіп,
буржуазиялық мемлекеттердің құрлысында пайдаланылды.
Жаңа кезеңнің ілімдерінде "қоғамдық келісім" идеясы маңызды орын алды.
Жаңа замандағы саяси-теориялық білімде "жеке адам" – мемлекет озекті
мәселеге айналды. Адамның бостандығын қорғауды сенімді жүзеге асырушы деп
мемлекетті сынады.
Қайта өрлеу дәуірінің әлеуметтік-саяси ойының өкілі италияндық Никколо
ди Бернардо Макиавелли (1469-1527) болды. Ол діни догмаға емес, бақылау
фактыларына негізделген саяси ғылымға жол салды. Ол Италияны біріктіру үшін
күресте саясат мәселелерімен айналысты. Макиавелли бір орталықтан
басқаратын ұлттық мемлекетті жақтады. Өзінің "Государ" деген басты
еңбегінде өткенді түсіндіретін, осы күнгіні басқаратын, болашақты
бағдарлайтын саясатты
"тәжірибелі ғылым" деп атады. Адам билік пен меншікке ұмтылатын
болғандықтан оның бойында менмендік пен өшпенділік, жауығу мен зұлымдық
қалыптасады деп есептеді. Сондықтан ол моралға сүйенбей күшке сүйену керек
дейді. Ол өз кезіндегі саяси ғылымға "мемлекет" деген термин
енгізді. Мемлекеттің ең озық түрі деп ол республиканы таңдап алды.
Макиавеллидің идеялары мен ойлары қайта өрлеу және Реформация дәуіріндегі
бірқатар ағымдардың саяси доктринасына айналды.
XVIII ғасырдағы Францияның саяси идеологиясының бір ағымы ағартушылық
деген атқа ие болды. Бұл ағымның идеологтары үшінші сословиенің (Францияда
1789 ж. революцияға дейін дворяндар мен дін иелерінен өзгеше санға
қосылмаған қала және село халқы) мүддесін қорғады. Олардың бағдарламасы
феодалдық қоғамға қарсы бағытталып, буржуазиялық құрлысты уағыздады.
Ағартушылар крепостнойлық тәртіпке қарсы шығып, өзін-өзі билеу еркіндігін
жақтап, халық мүддесін қорғады. Бұл ағымның өкілдері Ағартушылықты дамыту,
осы қалыптасқан тәртіпті өзгертеді деп есептеді. Алайда олар революцияның
болу мүмкіндігін де жоққа шығармады.
Шарль Луи Монтескье (1689-1775 жж.) француздың ағартушылық кезеңінің
әйгілі саяси ойшылы. Оның ең басты еңбегі "3аңдардың рухы туралы".
Монтескьенің идеалы конститутциялық монархия болды. Оның пікірінше саяси
бостандықты әкелетін оны тудыратын мемлекет деп білді. Ол мемлекетте ойыңа
не келгенді емес, заң не істеуге мүмкіндік береді, сонымен ғана шұғылдануды
еркіндік деп санады. Заңды қатаң сақтау бостандықты қамтамасыз етуге,
мемлекеттік төңкерістерді болдырмауға қызмет етеді. Ол мемлекеттік биліктің
үш сатысын, заң шығарушы, атқарушы және сот билігін бөлу арқылы басқару
азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді, өкімет билігін теріс
пайдаланып қиянат жасауды болдырмайды деген ой айтады. Ол саяси бостандық,
экономикалық дамуына да ықпал етеді деп есептеді. Сөз, баспасөз, ар-ождан
бостандығына еркіндік беруді, мүлік теңсіздігін жоюды, азаматтардың күн
көрулеріне, өмір сүрулеріне жағдай жасау міндеттілігін көрсетті. Ол
бейбітшілікті қорғады. Басқа елді жаулап құлдыққа түсіруге қарсы ... жалғасы
С.АСФЕНДИЯРОВ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
СӨЖ
Тақырыбы: ___________________________________ ______________
Орындаған: Дәрмағанбетова Ақбота
Қабылдаған:
Тобы:
1104
Алматы 2007
Жоспары:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы
саяси ой-пікірлер
2. Батыс Еуропа елдеріндегі саяси ой-пікірдің негізгі
бағыттары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Орта ғасыр мен қайта өрлеу жылдарындағы, жаңа замандағы саяси ой-
пікірлер
Саяси ой тарихында орта ғасырлардағы феодалдық қоғамның орны ерекше.
Батыс Еуропада феодализм мың жылдан артыққа созылды (V—XVI ғасырлар). Бұл
дәуірде рухани өмірде дін түгелдей үстемдік етті. Христиан діні феодалдық
қоғам көзқарасының өзегі, біртұтас христиан мәдениетінің негізі болды.
Орта ғасырдағы Батыс Еуропаның саясат тарихында римдік-католиктік
шіркеудің, папалықтың және ақсүйек феодалдардың арасында қоғамдағы
басқарушы рөл үшін қиян-кескі күрес болып тұрды. Үкімет басында дін иелері
ме әлде ақсүйектер болуы керек пе деген сұрақ сол кездегі саяси білімнің
негізгі мәселелерінің бірі болды.
Шіркеудің саяси талабын дұрысқа шығару мақсатымен оны жақтаушылар патшаға
құдіретті шіркеу берді, ал оған мұндай абырой, беделді берген құдай.
Сондықтан христиан патшалары шіркеу басшыларына бағынуы керек деп
уағыздады. Бұған ақсүйектер көнгісі келмей, билікті өз қолдарында ұстағысы
келді.
Бұл заманда христиан дініне көп еңбек сіңірген Аврелий Августин (354-
430) еді. Ол христиан фәлсафасының негізгі қағидаларын зерттеп, жетілдірді.
Оның саяси көзқарастары "Құдай қаласы туралы" деген еңбегінде баяндалған.
Августин барлық әлеуметтік, мемлекеттік және құқықтық мекемелер мен
зандарды адамның күнәсінің нәтижесі деп санады. Оның ойынша, құдай адамға
еріктің еркіндігін береді, яғни ол өз бетімсн (күнәһар болып) немесе құдай
жолымен өмір сүруге мүмкіндігі бар. Соған орай ол адамдарды құдай жолымен
және адам жолымен өмір сүрушілер деп екі түрге бөлді. Бұл топтарды рәміз
ретінде екі қала деп атайды. Біріншісін, болашақта құдаймен мәңгілік
патшалық құратын, екіншісін, жын-шайтандармен бірге мәңгілік жапа шегіп,
сазайын тартатын адамдардың екі қоғамы деп түсіндірді.
Христиан дінінің саяси теориясын жасап, шыңына жеткізген монах Фома
Аквинский (1225—1274) болды. Оның саяси көзқарастары "Билеушілердің
басқаруы туралы", "Теологияның жиынтығы" деген еңбектерінде қаралды.
Аквинский өз шығармаларында Аристотельдің көзқарастарын католик
дінінің қағидаларына бейімдегісі келді. Атап айтқанда, ол Аристотельдің
адам қоғамдық және саяси тірі жәндік деген пікірін пайдаланды. Жалғыз адам
өз мұқтаждығын, қажеттілігін жеке-дара қанағаттандыра алмайды. Сондықтан
мемлекет болып бірігіп өмір сүру адамдардың пешенесіне әуел бастан жазылған
деп түсіндірді. Мемлекеттік биліктің мақсаты — "ортақ игілікке" жету,
адамдарға лайықты, ақылға сыйымды өмір сүруге жағдай жасау. Ол үшін
феодалдық-сословиелік жіктелудің сақталуы шарт. Жоғарғы сословиеге бәрі
бағынуы тиіс.
Фоманың ойынша, билік құдайдың құдіретімен орнайды. Сондықтан патшалық
билік жоғары діни билікке бағынуы керек, оның түсіндіруінше, аспанда құдай,
жерде Рим папасы билеуі тиіс.
Осыған ұқсас саяси көзқарас мұсылман дінінде де орын алды. Ислам саяси
билік дін басыларының қолында болуын көздеді. Құранның талабы бойынша қай
мұсылман болмасын Аллаға, оның өкіліне және билік иесіне бағынуы тиіс.
Алғашқы исламның үйретуінше діни билік те, ақсүйектік билік те
пайгамбардың қолында болу керек, ал ол қайтыс болған соң пайғамбардың
орынбасарлары — халифтарға көшуге тиіс. Басында солай болды да. Тіпті,
мемлекет мүлкі де құдайдікі деп есептелді. Бірақ 945 жылдан бастап имамдар
негізінен діни беделмен шектеліп, нағыз билік ақсүйек-сұлтандарға ауысты.
XX ғасырда феодализм ыдырап капиталистік қатынастар пайда бола
бастады. Жас буржуазияны жақтаушылар католик шіркеуінің озбырлығына, оның
діни қатқан қағидаларына қарсы шығып, адам құқығын, ар-намысын қорғауға
шақырды. Бұл дүниедегі қызықтан бас тартуды уағыздайтын католик
көзқарастарына ақыл мен тәжірибенің құдіретіне сенуді қарсы қойды. Адам
мәселесі, оның мемлекет пен арақатынасы саяси ілімде маңызды орын алады.
Қоғамдық санада бұл бағыт "гуманизм" деп аталады. Жаңа буржуазиялық
идеологияны жасау үшін антикалық дәуірдің үлгілерін, идеалын
пайдаланғандықтан, бұл бағытты Қайта өрлеу деп те атайды. Алдыңғы қатарлы
оқымыстылар шіркеу мекемелерін сол кездегі феодализмге, католик дініне
қарсы бағытталған әлеуметтік-саяси қозғалыс – реформацияның тұрғысынан
сынға алынды. Олардың талабы ертедегі христиан дініне сәйкес шіркеуді
өзгерту және демократияландыру болды. Сонымен қатар гуманистердің көпшілігі
халыққа сенбеді, бұқараның революцияшылдығынан қорықты. Осының бәрі
гуманистер көзқарасында қарама-қайшылықтар тудырды. Мұны біз олардың
еңбектерінен де көреміз.
Томас Гоббс (1588-1679) - XVII ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі
көрнекгі саяси ойшыл, философ-материалист. Жаңа дәуірдегі саяси ғылымның
ірге тасын салушылардың бірі болып есептеледі. "Азамат туралы", "Левиафан"
т.6. еңбектерінде мемлекет пен саяси өкіметтің өзара келісімі негізінде,
заңға бағынған қоғамның басқару теориясын ұсынады. Гоббстың айтуьшша
мемлекет ұлы да құдіретті күш өздерінің құзырындағы адамдарға шексіз билік
жасайды және олардың мүлтіксіз бағынуын міндеттейді. Сөйтіп Гоббс
мемлекетке толық бағынудың қажеттілігін мойындап, оның төменгі табының
құқын шектейді. Ол шексіз билікті қамтамасыз ететін мемлекеттің монархиялық
түрін қолдайды.
Буржуазия мен дворяндардың мүдделерін жақындастыруға күш салған
әлеуметтік екі жіктің дәнекерші – идеологы Джон Локк (1632-1704) XVII
ғасырдағы ағылшын революциясы кезіндегі саяси-материализмнің негізін
салушы. Оның басты еңбегі "Мемлекетті билеу туралы екі трактат" және т.б.
Локк мемлекетті шексіз билеуге қарсы шықты. Халықтың еркіндігін жақтай
отырып, тиранға-қанды шелек рақымсыз басшыға қарсы күрестің заңды, әділетгі
екенін атап көрсетті. Локктың саяси көзқарастарының негізгі мәні дәстүрлі
король үкіметінің билігі туралы теорияны жоққа шығарып, адам табиғатына
лайықты мемлекеттік құрлысты құру еді. Адамның бостандығы адамзат баласының
барлық праволарының негізі деп санап, егер бостандық жоғалса, ол онда өмір
сүру мәнінен айрылады деді. Сондықтан адамның бостандығын қорғайтын заңның
қажет екендігін көре білді. Локк үкіметтің заң шығарушы органы мен атқарушы
органын бөлуді ұсынды. Заң шығарушылардың өз туындыларына өздерінің
бағынуын талап етті. Оның ілімдері саяси ой-пікірдің дамуына әсер етіп,
буржуазиялық мемлекеттердің құрлысында пайдаланылды.
Жаңа кезеңнің ілімдерінде "қоғамдық келісім" идеясы маңызды орын алды.
Жаңа замандағы саяси-теориялық білімде "жеке адам" – мемлекет озекті
мәселеге айналды. Адамның бостандығын қорғауды сенімді жүзеге асырушы деп
мемлекетті сынады.
Қайта өрлеу дәуірінің әлеуметтік-саяси ойының өкілі италияндық Никколо
ди Бернардо Макиавелли (1469-1527) болды. Ол діни догмаға емес, бақылау
фактыларына негізделген саяси ғылымға жол салды. Ол Италияны біріктіру үшін
күресте саясат мәселелерімен айналысты. Макиавелли бір орталықтан
басқаратын ұлттық мемлекетті жақтады. Өзінің "Государ" деген басты
еңбегінде өткенді түсіндіретін, осы күнгіні басқаратын, болашақты
бағдарлайтын саясатты
"тәжірибелі ғылым" деп атады. Адам билік пен меншікке ұмтылатын
болғандықтан оның бойында менмендік пен өшпенділік, жауығу мен зұлымдық
қалыптасады деп есептеді. Сондықтан ол моралға сүйенбей күшке сүйену керек
дейді. Ол өз кезіндегі саяси ғылымға "мемлекет" деген термин
енгізді. Мемлекеттің ең озық түрі деп ол республиканы таңдап алды.
Макиавеллидің идеялары мен ойлары қайта өрлеу және Реформация дәуіріндегі
бірқатар ағымдардың саяси доктринасына айналды.
XVIII ғасырдағы Францияның саяси идеологиясының бір ағымы ағартушылық
деген атқа ие болды. Бұл ағымның идеологтары үшінші сословиенің (Францияда
1789 ж. революцияға дейін дворяндар мен дін иелерінен өзгеше санға
қосылмаған қала және село халқы) мүддесін қорғады. Олардың бағдарламасы
феодалдық қоғамға қарсы бағытталып, буржуазиялық құрлысты уағыздады.
Ағартушылар крепостнойлық тәртіпке қарсы шығып, өзін-өзі билеу еркіндігін
жақтап, халық мүддесін қорғады. Бұл ағымның өкілдері Ағартушылықты дамыту,
осы қалыптасқан тәртіпті өзгертеді деп есептеді. Алайда олар революцияның
болу мүмкіндігін де жоққа шығармады.
Шарль Луи Монтескье (1689-1775 жж.) француздың ағартушылық кезеңінің
әйгілі саяси ойшылы. Оның ең басты еңбегі "3аңдардың рухы туралы".
Монтескьенің идеалы конститутциялық монархия болды. Оның пікірінше саяси
бостандықты әкелетін оны тудыратын мемлекет деп білді. Ол мемлекетте ойыңа
не келгенді емес, заң не істеуге мүмкіндік береді, сонымен ғана шұғылдануды
еркіндік деп санады. Заңды қатаң сақтау бостандықты қамтамасыз етуге,
мемлекеттік төңкерістерді болдырмауға қызмет етеді. Ол мемлекеттік биліктің
үш сатысын, заң шығарушы, атқарушы және сот билігін бөлу арқылы басқару
азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді, өкімет билігін теріс
пайдаланып қиянат жасауды болдырмайды деген ой айтады. Ол саяси бостандық,
экономикалық дамуына да ықпал етеді деп есептеді. Сөз, баспасөз, ар-ождан
бостандығына еркіндік беруді, мүлік теңсіздігін жоюды, азаматтардың күн
көрулеріне, өмір сүрулеріне жағдай жасау міндеттілігін көрсетті. Ол
бейбітшілікті қорғады. Басқа елді жаулап құлдыққа түсіруге қарсы ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz