Отбасын негізгі тәрбие мектебі ретінде қарастыру

Мазмұны

I Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2.4

II Негізгі бөлім

1.1.Отбасы туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

1.2.Отбасын негізгі тәрбие мектебі ретінде қарастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6.9

1.3.Отбасының тәрбиелеу мүмкіндіктерін жоғарлату жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10.13

1.4. Отбасындағы моральдық.психологиялық дағдарыстың пайда болу себебтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14.15

1.5.Отбасымен жұмысындағы әлеуметтік қызметкердің негізгі міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16.18

III Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19.20

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21

Кіріспе

Отбасы адамзат үшін – бұл мәдениетпен пайда болған қажеттілік пен мұқтаждық, адам, отбасы және мәдениет - бір жіптің тізбегі. Өркениетте олар бір-бірінсіз өмір сүре алмайды. Адам бір уақытта индивид және жалпы бір бөлігі ретінде көрінеді: халықтың, тектің, тайпа, қауымдастық және отбасының.Тек, тайпа, қауымдастық және мәдениет отбасындағы бірқатар маңызды құндылықтарды көрсетеді: ана болу, әке болу, некелік қатынастар. Отбасы индивид пен қоғамның қосылуының негізгі түйіні болып табылады. Алғашында адамдардың топ болып құрылуы жануарлар әлеміндегі қауымдастықтардың құрылуынан өзгеше болды, өйткені адамдар оның мәнін түсінді. С. Кьергегордың пікірінше,
«Әр сәтте қарым-қатынас индивидтің өзі және тегі болуынан құралады. Бұл адамның қорытындысы, бұл әлде бір күй болып табылады. Сонымен қатар, бұл қарсылық »
Отбасы – қоғамның құрылуының негізгі элементі. Бұл әлеуметтік институтта индивид пен қоғам арасындағы көптеген қарама-қайшылықтар шешіледі.Белгілі бір деңгейде отбасы бұл шешімнің объектісі де, субъектісі де болып табылады. Өркениет адамдардың өздерінің биологиялық, психологиялық және жандық қажеттіліктеріне «адамдарша » қарайтын басқа бұндай институтті білмейді.Осында ғана олар адамның қажеттілігінің артынан еруге және әр түрлі қызуғушылықтарды жүзеге асыру жолдарын табуға мүмкіндік береді. Сондықтан отбасы - Ф.Бэкон айтқандай жай адамзат мектебі емес, сыртқы әлемнен психологиялық пана емес, өзара қызмет көрсету мен сақтандыру тобы емес, барлығы бірге болатын –құдай үйі емес. Сонымен қатар ол- мәдениеттің мәңгілік және қажетті негізі.
Отбасы өзінің болмысы бойынша жайлылықтың, тектің биологиялық және әлеуметтік реттелген позитивті институты болған және болады да. Адамзат өмірінде отбасы сияқты экономикалық материализммен түсіндірілетін феномен жоқ. Бірақ, махаббат, әлемдік мәселе ретінде бұл әлемде теңдесі жоқ гүл болып табылады.
Біз айтып кеткендей, отбасы және оның негізгі құрылымы (эгзогамия, туыстық, махаббат, әке болуы, ана болуы, ұл мен қыздың парызы, бауырластық сезімі және т.б) отбасының әлеуметтік институт ретінде құрылуына негіз болған мәдениетте пайда болды.Отбасы қиыншылықтарды өткере келе, өзгеріп отырды: бірін жоғалтып, бірін белгілі бір жағдайлар әсерінен өзгертті.
Әрбір тарихи кезеңде қоғамға тиеселі отбасы типі болды. Бұрынғы кезеңдегідей, қазіргі кезеңде бір –біріне толық сәйкес отбасы жоқ және болмайды да. Олардың өмір сүру қағидасына бірнеше факторлар әсер етеді: отбасы мүшелерінің ерекшеліктері, салт-дәстүр, әдет-ғұрыптағы айырмашылықтар, мәдениеттің көрінісі. Бұнымен әр отбасының құнды бағыттар жиынтығының барлығы түсіндіріледі.
Бірақ та жалпы құндылық бағыттар да бар, және отбасыға әлеуметтік институт ретінде олардың рөлі бірінші кезекте. Жалпы құндылықтар адамзат тарихындағы отбасының рөлін анықтайды.
Қазіргі кезде отбасы негізгі құндылықтарды жүзеге асырып отыр. Оларға мыналар жатады:
1. Еркек пен әйел арасындағы қарым-қатынастардың қиын кезеңі , оның негізгі құндылығы болып махаббат табылады.
2. Балалардың дүниеге келуі –биологиялық инстинктпен қатар, маңызды жандық және әлеуметтік көрсеткіштер пайда болатын құндылық.
3. Отбасы мүшелері адами әлемге кіруге мүмкіндік алатын әр түрлі құндылық бағыттары. Бұған әйел, күйеу, ана, отағасы, бала, қыз, аға, әпке, апа, ата рөлі қатысады.
Бұл үш топ отбасының бүкіл тарихында көрінеді. Олар бұл әлеуметтік институттың негізі болып табылады. Отбасы осы құндылықтарға сүйенбесе, адамзат қандай боларын елестету қиын. Оның орнын ауыстыратын басқа институттар болмады. Отбасы бұл жалпы және мәңгілік құндылықтарды өзі де жүзеге асыра алатын түсінікті, бірақ әрқашан былай болған жоқ. Кейде оның жартысы отбасында, жартысы сыртта жүзеге асырылатын.
Тектік отбасылық құндылықтар бірінші кезекте: отбасы үшін олар нағыз және мәңгілік және тек олардың жоқ болып кетуі кезінде жоғалуы мүмкін. Олардың жоғалуы оның құрылымының отбасылық мақсаттардың бұзылуын, өмірдің мағынасындағы сезімін тудыруы мүмкін. Бірақ берілген құндылықтар ешқашан басқа құндылықтар жүйесі арасында бірінші орын алған емес. Оларға деген қатынас әр кезеңде әр түрлі болған. Бірақ индивидтер, отбасы және қоғам қайтадан қайнар көзіне оралып отырды. Бейнелеп айтқанда, отбасы қоғамның әлеуметтік институты ретінде өледі.
Отбасы әрқашан өзгеріс процессінде болады. Бұл жаңа жағдайларға дағдылана алатын икемді әлеуметті-мәдениеттік құрылым. Отбасы эвалюциясына әсер ететін айтылып өткен үш фактордың ішінен басымдысы болып әлеуметтік-мәдениеттік детерминация табылады. Отбасы айналадағы жағдайларға көңіл аударады. Бұл барлық әлеуметтік-мәдениетке тән: сақталып қалу үшін олар қайта көрініс табуы керек.Яғни, отбасы эвалюциясы қоғамнан түскен шақыруға реакция болып табылады. Ол көптеген мәселелерге кезігеді, олардың шешілуі бұл шақыруға жауап. Басқаша айтқанда, әлеуметтік мәдениеттік детерминацияның функциясы, отбасының ішкі потенциалын ынталандыру. Отбасы алдында тұрған мәселелерді шеше отырып басым мәдениеттің көзқарасы бойынша жаңа күйге өтеді.
Бірақ, қиыншылықтарға қарамастан, отбасы бүгін де қоғамның басқа институттармен салыстырғанда балаларды әлеуметтік құндылықтар мен рөлдерге жұмылдыру үшін максималды мүмкіндіктерге ие. Оның тәрбиелік қызметінің тиімділігі көбінесе психологиялық, микроклиматпен, материалды жағдаймен, отбасындағы қызығушылықтар мен қажеттіліктер арасындағы қарама-қайшылықтарды шешу деңгейі, бір жағынан ата-аналардың өндірістік бос болмауымен, әсіресе ананың, екінші жағынан әкенің балалармен қарым-қатынасынан т.б анықталады.
Адамда тамаққа, киімге, баспанаға қажеттілігі сияқты, бөлек ұжымда болу қажеттілігі болуы мүмкін. Бұндай жағдайда бұл сұраныстың қанағаттандырылуы жақын адамдармен қарым-қатынас арқылы болатындықтан отбасы рөлі ерекше. Отбасылық қарым-қатынас қарым-қатынастың нағыз әлеуметтік түрі.
Тарихтан белгілі, қоғам мен мемлекетте өзгерістер болған жағдайда, көптеген адамдар жағдайларды өткеру үшін отбасыға тұйықталады. Ал процесстер өз кезегімен жүріп жатады, сонымен қатар жағымсыздары да; қылмыс деңгейі өседі, қашқындар саны өседі, заңдар бұзылады, қоғам қайта бөліне бастайды т.б.
Орыс философы Н.О.Лосскийдің пікірінше, отбасы-бұл екі адамның қатынасы. Отбасылық байланыс соншалықты жақындасып кеткеннен отбасының мүшесі қайтыс болғаннан кейін де бұл байланыс үзілмейді. Отбасының бұзылуы оның мүшелеріне қатты соққы әкеледі.
Мемлекеттік-саяси, әлеуметтік, экономикалық өзгерістерге қарамастан адам отбасын құруға тырысады. Оны қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық құрылымда ығыстыру мүмкін емес, өйткені отбасы адамдардың тарихы, мәдениеті, жалпы адами құндылықтар беттесетін орталық. Бірақ шындығында да отбасы бүгінгі күні беріктікке тексеріс өтуде. Оған экспериментті қоғамның өзі жүргізеді. Оның әлсіреуі- қоғам мүддесіне емес, сондықтан бұл әлеуметтік институтқа көмек көрсету
керек. Бұл көмекті тек біз - әлеуметтік қызметкерлер ғана көрсетуіміз мүмкін.

Қолданылған әдебиеттер:


1. Социальная педагогика .
Мардахаев Л.В учебник ,Москва Гардарики 2003г.

2. Социальная работа: теория и технология.
Агафонов А.Н, Менменбеков К.Н, Туганбеков К.М. Астана 2005ж.

3. Қазақ отбасы.
Х. Арғынбаев. «Қайнар» баспасы 1996ж.

4. Педагогика.
Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Құдиярова.
«Дарын» әлеуметтік –гуманитарлық университет 2004ж.

5. Ғылым тарихы мен философиясы.
К. Енжебаев, Есімханов Т .
Оқу құралы. Алматы «Білім» баспасы 2006ж.

6. Отбасындағы әлеуметтік педагогикалық жұмыс
«Парасат әлемі» баспасы 2005ж.

7. Основы социальной работы.
«Академия» Москва 2005г.

8. Социальная работа с семьей.
Учебное пособие. Москва 2007г.

9. История социальной работы.
А.П Григорьев.