Вирустар туралы
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың зертханалық жағдайда өсіру ерекшелігі
2.2Зертханалық жануарларға вирусты жұқтыру әдістері
2.3 Вирустардың генетикасы
2.4 Вирустардың нәсілдік қасиеттері және олардың өзгергіштігі
2.5 Гендік инженериялық жұмыстар
III.Қорытынды бөлім
IV.Қолданылған әдебиеттер тізімі
II.Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың зертханалық жағдайда өсіру ерекшелігі
2.2Зертханалық жануарларға вирусты жұқтыру әдістері
2.3 Вирустардың генетикасы
2.4 Вирустардың нәсілдік қасиеттері және олардың өзгергіштігі
2.5 Гендік инженериялық жұмыстар
III.Қорытынды бөлім
IV.Қолданылған әдебиеттер тізімі
Вирустарды қолдан өсіріп, көбейту дегеніміз оларды жасанды жағдайларда: жануарлар орагнизмінде, тауық эмбриондарында жөне организмнен бөлек өсетін клеткаларда өсіріп, көбейту деген сөз.
Вирустар тек клетка ішінде ғана өсетін паразиттер. Себебі олар тірі торша ішінде тіршілік етеді. Клеткасыз жерде вирустар өспейді. Вирустарды зертханалық жағдайларда қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналган клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайында әйкес болуы қажет. Сонда гана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
Вирустарды қолдан өсіріп көбейту неге қажет?
Дұрыс балау қою үшін: сырқаттанған адамдардан, ауырған немесе өлген малдан вирусты бөліп алады.
Зертханалық зерттеулер үшін:
а) вирустардың қасиеттерін зерттеу үшін;
б)диагностикумдар даярлау үшін;
в)вакциналар даярлау үшін.
Қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналған клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайына сәйкес болуы қажет. Сонда ғана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
Вирустар тек клетка ішінде ғана өсетін паразиттер. Себебі олар тірі торша ішінде тіршілік етеді. Клеткасыз жерде вирустар өспейді. Вирустарды зертханалық жағдайларда қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналган клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайында әйкес болуы қажет. Сонда гана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
Вирустарды қолдан өсіріп көбейту неге қажет?
Дұрыс балау қою үшін: сырқаттанған адамдардан, ауырған немесе өлген малдан вирусты бөліп алады.
Зертханалық зерттеулер үшін:
а) вирустардың қасиеттерін зерттеу үшін;
б)диагностикумдар даярлау үшін;
в)вакциналар даярлау үшін.
Қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналған клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайына сәйкес болуы қажет. Сонда ғана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
1. 1. Мырзабекова Ш.Б. Ветеринариялық вирусология. Алматы ,2004
2. Сайдулдин Т.С Ветеринариялық індеттану,1-2 кітап.Алматы,1999
3. Булашев А Иммунология, Астана,2002
2. Сайдулдин Т.С Ветеринариялық індеттану,1-2 кітап.Алматы,1999
3. Булашев А Иммунология, Астана,2002
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
Тақырыбы : 1. Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы
2. Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі. Мутация түрлері. Гендік инженерия.
Орындаған:Серікбеков Ғ
Тексерген: Омарбеков Е.О.
Семей 2015.
Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың зертханалық жағдайда өсіру ерекшелігі
2.2 Зертханалық жануарларға вирусты жұқтыру әдістері
2.3 Вирустардың генетикасы
2.4 Вирустардың нәсілдік қасиеттері және олардың өзгергіштігі
2.5 Гендік инженериялық жұмыстар
III.Қорытынды бөлім
IV.Қолданылған әдебиеттер тізімі
ВИРУСТАРДЫ ҚОЛДАН ӨСІРУ
Вирустарды қолдан өсіріп, көбейту дегеніміз оларды жасанды жағдайларда: жануарлар орагнизмінде, тауық эмбриондарында жөне организмнен бөлек өсетін клеткаларда өсіріп, көбейту деген сөз.
Вирустар тек клетка ішінде ғана өсетін паразиттер. Себебі олар тірі торша ішінде тіршілік етеді. Клеткасыз жерде вирустар өспейді. Вирустарды зертханалық жағдайларда қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналган клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайында әйкес болуы қажет. Сонда гана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
Вирустарды қолдан өсіріп көбейту неге қажет?
Дұрыс балау қою үшін: сырқаттанған адамдардан, ауырған немесе өлген малдан вирусты бөліп алады.
Зертханалық зерттеулер үшін:
а) вирустардың қасиеттерін зерттеу үшін;
б)диагностикумдар даярлау үшін;
в)вакциналар даярлау үшін.
Қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналған клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайына сәйкес болуы қажет. Сонда ғана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
Вирустарды қолдан өсіріп көбейту неге қажет?
Дұрыс балау қою үшін: сырқаттанған адамдардан, ауырған немесе өлген малдан вирусты бөліп алады.
Зертханалық зерттеулер үшін:
а) вирустардың қасиеттерін зерттеу үшін;
б) диагностикумдар даярлау үшін;
в) вакциналар даярлау үшін.
Ең алғаш рет вирустарды қолдан өсіруге талпыныс 1879 жылдан бастау алады. Гальтье деген ғалым құтырық вирусын қоян организмінде өсірді. Содан кейін 1919 жылы Левенштейн герпесвирусты қоян организміне жұқтырғанын хабарлады. Ал 1925 жылдан бастап вирустарды көбейту үшін организмнен бөлек өсетін клеткалар қолданылатын болады. 1931 жылдан соң осы мақсат үшін тауық эмбриондары қолданыла бастады.
Қазіргі кезде вирустарды көбейту үшін: зертханалық жануарлар, тауық эмбриондары, клетка өсінділері қолданылады.
Зертхана жануарлары дегеніміз тәжірибе жасауға арнайы питомниктерде немесе зертханаларда өсірілетін әртүрлі ұсақ малдар. Олар жұқпалы ауруларға балау қою, неше түрлі патологиялық жағдайларды, оған қарсы қолданатын дәрілерді, диагностикалық сарысуларды, вакциналарды тексеру үшін және клетка өсіндісін алу үшін керек. Биологиялық тәжірибе жасауға 250 түрлі жан-жануарлар қолданылады.
Зертхана жануарларын омыртқалы және омыртқасыздарға бөледі. Омыртқалылар тобы ежелден қолданылып келеді. Алғашқы кезде тәжірибе үй малдарына жасалынған. Ақ тышқан, егеуқұйрық, теңіз шошқалары, тіпті IV ғасырда белгілі екен. Бірақ зертханалық мал деген ұғым XIX ғасырда ғана бекіген.
Вирусология тәжірибесінде көбірек пайдаланатын жануарлар: ақ тышқандар, егеуқұйрықтар, теңіз шошқалары, қояндар, атжалмандар, иттер, маймылдар, балапандар. Қолданылатын мал әр вирусқа сай тандалады. Әр малдың өмір жасы өзгеше болады. Ақ тышқандар 1,5-2 жыл, көртышқандар 2-2,5 жыл, теңіз шошқалар 6-8 жыл, қояңдар 4-9 жыл өмір сүреді.
Жануарларды күту. Зертханалық жануарлар виварийда күтіледі. Виварийде мал тұратын, ыдыс жуатын, азық әзірлейтін, қызметкерлер отыратын бөлмелер және қойма болады. Мал тұратын бөлмелер жарық, іші де, ауасы да өте таза, қабырғалары мен едендері жеңіл дезинфекцияланатын жағдайда болулары керек. Әртүрлі вирустармен жұқтырылған малдар бөлек бөлмелерде ұсталады. Су мен жем беретін ыдыстар күнде 3% хлорамин ертіндісімен тазаланып, сумен жуылып отыруы қажет. Бөлмелерді 1% ащы натриймен жуады.
Виварийде мал ұстау үшін барлық зоогигиена ережелерін орындау қажет: әр бөлмеде термометр, гигрометр болады. Виварийдағы ұсақ малдар темір торларда немесе шыны сауыттарда ұсталады.
Зертханалық жануарларды жемдеу. Әрбір түрлі малға тиісті бір күндік норма жасалады. Онда белок, көмірсулар, витамин және микроэлементтердің мөлшері есептелінеді. Кейінгі кезде күрделі (сбалансированные) жемдер қолданылып жүр. Олар таблетка тәрізді, мөлшерлеуге де өте ыңғайлы және арзан.
Вирусологиялық зерттеулерде бір еске алатын жағдай - тәжірибе малдарының жасырын вирус сақтай алатындығын ескеру, өйткені оларды арнайы вируспен әдейі зақымдағанда жасырын вирустар қозып кетуі мүмкін. Тіпті қарама-қарсы иммунитеттің әсерінен серологиялық зерттеулерде қателіктер кетуі ықтимал. Осыған орай кейбір зерттеулерде гнотобиоттар пайдаланған жөн. Гнотобиот деген микробсыз таза (стерильді), вирустарға өте сезімтал зертханалық жануарлар. Оларды ешқандай микробсыз, стерильді бөлмелерде өсіреді, сонда күтеді. Ауа, су, жем -- бәрі түгелдей стерильды болуы керек. Гнотобиоттар арасында аса құндылары - организмінде патогендік микробтар жоқтары. Кейбір елдерде олардан асыл тұқымды жұқпалы ауру қоздырушылары жоқ мал фермалары ұйымдастырылған.
Сондықтан жануарларды ең алдымен топ-топқа бөледі. Оларды дұрыстап таңдау -- вирустарды табысты зерттеудің бір үлкен кепілі. Ауру жұқтыру үшін алатын жануарлардың саны жұп болуы керек. Бұлай ету вирустың тәжірибеге алынған жануарлардың 50% ауырту (ИД50) немесе өлтіру (ЛД,„) мөлшерлерін (дозаларын) анықтау үшін өте қажет.
Жануарларға ауру жұқтыру әдістері. Зертханалық жануарларға ауру жұқтыру жолдары көп. Оларды тандау вирустың түрі және оның қай мүшені зақымдауға икемді екендігімен байланысты. Жануарларға вирусты егу алдында тексергелі отырған материал сақтау үшін қосқан консерванттардан ажыратады (ерітеді, жуады), сосын оны қайшымен кеседі, кварц құмын салған түйгішке салып езеді. Үгіндіден 10% езінді (Хэнкс ерітіндісінде) жасайды, оны 15-20 минут центрифугалайды (1500-3000 айн.минут). Тұнба үстіндегі сұйықты стерильді ыдысқа сорып алады да, басқа микробтардан тазарту үшін бактериалды сүзгіштерден өткізеді, не пенициллин, стрепомицин, нистатин сияқты антибиотиктер қосады.
Жұқтыру әдісіне орай малға наркоз беріледі, ол үшін малды арнайы қақпақтың астына отырғызады, оның ішінде эфир не хлороформға малған мақта салады. Біраздан соң мал ұқтайды. егіл
Жұқтыру жолдары:
1. Ауыз арқылы (рег оз). Бұл үшін материалды күнделікті жемге немесе ішетін суға қосады. Өңеш арқылы асқазанға өткізетін резинка зондымен де беруге болады.
2. Танау арқылы. Наркоз әсерінен ұйықтап жатқан малдың танауына материалды ептеп тамызады. Бұл әдіспен істегенде сақтық үшін маска және көзілдірік кию керек.
3. Жүрекке егу. Наркоз алған зертханалық жануарларды шалқасынан жатқызып байлайды, тауықты бүйіріне жатқызады, ал теңіз шошқасына екінші қабырға аралығында, төс сүйегінің шетінен 2 мм -- дей жерде; қоянға үшінші қабырға аралығы мен төс сүйегінің етек жағында. Инені денеге тік перпендикуляр жасай жүрек соғуы сезілгенше және иненің ұңғыласынан қан көрінгенше сұғады. Сосын ақырындап вирусты енгізеді.
4. Венаға егу. Тышқанға және егеуқұйрыққа алдын ала жылы суға малынған құйрық венасына; қоянға -- құлақ венасына; тауыққа -- қанат венасына; теңіз шошқасына жүрекке егеді. Вирусты жұқтыру алдында егетін жердің жүнін қырқып, йодпен немесе спиртпен сүртеді. Тамырды білеулендіріп қанға толтыру үшін, оны қолмен қысады. Инені тамыр бойымен, қан ағымымен салады.
5. Миға егу. Инені құлақпен көз үңірінің арасынан сұғады. Алдымен сол жердің жүнін қырқады да, орнын спиртпен тазартады, инені 2 мм-дей сұғады (тышқандарға), материалды ақырын аздап-аздап егеді. Егілген жерге спирт не йод жағады.
6. Құрсақ қуысына егу. Малды артқы аяғынан, басын төмен қаратып мықтап ұстайды. Бұл жағдайда ішек-қарын көкірекке қарай түседі де, инеге орын босап, ішек-қарынды жарақаттау қатері азаяды. Инені шап тұсынан салады.
Вирус егілген малдарды күнде бақылап отырады. Егудің нәтижесінде жануарлар әртүрлі жағдайға ұшырайды: не өледі, не ауырып жазылады. Осыған орай оларды әртүрлі жолдармен зерттейді. Егер мал өлсе, онда таза вирусты оның денесінен бөліп алу керек, немесе оны, не оның антигенін микроскоп арқылы іздеу керек. Егер мал ауырып жазылса, одан не вирустың өзін іздеу керек, немесе қан сарысуынан серологиялық реакциялар арқылы вирусқа қарсы пайда болған антиденелерді іздеу керек. Балау қою үшін зертханалық жануарларды қолданудың мынадай кемшіліктері бар: олар зерттеуге дейін өздері ауырып жүруі мүмкін, бұл алынатын деректерді өзгертіп жібереді. Ал гнотобиоттар қымбат және табылмайды. Тағы бір жағдай -- зертханалық жануарларға егілген вирусты, тағы да басқа әдістерді қолданып бөліп алу керек. Бұл жұмысты көбейтеді, қиындатады.
Вирустарды осы жануарларда өсіру үшін мынадай жағдайларды ескеру керек:
а) Жануарлар түрі. Мысалы, теңіз шошқасында аусыл, құтырық ауруларының вирустарын өсіреді; ал ақ тышқандарда -- тұмау вирусын, құс обасының вирусын, маймылдарда -- бауыр ауруының, полиомиелит ауруының вирустарын өсіреді.
б)Зертханалық жануарлардың жас мөлшерін де ескеру қажет. Себебі вирустардың көпшілігі тек жас төлдің денесінде жақсы өседі. Мысалы: көзін ашпаған тышқан балаларының организмінде Коксаки вирустары жақсы өседі.
в)Вирустарды көбейтудің жақсы нәтижесі олардың организмге кіру жолдарына да байланысты. Себебі вирустар өзі көбейетін клеткаларға енсе ғана жақсы өседі. Мысалы, нерв жүйелерін зақымдайтын вирустарды миға тікелей енгізген жөн, ал тыныс жолдарын зақымдайтын вирустарды танауға жұқтыру қажет. Дерматропты вирустарды көз жанары клеткаларына жарақаттап енгізу керек.
г)Әсіресе, өте қажет, нәрсе -- зертханалық жануарлардың біркелкі болғаны жөн.
Сол кезде ғана зерттеу нәтижесі шындыққа сай болады. Ол үшін генетикалық біркелкі жануарлар түрін алу қажет.
Вирустарды қолдан өсіру үшін тауық эмбриондары қолданылады. 1931 жылы Вудрафф пен 3.Гудпасчер құс шешегінің вирусын тауық эмбриоңдарында өсіруге болатынын айтты. Ол үшін тауықтың ұрықтанған -- жұмыртқасын қолданған жөн. Бұл әдісті бертін келе Беверидж бен Бернет (1946 ж.) жетілдірді. Осы жылдары ашылған вирустардың бәрін өсіру үшін эмбрионның аллантоис, амнион, хорион клеткалары қолданылды.
ВИРУСТАР ГЕНЕТИКАСЫ
Генетика -- организмдердің тұқым және өзгеру заңдарын зерттейтін ғылым. Ол биологияның өте қызықты және маңызды бөлігі. Мұнда биохимиктердің, биофизиктердің, вирусологтардың, генетиктердің, цитологтардың т. б. мамандардың тұжырымдары түйіскен.
Генетиканың ең үлкен мақсаты -- түрдің пайда болуы мен тірі жандар эволюциясының зандарын, яғни өмірдің негізгі заңдарын ашу.
Осыған орай айта кететін бір жағдай, генетика ашқан көп жаңалықтарында вирусологияның үлесі мол. Өйткені вирустар өте ыңғайлы модель. Бұл үлестердің ең үлкені -- генетикалық кодты шешу жолдары. Вирус генетикасын танудың практикалық мәні де зор. Ол тірі вакцина жасайтын штамдар, арнайы антигендер алу.
Көп жылдар бойы генетикалық материал белоктан тұрады деп саналатын. Тек 50-ші жылдардың соңында ғана бактериялар мен вирустардың тұқым қуалаушылық қасиеті нуклеин қышқылында екені анықталды. Бактериялардың бір-біріне тұқым қуалау қасиетін нуклеин қышқылы арқылы бере алатындығын алғаш рет 1944 жылы Эйвери, Мак-Леодом және Мак-Карти көрсеткен. Дегенмен олардан бұрын 1928 жылы Гриффиттс өлі бактериялардан алынған заттар тірі бактерияның қасиеттерін өзгерте алатындығын байқаған болатын.
Нуклеин қышқылдарының бұл қасиеттерін алғаш ғылыми зерттегендер Херши мен Чейз. Олар Е.соІі клеткасында Т2 фагінің өсуін толық тексерген. Клеткаға енген ДНҚ бактериофагтың көбеюіне себеп болатыньш анықтаған. Содан соң вирустың нуклеин қышқылының індет туғыза алатындығы дәлелденген.
Нуклеин қышкылының тұқым қуалау материалдарының негізгі екендігінің тағы бір дәлелі -- генетикалық кодтың ашылуы болды.
1961 жылы Ф. Крик пен оның қызметтестері генетикалық кодтың негізі триплет, яғни үш ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
БӨЖ
Тақырыбы : 1. Вирустарды лабораториялық жағдайда өсіру ерекшеліктері, торша өсінділерін алу және олардың классификациясы
2. Вирустардың нәсілдік қасиеттері, олардың өзгергіштігі. Мутация түрлері. Гендік инженерия.
Орындаған:Серікбеков Ғ
Тексерген: Омарбеков Е.О.
Семей 2015.
Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың зертханалық жағдайда өсіру ерекшелігі
2.2 Зертханалық жануарларға вирусты жұқтыру әдістері
2.3 Вирустардың генетикасы
2.4 Вирустардың нәсілдік қасиеттері және олардың өзгергіштігі
2.5 Гендік инженериялық жұмыстар
III.Қорытынды бөлім
IV.Қолданылған әдебиеттер тізімі
ВИРУСТАРДЫ ҚОЛДАН ӨСІРУ
Вирустарды қолдан өсіріп, көбейту дегеніміз оларды жасанды жағдайларда: жануарлар орагнизмінде, тауық эмбриондарында жөне организмнен бөлек өсетін клеткаларда өсіріп, көбейту деген сөз.
Вирустар тек клетка ішінде ғана өсетін паразиттер. Себебі олар тірі торша ішінде тіршілік етеді. Клеткасыз жерде вирустар өспейді. Вирустарды зертханалық жағдайларда қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналган клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайында әйкес болуы қажет. Сонда гана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
Вирустарды қолдан өсіріп көбейту неге қажет?
Дұрыс балау қою үшін: сырқаттанған адамдардан, ауырған немесе өлген малдан вирусты бөліп алады.
Зертханалық зерттеулер үшін:
а) вирустардың қасиеттерін зерттеу үшін;
б)диагностикумдар даярлау үшін;
в)вакциналар даярлау үшін.
Қолдан өсіру үшін белгілі бір шарттар қажет: вирустарды көбейтуге арналған клеткалар, тауық эмбриондары және вирусты көбейтуге арналған организмдер өздерінің жағдайына сәйкес болуы қажет. Сонда ғана вирустардың осы аталған ортаға бейімделуі тезірек болады.
Вирустарды қолдан өсіріп көбейту неге қажет?
Дұрыс балау қою үшін: сырқаттанған адамдардан, ауырған немесе өлген малдан вирусты бөліп алады.
Зертханалық зерттеулер үшін:
а) вирустардың қасиеттерін зерттеу үшін;
б) диагностикумдар даярлау үшін;
в) вакциналар даярлау үшін.
Ең алғаш рет вирустарды қолдан өсіруге талпыныс 1879 жылдан бастау алады. Гальтье деген ғалым құтырық вирусын қоян организмінде өсірді. Содан кейін 1919 жылы Левенштейн герпесвирусты қоян организміне жұқтырғанын хабарлады. Ал 1925 жылдан бастап вирустарды көбейту үшін организмнен бөлек өсетін клеткалар қолданылатын болады. 1931 жылдан соң осы мақсат үшін тауық эмбриондары қолданыла бастады.
Қазіргі кезде вирустарды көбейту үшін: зертханалық жануарлар, тауық эмбриондары, клетка өсінділері қолданылады.
Зертхана жануарлары дегеніміз тәжірибе жасауға арнайы питомниктерде немесе зертханаларда өсірілетін әртүрлі ұсақ малдар. Олар жұқпалы ауруларға балау қою, неше түрлі патологиялық жағдайларды, оған қарсы қолданатын дәрілерді, диагностикалық сарысуларды, вакциналарды тексеру үшін және клетка өсіндісін алу үшін керек. Биологиялық тәжірибе жасауға 250 түрлі жан-жануарлар қолданылады.
Зертхана жануарларын омыртқалы және омыртқасыздарға бөледі. Омыртқалылар тобы ежелден қолданылып келеді. Алғашқы кезде тәжірибе үй малдарына жасалынған. Ақ тышқан, егеуқұйрық, теңіз шошқалары, тіпті IV ғасырда белгілі екен. Бірақ зертханалық мал деген ұғым XIX ғасырда ғана бекіген.
Вирусология тәжірибесінде көбірек пайдаланатын жануарлар: ақ тышқандар, егеуқұйрықтар, теңіз шошқалары, қояндар, атжалмандар, иттер, маймылдар, балапандар. Қолданылатын мал әр вирусқа сай тандалады. Әр малдың өмір жасы өзгеше болады. Ақ тышқандар 1,5-2 жыл, көртышқандар 2-2,5 жыл, теңіз шошқалар 6-8 жыл, қояңдар 4-9 жыл өмір сүреді.
Жануарларды күту. Зертханалық жануарлар виварийда күтіледі. Виварийде мал тұратын, ыдыс жуатын, азық әзірлейтін, қызметкерлер отыратын бөлмелер және қойма болады. Мал тұратын бөлмелер жарық, іші де, ауасы да өте таза, қабырғалары мен едендері жеңіл дезинфекцияланатын жағдайда болулары керек. Әртүрлі вирустармен жұқтырылған малдар бөлек бөлмелерде ұсталады. Су мен жем беретін ыдыстар күнде 3% хлорамин ертіндісімен тазаланып, сумен жуылып отыруы қажет. Бөлмелерді 1% ащы натриймен жуады.
Виварийде мал ұстау үшін барлық зоогигиена ережелерін орындау қажет: әр бөлмеде термометр, гигрометр болады. Виварийдағы ұсақ малдар темір торларда немесе шыны сауыттарда ұсталады.
Зертханалық жануарларды жемдеу. Әрбір түрлі малға тиісті бір күндік норма жасалады. Онда белок, көмірсулар, витамин және микроэлементтердің мөлшері есептелінеді. Кейінгі кезде күрделі (сбалансированные) жемдер қолданылып жүр. Олар таблетка тәрізді, мөлшерлеуге де өте ыңғайлы және арзан.
Вирусологиялық зерттеулерде бір еске алатын жағдай - тәжірибе малдарының жасырын вирус сақтай алатындығын ескеру, өйткені оларды арнайы вируспен әдейі зақымдағанда жасырын вирустар қозып кетуі мүмкін. Тіпті қарама-қарсы иммунитеттің әсерінен серологиялық зерттеулерде қателіктер кетуі ықтимал. Осыған орай кейбір зерттеулерде гнотобиоттар пайдаланған жөн. Гнотобиот деген микробсыз таза (стерильді), вирустарға өте сезімтал зертханалық жануарлар. Оларды ешқандай микробсыз, стерильді бөлмелерде өсіреді, сонда күтеді. Ауа, су, жем -- бәрі түгелдей стерильды болуы керек. Гнотобиоттар арасында аса құндылары - организмінде патогендік микробтар жоқтары. Кейбір елдерде олардан асыл тұқымды жұқпалы ауру қоздырушылары жоқ мал фермалары ұйымдастырылған.
Сондықтан жануарларды ең алдымен топ-топқа бөледі. Оларды дұрыстап таңдау -- вирустарды табысты зерттеудің бір үлкен кепілі. Ауру жұқтыру үшін алатын жануарлардың саны жұп болуы керек. Бұлай ету вирустың тәжірибеге алынған жануарлардың 50% ауырту (ИД50) немесе өлтіру (ЛД,„) мөлшерлерін (дозаларын) анықтау үшін өте қажет.
Жануарларға ауру жұқтыру әдістері. Зертханалық жануарларға ауру жұқтыру жолдары көп. Оларды тандау вирустың түрі және оның қай мүшені зақымдауға икемді екендігімен байланысты. Жануарларға вирусты егу алдында тексергелі отырған материал сақтау үшін қосқан консерванттардан ажыратады (ерітеді, жуады), сосын оны қайшымен кеседі, кварц құмын салған түйгішке салып езеді. Үгіндіден 10% езінді (Хэнкс ерітіндісінде) жасайды, оны 15-20 минут центрифугалайды (1500-3000 айн.минут). Тұнба үстіндегі сұйықты стерильді ыдысқа сорып алады да, басқа микробтардан тазарту үшін бактериалды сүзгіштерден өткізеді, не пенициллин, стрепомицин, нистатин сияқты антибиотиктер қосады.
Жұқтыру әдісіне орай малға наркоз беріледі, ол үшін малды арнайы қақпақтың астына отырғызады, оның ішінде эфир не хлороформға малған мақта салады. Біраздан соң мал ұқтайды. егіл
Жұқтыру жолдары:
1. Ауыз арқылы (рег оз). Бұл үшін материалды күнделікті жемге немесе ішетін суға қосады. Өңеш арқылы асқазанға өткізетін резинка зондымен де беруге болады.
2. Танау арқылы. Наркоз әсерінен ұйықтап жатқан малдың танауына материалды ептеп тамызады. Бұл әдіспен істегенде сақтық үшін маска және көзілдірік кию керек.
3. Жүрекке егу. Наркоз алған зертханалық жануарларды шалқасынан жатқызып байлайды, тауықты бүйіріне жатқызады, ал теңіз шошқасына екінші қабырға аралығында, төс сүйегінің шетінен 2 мм -- дей жерде; қоянға үшінші қабырға аралығы мен төс сүйегінің етек жағында. Инені денеге тік перпендикуляр жасай жүрек соғуы сезілгенше және иненің ұңғыласынан қан көрінгенше сұғады. Сосын ақырындап вирусты енгізеді.
4. Венаға егу. Тышқанға және егеуқұйрыққа алдын ала жылы суға малынған құйрық венасына; қоянға -- құлақ венасына; тауыққа -- қанат венасына; теңіз шошқасына жүрекке егеді. Вирусты жұқтыру алдында егетін жердің жүнін қырқып, йодпен немесе спиртпен сүртеді. Тамырды білеулендіріп қанға толтыру үшін, оны қолмен қысады. Инені тамыр бойымен, қан ағымымен салады.
5. Миға егу. Инені құлақпен көз үңірінің арасынан сұғады. Алдымен сол жердің жүнін қырқады да, орнын спиртпен тазартады, инені 2 мм-дей сұғады (тышқандарға), материалды ақырын аздап-аздап егеді. Егілген жерге спирт не йод жағады.
6. Құрсақ қуысына егу. Малды артқы аяғынан, басын төмен қаратып мықтап ұстайды. Бұл жағдайда ішек-қарын көкірекке қарай түседі де, инеге орын босап, ішек-қарынды жарақаттау қатері азаяды. Инені шап тұсынан салады.
Вирус егілген малдарды күнде бақылап отырады. Егудің нәтижесінде жануарлар әртүрлі жағдайға ұшырайды: не өледі, не ауырып жазылады. Осыған орай оларды әртүрлі жолдармен зерттейді. Егер мал өлсе, онда таза вирусты оның денесінен бөліп алу керек, немесе оны, не оның антигенін микроскоп арқылы іздеу керек. Егер мал ауырып жазылса, одан не вирустың өзін іздеу керек, немесе қан сарысуынан серологиялық реакциялар арқылы вирусқа қарсы пайда болған антиденелерді іздеу керек. Балау қою үшін зертханалық жануарларды қолданудың мынадай кемшіліктері бар: олар зерттеуге дейін өздері ауырып жүруі мүмкін, бұл алынатын деректерді өзгертіп жібереді. Ал гнотобиоттар қымбат және табылмайды. Тағы бір жағдай -- зертханалық жануарларға егілген вирусты, тағы да басқа әдістерді қолданып бөліп алу керек. Бұл жұмысты көбейтеді, қиындатады.
Вирустарды осы жануарларда өсіру үшін мынадай жағдайларды ескеру керек:
а) Жануарлар түрі. Мысалы, теңіз шошқасында аусыл, құтырық ауруларының вирустарын өсіреді; ал ақ тышқандарда -- тұмау вирусын, құс обасының вирусын, маймылдарда -- бауыр ауруының, полиомиелит ауруының вирустарын өсіреді.
б)Зертханалық жануарлардың жас мөлшерін де ескеру қажет. Себебі вирустардың көпшілігі тек жас төлдің денесінде жақсы өседі. Мысалы: көзін ашпаған тышқан балаларының организмінде Коксаки вирустары жақсы өседі.
в)Вирустарды көбейтудің жақсы нәтижесі олардың организмге кіру жолдарына да байланысты. Себебі вирустар өзі көбейетін клеткаларға енсе ғана жақсы өседі. Мысалы, нерв жүйелерін зақымдайтын вирустарды миға тікелей енгізген жөн, ал тыныс жолдарын зақымдайтын вирустарды танауға жұқтыру қажет. Дерматропты вирустарды көз жанары клеткаларына жарақаттап енгізу керек.
г)Әсіресе, өте қажет, нәрсе -- зертханалық жануарлардың біркелкі болғаны жөн.
Сол кезде ғана зерттеу нәтижесі шындыққа сай болады. Ол үшін генетикалық біркелкі жануарлар түрін алу қажет.
Вирустарды қолдан өсіру үшін тауық эмбриондары қолданылады. 1931 жылы Вудрафф пен 3.Гудпасчер құс шешегінің вирусын тауық эмбриоңдарында өсіруге болатынын айтты. Ол үшін тауықтың ұрықтанған -- жұмыртқасын қолданған жөн. Бұл әдісті бертін келе Беверидж бен Бернет (1946 ж.) жетілдірді. Осы жылдары ашылған вирустардың бәрін өсіру үшін эмбрионның аллантоис, амнион, хорион клеткалары қолданылды.
ВИРУСТАР ГЕНЕТИКАСЫ
Генетика -- организмдердің тұқым және өзгеру заңдарын зерттейтін ғылым. Ол биологияның өте қызықты және маңызды бөлігі. Мұнда биохимиктердің, биофизиктердің, вирусологтардың, генетиктердің, цитологтардың т. б. мамандардың тұжырымдары түйіскен.
Генетиканың ең үлкен мақсаты -- түрдің пайда болуы мен тірі жандар эволюциясының зандарын, яғни өмірдің негізгі заңдарын ашу.
Осыған орай айта кететін бір жағдай, генетика ашқан көп жаңалықтарында вирусологияның үлесі мол. Өйткені вирустар өте ыңғайлы модель. Бұл үлестердің ең үлкені -- генетикалық кодты шешу жолдары. Вирус генетикасын танудың практикалық мәні де зор. Ол тірі вакцина жасайтын штамдар, арнайы антигендер алу.
Көп жылдар бойы генетикалық материал белоктан тұрады деп саналатын. Тек 50-ші жылдардың соңында ғана бактериялар мен вирустардың тұқым қуалаушылық қасиеті нуклеин қышқылында екені анықталды. Бактериялардың бір-біріне тұқым қуалау қасиетін нуклеин қышқылы арқылы бере алатындығын алғаш рет 1944 жылы Эйвери, Мак-Леодом және Мак-Карти көрсеткен. Дегенмен олардан бұрын 1928 жылы Гриффиттс өлі бактериялардан алынған заттар тірі бактерияның қасиеттерін өзгерте алатындығын байқаған болатын.
Нуклеин қышқылдарының бұл қасиеттерін алғаш ғылыми зерттегендер Херши мен Чейз. Олар Е.соІі клеткасында Т2 фагінің өсуін толық тексерген. Клеткаға енген ДНҚ бактериофагтың көбеюіне себеп болатыньш анықтаған. Содан соң вирустың нуклеин қышқылының індет туғыза алатындығы дәлелденген.
Нуклеин қышкылының тұқым қуалау материалдарының негізгі екендігінің тағы бір дәлелі -- генетикалық кодтың ашылуы болды.
1961 жылы Ф. Крик пен оның қызметтестері генетикалық кодтың негізі триплет, яғни үш ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz