Озон қабатының орналасуы және оның қызметі

Мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

Тарихқа назар аударсақ . . . . . . . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Озон қабатының орналасуы және оның қызметі ... ... ... ... ... .. ... ..5
Озон қабатының әлсіреу себептері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
Озон қабатын қорғау шаралары . . . . . . . . . . . . . . . . ... ... ... ... ... ... 8

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... 9

Кіріспе

ХХ ғасыр аяғы ғылыми-техникалық прогресстің қуатты күрт дамуымен, социалды келіспеушіліктерінің өсуімен, демографиялық жарылыстың болуымен, қоршаған ортаның жағдайының нашарлауымен сипатталады.
Шынына келгенде, біздің планета әлі ешқашан мұндай физикалық және саяси шамадан артық жүкті алып көрген емес. Адам баласы табиғаттан сондай үлкен пайда алып көрген жоқ.
Ғылыми-техникалық процестің дамуына байланысты XX ғасыр адамға түрлі игіліктер алып келді. Сонымен қатар, бұл жағдай жерде экологиялық апаттың туындауына себепші болды. Халықтың өсуі, пайдалы қазбаларды шексіз мөлшерде өндіру, зиянды қалдықтардың атмосфераны ластауы табиғатқа түбегейлі өзгерістер еңгізіп отыр. Бұл өзгерістердің бір бөлігі экологиялық кризис тудыратындай жоғарғы деңгейге жетті. Ластанудың көптеген мәселелрі әлі шешілмеген: атмосфера, су, топырақ ластанулары, күкірт жаңбыры, территорияның радиационды залалдануы, кейбір өсімдіктер және тірі организмдердің құрып кетуі, ормансыздану, шөл басу процестері.
Проблемалар адам мен табиғаттың арасындағы байланыстың балансінің бұзылуында тұр. Территорияға әсер ететін антропогенттік жүк бұл территорияның экологиялық мүмкіндіктерінен әлдеқайда жоғары болуымен сипатталады.

Тарихқа назар аударсақ

20 ғасыр басынан бастап ғалымдар озон қабатының жағдайын бақылап отыр. Қазіргі уақытта бүкіл адамдар озон пайдасын түсінді: стратосфералық озон атмосфераның төмеңгі қабаттарына ультрафиолетті сәулелерді өткізбейтін фильтр.
1987 ж. 16 қыркүйегінде озон қабаттарын жоятын заттар туралы Монреальдік протокол қабылданды. Нәтижесінде, БҰҰ ниетімен бұл күн озон қабатын қорғау күні деп тойланып жүр.
70-жылдардың аяғынан бастап ғалымдар озон қабатының шексіз азаюын бақылап келеді. Оның себебі: өнеркәсіпте қолданылатын, озонды жоятын заттардың (құрамындағы молекулалары бром немесе хлордан тұрады) стратосфераның жоғарғы қабатына өтуіне байланысты. Хлорфторкөмірсутектер немесе басқа да озон жоятын заттар стратосфераға жеткен соң, Күннің қысқа толқынды сәулелерінің әсерінен оның молекулалары хлор атомын жоғалтады. Кейін, хлор өзіне ешқандай өзгерістер көрмей, озон молекулаларын жоюға бастайды. Түрлі хлорфторкөмірсутектердің атмосферадағы өмірі 74-тен 111 жылға дейін созылуы мүмкін. 1 хлор атомы сол уақытта 100000 озон молекуласын оттекке айналдыруы мүмкін екендігі тәжірибелер арқылы есептелген
Дәрігерлердің айтуы бойынша, әр жойылған озонның 1 проценті әлемде 150 мың катарактаға байланысты соқырлықты, 2,6 процентке тері рак ауруы көбейеді, адам иммунитетінің әлсізденуінен туындайтын аурулар біршамағ өседі. Ең жоғары қауіп солтүстік жартышардың терісі ақ адамдарына төнеді. Бірақ, ультракүлгіннен тек адамдар ғана емес, планктон, креветка, балдырлар да зиян шегеді. мальков, креветок, крабов, водорослей, обитающих на поверхности океана.
Озон мәселесі кейінгі уақытта саяси тақырыпқа да айналды. Шығыс Еуропа және ТМД елдерінен басқа бүкіл дамыған елдер 1995 ж. Аяғында озонды жоятын заттарды қолдануды және өндіруді қысқартты. Ал басқа мемлекеттерге көмек ретінде Әлемдік экологиялық фонд құрылды.
БҰҰ мәліметі бойынша, әлемдік қоғамдастықтың 10 жылдағы бірккен іс-әрекетінің нәтижесінде хлорфторкөмірсутектерінің 5 негізгі түрі өндірісі 2 есеге қысқарды. Атмосферадағы озонды жоятын заттардың өсуі біршама кеміді.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Jeannie Allen. “Tango in the Atmosphere: Ozone & Climate Change”//NASA Earth Observatory. 10.02.2004. http://earthobservatory.nasa.gov/Study/Tango/
2. “Scientists find Ozone-Destroying Molecule”//NASA Goddard Space Flight Center. 09.02.2004. http://www.gsfc.nasa.gov/topstory/2004/0205dimers.html
3. “Круговорот кислорода. Озоновый экран.” Оқу құралы