Жүгері өсіру технологиясымен танысу және зерттеу туралы

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

БАӨЖ

Тақырыбы: Жүгері өсіру технологиясымен танысу және зерттеу

Орындаған: Мырзабекова Т. М.

Тексерген: Татенов А. Б.

Топ: ТЖ - 305

Семей қаласы

2015 жыл

Жоспар:

I. Кіріспе.

II. Негізгі бөлім

1. 1. Жүгері өсіру технологиясымен танысу

1. 2. Жүгері өсіру технологиясын зерттеу

III. Қорытынды бөлім

IV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Жүгері - дақылдардың бірі. Еуропалықтар Оңтістік Американы ашқан кезде «маис» деп аталатын, осы күнгі жүгері дақылдарын кездестірген. Оның алғашқы өкілін Еуропаға Христофор Колумб әкелген. Бұл данасын Х. Колумб испан короліне сыйға тартады. Ал біздің жүгерінің алғаш орныққан жері Молдавия болған. Дала ауылына кең таралуына оның мол өнім, көк балаусаны аса көп беруі де себепші болды. Бір жылдық астық тұқымдас жылылықты сүйетін өсімдік. Дара жынысты, бір үйлі өсімдік. Жүгері 12-140 С-та қаулап өседі. Аталық гүлшоғыры - собық. Тамыр жүйесі - шашақ, қосалқы тамырлары болады. В, Е дәрімендері, техникалық май, линолеум, желім, жасанды жібек алынады. Азот, фосфор тыңайтқыштары қажет.

Басқа да астық тұқымдастар секілді піскен жүгері дәні өте қоректі келеді, оның құрамында: көмірсу, ақуыз, май, калий, фосфор, магний, кальций т. б. минералдық тұздар, витаминдер бар. Азықтық жүгері дәнінен ұн, әртүрлі жарма, ал жүгері жармасынан - жүгері үлпілдегі, үлпек дән және қытырлауық «таяқша» алынады. Жүгері үлпілдегі, үлпек дәні және қытырлауық «таяқша » - қосымша баптаулы қажет етпейтін дәмді тағам. Организмге жақсы сіңеді. Оны үш мезгілгі аста: шай, суп, қуырылған нан қосылған сорпа, компот, шырын, кисель, простокваша, айранмен т. б. жеуге болады. Ол әсіресе балаларға пайдалы (ыстық сүтке қосып береді) . Қант себілген жүгері үлпілдегі мен тәтті қытырлауық «таяқшаны» ет-женді және тез толатын адамдарға, сондай-ақ қант диабетімен ауыратындарға жеуге болмайды. Жүгері үлпілдегін, «таяқшаны» үлпек дәнді құрғақ жерде сақтаған жөн. Егер үлпілдек жұмсаңқырап кетсе оны духовкаға салып келтіреді. Дымқыл тартқан үлпілдек тез көгеріп, жеуге жарамайды.

Жүгері өсіру технологиясымен танысу және зерттеу

Жүгерi Қазақстанда өсiрiлетiн аса құнды дақылдар қатарына жатады, өйткенi ол дән және сүрлем үшiн де егiледi.

Дәнге арналған жүгерi, көбiне Қазақстанның суармалы аймақтарында өндiрiледi. Агротехникалық шаралар тиiмдi қолданылса, суармалы жерлердегi тыңайтқыш еңгізiлген жүгерi егiстiгiнiң гектарынан 120- 130 ц дән және 900-1000 ц көк балауса жинауға болады.

Жүгерiнiң тамыр жүйесi қомақты болады және жан-жағына жайылып өсетiн болғандықтан топырақтағы қоректiк элементтердi басқа астық дақылдарынан гөрi жақсырақ әрi ұзақ мерзiм пайдаланады. Қоректiк заттарды пайдалануының аса жауапты кезеңi 5-7 жапырақ пайда болғаннан шашақтанғанға дейiнгi мерзiм. Осы кезде жүгерi, ғалымдардың зерттеуiне қарағанда, әрбiр күнде топырақтың бiр гектарына 6-7 кг азот, 2 кг фосфор және 10-12 кг калий элементтерiн пайдаланады (П. Г. Найдин) . Бұл мерзiмде жүгерi өсiмдiгi өзiне қажеттi барлық қоректiк заттардың 30-35 пайызын ала алады. Осы кезде топырақта қоректiк элементтер, әсiресе фосфор жетiспесе, өсiмдiктiң сабақтануына терiс әсерiн тигiзедi. Жүгерi көктеп шыққаннан 3-4 жапырақ пайда болғанға дейiн қосымша фосформен еңгізудiң мол өнiм алу үшiн маңызы бар. Бiр тонна жүгерi дәнi тиiстi қосымша түсiмiмен шамамен 30-35 кг азот, 10-13 кг фосфор, 40-42 кг калий, ал бiр тонна көк балауса 2, 0- 2, 5 кг азот, 1, 0-1, 2 кг фосфор және 4, 0-4, 5 кг калий пайдаланады. Жүгерiге қолданылатын тыңайтқыш мөлшерi топырақтың қоректiк заттармен қамтамасыз етiлу деңгейi мен жоспарланған өнiм мөлшерiне байланысты. Алмаспалы калий мөлшерi орташа (1 кг топырақта 300 мг К2О), фосфорға, азотқа, қарашiрiндiге кедей ашық боз топыраққа азот, фосфор және калий тыңайтқыштарын қолданудың тиiмдiлiгi өте жоғары болады (94-кесте) .

Егер бiр кг топырақта жылжымалы фосфор мөлшерi 50 мг жоғары болса, фосфор тыңайтқышының тиiмдiлiгi байқалмайды. Жылжымалы фосфор мөлшерi төмен, алмаспалы калий жоғары ашық қара қоңыр топыраққа N 120-150 P60 еңгізу жүгерiден мол өнiм алуды қамтамасыз етедi. Жүгерi егiстiгiне органикалық тыңайтқышты қолданудың маңызы зор. Қазақ ғылыми-зерттеу егiншiлiк институтының мәлiметтерi бойынша ашық қара қоңыр топыраққа егiлген жүгерiден, гектарына 10 т көң бергенде 10, 4 ц, ал көңдi минералдық тыңайтқыштармен бiрге пайдаланудан (10 т көң +N 60 P60 K60 ) 16, 1 ц қосымша дән жиналды. Жүгерiге қолданылатын тыңайтқыш мөлшерi алғы дақыл түрiне қарай да өзгертiлiп отырады. Егер жүгерi дәндi дақылдардан кейiн егiлетiн болса, топыраққа тыңайтқышты мол беру керек, ал көпжылдық шөптерден кейiн егiлетiн болса, азот тыңайтқышын азырақ, ал калий мен фосфорды көбiрек қолданған дұрыс.

Қазақстанның солтүстiгiнде далалық және қуаң далалық астықты аймақтарында жүгерi мал азығы үшiн өсiрiледi. Жүгерi көк балаусасының түсiмiн арттыру үшiн мұнда алдымен органикалық және минералдық тыңайтқыштарды үйлестiрiп немесе бiрге қолдану керек. Мысалы, Солтүстiк Қазақстанның қуаң далалық аймағында (Қостанай, Солтүстiк Қазақстан, Ақмола облыстары) қара және күңгiрт қоңыр‚ қара топырақтарына N 60 P60 K60 бергенде гектарынан 36-48 центнер, ал 20 тонна көң қолданғанда 41-53 центнер қосымша көк балауса алынды. Оңтүстiк қара топырақты өңiрде жүгерi егiсiне еңгізiлген фосфордың толық мөлшерi оның өнiмiн жоғарылатады, ал азотты көбiрек мөлшерде қолданудан аз өнiм алынады. Солтүстiк Қазақстанның карбонатты қара топырағына гектарына 60 кг азот еңгізгенде, жүгерiнiң көк балауса өнiмi 49 центнерге артты. Фосфор мен калийдi және азот, фосфор, калий тыңайтқыштарын бiрге қолданғанда гектарына 51-116 центнер қосымша өнiм алынады.

Тәлiмi егiстiкке жүгерiге барлық тыңайтқыштарды топырақ жыртар алдында беру керек. Суарылатын егiстiкке жүгерiге көң, фосфор, калий тыңайтқыштарын толық, азоттың жылдық мөлшерiнiң 70% сүдiгер жыртар алдында, ал азоттың 30% 5-7 жапырақ пайда болғанда үстеп қоректендiру арқылы бередi.

Жүгерi өзiнiң өсуiнiң бастапқы кезеңiнде қосымша фосфор қорегiн қажет етедi. Осыған орай түйiршiктi суперфосфаттты тұқым себерде ұяға еңгізу (гектарына 15-20 кг Р 2О5 есебiнде) ұсынылады. Бұл тәсiлмен еңгізiлген фосфор тыңайтқышы оның тамыр жүйесiнiң қаулап өсуiне, сабақтары пайда болып тез пiсуiне әсер етедi. Жүгерi егiсiне микротыңайтқыштарды қолданудың да маңызы үлкен. Қазақ ғылыми-зерттеу егiншiлiк институтының (Э. И. Шлавицкая) зерттеулерi бойынша, жылжымалы фосфор мөлшерi өте жоғары топыраққа егiлген жүгерi өсiмдiгi мырыш элементiнiң тапшылығын сезiнедi. Жүгерi егiстiгiнiң әр гектарына 2, 5-4 кг мырыш бергенде қосымша өнiм 13-26 пайызға, мырыш тұзының 0, 3-0, 5 пайыздық ерiтiндiсiн 4-6 жапырақ пайда болғанда бүркiп үстеп қоректендiруден өнiм 15-пайызға артты.

Сонымен жүгерi егiстiгiне минералдық және органикалық тыңайтқыштар қолданумен қатар мырышты микротыңайтқышты пайдалану өнiмдi арттырады әрi оның сапасын жақсартады. Жалпы жүгерi дәнi мен көк балауса құрамындағы ақуыз шамасын жоғарылату үшiн дән салғанда және сүрлемдiк жүгерiнi жинаудың алдында екi апта бұрын мочевинаның судағы 20-30% ерiтiндiсiмен үстеп қоректендiру ұсынылады.

Жүгері көгінің көктемгі үсіктен кейін бір аптада қайтадан өсіп шығатын қабілеті бар. Күзде 3°С үсікке шалдыққан дәндер өнгіштігін жоғалтады. Үсікке шалдыққан өсімдіктерді тез жинап алып пішен ретінде кептіру керек немесе сүрлемге салу керек, кешеуілдеткен жағдайда шіріп кетеді. Жүгері үшін биологиялық белсенді температура 10°С-дан жоғары болғанда басталады. Ерте пісетін жүгері сорттары мен будандары үшін қажетті биологиялық белсенді температура жиынтығы 1800-2000°С, орташа мерзімде және кеш пісетіндер үшін - 2300-2600°С.

Жүгері құрғақшылыққа төзімді, мезофиттар қатарына жататын өсімдік, ылғалды тиімді пайдаланады. Ол 100 кг құрғақ зат түзу үшін 174-тен 406 ц-ге дейін су жұмсайды. Жүгерінің транспирациялық коэффициенті - 230-370. Бірақ жүгерінің дән мен жасыл балауса өнімінің мөлшері басқа дәнді дақылдардан көп болғандықтан, оған кететін су шығыны да жоғары болады. Көктеп шығудан сабақтануға дейін жүгері суды шамалы мөлшерде пайдаланады, әрі қарай оның қажеттілігі арта түседі. Суды ең көп қажет ететін кезеңі: шашақгүл шығаруға 10 күн қалғаннан кейінгі 20 күн. Осы аралықта ылғалдың жетіспеуі өнімнің төмендеуіне әкеліп соғады. Жүгері жоғары агротехникалық жағдайда өсіргенде топырақ және ауа құрғақшылығына төзімді. Бұны былай түсіндіруге болады: жүгері ылғалды ең көп пайдаланатын кезеңге дейін топырақтың терең қабатында және ауадан су буын сіңіре алатын қуатты тамыр жүйесін қалыптастырып үлгереді. Бірақ жүгерінің құрғакшылыққа төзімділігі тары мен қонақтарыдан төмен.

Жүгерінің жақсы өсіп-жетілуі және жоғары сапалы өнім түзуі үшін топырақ ылғалдылығын ылғал сыйымдылығының ең төмен деңгейінен 75- 80% жағдайында ұстап отыру керек. Сонымен қатар, топырақ ылғалдылығы мөлшерден артық жерлерде жүгері өнімі төмендейді, өйткені ондай топырақтарда өсімдік тамырларына фосфордың келуі бәсеңдейді де органикалық және нуклеиндік фосфордың мөлшері азаяды, фосфорилдену және энергетикалық үрдістер, ақуыз айналымы бұзылады. Жүгері - жарық сүйгіш, қысқакүндік дақыл. Ұзақ жарық күн жүгерінің вегетациялық кезеңін ұзартады, ал қысқа - пісуін тездетеді, 8-9 сағаттық жарық күн жағдайында өскенде тезірек гүлдейді. Күннің жарығы, әсіресе жүгерінің жас кезінде, оның өсіп-жетілуіне жақсы әсер етеді. Өсімдіктің көлеңкеленуі, көкті сиретуді кешіктіргенмен бірдей, жетілу үрдісіне зиянды әсер етеді: генеративтік мүшелерінің түзілуі тежеледі, аталық пен аналық гүлшоғырларының гүлденуінде алшақтық және жеміссіз өсімдіктер көбейеді.

Жүгерінің осы ерекшеліктерін агротехникалық шаралар жүйесін жасағанда ескеруге тура келеді. Жүгері топырақ құнарлығына жоғары талап қояды және тыңайтқыштар бергенді жақсы көретін дақыл. Жүгеріден ең мол өнім, құнарлы топырақта жоғары агротехникада алынады. Жүгеріге құрылымды қара топырақтар мен қара-қоңыр топырақтар және өте құнарлы және сіңімді өзен арналарының шөкпе топырақтары жақсы. Топырақ ерітіндісінің оңтайлы реакциясы - бейтарап және әлсіз сілтілі (pH 5, 5-7, 0) . Қышқыл, өте тұзды және батпақтануға бейім топырақтарда жүгері өсіруге болмайды. Жүгері тұқымының жылдам өнуі үшін топырақта жақсы аэрация болуы керек, өйткені оның үлкен ұрығы өну үшін оттегіні көп қажет етеді. Топырақта ауаның мөлшері 18-20%-дан төмен болмағаны дұрыс. А з о т т ы жүгері алғашқы даму кезеңдерінде көп қажет етеді. Азот жеткіліксіз болған жағдайда өсіп-дамуы бәсеңдейді. Азотты ең көп қажетсінетін кезеңі - шашақтануға 2-3 апта қалғанда, ал сүттене пісу кезеңінде азотты мүлдем қажет етпейді. Фосфорды жүгері гүл шоғырлары түзіле бастағаннан қарқынды пайдалана бастайды (4-6 жапырақ), ең көп пайдаланатын мерзімі тұқым түзу кезеңі.

Жүгерінің ең қарқынды өсіп-жетілуі - буынаралықтардың бастапқы өсуінен шашақгүл шығуға дейінгі кезең. Қазақстанда астыққа өсіруге рұқсат етілген жүгері будандары: Одесский 80 МВ. Украинада шығарылған. Өсімдігі биік өседі (220-280 см), ортадан ерте пісетін будан, негізінен тіс тәрізді дәні сары, ақ түситі, 1000 санының массасы 250-300г. Қазақстанның бапрлық облыстарында өсіруге рұқсат етілген. Молдавский 257 СВ. Атауы көрсетіп тұрғандай, ол Молдавияда шығарылған, ерте пісетін будан, биіктігі - 150-209 см, дәні сары түсті, жартылай кремнилі. 1000 тұқымының массасы 218 г, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қостанай, Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге болады. Молдавский 215 МВ. Бұл да Молдавияда шығарылған, ерте пісетін сортотип, өсімдік биіктігі 136 см-ге дейін, дәні тіс тәрізді, 1000 санының массасы - 260 г. Ақмола, Ақтөбе, Павлодар, Қостанай, Солтүстік Қазақстан облыстарында өсіруге болады. Қазіргі кезде жоғарыда аталғандардан басқа Сары -Арқа 150 АСВ (Алматы ж. б. облыстар), Целинный 160 СВ (Алматы, Шығыс Қазақстан обл., ж. б. обл. ), Казахстанский 43 ТВ (Алматы, Оңтүстік Қазақстан обл., ж. б. ), Казахстанский 700 СВ (Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан обл. ), Алтын 739, Алтай 319, Арман 689, Скиф 619, Сұңқар, Тұлпар 539 будандары да өсіру рұқсат етілген

Астыққа өсіру технологиясы. Алғы дақылдар. Жүгеріні арамшөптерден таза, құнарлы топырақты танаптарға сепкенде, агротехникалық шараларды толығынан, талаптарға сай өткізген жағдайда қант қызылшасынан басқа барлық алғы дақылдардан кейін жоғары өнім береді. Заманауи агротехниканы қолданғанда жүгеріні бір танапқа көптеген жыл қайталап себуге болады. Жүгерінің жақсы алғы дақылдары - сүрі танабы, күздік бидай мен күздік қарабидай, жаздық бидай, арпа, дәндібұршақ дақылдары және отамалылар. Ылғал жеткілікті жағдайда жүгері көпжылдық шөптердің қыртысы мен оның аударымына да өсіріледі. Жауын-шашыны аз аймақтарда оны топырақты қатты құрғатып жіберетін күнбағыс және қант қызылшасынан кейін орналастыруға болмайды. Жүгерінің өзі де жаздық және күздік дақылдар үшін жақсы алғы дақыл. Сүрі жер танабының дақылы болып сүрлем мен көк балаусаға себілген жүгері, келесі күздік бидайдың жоғары өнім беруін қамтамасыз етеді.

Топырақ өңдеу. Жүгері тамыры топырақтың борпас болуын және терең жыртылуын қалайды. Сондықтан оңы себуге арналған жер, күз айларында алғы дақылдар орып алынғаннан кейін ЛДГ-10, ЛДТ-15 сыдыражыртқыштарымен немесе БД-10, БДТ-7 тырмаларымен 7-8 см- ге қопсытылады, сонан кейін 25-27 см-ге, ал механикалық құрамы ауыр сазды, батпақты жерлер 27-30 см тереңдікке жыртылады. Жүгеріні жаңа ресурсүнемдегіш әдістермен, гербицидтерді тиімді қолданып өсіргенде, барлық аймақтарда да қатараралықты өңдеудің қысқартылуына байланысты, арамшөптерді тегіс құрту, топырақ ылғалын мол сақтау, негізгі жыртудың сапасымен тығыз байланысты. Оңтүстік аудандарда суармалы жоңышқадан кейін сепкенде, өсімдік қалдықтарының минералдану бәсеңдету мақсатында жер өңдеу оларды жерге терең сіңіруге бағытталуы тиіс. Ол үшін қыркүйек айының басында жоңышқа пішенге орылып алынғаннан кейін оның тамырының мойнын қырқып кептіру үшін жер ЛДГ-10, ЛДГ-15 сыдыражыртқыштарымен немесе КПГ-350 сыдыра қопсытқышпен өңделеді. Осы өңдеуден 10-15 күннен кейін, тамыр мойындары кепкен кезеңде танапқа жыртаралды су беріледі де топырақ түренді соқалармен 30-35 см-ге жыртылады.

Келесі жылдары өңдеу тереңдігі 25-27 см-ге, ал механикалық құрамы жеңіл топырақтарда 20-25 см-ге дейін азайтылады. Отамалы дақылдардан кейінгі және арамшөптерден таза танаптарды алдын ала сыдыра өңдеусіз-ақ сүдігерге жыртады. Жел эрозиясы қаупі бар аймақтарда КПГ-250, КПС-2-150 жазық тілгішті қопсытқыштарды пайдаланып топырақты терең қопсытады. Ылғал жеткілікті аймақтарда топырақты жартылай сүрі жер типінде өңдейді. Топырақты көктемгі өңдеу ылғал сақтауға, ұсақ түйіртпекті борпас топырақ қабатын қалыптастыруға бағытталуы керек. Ол ерте көктемгі тырмалау, 2-3 қопсытумен бірге қосымша тырмалаудан тұрады. Бірінші қопсыту, ерте мерзімде арамшөптер шыққаннан соң 10-14 см тереңдікке, ал тұқым себу алдындағы қопсыту тұқым себу тереңдігіне жүргізіледі. Гербицид енгізілген егістікте, көктем ылғалды болғанда тегістеу жүргізілмес бұрын, БП-8 тырмасымен немесе УСМК-5, КПС-4, КПГ-4 қопсытқыштарымен қопсытылады. Тыңайтқыш қолдану жүйесі. Жүгері егістігіне тыңайтқыштарды сол аймақтың ауа райын топырақ ерекшеліктерін ескеріп, оларды танапқа енгізу тәсілдерін, қолайлы мерзімін сақтап қолданған дұрыс. Жүгері жоғары агротехникада мол астық өнімін қалыптастыратындықтан осы өнімді түзу үшін бірінші топ астықтарына қарағанда көп қоректік заттар шығындайды. Өсімдік қажетті қоректік заттардың көп бөлігін вегетацияның екінші жартысында пайдаланады. Сондықтан, жаздық үстеп қоректендірудің жүгері үшін маңызы зор, ал кеңқатарлы және пунктирлі себу тәсілдері вегетацияның барлық кезеңдерінде тыңайтқыштар қолдануға қолайлы жағдай жасайды. Жүгерінің тыңайтқыштар қолдану жүйесі - негізгі, тұқым себу кезіндегі және үстеп қоректендірулерден тұрады.

Негізгі тыңайтқыштарды сүдігер жыртқанда гектарына: қаратопырақ пен қара-қоңыр топырақтарда 10-15 т көң, 20-30 кг-нан фосфор мен калий. Азотты көктемгі қопсытуда гектарына 20-30 кг, ал тұқым сепкенде қатарға гектарына 15 кг дейін фосфор береді. Үстеп қоректендіруде 20-30 кг-нан азот пен фосфор, 15-20 кг калий қолданады. Құнарсыз топырақтарға гектарына негізгі тыңайтқыш ретінде 30-40 т көң, 45-60 кг фосфор, 40-50 кг калий, көктемгі қопсытуда - 50-60 кг азот, тұқым сепкенде қатарлы 15 кг фосфор жұмсалады. Үстеп қоректендіруге 20-30 кг-нан азот пен фосфор қолданады. Қышқыл топырақтарға күзде гектарына 3-5 т әк пайдаланады. Бұл тыңайтқыштар мөлшерлерін топырақ сапасына, алғы дақылдарға, бұрын берілген тыңайтқыштарға, климат жағдайлары мен топырақтың химиялық сараптама нәтижелеріне байланысты нақтылайды. Тұқымды себуге дайындау. Шаруашылықтарға жүгерінің тұқымы арнайы зауыттарда іріктелген, яғни, себуге толық дайындалған күйінде келеді. Олардың өнгіштігі 96%-дан (1-ші класс) кем болмауы керек. Жүгері тұқымын себу алдында жылы ауада 5-6 күндей қыздырады. Себер кезде 34%-дық витавакс 200 ФФ (1, 5-2, 0 кг/т) немесе дивиденд 030 (2 кг/т) препараттарының бірімен өндейді. Жүгері тұқымын топырақтағы зиянды микрофлорадан қорғау үшін себуге бес күн қалғанда инкрустациялайды-қосымша қабықтайды. Инкрустациялау үшін құрамында хлороформ, фентиурам және полистиролы бар препараттарды пайдаланады. Жүгерінің бір т тұқымына препараттың 11 литрі (2 кг фентиурам, 16, 5 кг хлороформ және 0, 5 кг полистирол) жұмсалады. Инкрустациялау үшін жаңа "Уныш" (9 кг/т) пен NаКМЦ (0, 2 кг/т) қабықтүзгіш препараттары пайдаланылады.

Инкрустацияланған жүгері тұқымын нақты мерзімінен 5-6 күн ерте себуге болады. Тұқымды себу мерзімі, әдісі және сіңіру тереңдігі. Суық топыраққа мезгілінен ерте себілген жүгері тұқымы көп уақыт өнбей, шіріп кетеді, кеш себілген жүгері тұқымының көктеп шығуына ылғал жеткіліксіз болып, өнім мөлшері түсіп кетеді. Сондықтан жүгерінің себу мерзімін дәл анықтаудың зор мәні бар. Жүгері тұқымын себу тереңдігінде топырақ 10-12°С жылығанда себе бастайды. Тез қызатын жеңіл топырақты жерлерге тұқым себуді ауыр топырақтыдан ерте бастайды: осыған сәйкес Алматы облысы жағдайларында кештеу және кеш пісетін жүгері будандарын 20-сәуір - 5- мамыр аралығында, ал ерте пісетіндерін - 1-15 мамырда себеді; Жамбыл облысында ортадан кеш пісетін будандарды 1-15 мамыр, кеш пісетіндерін - 20-сәуір - 5-мамырда, ал ерте пісетіндерін 5-20 мамырда себу ұсынылады;

Қазақстанның оңтүстік шығысында суармалы жерлерде оңтайлы себу мерзімі көктем жағдайларына қарай тұрақты қырқаларда - 15-сәуір - 10-мамыр аралығы. Жүгеріні себудің негізгі тәсілдері - кең қатарлы, пунктирлі және шаршы-ұялы. Қолданыстағы технологиялар бойынша жүгері қатар аралықтары 70 см, ал қатардағы өсімдік арасы 15-20 см етіп себіледі. Мұндай дәл орталастыруды заманауи сепкіштер толық қамтамасыз етеді. Шаршы-ұялы (ұя аралығы 70×70 см) себу тәсілі қазір көп қолданылмайды, бұл тәсіл топырақты өңдеу екі бағытта да жүретіндіктен армшөптермен өте көп залалданған танаптарда және тұқымдық жүгері өсіргенде қолданылады. Құрғақшылықты аймақтарда және жүгерінің биік сабақты сорттары мен будандарына себуде қатараралықтар 80-90 см және одан да үлкен арақашықтарға себіледі, ал аласа бойлы жүгері тұқымын себуде арақашықтық 60 см дейін қысқаруы мүмкін. Жүгері тұқымының себу мөлшері аймақ жағдайы, дақылды пайдалану мақсаты, себу тәсілі мен тұқым ірілігі, буданға және тағы да көптеген жағдайларға байланысты. Шаршы-ұялы тәсілде бір ұяға 2-3 тұқымнан себіледі. Бағдарламаланған астық өнімін алуда ерте пісетін жүгеріні гектарына 70-75 мың, орташа және орташа кеш пісетін будандарды 65-70, ал кеш пісетіндерді 60 мың тұқым мөлшерінде сепкенде ең жоғары астық өнім қамтамасыз етілген. Салмақтық себу мөлшері гектарына 10-нан 25 кг-ға дейін өзгереді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.