Фотограмметрияда қолданылатын түсіріс (сурет) түрлері

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 4
IНЕГІЗГІ ТҮСІРІМ ТҮРЛЕРІ 4
IIҒАРЫШТЫҚ СУРЕТТЕРДІ ДЕШИФРЛЕУ 8
IIIФОТОГРАММЕТРИЯДАҒЫ САНДЫҚ ТҮСІРІСТЕР 9
ҚОРЫТЫНДЫ 16
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 17

Фотограмметрия (Фото, гр. gramma — жазу және …метрия) — әр түрлі объектілердің фотосуреттегі кескіні бойынша олардың кеңістіктегі орналасу қалпын, пішінін, мөлшерін анықтау әдістерін зерттеумен айналысатын техникалық пән. Фотограмметрия өңдеулер үшін қажетті фотосуреттер арнаулы фотоаппараттардың көмегімен жер бетінде, ұшақтан, тікұшақтан, ғарыш кемесінен, т.б. түсіріледі. Түсіру түрі бейненің қалыптасу технологиясын да анықтайды. Түсіру түріне қарай суреттер: фотографиялық, фототеледидарлық, сканерлік суреттерге бөлінеді.
Фотографиялық суреттер –авиациялық немесе ғарыштық тасымалдаушыдағы фотоаппарат (объектив+фотопленка) көмегімен алынған жəне аппарат жерге қонғаннан кейін өңделетін суреттер. Бұл əдістің кемшілігі-пленканың Жерге қайтуы жəне ғарыш кеме бортында оның бітіп қалу мүмкіндігі. Бірақ бұл əдіс арқылы жоғары геометриялық жəне фотометриялық ерекшеліктерімен ең жоғары сапалы суреттер алынады.

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Факультет География және табиғатты пайдалану
Кафедра Картография және геоинформатика

СӨЖ тақырыбы
Фотограмметрияда қолданылатын түсіріс (сурет) түрлері

Орындаған: Ерболқызы.С
Тексерген: Жалгасбеков.Е.Ж

Алматы
2015
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
4
I НЕГІЗГІ ТҮСІРІМ ТҮРЛЕРІ
4
II ҒАРЫШТЫҚ СУРЕТТЕРДІ ДЕШИФРЛЕУ
8
III ФОТОГРАММЕТРИЯДАҒЫ САНДЫҚ ТҮСІРІСТЕР
9
ҚОРЫТЫНДЫ
16
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
17

КІРІСПЕ
Фотограмметрия (Фото, гр. gramma -- жазу және ...метрия) -- әр түрлі объектілердің фотосуреттегі кескіні бойынша олардың кеңістіктегі орналасу қалпын, пішінін, мөлшерін анықтау әдістерін зерттеумен айналысатын техникалық пән. Фотограмметрия өңдеулер үшін қажетті фотосуреттер арнаулы фотоаппараттардың көмегімен жер бетінде, ұшақтан, тікұшақтан, ғарыш кемесінен, т.б. түсіріледі. Түсіру түрі бейненің қалыптасу технологиясын да анықтайды. Түсіру түріне қарай суреттер: фотографиялық, фототеледидарлық, сканерлік суреттерге бөлінеді.
Фотографиялық суреттер - авиациялық немесе ғарыштық тасымалдаушыдағы фотоаппарат (объектив+фотопленка) көмегімен алынған жəне аппарат жерге қонғаннан кейін өңделетін суреттер. Бұл əдістің кемшілігі-пленканың Жерге қайтуы жəне ғарыш кеме бортында оның бітіп қалу мүмкіндігі. Бірақ бұл əдіс арқылы жоғары геометриялық жəне фотометриялық ерекшеліктерімен ең жоғары сапалы суреттер алынады.
Фототеледидарлық суреттерді тасымалдаушыда орнатылған теледидарлық камера көмегімен алады.
Теледидардық жəне сканерлік түсіру нысандарды жедел бақылайды. Сканерлейтін элементі ретінде тербелмелі айна табылады. Ол жергілікті жерді ғарыштық аппараттың қозғалуына көлденең бақылайды, айна сəулені нысанға жібереді, ары қарай фотоқабылдаушыға, мұнда сəуле электр импульсына айналып,соңынан жерге радиоканалдар арқылы жіберіледі.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
БІРІНШІ ТАРАУ НЕГІЗГІ ТҮСІРІМ ТҮРЛЕРІ
1.1 Ғарыштық түсірілімдер
Ғарыштық түсірілім, яғни 150 км биіктіктен түсірілген сурет,спутник арқылы орындалады. Ғарыштық түсірулерді жүзеге асыру нысандардың электромагнитті сəулелерді сəулелендіру немесе шағылыстыру қасиетіне тікелей байланысты. Спектрлі диапазон бойынша ғарыштық суреттер үш негізгі топқа бөлінеді:
- көрінетін жəне жақын инфрақызыл (жарық) диапазондағы суреттер;
- жылу инфрақызыл диапазондағы суреттер;
- радиодиапазондағы суреттер;
Түсіру түрі бейненің қалыптасу технологиясын да анықтайды. Түсіру түріне қарай суреттер: фотографиялық, фототеледидарлық, сканерлік суреттерге бөлінеді.
Фотографиялық суреттер - авиациялық немесе ғарыштық тасымалдаушыдағы фотоаппарат (объектив+фотопленка) көмегімен алынған жəне аппарат жерге қонғаннан кейін өңделетін суреттер. Бұл əдістің кемшілігі - пленканың Жерге қайтуы жəне ғарыш кеме бортында оның бітіп қалу мүмкіндігі. Бірақ бұл əдіс арқылы жоғары геометриялық жəне фотометриялық ерекшеліктерімен ең жоғары сапалы суреттер алынады. Жер маңы орбитадағы (100-400 км) суреттер мүмкіндігін он сантиметрге дейін жеткізуге болады, бірақ бұндай суреттердің аудан шолулығы аз болғандықтан оларды географиялық мақсаттарда қолданбайды. Əдетте географиялық зерттеулерде бірнеше оншақты метр мүмкіндігі бар фотографиялық суреттерді пайдаланады. Мысалы, Джемини жəне Аполлон ғарыштық кеме суреттерінің мүмкіндігі 70м болса, 400 км биіктіктен Скайлэб орбиталды станциясынан арнайы камера арқылы мүмкіндігі 16 м суреттер алынды. Спектрозоналды суреттерді де екі үш қабатты деректерде алады, бірақ мұндай үлгілерде спектрдің көк зонасына сезімтал қабат болмайды, себебі қысқа толқынды сәулелер атмосферадан қатты ыдырайды, сондықтан да оның орнына ИҚ сәулелерге сезімтал қабат орнатылған. Көпзоналы суреттерді 4-6 объективі бар арнайы фотоаппараттар көмегімен алады. Әрбір объектив нақтылы жарық фильтріне ие және түсіруді спектрдің нақтылы зонасында жүргізеді. Нәтижесінде бір аймаққа 6 зоналы сурет келеді, олардың әрбірі берілген спектр диапазонында алынған бейнеге ие, бұл фотобейнені талдауды және интерпретациялауды жеңілдетеді.
Теледидардық жəне сканерлік түсіру нысандарды жедел бақылайды. Сканерлейтін элементі ретінде тербелмелі айна табылады. Ол жергілікті жерді ғарыштық аппараттың қозғалуына көлденең бақылайды,айна сəулені нысанға жібереді, ары қарай фотоқабылдаушыға, мұнда сəуле электр импульсына айналып,соңынан жерге радиоканалдар арқылы жіберіледі. Жердегі құрал алынған сигналды фотоүлдірде немесе магнитті тасымалдаушыда бейнеге айналдырады.
Фототеледидарлық суреттерді тасымалдаушыда орнатылған теледидарлық камера көмегімен алады. Ол бейненің экспозициялары арасындағы ар қашықтықта электромагниттік сəулесімен саналады жəне радиоканалдар арқылы жерге жіберіледі, мұнда тұтынушының суретті жедел алуы мен түсіру үрдісі бірге жүреді. Теледидарлық суреттердің қасиеттері əр түрлі болады, олар тар- жəне кеңжолақты болуы мүмкін, оптикалық каналда немесе радиосигнал қалыптасатын каналда əртүрлі қашау құрылғылары болуы мүмкін, əртүрлі видеокүшейткіштер жəне т.б.

1.2 Жердегі стереофотограмметриялық түсірілімдер және оның түрлері
Нысандардың геометриялық сипаттамасын суреттерден стереофотограмметрия арқылы алуға болады. Оның стереоскопиялық өңделуінің екі түрі болады: жәй ғана, қысқартылған түрде - ішкі бағытталудың элементтерін толық меңгеру және нақты түрде өңдеу - суреттердің бағытталуына байланысты есептер шығару. Қысқартылған өңдеудің мысалы ретінде әуесуреттер бойынша нысанның биіктігін параллаксометр сияқты құралмен анықтау саналады. Өңдеудің екінші түрін (нақты түрде) жан жақты пайдалануға болатын құралдармен стереопоректор, стереограф, стереоавтограф, мультиплекс, т.б. немесе аналитикалық әдістермен (стереокомпаратор) жасайды.
Әмбебап құралдармен стереожұпсуреттерді стереофотограмметриялық өңдеуде жердің үш өлшемді геометриялық сипаттамасын графиякалық түрде карта тәрізді контурлармен жер бедерінің планды орналасуымен шығарады. Суреттерді аналитикалық әдіспен стереокомпараторда өлшейді, ал нәтижесі санды түрде формула арқылы шығады. Бұл өңдеу әдісі нысандардың морфометриялық көрсеткіштерін - салыстырмалы биіктіктерді, ұзындықтарды, биіктік бойынша айырмашылықтарды анықтауға пайдаланады. Түсiру жер бетiндегi стереофотограмметричнская бiлiмнiң бедерiнiң қазiргi процесстерiнiң зерттеуi үшiн қолданылады және биiк таулы аудандардағы үлкен масштабпен карта жасауында. Стереотүсiру тәп-тәуiр объектив жарақтанған өлшеу фотокамераны болатын фототеодолитпен орындалады.
Арнайы түсiрулер. Мысалы, динамикалық объекттер және қар көшкiнi, құлаулардың құбылыстарының зерттеуi, су бетiнiң толқулары және тағы басқалардың жанында, екi камералар немесе екi объективтерi бар фотокамерамен iлеспе стереотүсiрулерге өндiрiп алады. Су асты стереотүсiруi теңiз түбiнiң шектелген бөлiмшелерiнiң зерттеуiнде орындалады.
Стереоскопиялық фотоға түсiру. Əр түрлі нүктеден түсірілген бір үлескенің екі суретін, бір-ақ рет түсірілген суретпен салыстырғанда, жаңа ерекшеліктерін көруге болады - олар арқылы суретке түсірген жердің көлемді үлгісін алуға болады.

1.3 Негізгі түсірілім түрлерінің сипаттамасы

Ғарыштық түсірулерді жүзеге асыру нысандардың электромагнитті сəулелерді сəулелендіру немесе шағылыстыру қасиетіне тікелей байланысты. Спектрлі диапазон бойынша ғарыштық суреттер үш негізгі топқа бөлінеді:
- көрінетін жəне жақын инфрақызыл (жарық) диапазондағы суреттер;
- жылу инфрақызыл диапазондағы суреттер;
- радиодиапазондағы суреттер;
Түсіру түрі бейненің қалыптасу технологиясын да анықтайды. Түсіру түріне қарай суреттер: фотографиялық, фототеледидарлық, сканерлік суреттерге бөлінеді.
Фотограмметриялық түсіріс - фотограмметриялық түсіріс (суретті) алу технологиялық үрдісі. Фотографиялық суреттер - авиациялық немесе ғарыштық тасымалдаушыдағы фотоаппарат(объектив+фотопленка) көмегімен алынған жəне аппарат жерге қонғаннан кейін өңделетін суреттер. Бұл əдістің кемшілігі - пленканың Жерге қайтуы жəне ғарыш кеме бортында оның бітіп қалу мүмкіндігі. Бірақ бұл əдіс арқылы жоғары геометриялық жəне фотометриялық ерекшеліктерімен ең жоғары сапалы суреттер алынады. Қазіргі кездегі фотографиялық суреттер мүмкіндігі 20-50 м дейін. Олар 150-400 км биіктіктен түсіріледі, камераның фокусты арақашықтығы 30-200 мм, суреттердің тұп нұсқа масштабы 1:1 000 000 - 1:10 000 000, оларды 5-10 есе ұлғайтып 1:200 000 - 1:1 000 000 масштабтарда жұмыс істейді.
Теледидардық жəне сканерлік түсіру нысандарды жедел бақылайды. Сканерлейтін элементі ретінде тербелмелі айна табылады. Ол жергілікті жерді ғарыштық аппараттың қозғалуына көлденең бақылайды,айна сəулені нысанға жібереді, ары қарай фотоқабылдаушыға, мұнда сəуле электр импульсына айналып,соңынан жерге радиоканалдар арқылы жіберіледі. Жердегі құрал алынған сигналды фотоүлдірде немесе магнитті тасымалдаушыда бейнеге айналдырады. Айнаның тербелісі бейненің жолағын түзеді, сканерлік бейнелер ғарыштық аппараттардың қозғалуына қарай жеке жолақтарды қосу есебінен алынады. Сапасы бойынша сканерлік түсіру фотографиялықтан кем түседі, себебі сканерлік суреттердің мүмкіндігі біршама аз. Фототеледидарлық суреттерді тасымалдаушыда орнатылған теледидарлық камера көмегімен алады. Ол бейненің экспозициялары арасындағы ар қашықтықта электромагниттік сəулесімен саналады жəне радиоканалдар арқылы жерге жіберіледі, мұнда тұтынушының суретті жедел алуы мен түсіру үрдісі бірге жүреді. [1]

II ЕКІНШІ ТАРАУ
ҒАРЫШТЫҚ СУРЕТТЕРДІ ДЕШИФИРЛЕУ
2.1 Дешифрлеу белгілері
Дешифрлеу - бұл ғарыштық суретте нысандардың қасиеттерін және ӛзара байланыстарын олардың бейнесі бойынша анықтап тану процессі. Дешифрлеу кезінде дешифрлеу белгілері қолданылады. Дешифрлеу белгілері тура және жанама түрлеріне бөлінеді. Әуесуреттерде бейнеленген нысандардың қасиеттерін тура дешифрлеу белгілері деп аталады. Оларға 3 топ белгілері жатады:
геометриялық (пішіні, көлеңкесі, өлшемі)
жарықтық (түсі, жарықтық деңгейлері, фотоөңі, спектралдық бейнесі)
құрылымдық (құрылымы, суреттің бейнесі, текстурасы) Тура дешифрлеу белгілері фотосуреттерде бейнеленген нысандарды анықтап тануға мүмкіндік береді, бірақ олар бойынша нысандардың қасиеттерін әрдайым анықтау мүмкін емес.

2.2 Визуалдық дешифрленудің психологиялық және физиологиялық негіздері.
Дешифрлеу жұмысының жеңісті болуы тек қана аэрокосмостық суреттермен техникалық жабдықтарға ғана байланысты емес, ол сонымен қатар профессиональді дайындыққа , дешифрлеушінің психологиялық және физиологиялық жағдайына да байланысты болады. Тәжірибелі дешифрлеушілер суретті тек қана қарап қоймай , ақпараттар негізінде суретке қарап отырып өздерінің ойларын жүйелеп анықталып отырған орынға қарап дешифрлік анализ жасайды.
Дешифрлеу белгілілері 2 ге бөлінеді: тіке және жанама. Тіке дешифрлеу белгілері Объектінің құрамы,суреттердегі тіке бейнелерді, тіке дешифрлеу белгілері деп айту қабылданған. Оған белгілердің 3 тобы кіреді: -геометриялық -жарық -құрылымды. Форма-әлдеқайда сенімдірек,яғни сурет шартына бағынбайтын белгісі. Сонымен қатар біздің көзіміз объектінің формасын анықтайды.суреттер масштабына байланысты біршама өзгеріске ұшырайды,кейбір объектілер көрінбей қалады. Жоспардағы форма- адам қызметіне байланысты объектілерді тануда жиі қолданылады,өзінің формасын иемденеді. Теміржол және шоссе жолдары, электртасымалдағыштар сымдары,тұрбаөткізгіштер кез келген масштабта анық көрінеді. Автомобиль жолдары ірі бұрылыстарға ие. Объектілердің көлеңкелері- Суреттегі олардың бейнелерінде шешуші роль атқаратын объектілердің кіші ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.