Өнімді өндіру мен өткізуді талдау
Өнім өндіру мен өткізу көлемін талдаудың қажеттілігі, міндеттері және ақпарат көздері.
2. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау.
3. Өнімнің ассортименті мен құрылымын талдау.
4. Кәсіпорын жұмысының бірқалыптылығын талдау.
5. Өндірілген өнімнің сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін талдау.
6. Пайдаланылған әдебиеттер.
2. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау.
3. Өнімнің ассортименті мен құрылымын талдау.
4. Кәсіпорын жұмысының бірқалыптылығын талдау.
5. Өндірілген өнімнің сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін талдау.
6. Пайдаланылған әдебиеттер.
Қазіргі кезде әрбір кәсіпорын шаруашылық қызметін өз бетімен жоспарлап, өндіретін өніміне (қызмет, жұмыс) нарықтағы сұранысты зерттеудің негізінде өзінің даму болашағын анықтай алады.
Егер жоспарлы экономика жағдайында бірінші орынға өндірістік көрсеткіштер қойылса, ал нарық жағдайында өнімді өткізу көлемі өндірістік бағдарламаны жасаудың негізі болып табылады. Кез келген кәсіпорын өз қызметінде тұтынушылардың мүдделері мен өндірілетін өнімнің сапасына қоятын талаптарын басты назарда ұстауы тиіс. Кәсіпорын өнімін нарықта нақты өткізе алатындай көлемде ғана өндіруі қажет.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемі – бұл кәсіпорын қызметін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер және оларды талдау кәсіпорынның өндіріс пен өткізу көлемін жоспарлаудағы қызметін бағалауда маңызы зор.
Егер жоспарлы экономика жағдайында бірінші орынға өндірістік көрсеткіштер қойылса, ал нарық жағдайында өнімді өткізу көлемі өндірістік бағдарламаны жасаудың негізі болып табылады. Кез келген кәсіпорын өз қызметінде тұтынушылардың мүдделері мен өндірілетін өнімнің сапасына қоятын талаптарын басты назарда ұстауы тиіс. Кәсіпорын өнімін нарықта нақты өткізе алатындай көлемде ғана өндіруі қажет.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемі – бұл кәсіпорын қызметін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер және оларды талдау кәсіпорынның өндіріс пен өткізу көлемін жоспарлаудағы қызметін бағалауда маңызы зор.
1. “Сапалы өнімге берілген лайықты баға” С. Шайынғазы.// Егемен Қазақстан 2006 жыл 10 қараша.
2. “Бәсекелік экономика” О. Сәбден
3. “Елулікке сапалы өніммен” Қ. Қайранбаев // Жетісу 2007жыл 24 ақпан.
4. “Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін анықтауда кәсіпорынның баға саясатын жетілдіру” Өмірзақов С.Ы. // Қаржы – қаражат 2007жыл, №2, 44 бет.
2. “Бәсекелік экономика” О. Сәбден
3. “Елулікке сапалы өніммен” Қ. Қайранбаев // Жетісу 2007жыл 24 ақпан.
4. “Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін анықтауда кәсіпорынның баға саясатын жетілдіру” Өмірзақов С.Ы. // Қаржы – қаражат 2007жыл, №2, 44 бет.
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
Экономика, құқық және гуманитарлық ғылымдар факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Экономикалық талдау пәні
СӨЖ №2
Тақырыбы: Өнімді өндіру мен өткізуді талдау.
Орындаған: Жумагулова Гаухар
УА-205
Тексерген: Искакова М.С.
Семей 2015 жыл
Мазмұны:
1. Өнім өндіру мен өткізу көлемін талдаудың қажеттілігі, міндеттері және
ақпарат көздері.
2. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау.
3. Өнімнің ассортименті мен құрылымын талдау.
4. Кәсіпорын жұмысының бірқалыптылығын талдау.
5. Өндірілген өнімнің сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін талдау.
6. Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Өнім өндіру мен өткізу көлемін талдаудың қажеттілігі, міндеттері және
ақпарат көздері.
Қазіргі кезде әрбір кәсіпорын шаруашылық қызметін өз бетімен жоспарлап,
өндіретін өніміне (қызмет, жұмыс) нарықтағы сұранысты зерттеудің негізінде
өзінің даму болашағын анықтай алады.
Егер жоспарлы экономика жағдайында бірінші орынға өндірістік
көрсеткіштер қойылса, ал нарық жағдайында өнімді өткізу көлемі өндірістік
бағдарламаны жасаудың негізі болып табылады. Кез келген кәсіпорын өз
қызметінде тұтынушылардың мүдделері мен өндірілетін өнімнің сапасына қоятын
талаптарын басты назарда ұстауы тиіс. Кәсіпорын өнімін нарықта нақты өткізе
алатындай көлемде ғана өндіруі қажет.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемі – бұл кәсіпорын қызметін сипаттайтын
негізгі көрсеткіштер және оларды талдау кәсіпорынның өндіріс пен өткізу
көлемін жоспарлаудағы қызметін бағалауда маңызы зор.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемінің өсу қарқыны, оның сапасының жақсаруы
кәсіпорынның қаржылық нәтижелеріне, яғни табыс пен шығынның мөлшеріне,
рентабельділік деңгейіне тікелей әсер етеді. Сондықтан әрбір өнеркәсіптік
кәсіпорынның жұмысы өнімді өндіру мен өткізу көрсеткіштерін зерттеуден
басталады. Кәсіпорын қызметі көрсеткіштерінің серпінін бағалау үшін
өндірістік бағдарламаны жасауда және талдауда бастапқы өлшемдердің өзгеру
индекстері (өсу қарқындары) және бастапқы өлшемдердің абсолютті өсімдері
қолданылады. Өндірісті жоспарлауда жылдық көлем өнім өндіру мен тұтас
кәсіпорын қызметінің бір қалыптылығын қамтамасыз ету үшін тоқсандарға
бөлінеді.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемін талдаудың негізгі міндеттері:
1) Өнімді өндіру мен өткізу серпіні мен жоспарының орындалу деңгейін
бағалау;
2) Осы көрсеткіштер мөлшерінің өзгерісіне факторлардың әсерін анықтау;
3) Өнімді өндіру мен өткізу көлемін арттыратын ішкі шаруашылық резерв
қорларын ашу;
4) Көрсетілген резервтерді жүзеге асыру шараларын жасау.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемі заттай, шартты-заттай, еңбек және
ақшалай (құндық) өлшемдерде болады. Өнім өндірудің жалпылама көрсеткіштері
құндық бағалаудың (ағымдағы және салыстырмалы бағаларда) көмегімен
анықталса, ал өнімді өткізу көлемі тауарды сатып алушыларға тиеп жіберу
немесе оның ақысын төлеуімен анықталады.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемінің заттай көрсеткіштері біртекті
тауарды жекелеген түрлері мен топтары бойынша талдауда қолданылады. Ал
шартты-заттай көрсеткіштер ақшалай өлшемдер сияқты өнім өндіру көлемін
жалпылама сипаттау үшін қолданылады. Мысалы, мың шартты банкі, шартты
жөндеулер саны, т.с.с.
Нормативті еңбек шығындары көп номенклатуралы өнім өндірісінде, яғни
заттай және шартты-заттай өлшемдерді пайдалану мүмкін болмаған жағдайда
өндірілген өнім көлемін жалпылама сипаттау үшін қолданылады.
Өнім өндіру көлемі тауарлы және жалпы өнім көлемі көрсеткіштерімен
көрсетіледі. Тауарлы өнім – барлық өндірілген тауарлардың (қызметтер) құны.
Ал жалпы өнімге барлық өндірілген тауарлардың (қызметтер) құнымен қоса
аяқталмаған өндіріс жатады.
Өнімді өткізу көлемі мына екі әдіспен анықталады:
– тиеп жіберілген тауарлардың, орындалған жұмыстар мен көрсетілген
қызметтердің құны;
– ақысы төленген тауарлардың, қызметтер мен жұмыстардың құны.
Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі жөніндегі барлық ақпараттар жиыны
экономикалық талдаудың ақпараттық базасын құрайды. Кәсіпорынның өнім өндіру
мен өткізу көлемін талдаудың есептік және есептен тыс ақпарат көздеріне
мыналар жатады:
– Баланс, пайда және зиян туралы есеп, ақша қаражаттарының қозғалысы
туралы есеп беру мәліметтері;
– Бизнес-жоспар, өндірістік бағдарлама, өндіру кестесі;
– Соңғы бірнеше жылдағы өнім шығару есебі;
– Бас кітап, №11 журнал ордер;
– Өнімді шығаруға ұсынылатын құжат (накладная), сапа сертификаты, өнім
ақауының актісі және т.б.
2. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау
Өнім өндіру мен өткізу көлемін талдау оның серпінін, өсуі мен өсімінің
базистік және тізбекті қарқындарын есептеуден басталады. Талдау барысында
нақты орындалған көрсеткіштер мәні жоспарлы, яғни өткен кезең
көрсеткіштерімен салыстырылады. Сөйтіп жоспардың пайыздық орындалу деңгейі,
жоспарлы мәнінен немесе базистік кезең көрсеткіштерінен абсолютті және
салыстырмалы ауытқулары есептеледі.
Базистік өсу қарқыны базистік кезеңге қатысты анықталады:
(3.1)
Ал тізбекті өсу қарқыны өткен кезеңмен анықталады:
(3.2)
мұндағы, Vi-1, Vi – сәйкесінше i-1 және i-ші кезеңдегі салыстырмалы
бағада ақшалай нысандағы тауар өндірісінің көлемі;
V0 – салыстыруға алынған кезеңдегі тауар өндірісінің көлемі.
Алынған көрсеткіштердің негізінде орташа геометриялық (Торг) өлшем
бойынша аталған көрсеткіштердің өсуі () мен өсімінің () орташа
жылдық қарқындарын есептеуге болады.
(3.3)
(3.4)
3.1-мысал: Төмендегі 4-ші кестеде берілген өнімді өндіру мен өткізудің өсу
қарқынына талдау жасаймыз.
Кесте 4 – 2007-2010 жж. салыстырмалы бағадағы өнімді өндіру мен өткізу
қарқынын талдау
Өндіріс Өсу қарқыны, % Сату көлемі,Өсу қарқыны, %
көлемі, млн теңге
млн теңге
базистік тізбекті базистік тізбекті
20050 100,0 100,0 49,5 100,0 100,0
7
20052,4 52,6
8
20055,8 54,3
9
20154,1 53,5
0
Сонымен үш жыл ішінде тізбекті өсу қарқынының негізінде өндіріс пен
өткізу көлемі де бірдей 3,9 пайызға өскен.
Есепті кезеңдегі (ай, тоқсан, жыл) өнімді өндіру мен өткізу жоспарының
орындалуын бағалау төмендегі 5-кестеде келтірілген әдіс бойынша
жүргізіледі.
3.2-мысал: Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын бағалаймыз.
Өнім өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау
Жоспарланған бағадағы өнім Жоспарланған бағадағы өнім өткізу
Бұйым өндіру көлемі, млн.теңге көлемі, млн.теңге
жоспар нақты +,-
Жоспар Нақты
Ж Н (НЖ)*100 Егер Ж Н болса, онда Н
Егер Н Ж болса, онда Ж
А 1 000 950 95 950
Ә 600 630 105 600
Б 700 790 112,86 700
Барлығы 2 300 2 370 103,04 2 250
Кестеде көрсетілген мәліметтерге қарап мынадай түйін жасауға болады: ең
аз пайыз әдісі бойынша өнім ассортиментіне қарай жоспар 95 пайызға
орындалған (мұнда өнімнің жекелеген түрлерінің өндірілу жоспарының ең аз
орындалған пайызы алынады). Ал бұйымдар атауының жалпы тізіміндегі
орындалған өнім өндіру жоспарының үлес салмағы бойынша жоспар шамамен 60
пайызға орындалған.
Енді өнім ассортименті бойынша жоспардың орындалу коэффициентін есептеу
үшін ассортимент бойынша жоспардың орындалуында есепке алынған нақты
өндіріс көлемін жалпы жоспарлы өндіріс көлеміне бөлеміз:
(3.5)
Демек өнім ассортименті бойынша жоспар 97,82 пайызға орындалған.
Сонымен қатар жекелеген өнім түрлері үлесінің абсолютті ауытқуларын
анықтап, есепті кезеңдегі өнім ассортиментінің құрылымын өткен кезеңдердегі
ассортимент құрылымымен салыстыру қажет. Өнім ассортиментінің құрылымын
талдау соңғы жылдардағы өнім ассортиментіндегі құрылымдық ілгерілеулерді
анықтауға мүмкіндік береді. Ассортимент құрылымының өзгерісі кәсіпорынның
шаруашылық қызметінің барлық көрсеткіштеріне, атап айтсақ өнімді өндіру мен
өткізу көлеміне, материал сыйымдылығына, өзіндік құнға, пайда мен
рентабельділік деңгейіне әсер етеді. Өндірілетін өнім ассортименті
құрылымының әсерін тізбекті алмастыру әдісімен есептеуге болады.
Сондай-ақ өнім ассортиментінің құрылымын талдау үшін АВС-талдау әдісі
кеңінен қолданылады. ABC-талдау – бұл кәсіпорынның ресурстарын
маңыздылығына қарай дәрежесі бойынша жіктеуге мүмкіндік беретін әдіс.
АВС-талдау әдісін жүргізудің негізгі кезеңдеріне мыналар жатады:
1. Талдау жүргізу үшін көрсеткіштерді таңдау. мұнда өнімді өткізу көлемі,
пайда, шығындар сомасы және т.б. көрсеткіштер алынады.
2. Таңдап алынған көрсеткішті өнімнің әрбір атауы бойынша есептеу.
3. Көрсеткіштің жалпы сомасын есептеп шығару. Көрсеткіштің жалпы сомасы
100 пайыз деп алынады.
4. Өнімнің әрбір атауы үшін жалпы сомадағы (пайыздағы) оның көрсеткішінің
салыстырмалы үлесі анықталады. Барлық салыстырмалы үлестер сомасы 100
пайызға тең болады.
5. Тауарлар үлестеріне қарай азаю тәртібімен сараланады.
6. Сараланған қатардағы тауарлардың салыстырмалы үлестері сараланған
қатардағы бірінші тауардан бастап өсу нәтижесі бойынша қосылады.
7. Тауарларды А, В және С топтары бойынша бөлу. 75% үлес сомасын құрайтын
барлық тауарлар А тобына жатады. Егер тауарлар үлесі 75-95% аралығын
құраса, онда В тобына жатады. Ал бұл топтарға жатпайтын барлық
тауарлар С тобын құрайды.
8. Өнім ассортиментін оңтайлы етіп құруға және оларға өзгерістер енгізуге
ұсыныстар жасау. А тобының тауарларын ассортиментте сақтап қалу қажет,
өйткені олардың таңдап алынған көрсеткішті қалыптастыруда маңызы өте
зор. В тобының тауарларын басқа көрсеткіштер бойынша талдауға ұсыныс
жасалады. Ал С тобының тауарларын ассортменттен алып тастау жағдайы
қарастырылады.
АВС-талдау әдісін қолдану үдерісін мысалмен қарастырамыз.
3.4-мысал:
АВС-талдау әдісін жүргізу үшін қажетті мәліметтер
Бұйым нөмірі Өткізу көлемі, Үлесі, % Тауардың реттік
млн. теңге нөмірі
1 200 12,7 4
2 50 3,2 7
3 290 18,4 3
4 450 28,6 1
5 80 5,1 5
6 60 3,8 6
7 400 25,4 2
8 45 2,8 8
Барлығы 1575 100
Енді тауарларды А, В және С топтарына жіктейміз.
АВС-талдаудың нәтижелері
Тауар дәрежесі Үлесі, % Тауардың Жалпы сомалық Топ
атауы үлесі, %
1 28,6 4 28,6 А тобы
2 25,4 7 54
3 18,4 3 72,4
4 12,7 1 85,1 В тобы
5 5,1 5 90,2
6 3,8 6 94
7 3,2 2 97,2 С тобы
А тобына жататын тауардың 4,7,3 атаулары өнімді өткізудің жалпы
көлеміне елеулі үлес қосады. Оларды ассортиментте сақтау қажет. Ал В
тобындағы тауардың 1,5,6 атаулары өнімді өткізу көлеміне айтарлықтай үлес
қоспайды, бірақ бұл тауарларды пайда тұрғысынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік Университеті
Экономика, құқық және гуманитарлық ғылымдар факультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Экономикалық талдау пәні
СӨЖ №2
Тақырыбы: Өнімді өндіру мен өткізуді талдау.
Орындаған: Жумагулова Гаухар
УА-205
Тексерген: Искакова М.С.
Семей 2015 жыл
Мазмұны:
1. Өнім өндіру мен өткізу көлемін талдаудың қажеттілігі, міндеттері және
ақпарат көздері.
2. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау.
3. Өнімнің ассортименті мен құрылымын талдау.
4. Кәсіпорын жұмысының бірқалыптылығын талдау.
5. Өндірілген өнімнің сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін талдау.
6. Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Өнім өндіру мен өткізу көлемін талдаудың қажеттілігі, міндеттері және
ақпарат көздері.
Қазіргі кезде әрбір кәсіпорын шаруашылық қызметін өз бетімен жоспарлап,
өндіретін өніміне (қызмет, жұмыс) нарықтағы сұранысты зерттеудің негізінде
өзінің даму болашағын анықтай алады.
Егер жоспарлы экономика жағдайында бірінші орынға өндірістік
көрсеткіштер қойылса, ал нарық жағдайында өнімді өткізу көлемі өндірістік
бағдарламаны жасаудың негізі болып табылады. Кез келген кәсіпорын өз
қызметінде тұтынушылардың мүдделері мен өндірілетін өнімнің сапасына қоятын
талаптарын басты назарда ұстауы тиіс. Кәсіпорын өнімін нарықта нақты өткізе
алатындай көлемде ғана өндіруі қажет.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемі – бұл кәсіпорын қызметін сипаттайтын
негізгі көрсеткіштер және оларды талдау кәсіпорынның өндіріс пен өткізу
көлемін жоспарлаудағы қызметін бағалауда маңызы зор.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемінің өсу қарқыны, оның сапасының жақсаруы
кәсіпорынның қаржылық нәтижелеріне, яғни табыс пен шығынның мөлшеріне,
рентабельділік деңгейіне тікелей әсер етеді. Сондықтан әрбір өнеркәсіптік
кәсіпорынның жұмысы өнімді өндіру мен өткізу көрсеткіштерін зерттеуден
басталады. Кәсіпорын қызметі көрсеткіштерінің серпінін бағалау үшін
өндірістік бағдарламаны жасауда және талдауда бастапқы өлшемдердің өзгеру
индекстері (өсу қарқындары) және бастапқы өлшемдердің абсолютті өсімдері
қолданылады. Өндірісті жоспарлауда жылдық көлем өнім өндіру мен тұтас
кәсіпорын қызметінің бір қалыптылығын қамтамасыз ету үшін тоқсандарға
бөлінеді.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемін талдаудың негізгі міндеттері:
1) Өнімді өндіру мен өткізу серпіні мен жоспарының орындалу деңгейін
бағалау;
2) Осы көрсеткіштер мөлшерінің өзгерісіне факторлардың әсерін анықтау;
3) Өнімді өндіру мен өткізу көлемін арттыратын ішкі шаруашылық резерв
қорларын ашу;
4) Көрсетілген резервтерді жүзеге асыру шараларын жасау.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемі заттай, шартты-заттай, еңбек және
ақшалай (құндық) өлшемдерде болады. Өнім өндірудің жалпылама көрсеткіштері
құндық бағалаудың (ағымдағы және салыстырмалы бағаларда) көмегімен
анықталса, ал өнімді өткізу көлемі тауарды сатып алушыларға тиеп жіберу
немесе оның ақысын төлеуімен анықталады.
Өнімді өндіру мен өткізу көлемінің заттай көрсеткіштері біртекті
тауарды жекелеген түрлері мен топтары бойынша талдауда қолданылады. Ал
шартты-заттай көрсеткіштер ақшалай өлшемдер сияқты өнім өндіру көлемін
жалпылама сипаттау үшін қолданылады. Мысалы, мың шартты банкі, шартты
жөндеулер саны, т.с.с.
Нормативті еңбек шығындары көп номенклатуралы өнім өндірісінде, яғни
заттай және шартты-заттай өлшемдерді пайдалану мүмкін болмаған жағдайда
өндірілген өнім көлемін жалпылама сипаттау үшін қолданылады.
Өнім өндіру көлемі тауарлы және жалпы өнім көлемі көрсеткіштерімен
көрсетіледі. Тауарлы өнім – барлық өндірілген тауарлардың (қызметтер) құны.
Ал жалпы өнімге барлық өндірілген тауарлардың (қызметтер) құнымен қоса
аяқталмаған өндіріс жатады.
Өнімді өткізу көлемі мына екі әдіспен анықталады:
– тиеп жіберілген тауарлардың, орындалған жұмыстар мен көрсетілген
қызметтердің құны;
– ақысы төленген тауарлардың, қызметтер мен жұмыстардың құны.
Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі жөніндегі барлық ақпараттар жиыны
экономикалық талдаудың ақпараттық базасын құрайды. Кәсіпорынның өнім өндіру
мен өткізу көлемін талдаудың есептік және есептен тыс ақпарат көздеріне
мыналар жатады:
– Баланс, пайда және зиян туралы есеп, ақша қаражаттарының қозғалысы
туралы есеп беру мәліметтері;
– Бизнес-жоспар, өндірістік бағдарлама, өндіру кестесі;
– Соңғы бірнеше жылдағы өнім шығару есебі;
– Бас кітап, №11 журнал ордер;
– Өнімді шығаруға ұсынылатын құжат (накладная), сапа сертификаты, өнім
ақауының актісі және т.б.
2. Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау
Өнім өндіру мен өткізу көлемін талдау оның серпінін, өсуі мен өсімінің
базистік және тізбекті қарқындарын есептеуден басталады. Талдау барысында
нақты орындалған көрсеткіштер мәні жоспарлы, яғни өткен кезең
көрсеткіштерімен салыстырылады. Сөйтіп жоспардың пайыздық орындалу деңгейі,
жоспарлы мәнінен немесе базистік кезең көрсеткіштерінен абсолютті және
салыстырмалы ауытқулары есептеледі.
Базистік өсу қарқыны базистік кезеңге қатысты анықталады:
(3.1)
Ал тізбекті өсу қарқыны өткен кезеңмен анықталады:
(3.2)
мұндағы, Vi-1, Vi – сәйкесінше i-1 және i-ші кезеңдегі салыстырмалы
бағада ақшалай нысандағы тауар өндірісінің көлемі;
V0 – салыстыруға алынған кезеңдегі тауар өндірісінің көлемі.
Алынған көрсеткіштердің негізінде орташа геометриялық (Торг) өлшем
бойынша аталған көрсеткіштердің өсуі () мен өсімінің () орташа
жылдық қарқындарын есептеуге болады.
(3.3)
(3.4)
3.1-мысал: Төмендегі 4-ші кестеде берілген өнімді өндіру мен өткізудің өсу
қарқынына талдау жасаймыз.
Кесте 4 – 2007-2010 жж. салыстырмалы бағадағы өнімді өндіру мен өткізу
қарқынын талдау
Өндіріс Өсу қарқыны, % Сату көлемі,Өсу қарқыны, %
көлемі, млн теңге
млн теңге
базистік тізбекті базистік тізбекті
20050 100,0 100,0 49,5 100,0 100,0
7
20052,4 52,6
8
20055,8 54,3
9
20154,1 53,5
0
Сонымен үш жыл ішінде тізбекті өсу қарқынының негізінде өндіріс пен
өткізу көлемі де бірдей 3,9 пайызға өскен.
Есепті кезеңдегі (ай, тоқсан, жыл) өнімді өндіру мен өткізу жоспарының
орындалуын бағалау төмендегі 5-кестеде келтірілген әдіс бойынша
жүргізіледі.
3.2-мысал: Өнімді өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын бағалаймыз.
Өнім өндіру мен өткізу жоспарының орындалуын талдау
Жоспарланған бағадағы өнім Жоспарланған бағадағы өнім өткізу
Бұйым өндіру көлемі, млн.теңге көлемі, млн.теңге
жоспар нақты +,-
Жоспар Нақты
Ж Н (НЖ)*100 Егер Ж Н болса, онда Н
Егер Н Ж болса, онда Ж
А 1 000 950 95 950
Ә 600 630 105 600
Б 700 790 112,86 700
Барлығы 2 300 2 370 103,04 2 250
Кестеде көрсетілген мәліметтерге қарап мынадай түйін жасауға болады: ең
аз пайыз әдісі бойынша өнім ассортиментіне қарай жоспар 95 пайызға
орындалған (мұнда өнімнің жекелеген түрлерінің өндірілу жоспарының ең аз
орындалған пайызы алынады). Ал бұйымдар атауының жалпы тізіміндегі
орындалған өнім өндіру жоспарының үлес салмағы бойынша жоспар шамамен 60
пайызға орындалған.
Енді өнім ассортименті бойынша жоспардың орындалу коэффициентін есептеу
үшін ассортимент бойынша жоспардың орындалуында есепке алынған нақты
өндіріс көлемін жалпы жоспарлы өндіріс көлеміне бөлеміз:
(3.5)
Демек өнім ассортименті бойынша жоспар 97,82 пайызға орындалған.
Сонымен қатар жекелеген өнім түрлері үлесінің абсолютті ауытқуларын
анықтап, есепті кезеңдегі өнім ассортиментінің құрылымын өткен кезеңдердегі
ассортимент құрылымымен салыстыру қажет. Өнім ассортиментінің құрылымын
талдау соңғы жылдардағы өнім ассортиментіндегі құрылымдық ілгерілеулерді
анықтауға мүмкіндік береді. Ассортимент құрылымының өзгерісі кәсіпорынның
шаруашылық қызметінің барлық көрсеткіштеріне, атап айтсақ өнімді өндіру мен
өткізу көлеміне, материал сыйымдылығына, өзіндік құнға, пайда мен
рентабельділік деңгейіне әсер етеді. Өндірілетін өнім ассортименті
құрылымының әсерін тізбекті алмастыру әдісімен есептеуге болады.
Сондай-ақ өнім ассортиментінің құрылымын талдау үшін АВС-талдау әдісі
кеңінен қолданылады. ABC-талдау – бұл кәсіпорынның ресурстарын
маңыздылығына қарай дәрежесі бойынша жіктеуге мүмкіндік беретін әдіс.
АВС-талдау әдісін жүргізудің негізгі кезеңдеріне мыналар жатады:
1. Талдау жүргізу үшін көрсеткіштерді таңдау. мұнда өнімді өткізу көлемі,
пайда, шығындар сомасы және т.б. көрсеткіштер алынады.
2. Таңдап алынған көрсеткішті өнімнің әрбір атауы бойынша есептеу.
3. Көрсеткіштің жалпы сомасын есептеп шығару. Көрсеткіштің жалпы сомасы
100 пайыз деп алынады.
4. Өнімнің әрбір атауы үшін жалпы сомадағы (пайыздағы) оның көрсеткішінің
салыстырмалы үлесі анықталады. Барлық салыстырмалы үлестер сомасы 100
пайызға тең болады.
5. Тауарлар үлестеріне қарай азаю тәртібімен сараланады.
6. Сараланған қатардағы тауарлардың салыстырмалы үлестері сараланған
қатардағы бірінші тауардан бастап өсу нәтижесі бойынша қосылады.
7. Тауарларды А, В және С топтары бойынша бөлу. 75% үлес сомасын құрайтын
барлық тауарлар А тобына жатады. Егер тауарлар үлесі 75-95% аралығын
құраса, онда В тобына жатады. Ал бұл топтарға жатпайтын барлық
тауарлар С тобын құрайды.
8. Өнім ассортиментін оңтайлы етіп құруға және оларға өзгерістер енгізуге
ұсыныстар жасау. А тобының тауарларын ассортиментте сақтап қалу қажет,
өйткені олардың таңдап алынған көрсеткішті қалыптастыруда маңызы өте
зор. В тобының тауарларын басқа көрсеткіштер бойынша талдауға ұсыныс
жасалады. Ал С тобының тауарларын ассортменттен алып тастау жағдайы
қарастырылады.
АВС-талдау әдісін қолдану үдерісін мысалмен қарастырамыз.
3.4-мысал:
АВС-талдау әдісін жүргізу үшін қажетті мәліметтер
Бұйым нөмірі Өткізу көлемі, Үлесі, % Тауардың реттік
млн. теңге нөмірі
1 200 12,7 4
2 50 3,2 7
3 290 18,4 3
4 450 28,6 1
5 80 5,1 5
6 60 3,8 6
7 400 25,4 2
8 45 2,8 8
Барлығы 1575 100
Енді тауарларды А, В және С топтарына жіктейміз.
АВС-талдаудың нәтижелері
Тауар дәрежесі Үлесі, % Тауардың Жалпы сомалық Топ
атауы үлесі, %
1 28,6 4 28,6 А тобы
2 25,4 7 54
3 18,4 3 72,4
4 12,7 1 85,1 В тобы
5 5,1 5 90,2
6 3,8 6 94
7 3,2 2 97,2 С тобы
А тобына жататын тауардың 4,7,3 атаулары өнімді өткізудің жалпы
көлеміне елеулі үлес қосады. Оларды ассортиментте сақтау қажет. Ал В
тобындағы тауардың 1,5,6 атаулары өнімді өткізу көлеміне айтарлықтай үлес
қоспайды, бірақ бұл тауарларды пайда тұрғысынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz