Өндіріс факторларының нарығы және факторлық табыстар

Жоспар
Кіріспе

1. Еңбек нарығы және жалақы.
2. Капитал және процент.
3. Жер нарығы және жер рентасы.

Экономикада бөлу процесі өте маңызды рөл атқарады, ол өндірілген өнімдегі әрбір адамның үлесін, қоғам мүшелерінің табысы, әл-ауқат, тұрмыс дәрежесін сипаттайды. Бұл тақырыпта меншікке сәйкес өндіріс факторлары – еңбек, капитал, жер, сондай-ақ табыс нысаны – жалақы, пайда мен пайыз, жер рентасы. Бөлу баға арқылы жүзеге асады. Сондықтан табыстардың құрылуының экономикалық механизмін ұғыну үшін нарықтық экономикада өндіріс факторлары қалай бағаланады, соны түсіну керек.
Еңбек нарығы – бұл жұмыс күшін тауар ретінде сату — сатып алу туралы экономикалық қатынастардың жүйесі. Нарықтардың басқа да түрлеріне сәйкес еңбек нарығында жұмыс күшіне деген ұсыныс пен сұраныс туады.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ӨНДІРІС ФАКТОРЛАРЫНЫҢ НАРЫҒЫ ЖӘНЕ ФАКТОРЛЫҚ ТАБЫСТАР

1. Еңбек нарығы және жалақы.
2. Капитал және процент.
3. Жер нарығы және жер рентасы.
Экономикада бөлу процесі өте маңызды рөл атқарады, ол өндірілген өнімдегі әрбір адамның үлесін, қоғам мүшелерінің табысы, әл-ауқат, тұрмыс дәрежесін сипаттайды. Бұл тақырыпта меншікке сәйкес өндіріс факторлары - еңбек, капитал, жер, сондай-ақ табыс нысаны - жалақы, пайда мен пайыз, жер рентасы. Бөлу баға арқылы жүзеге асады. Сондықтан табыстардың құрылуының экономикалық механизмін ұғыну үшін нарықтық экономикада өндіріс факторлары қалай бағаланады, соны түсіну керек.
Еңбек нарығы - бұл жұмыс күшін тауар ретінде сату -- сатып алу туралы экономикалық қатынастардың жүйесі. Нарықтардың басқа да түрлеріне сәйкес еңбек нарығында жұмыс күшіне деген ұсыныс пен сұраныс туады.
Еңбек нарығына тән қасиеттер:
-- жұмыс орындарын ұсынатын кәсіпорындардың санының мол болуы (жұмыс күшіне сұраныс);
-- әртүрлі мамандықтағы еңбеккерлердің санының мол болуы (жұмыс күшінің ұсынысы);
-- еңбек нарығында бірде -- бір кәсіпорын және бірде -- бір еңбекккердің күш ықпалының жүрмеуі;
-- жұмыс күшінің жалақының мөлшерімен бағалануы.
Қазіргі экономикалық теорияда жалақыны кең және тар мағынада түсіндіруге болады. Кең мағынада жалақы әртүрлі мамандықтағы еңбеккерлердің жалпы еңбекақысы. Бұл жағдайда жалақы сомасына еңбекақымен қатар сыйақылар және басқа да ынталандырушылық ақылары кіреді. Тар мағынада, жалақы - пайдаланған еңбек бірлігінің бағасы.Мұндай ажыратулар жалпы еңбек табысы мен, жеке еңбек табысын бөліп қарастырады.
Мөлшерлемелі жалақы- бұл тұтыну тауарлары мен қызметтерінің бағасы,жартылай күнкөрісті қамтамасыз етеді. Бұл заңмен реттелетін экономиканың барлық салаларындағы базалық жалақы болып табылады.
Жалақы номиналды және нақты түрінде ажыратылады. Номинальды жалақы ақшаға шығарып берілетін жалақы, яғни еңбектердің өз еңбегі үшін алған ақша санасы. Нақты жалақы еңбеккердің алған ақша санасына өзі үшін және отбасы үшін қанша қажетті өмір сүру тауарларын сатып алуға болатынын көрсетеді.
Нақты жалақы екі факторға тәуелді:
1. Номиналды жалақыға.
2. Еңбеккердің тұтыну және әл-ауқат тұрмыс дәрежесін сипаттайтын тауарлар бағасының деңгейіне.
P S
E График.7.1. Еңбек нарығы
Pe
P0 D
Q
Еңбектің бағасы ретінде жалақының жалпы дәрежесі графикте сұраныс пен ұсыныстың қисықтарының қиылысқаны арқылы көрініс табады. Еңбекке деген сұраныстың қисығы тауарға деген сұраныс қисығына ұқсас, ал жұмыс күшінің ұсыныс қисығы - тауар ұсынысының қисығымен ұқсас болады.Жұмыс күшіне сұраныстың өсуі жұмыспен қамту деңгейіне және жалақыны өсіруге әкеледі, ал сұраныстың азаюы -- жұмыспен қамту жағдайына жалақыны төмендетуге әкеледі. Сұраныс пен ұсыныстың қисықтарының қиылысуы жалақының теңдік деңгейіне (Ре) әкеледі, Е нүктесінде жұмыспен толық қамту жағдайы орнайды: сұраныс ұсыныспен теңеледі.
Ұсыныс және сұраныс қисығы анықталса еңбек бағасы ретінде жалақының жалпы деңгейінің қиылысуы анықталады. Ұсыныс қисығы еңбектің сұраныс қисығына аналогті турде,ал еңбектің ұсыныс қисығы- еңбектің ұсыныс тауарына сәйкес.Сұраныстың жоғары болуы, жұмыспен қамтудың және жалақының көтерілуіне әкеледі. Ал сұраныстың төмендеуі жалақы және жұмыспен қамтудың төмендеуіне әкеледі.Еңбек ұсынысының жоғарлауы,жалақы төмендеген кездегі жұмыспен қамтуды арттырады. Ал еңбек ұсынысының төмендеуі,жалақы жоғарлаған кездегі жұмыспен қамтуды төмендетеді.
П.Самуэльсонның теориясы бойынша қоғамдағы жұмыс күшінің жиынтық ұсынысы төмендегі көрсеткіштермен анықталады:
-- халықтың жалпы саны;
-- жалпы халық санының ішіндегі еңбекке қабілеті бар халықтың үлесімен;
-- белгілі бір мерзімдегі жұмыс уақытының орташа санымен (апта, ай, жыл);
-- халықтың сапалық құрамымен, яғни мамандық дәрежесінің құрамына сәйкес.
Осы көрсетілген факторлармен қатар, керісінше әсерін тигізетін теорияда екі фактор бар. Бұл алмастыру эффектісі -- жұмыс орнын қамту тиімділігі мен табыс эффектісі (тиімділігі).
Алмастыру эффектісінің пайда болу себебі жалақының өсуімен байланысты. Жалақы өскен кезде әрбір атқарған сағатқа көп ақы төленеді. Яғни ысырап болған бос уақыт пайда болады. Осы пайда болған бос уақыт шығынды ұлғайтады, сондықтан еңбеккер бос уақытты қызметке жұмсаудың қажеттілігін түсініп, ол бос уақытын қосымша жұмыспен алмастыруға тырысады. Бұл жұмыс күші ұсынысының өсуіне әкеледі.
Табыс эффектісінің әсері алмастыру тиімділігіне қарсы бағытта қызмет атқарады. Жалақының өсуіне еңбеккер өзінің бос уақытын өсіру мүмкіндігі ретінде қарайды, яғни жалақы өскен кезде еңбекті қысқарту көрінеді. Бос уақытының өсуі еңбек ұсынысының төмендеуіне әкеледі.
Жалақы мөлшері өскен кезде кәсіподақтарға жұмыс ұсынысының шектеулік әсерін тигізеді(эмигранттардың орналасу барьері,кәсіподақ мүшелерінен тыс адамдарды жұмысқа қабылдамау,жалақы көлемін ұлғайту,жәрдемақымен жоғары деңгейде қамтамасыз ету.)
Нақты тәжірибеде жалақының әр түрлі формаларын көрсетеді:
Жалақы

Мерзімдік жалақы Келісімдік жалақы
нақты атқарған жұмыс уақытының еңбектердің қажеттң сапада өндірген өнімі
шамасына байланысты төленеді; нің мөлшеріне байланысты төленеді.

Сағаттық мөлшерлеме Өндірілген уақыт Сағаттар саны Кесім

Осы көрсетілген жалақының формалары өз кезегінде бірнеше жүйеден құралады.
Жалақының формалары
Мерзімдік Келісімді
Жай мерзімді Мерзімді сыйақылы Аккордтық Келісімді сыйақылы Тікелей Келісімді үдемелі
Жалақы формасын екі негізгі топқа бөледі:
1. Мерзімдік жалақы-бұл жалақының еңбектің нақты атқарған жұмыс уақытының шамасына байланысты төленуі.
2. Келісімді жалақы- бұл жалақының жұмыскердің қажетті сапада өндірген өнімінің санына байланысты төленуі.
Қоғамда табыстар біркелкі бөлінбейді, табыстың біркелкі бөлінбеуі деңгейі графикте Лоренц қисығымен көрсетіледі.
Капитал -- көп мағыналы ұғым: ол материалдық игіліктердің қоры, ол сонымен қатар материалдық емес элементтерді де қамтиды, атап айтқанда адамның қабілеті, білімі. Капиталдың екі негізгі формасын айтуға болады: өндіргіш капитал-өндіріс құрал -- жабдықтары, ақшалай капитал - ақша капитал тиімді пайдалану арқылы ол иесіне табыс әкеледі, Капиталдың өсімі - пайызы деп аталады.
Нарықтағы сатушылар мен сатып алушылардың арақатынастарының объектісіне байланысты, капитал нарығы деген түсінікке анықтаманың екі түрлі болуы мүмкін.
-- Өндіріс факторлары нарығында капитал деп олардың құндық өлшеміндегі физикалық капитал түсініледі. Бұл жағдайда капиталдар нарығы өндіріс факторлары нарығының бір бөлшегі болып табылады.
-- Қаржы нарығында капитал дер ақша капиталы түсініледі. Сондықтан капиталдар нарығы қарыз капиталдар нарығының құрамды бөлігі болып табылады.
Қарыз капиталының нарығы деп ақша капиталы объектісінің қызметін атқаратын және осы капиталға сұраныс пен ұсыныс қалыптастыратын, өзара қатынастардың жиынтығы аталады. Қарыз капиталдарының нарығы ақша нарығына және капиталдар нарығына бөлінеді. Ақша нарығы мерзімді бір жылға дейінгі банк операцияларын жүргізумен байланысты болады. Капитал нарығы банктің орта мерзімді және ұзақ мерзімді операцияларына қызмет етеді.
20000100000*100%=20%
Капитал нарығындағы сұраныс - бұл өздерінің инвестициялық жобаларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін фирмалардың физикалық капиталға сұранысы. Ақшалай салым түрінде капиталы бар үй шаруашылықтары бизнеске материалдарына сұраныс түрінде қолнадуға өз капиталын береді. Бұл үшін олар салынған қаражаттарға процент түрінде табыс алады.
Несие проценті - белгілі бір мерзімде капитал иесіне оның құралдарын пайдаланғаны үшін төленетін бағасы. Несие проценті капиталға деген сұраныс пен ұсыныс арқылы қалыптасады. Капиталға деген сұраныс келесі факторларға тәуелді:
-- инвестицияның пайдалылығына,
-- экономиканың дамуына,
-- мемлекеттің сұранысына,
-- салым мерзіміне,
-- салым салу саласына тәуекелге және басқа да факторларға.
Несие пайызы номиналды және нақтылы мөлшері болып бөлінеді.
Номинальды процент ставкасы - инфляцияның өсімін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.