Қазақстан Республикасындағы валюта саясаты және валюталық операцияларды жүргізу

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 86 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВАЛЮТА САЯСАТЫ ЖӘНЕ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЖҮРГІЗУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ . . . …… . . . 6

1. 1 Қазақстан Республикасындағы валюталық саясаты: мәні, мақсаты және инструменттері . . . 6

1. 2 Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялар жүргізу ерекшеліктері . . . 13

1. 3 Валюта операциялары және валютаны бақылау режимдері . . . 22

2. «ТЕМІРБАНК» АҚ-НЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖӘНЕ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЖҮРГІЗУ ЕРЕКШЕЛІГІН ТАЛДАУ . . . . . . 31

2. 1 «Темірбанк» АҚ-ның қаржылық қызметіне жалпы сипаттама . . . 31

2. 2 «Темірбанк» АҚ-ның 2011-2012 жж активті және пассивті операцияларын талдау . . . 33

2. 3«Темірбанк» АҚ-ның несиелік және депозиттік портфельдеріне құрылымдық талдау 39

2. 4«Темірбанк» АҚ-ның валюталық операцияларды жүргізуіне баға беру . . . 48

3. «ТЕМІРБАНК» АҚ-НЫҢ ВАЛЮТАЛЫҚ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . . . . . 54

3. 1 Банкте валюталық режимді ырықтандыру мəселелері . . . 54

3. 2 Валюталық саясатты жетілдіру шаралары . . . 63

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 77

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 79

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, нарықтық экономика жағдайында валюталарға деген сұраныс және ұсыныс, сондай-ақ олардың бағымдық шекті қатынастары валюталық нарықтарда қалыптасады.

Нарықтық реттеу күн заңына бағынады. Мұндай заңдардың, валюталық айрбасының қатысты баламалылығын, тауарлар, көрсетілетін қызметтер, капиталдар, несиелер қозғалысына байланысты әлемдік шаруашылықтың қажеттілігіне валюталардың халықаралық ағымының сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Баға механизмі және нарықтағы валюталық бағам динамикасының белгілері арқылы экономикалық агенттер валюталарды сатып алушылардың сұранысы мен оларды ұсыну мүмкіндіктері туралы біле алады. Сонымен бірге, нарық валюталық операциялардың жағдайы туралы ақпараттар көздері болып табылады.
Бірақ та мемлекет ертеден бері валюталық қатынастарға араласып келген, бастапқысында ол жарнама түрде кейіннен оның әлемдік шаруашылықтағы маңыздылығын ескере отырып, тікелей араласа бастады. 30-жылдардағы ХХ ғ. Алтын стандарты алынып тасталуына байланысты валюталық бағамды реттегіш ретінде алтын механизмі қызметін тоқтатты. Бағамдық шекті қатынастардың аяқ асты ауытқуы мен валюталық дағдарыстар ұлттық және әлемдік экономикаға теріс әсер ете отырып, ауыр әлеуметтік- экономикалық зардапқа ұшыратты.

Нарықтық және мемлекеттік валюталық реттеу бірін- бірі толықтырады. Біріншісі, бәсекеге негізделген, яғыни дамуды ынталандыра түссе, ал екіншісі, валюталық қатынастарды нарықтық ретеудегі теріс салдарларды жоюға бағытталған. Екі реттгіш арасындағы шекара нақты жағдайлардағы тиімділік және шектеуге байланысты анықталады. Сондықтан да олардың арасындағы шекті қатынас жиі ауысып отырады. Дағдарыс, соғыс және тағы басқа қиын жағдайларда қатаң мемлекеттік валюталық реттеудің маңыздылығы артады. Сондай-ақ валюталық- эконмикалық жағдайдың жақсаруы барысында валюталық операциялар ырықтандырылып, бұл аумақта нарықтық бәсеке орын алады. Бірақ та мемлекет бұл жағдайда да валюталық қатынастарды қалыпқа келтіру және қадағалау мақсатында валюталық бақылау жасайды.

Қазақстанда ұлттық валюталық нарықтың жұмыс жасайтының айтуға болады. Сол немесе басқа елдің ішкі валюталық заңдылықтарының ырықтандырылуына байланысты ресми валюталық нарық «қара нарықпен» толықтырылуы мүмкін. «Қара нарықтын» болуы барлық ТМД елдеріне тән сипат. Қазақстанда Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің жүргізетін саясаты, айырбас орындарының көптеп ашылуы пайда массасын өсіру үшін банктер арасында бәсекені ұлғайта отырып, «көше» нарықтарында валютамен сауданы азайтуға және соның нәтижесінде «қара нарықтың» әрекет ету аясының қысқаруына әкеледі. Институционалдық көзқараспен қарағанда, валюталық нарық банктер, банкирлер үйін, брокерлік фирма және ірі корпорациялардың жиынтығын білдіреді.

Қалған банктер мен брокерлік фирмалар өздерінің валюталық операцияларын ірі коммерциялық банктердің жетекшілік етуімен, ережеге сәйкес олардың қарамағында жүзеге асырады. Валюталық мәмілелердің 95%-ға дейіні банктер мен брокерлік фирмалардың үлесіне келеді. Мұндай сызба, валюталық нарықты банкаралық нарық тәрізді сипаттауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар несиелік айналыс құралдары халықаралық төлем айналымынан алтын және шетел валюталарын ығыстырып, әр түрлі елдердің банктері арасында корреспонденттік қатынастардың дамуына және шетел валютасында ағымдағы корреспонденттік шоттарды жүргізу тәжірибелерінің таралуына қатты ықпал етті. Бұл өз кезегінде операцияларды қолма-қолсыз түрде жүргізуге, есеп айырысуларды жеделдетуге және айналыс шығынын азайтуға мүмкіндік жасайды.

Осы аталғандарды зерттеу қазіргі кезде өте өзекті мәселе болып отыр.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстан Республикасында валюталық операцияларының дамуының теориясы мен тәжірибесіне қатысты мәселелер осы күнге дейін шетелдік ғалымдардың еңбектерінде басты орын алуда, атап айтсақ: Проскурин В. А., Андреева Г. В., Ф. Котлер, Лаврушина О. И, Сейткасимов Г. С.

Жұмыстың мақсаты - ҚР-дағы валюта саясаты және валюталық операцияларды жүргізу ерекшеліктерін зерттеу және ҚР валюталық нарығының перспективалық бағыттарын айқындау.

Осы мақсатқа жету үшін келесі мәселелер қарастырылған:

валюталық қатынастардың теоретикалық негіздері қарастырылған
ҚР ҰБ валюталық саясаты бағаланған
ҚР валюталық нарығының дамуындағы басты мәселелері және перспективалары айқындалған
«Темір Банк» АҚ қаржылық қызметіне баға берілген;

Зерттеу жұмысының әдістемелік және теориялық негізіне Жұмысты жазу барысында Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына жолдаулары, Парламенттің және Үкіметтің басқа да нормативтік құжаттары әдістемелік негіз болды. Сонымен қатар отандық және шетелдік ғалым-экономисттердің еңбектері қолданылды

Статистикалық және ақпараттар базасы ретінде статистикалық және есептік деректері, нормативтік құжаттары, «Темір банк» АҚ жылдық есеп деректері, түрлі деңгейдегі ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары және т. с. с. пайдаланылды.

Жұмыстың зерттеу пәні ҚР ҰБ валюталық саясаты болып табылады

Жұмыстың зертеу объектісі ҚР валюталық нарығы және «Темірбанк» АҚ валюталық операциялары болып табылады.

Жұмыстың тәжірибелік маңызы. Диплом жұмысында жасалған қорытындылар мен ұсыныстар ҚР ҰБ валюталық саясатын құруда және валюталық қатынастарды реттеуде қолдануға болады.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВАЛЮТА САЯСАТЫ ЖӘНЕ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЖҮРГІЗУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

1. 1 Қазақстан Республикасындағы валюталық саясаты: мәні, мақсаты және инструменттері

Нарықтық экономикасын реттеу жүйесінде валюталық саясат маңызды орын алады.

Валюталық саясат - бұл елдің ағымдық және стратегиялық мақсаттарына сәйкес халықаралық валюталық және басқа экономикалық қатынастар аумағында жүзеге асырылатын шаралар жиынтығы.

Валюталық саясат пен экономикалық саясаттың ең басты мақсаттары: тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз етуге, жұмыссздық пен инфляцияның өсуін тоқтатуға, төлем баланысындағы тепе-теіңдікті ұстап отыруға бағытталады.
Валюталық саясаттың басты бағыттары мен формалары елдердің валюталық-экономикалық жағдайына, әлемдік шаруашылықтың эволюцияларына, әлемдік аренадағы күштердің орналасуына байланысты анықталады.

Заңды түрде валюталық саясат валюталық заңдылықтар, яғни елдегі және одан тысқыры жерлердегі валюталық бағалылармен байланысты операциялардың жасалу тәртібін реттейтін құқықтың нормалар жиынтығымен, сондай-ақ екі жақты көп жақты валюталық проблемалар бойынша мемлекеттер арасында жасалатын келісім шарттарға сүйенеді.
Валюталық саясатты іске асырудың басты бір құралы валюталық реттеу болыптабылады.
Тікелей валюталық реттеу-заңды актілер және атқарушы өкіметтің әрекет ету жолымен іске асса, ал жанама валюталық реттеу- нарықтық экономикалық агенттерінің мінез-құлқынаэкономикалық, валюталық және несиелік әдістерді пайдалану арқылы әсер етеді.
Мемлекетаралық валюталық реттеу ұйымы-Халықаралық Валюталық қор (ХВҚ) болып табылады.
Валюталық саясат өзінің мақсаттарына және формаларына байланысты екіге бөлінеді:

1) құрылымдық валюталық саясат:
2) ағымдық валюталық саясат.

Құрымдылық валюталық саясат-дүниежүзілік валюталық жүйедегі құрылымдық өзгерістерді жүзеге асыруға бағытталатын ұзақ мерзімді шараларжиынтығы. Ол валюталық саясат реформа формасында іске асырылады. Құрылымдық валюталық саясат ағымдық саясатқа әсер етеді.
Ағымдық валюталық саясат-валюталық бағамды, валюталық операцияларды, валюталық нарық пен алтын нарығының қызметтерін күнделікті оперативті түрде реттеуге бағытталған қысқа мерзімді шаралар.

ҚР валюталық саясатының басты бағыттары мен инструменттері 1 суретте көрсетілген

Ескертпе: «Темірбанк» АҚ-ның 2011-2012ж. консолидацияланған қаржылық есебінің мәліметтері негізінде автормен есептелінген.

1сурет - Валюталық саясат және валюталық саясаттың инструменттері

Валюталық саясаттың мынадай формалары қолданылады:

1) Дисконттық валюталық саясат.
2) Девиздік валюталық саясат.
Сонымен қатар, девиздік саясаттың мынадай жүзеге асырылу формалары болады:

а) валюталық интервенция;

ә) валюталық резевтерді диверсифффикациялау;

б) валюталық шектеу;

в) валюталардың алмастырылу дәрежесін реттеу;

г) валюталық бағам режимі;

д) девальвация;

з) ревальвация.
Дисконттық(есепке алу) саясаты-бір жағынан, валюталық бағам мен төлем баланысын реттеуге, екіншіден, ішкі несиелер динамикасын, ақша массасын, бағаны, жиынтық сұранысты реттеуге бағытталатын орталық банктің есепке алу мөлшерін өзгертуі.

Мысалға: пассивтіктөлем балансы кезінде капиталдың еркін орын ауыстыруы жағдайында есепке алу мөлшерінің көтерілуі, ең төменгі пайыз мөлшерлемесі бар елдерден, капиталдың келуін ынталандырып, төлем балансының жағдайын жақсартады және валюталық бағамды арттыра түседі. Ал егер орталық банк есепке алу ресми мөлшерін төмендететін болса, отандық және шетелдік сыртқа ағылып, төлем балансының активтік қалдығы азаяды және валютаның бағамы төмендеді.

Қазіргі жағдайда дисконттық теріс әсері болады. Ал оның төмендеуі төлем балансына кері әсер етіп, яғни капиталдың сыртқа ағылуына жол береді.
Девиздік саясат- мемелекеттік ұйымдардың немесе орталық банктің шетел валюталық сату және сатып алу жолымен ұлттық валюта бағымына әсер ету әдісі.

Ұлттық валюталық бағамына көтеру мақсатында орталық банк шетел валютасын сатады, ал бағымын түсіру үшін, шетел валютасын ұлттықвалютаға айырбастау арқылы сатып алады .

Девиздік саясат көбіне валюталық интервенция формасында жүзеге асыралады. Валюталық интервенция Х1Х ғасырдан бастап қолданыла бастаған. Алтын монометаллизімі алынып тасталғаннан кейін валюталық интервенция кеңнен қанат жайды. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, жаңа құбылыс ретінде мемлекетаралық валюталық реттеу ұйымдары- ХВҚ, сондйақ аймақтық -Еуропалық валюталық институт құрылды (1994 ж) .

Валюталық резервтерді диверсификациялау - бұл халықаралық есеп айырысуларды қамтамасыз ету, валюталық шығындардан сақтау мақсатында әр түрлі валюталарды қосу жолымен валюталық резервтердің құрылымын реттуге бағытталған мемлекеттің және банкердің саясаты.

Бұл саясат қарапайым түрде түрде тұрақсыз валюталарды сату және халықаралық есеп айырысулар үшін қажетті тұрақты валюталарды сатып алу жолымен жүзеге асырылады.

Валюталық паритет және валюталық бағам режимі Ұлттық және мемлекетаралық реттеу объктісі болып табылады .
Девальвация мен ревальвация - валюталық бағымын саясаттың дәстүрлі әдістеріне жатады.

Девальвация мен ревальватция - ұлттық валюталық бағамын шетел валюталарына қатынасы бойынша төмендеу.

Ревальвация ұлттық валюта бағамын шетел валюталарына қатынасы бойынша жоғарлату.

Валюталық шектеу - резиденттер мен бейрезидеттердің валюталар және басқа валюталық құндылықтармен жасалатын операцияларына заңды түрде немесе әкімшілік түрде тиым салуы немесе шектеуі.
Валюталық шектеу валюталық бақылаудың құрамындас бөлігі болып табылады. Валюталық шектеу валюталық заңдылықтармен бекітіледі.

Валюталық шектеудің мақсаттары мынандай:

- төлем балансын теңдестіру;

- валюталық бағымды қолдау;

- ағымдағы және старегиялық міндеттерді шешу үшін мемлекеттің қолында валюталық бағалылықтардың шоғырлануы.

Валюталық шектеу мынандай қағидаларға сүйенеді:

- Валюталық операциялардың орталық және өкілетті (девиздік) банктерде орталықтандырылуы;

- Валюталық операция жасау үшін рұқсат қағазының (лицензия) берілуі;

- Валюталық шоттарды толық немесе жартылай жабу;

- Валюталардың қайтарымдылығын шектеу.

Тәуелсіз Қазақстанның валюта саясатын қалыптастыру 1991 жылы нарықтық қатынастардың қалыптасуының серпінді даму үдерістерімен қатар басталды. 1991 жылғы 11 маусымда «Қазақ КСР валюталық реттеу туралы» Қазақ КСР-нің Заңы қабылданды. Заңмен алғаш рет Қазақ КСР-нің Мемлекеттік банкі лицензиялауға жататын ағымдағы валюталық операциялардың және капитал қозғалысына байланысты валюталық операциялардың тізбесі айқындалды. Заңның енгізілуіне байланысты меншік нысанына қарамастан барлық заңды тұлғалар сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыру құқығына ие болды, осы кезде валюталық операцияларды жүргізуге лицензиясы бар уәкілетті банктер арқылы валюталық операцияларды жүргізуге шектеулер алынды. Валюталық нарықтың дамуын ынталандыру үшін азаматтарға валютаның шыққан көзі туралы мәліметтерді көрсетпей, ағымдағы валюталық шоттарды ашуға рұқсат етілді, сондай-ақ заңсыз валюталық операциялар үшін қылмыстық қудалау жойылды [1] .

Қазақстанның ақша-валюта жүйесін қалыптастыру жағдайында 1993 жылғы 14 сәуірде қабылданған «Валюталық реттеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүзеге асыру ұстанымдарын айқындады, валюталық қарым-қатынастар субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін шектеді, валюталық заңнаманы бұзғаны үшін жауапкершілікті белгіледі. Валюталық реттеу жүйесінің негізгі міндеттері ретінде мыналар танылды: ұлттық валютадағы есеп айырысудың белгіленген тәртібін қолдау, ұлттық валюта үшін нарықтық айырбастау бағамын дайындау және енгізу, валюталық операцияларды жүргізудің тиісті тәртібін қамтамасыз ету.

Ұлттық валюта - теңгені енгізу кезеңінде алтынвалюта резервтерінің біршама тапшылығы сақталды. Ұлттық валютаның белгіленген айырбастау бағамы саясаты теңгенің ішкі тұрақтылығын қолдау проблемасын шеше алмады және белгілі бір дәрежеде халықтың теңгеге деген сенімсіздігін тудыратын шетел валютасына деген екпінді сұраныс жағдайында оның құнсыздану қарқынын ұстап тұра алмады [2] .

Өтімді валюталық нарықты қалыптастыру және теңгенің басқа шетел валюталарына айналымдылығын қолдау мақсатында 1994 жылғы қаңтардан бастап барлық кәсіпорындар үшін уақытша тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсету) экспортынан 50% түсімдерді міндетті түрде сату енгізілді. Бұл ретте осы тәртіп шетел капиталының қатысуы бар жаңа құрылған кәсіпорындарға таратылған жоқ. Бұл норма 1995 жылғы 10 маусымнан бастап 30% дейін төмендетілді, ал 1995 жылғы 4 тамыздан бастап жойылды. Оған бір мезгілде теңгенің АҚШ долларына қарағанда құнсыздану қарқынының төмендеуі, теңгеге деген сенімділіктің артуы, сондай-ақ жаңа анағұрлым кірісті қаржы құралдарын енгізу себеп болды. Осы жағдайда инфляция қарқынын және құнсыздану күтулерін бұдан әрі төмендету мақсатында реттелетін құбылмалы айырбастау бағамы режиміне көшу туралы шешім қабылданған болатын.

1996 жылы қабылданған «Валюталық реттеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында шектеусіз жүзеге асырылатын ағымдағы валюталық операциялардың нақты тізбесі айқындалды. Капиталды әкетуді көздейтін капитал қозғалысына байланысты операциялар лицензиялауға жататын болды, ал әкелу бойынша операцияларды тіркеу статистикалық есепке алу мақсатында жүргізілді және қандай да болмасын шектеулер қойылған жоқ.

Сол кезде Қазақстанда капитал қозғалысы операцияларына шектеулерді сақтау қажеттілігі шетел валютасына деген ұсыныстардың ішкі көздерінің біршама тапшылығы болуымен түсіндіріледі.

1998 жылғы Ресей қаржы дағдарысының салдары теңгенің құнсыздану қарқынын жылдамдатуға және әсіресе қолма-қол шетел валютасы нарығында теңге бағамының күрт ауытқуына әкелді. Бұл ретте Қазақстанның сауда әріптес елдерінде, ең алдымен Ресейде ұлттық валютаның біршама құнсыздануы теңгенің нақты көрсетілімде қымбаттауына және қазақстандық экспорттың бәсекелестік позициясын төмендетуге әсер етті. 1999 жылы сәуірде теңгенің шетел валюталарына еркін құбылмалы айырбастау бағамы режимін енгізу қаржы нарығының теңбе - тең жағдайын қолдау қажеттілігін талап етті, осының нәтижесінде Ұлттық Банк экспортерлер үшін тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсету) экспортынан 50% түсімді міндетті түрде сату туралы міндеттемелерді белгілеу практикасын қайта қолданды. Осымен бір мезгілде жеке тұлғалардың коммерциялық банктердегі теңге салымдарын сақтау және зейнетақы қорларының теңгелік активтерін сақтау жөнінде шаралар қабылданды.

Мұның бәрі түпкілікті нәтижеде шетел валютасының валюта нарығындағы ұсынысының өсуіне және дағдарыс жағдайынан шығуға әсер етті, осы әлемдік тауар нарықтарындағы қолайлы жағдай 1999 жылғы қараша айының өзінде-ақ экспорттық валюта түсімінің бір бөлігін сату туралы талапты жоюға мүмкіндік берді [3] .

1999 жылдан кейін валюталық реттеу тетігін жетілдіру валюталық операцияларды жүргізу және балама заңнамалық әрі нормативтік ортаны қалыптастыру тәртібін ырықтандыру бағытында жүзеге асырылды. Валюталық бақылау мына бағыттарда жүргізілді: экспорт-импорт валюта бақылауы; қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларына бақылау жасау; капитал қозғалысына байланысты операцияларға бақылау жасау; валюта нарығы субъектілерін инспекциялау.

2003 жылы қалыптасқан валюталық реттеу жүйесіне ағымдағы операцияларға шектеулердің жоқтығы, пруденциалдық реттеу жүйесін белсенді жетілдіру және келісімі қажет мемлекеттік органдардың тізбесін қысқартумен халықаралық операцияларға лицензия беру үдерісін реттеу тән. 2002 жылы әзірленген Валюта режимін ырықтандыру тұжырымдамасында (ҚРҰБ Басқармасының 11. 09. 2002ж. № 369 қаулысымен мақұлданған) капитал қозғалысына валюталық шектеулерді толық жоюды және 2007 жылы ағымдағы және күрделі операциялар бойынша теңгенің толық айырбасталуына көшуді болжайтын валюталық режимді кезең-кезең бойынша ырықтандыру ұсынылған болатын.

Қазақстан Республикасында валюталық режимді ырықтандыру үдерісі 2003 жылдан бастап белсенді фазаға кірді және негізінен қаржы секторын пруденциалдық реттеуді жетілдірумен бірге капиталдың әкетілуіне шектеулерді алып тастау арқылы жүзеге асырылды.

Валюталық режимді ырықтандырудағы басымдылықтар мен жүйелілік тек экономикалық факторлармен ғана емес, әлеуметтік-саяси факторлармен де айқындалды [4] .

Республика аумағында ірі мұнай - кен орындарының ашылуы шетел инвестициялары және экспорттан түсетін түсім нысанында капитал келуінің өсу қарқынын ұлғайтты және тездетті, ал шетелдік қатысуы бар ірі инвестициялық жобаларды іске асыру инвесторлардың пайдасы және тауарлар мен қызмет көрсету импорты үшін ақы түрінде капиталдың әкетілуінің өсуін ынталандырды. Қаржы капиталының халықаралық қозғалысын ауқымды ырықтандыру жағдайында қолданылатын реттеуші шаралардың тиімділігі көбіне капиталдың жинақталуына кері теңестіріледі, бұл қаржы ағындарының үлкен көлемін реттеудің жаңа тәсілдерін әзірлеу қажеттілігін айқындады.

Реттеудің жаңа тетіктерін әзірлеу және халықаралық қаржы ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру сондай-ақ Қазақстанның дүниежүзілік экономикаға интеграциясы және елдің бәсекеге қабілеттілігін көтеру үшін қажетті шарт болып табылады.

Қазақстанда валюталық реттеу жүйесі қалыптасқаннан бері валюталық шектеулер тек капиталдың елден әкетілуіне ғана белгіленген болатын. Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қалыптасуы артық валюталық ұсыныстардың тек бір бөлігін айықтыруды қамтамасыз етті, сондықтан капитал ағындарын реттеудің негізгі міндеті резиденттердің инвестициялық сападағы шетел активтеріне салымдарын, оның ішінде резиденттердің инвестициялық кірістерін ұлғайту мақсатында ынталандыру, сондай-ақ қаржы тұрақтылығы және елдің жалпы экономикалық дамуы үшін елге шетел капиталының «артық» келуіне байланысты тәуекелдерді барынша азайту болды.

2007 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енген «Валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының нормалары арқылы мынадай өзгерістер жүзеге асырылды:

- экспорт-импорт мәмілелері бойынша белгіленген мерзімде валютаны қайтару талабы жойылды, қайтару мерзімі келісім-шарт талаптарын ескере отырып айқындалады;

- капитал қозғалысына, шетелде шоттар ашуға, шетелге инвестицияларға байланысты операцияларға және бағалы қағаздармен операцияларға лицензиялау режимі жойылды, тіркеу және хабарлау режимдері шеңберінде ақпаратты беру бойынша талаптар белгіленді;

- сыртқы сауда мәмілелерін паспортизациялау рәсімдері жеңілдетілген экспорт-импорт валюта бақылауының жаңа жеңілдетілген сызбасы енгізілді, артық әкімшілік тосқауылдар және бюрократиялық ауыртпалық элементтері алынып тасталды;

- резидент-заңды тұлғалардың шетел валютасын сатып алу мақсаттарына шектеулер алынып тасталды.

2007 жылдың басынан бастап валюталық бақылау мынадай негізгі бағыттар бойынша жүзеге асырылады:

1. Қаржы мониторингі мақсаттары үшін уәкілетті банктер арқылы валюталық төлемдер мен аударымдарды жүзеге асыру кезінде берілетін ақпарат негізінде валюталық операциялар бойынша ақша төлемдері мен аударымдарын жүзеге асыру тәртібінің сақталуына бақылау жасау.

2. Сыртқы сауда келісім-шартының талаптарын ескере отырып экспортер немесе импортер өздігінен белгілейтін мерзімде экспорт бойынша валюта түсімін және импорттық операциялар бойынша (экспорт-импорт валюта бақылауы) пайдаланылмаған авансты қайтаруға бақылау жасау.

3. Жасалатын мәміленің сипаты мен мәні туралы ақпаратты алу мақсатында валюталық реттеу - тіркеу және хабарлау режимдері шеңберінде мәліметтерді уақтылы және шынайы беруге бақылау жасау.

2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап теңгенің толық айырбасталуына көшу теңгенің еркін - айырбасталатын валюта болуы үшін жағдайлар жасады [5] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.