Техникалық еңбек сабақтарын жүргізу әдістемесі

1 Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2 Негізгі бөлім
Техникалық еңбек сабақтарын жүргізу әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.1 Сабақ барысында тазалықты және еңбек қауіпсізідігін сақтау
ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.2 Техникалық еңбек сабақтарын жүргізуде қолдық материалдардың маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.3 Оқушылардың шығармашылығын дамыту мақсатында техникалық еңбек сабақтарының міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
Техникалық еңбек сабақтарына жоспар жасау әдістемесі ... ... ... ... ... ... ...23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28

ХХ ғасыр – ғылым мен техниканың даму шыңына жеткен ғасыры десек, ХХІ ғасырдың адам баласына қоятын талабы одан да асып жатыр. Ғылым мен техника небір шыңдарға жеткен сайын, кәсіби салада әр түрлі техникалық мамандықтар пайда болып, қазіргі жастардың мамандық таңдау мүмкіндігі де кеңейіп барады. Бүгінгі білікті маман – жұмыскер өз саласындағы өндірістік міндеттерді жақсы атқарып қана қоймай, оған қоса жобалай білу, дұрыс шешім қабылдап, шығармашылық жұмыстарды да орындай алуы қажет. Себебі, ғылымның қарқынды дамуына және жаңа технологиялардың енуіне байланысты кез келген кәсіптік мамандыққа қойылатын талаптар үнемі өзгеріп отырады. Осыдан келіп әр адамға өмірде 2 – 3 мамандықтан игеру қажеттілігі туындайды. Ал мамандықты дұрыс таңдай білу, өз мүмкіндіктерін бағалай білуде – мектепте берілген білімнің мәні зор.

1. О. Сатқанов. Еңбек сабақтарында қазақ өнеріне баулу. Алматы «Рауан», 1992 ж.
2. О. Сатқанов. Техникалық еңбек. Алматы «Рауан», 1993ж.
3. Шаңырақ (тұрмыстық энциклопедия).
4. Афонина Г. М. Педагогика. Ростов-на –Дону, 2002..
5. Қоянбаев Ж. Б., Қоянбаев Р. М. Педагогика. Астана, 1998 ж.
6. Лихачев Б. Педагогика. Москва, 1998 ж.
7. Подласый И. П. Педагогика. Москва, 2001ж.
8. «Технология» (ғылыми-әдістемелік журнал). №12, 2005ж.
9. «Технология» (ғылыми-әдістемелік журнал). №8, 2006ж.
10. «Технология» (ғылыми-әдістемелік журнал). №13, 2006ж.
11. Қазақстан мектебі. (ғылыми-педагогикалық журнал) №5, 2003 ж.
12. Қазақстан мектебі. (ғылыми-педагогикалық журнал) №10, 2004 ж.
13. К. Өрсімбетов, О. Сыздықов, Н.Адамқұлов, М.Велижанина, Н. Ниязова, М.Ырсымбетов. Технология. Алматы «Мектеп», 2004ж.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

1
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2 Негізгі бөлім
Техникалық еңбек сабақтарын жүргізу
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .9
2.1 Сабақ барысында тазалықты және еңбек қауіпсізідігін сақтау
ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.2 Техникалық еңбек сабақтарын жүргізуде қолдық материалдардың
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.3 Оқушылардың шығармашылығын дамыту мақсатында техникалық еңбек
сабақтарының
міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .18
Техникалық еңбек сабақтарына жоспар жасау
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
28

1 Кіріспе
Мектептегі техникалық еңбек сабақтары
ХХ ғасыр – ғылым мен техниканың даму шыңына жеткен ғасыры десек, ХХІ
ғасырдың адам баласына қоятын талабы одан да асып жатыр. Ғылым мен техника
небір шыңдарға жеткен сайын, кәсіби салада әр түрлі техникалық мамандықтар
пайда болып, қазіргі жастардың мамандық таңдау мүмкіндігі де кеңейіп
барады. Бүгінгі білікті маман – жұмыскер өз саласындағы өндірістік
міндеттерді жақсы атқарып қана қоймай, оған қоса жобалай білу, дұрыс шешім
қабылдап, шығармашылық жұмыстарды да орындай алуы қажет. Себебі, ғылымның
қарқынды дамуына және жаңа технологиялардың енуіне байланысты кез келген
кәсіптік мамандыққа қойылатын талаптар үнемі өзгеріп отырады. Осыдан келіп
әр адамға өмірде 2 – 3 мамандықтан игеру қажеттілігі туындайды. Ал
мамандықты дұрыс таңдай білу, өз мүмкіндіктерін бағалай білуде – мектепте
берілген білімнің мәні зор. Егер бала техника жағына икемді болып келсе, ол
міндетті түрде болашақта техника саласындағы мамандықты таңдайды. Оған –
мұғалімнің технология сабақтарын ойдағыдай жүргізуі, сабақта қазіргі
заманда тұрмыста, күнделікті өмірде қолданылатын бұйым-жабдықтардың жасалу
әдістерін дұрыс түсіндіре алуы, сабақ барысында баланың шеберлігін
арттыруы, сабақты қызықты өткізе білу арқылы баланың қол өнеріне деген
қызығушылығын оята алуы себеп болады. Қазақ халқы Баланы жастан деп
айтқанындай, балаға жас кезінде қандай бағыт берілсе, ол өсе келе сол
бағытты өзі-ақ алып кетеді. Демек, адам баласының Оң саусағынан бал
тамғандай етіп тәрбиелеуде технология сабағының мәні зор.
Осы курстық жұмысын жазудағы мақсатым – оқушыларға техникалық еңбек
сабақтарының өмірдегі маңыздылығын түсіндіру, онда орындалатын әр түрлі
бұйымдардың жасалу әдістерімен таныстыру, шығармашылығын, эстетикалық
талғамын шыңдау, қандай іс болсын гигиеналық және қауіпсіздік талаптардың
орындалуын талап ететінін түсіндіру әдістерін іздестіру болып табылады.
Сонымен қатар, курстық жұмыста нақты сабақ жоспарының берілуі арқылы
техникалық еңбек сабақтарын жүргізудің нақты әдіс-тәсілдері қарастырылған.
Бағдарламада қағаз және қатырма қағазбен жұмыс істеу көбірек орын
алады. Қағаз бен қатырма қағаздан конструкциясына қарай әр түрлі бұйымдар,
құралдар, ойынға керекті жабдықтар, тұрмыстық заттар жасауға болады.
Қағазбен, қатырма қағазбен жұмыс істеуді балалар тез үйренеді.
Оқушылар 1-сыныптан бастап қағаз бен басқа материалдарды дұрыс таңдауды
үйренеді. Дайындайтын бұйымдардың құрылысы мен дайындау реті алдын ала
мұқият қарастырылады. Содан соң мұғалім дайындаған үлгіні балалар өз
жұмыстарына пайдаланады. Бірінші сыныптан бастап оқушылар күрделі емес
сызба белгілерін оқуға, оларды белгілей білуге және ойлаған бұйымдардың
сызбасын сыза білуге үйренеді.
Қағазбен орындалатын жұмысты бастамас бұрын Қағаздан не
құрастырылады?, Дәптер қалай жасалған? т.б. тақырыптарға әңгіме
өткізіледі. Қағаздың, қатырма қағаздың ерекшеліктері, олардың қандай
мақсатқа қолданылатыны жайында қысқаша түснік берілгені жөн. Еңбекке баулу
сабақтарында балалардың жұмыс істеуіне ең қолайлы материал – қағаз.
Қағаздың түрлі сорттары (жазуға, газет басуға, сурет салуға, зат, цемент
салатын қапшық жасауға арналған т.б.) жағдайында мағлұмат беріледі.
Мәселен, жазуға пайдаланылатын қағаздың төрт түрі бар: №1, №2, №3 және №0.
Бұлардың ең жақсысы – нөлдік қағаз. Сурет салуға арналған қағаз жазу
қағаздарына қарағанда қалың, кедір-бұдырлау болса, жазуға пайдаланылатын
қағаз да қалыңдау болғанымен, беті тегіс келеді. Осы қағаздан сынып
оқушылардың сурет салуына арналған дәптер дайындалады. Жұқа қағаз (калька)
тығыз және беріктеу болады. Олар бірнеше дана етіп машинкада басу үшін де
қолданылады.
Әшекейлеу жұмыстарында қолданылатын түсті қағаздар жұқа және оның бір
беті жылтыр болуы мүмкін. Егер жұқа қағаздың екі беті түрлі түске боялып,
беттері кедір-бұдыр болып келсе, оларды шегірен қағаз деп атайды.
Қатырма қағаз – қағазға қарағанда қалың әрі тығыз материал. Қатырма
қағаздың ағаш ұнтағынан істелген ақ және қоңыр түстілері, сабаннан, ескі
шүберектен дайындалған мықты түрлері болады. Қатырма қағаз өзінің беріктігі
мен қалыңдығына қарай желімделсе, ол иіліп қалады. Сондықтан қатырма
қағаздың екі бетіне де қағаз желімдейді. Қатырма қағаз отқа тез жанбайды.
Балаларға қағаздың шығу тарихы және қағаз жасайтын машина жайлы
түсінік берілуі тиіс. Қағаздың көп қажет болуына байланысты қағаз өндірісі
дамыды. Қағаз жасайтын машина жетілдіріліп, өндіріс өнімділігі арттырылды.
Бүгінгі таңда қағаз тек кітап, газет шығару үшін ғана емес, сонымен қатар
ол электр машиналары, лаборатория жабдықтары, үй жиһаздары үшін де
жаратылады. Біздің өмірімізде қағаз пайдаланылмайтын бірде-бір сала жоқ.
Тіпті, ғарышты игеру, ғарышта фотосуреттер түсіру үшін де қағаздың арнаулы
түрлері жасалады. Электр генераторлары мен конденсаторларында да қағаз
қолданылады. Қағазды басқа материалдармен ауыстаруға болмайды. Себебі, оның
берік, жұқа, жоғары диэлектрлік сияқты т.б. қасиеттері бар.
Қағаз бен қатырма қағаз жасауға керекті негізгі шикізат әр түрлі ағаш
целлюлозаларынан, ағаш ұнтақтарынан және қалдық қағаздардан алынады. Шамалы
мөлшерде болса да, қағаз жасау үшін дәнді дақылдар сабағы, ескі шүберек,
тігін фабрикасының қалдықтары қолданылады. Қағаз бен қатырма қағаздың
кейбір түрлерін жасау үшін шыны талшықтары, асбесті, слюда және жасанды
талшықтар пайдаланады. Қағаз бен қатырма қағаз жасаудың негізгі шикізаты –
целлюлоза. Одан жасанды жібек тоқылады, кино, фотопленкалар және автомобиль
шиналарына корд дайындалады, ал оның негізгі тұтынушысы – қағаз – қатырма
қағаз өндірісі.
Қағаз бен қатырма қағазды бір-бірінен қалыңдығына қарай ажыратады.
Егер қалыңдығы 0,5 мм-ге дейін болса, оны қағаз деп, ал қалыңдығы 0,5 мм-
ден артық болса, қатырма қағаз дейді.
Еңбекке баулу сабақтарында оқушыларды қағаз бен қатырма қағаз
жөніндегі осындай деректермен таныстырудан соң қарапайым операцияларды
пайдаланып, бұйымдар әзірлеу, үлгі бойынша белгілеу, бүктеп-қаттау және
көрсетілген сызық бойымен кесу жұмыстары жүргізіледі. Сызбадағы кесілетін
сызық, бүктейтін жер және көмекші сызықтарда таба білумен таныстырудың да
мәні зор.
Сонымен бірге, аз да болса, бағдарламада сазбалшықпен, табиғи
материалдармен, ермек сазбен, түрлі түсті қағаздармен жасалатын жұмыс
түрлері де ұсынылған. Әрине, кез-келген бұйымды жасау үшін оқушылардың жас
ерекшелік қасиеттерін есепке алу принципі бірінші орында тұрады. Мысалы,
сабақта табиғи материалдармен жұмыс істеуде оқушыларға қазақтың ұлттық
бұйымдарын – домбыраны құрастыру, сырмақ, ер тоқым, сәукеле мен камзол,
аяққап т.б. жасау ұсынылған. Ал сазбалшық және ермексазбен жұмыс істеу
барысында мүсіндеу жұмыстары іске асады. Кез-келген нәрсені мүсіндеуге
болады, ал бағдарлама бойынша жеміс-жидек, көкөністерді, жан-жануарларды,
аң-құстарды, түрлі көлемдегі моншақтарды мүсіндеу қарастырылған.
Жоғарыда атап өткендей бағдарламаның жартысынан көп бөлігі қағаз,
қатырма қағаз, түрлі түсті қағазбен жасалатын жұмыс түрлерімен қамтылған.
Оқушыларға қарапайым нәрселерден күрделі заттарды жасау ұсынылған. Мысалы,
қағаз тілшелерінен шынжыр немесе гүл дайындау. Қағазбен жасалатын жұмыстың
ең қарапайым түрі. Түрлі түсті қағаздан тілшелерді қиып алып, екі ұштарын
желімдеу керек. Осылайша біріне бірі кіргізіліп желімделген тілшелерден
шынжыр шығады. Одан да басқа көптеген бұйымдарды оқушылардың фантазиясына
қарай ұсынуға болады. Мысалы, түрлі түсті қағаздан машина жасайтын сабақта
бір түрлі машина жасау шарт емес. Оқушыларға сабақтың тақырыбын хабарлап,
әр оқушыға өз қалауына байланысты машина жасату - өте тиімді. Себебі,
қазіргі заманда машиналардың алуан түрі шығып жатыр. Мұндай ұсыныс алған
оқушылар өздеріне ұнаған машинаның моделін жасауға кіріседі. Оқушылардың
идеясы, фантазиясы іске асып қана қоймай, ол жұмысқа қызыға жұмылады.
Бірақ, мұндағы ескеретін аса маңызды жай, мұғалім сабақ барысында барлық
оқушыларды назарынан тыс қалдырмауы керек. Себебі, тақырып бір болғанымен,
сыныпта қанша оқушы болса, сонша адамның фантазиясы іске асады. Мұғалімнің
міндеті - әр оқушыға жеке-жеке кеңес, бағыт-бағдар беріп отыру.
Техикалық еңбек сабақтарына жасалған бағдарлама кез-келген бағдарлама
сияқты жүйелілік принципінін негізінде балалардың жас ерекшелік қасиеттерін
есепке ала отырып құрылған. Бағдарламада оңайдан күрделіге қарай өсу
принципі де басым.

2. Техникалық еңбек сабақтарын жүргізу әдістемесі.
2.1. Сабақ барысында тазалықты және еңбек қауіпсізідігін сақтау ережелері

Жұмыс кезінде оқушылар қауіпсіздік техникасы ережелері мен тазалық-
гигиеналық талаптарды сақтайды. Жұмыс барысында олар өлшейтін және
тексеретін (бақылайтын) құралдарды пайдаланады (сызғыш, циркуль, үш бұрыш
сызғышы т.с.с). Бұйымдар жасағанда олар қағазды өңдеп, арнайы құралдарды
қолданып жұмыс істейді. Мұны техникалық өңдеуге арналған құралдар дейді
(пышақ, қайшы, біз т.с.с.).
Жұмыс барысында қауіпсіздік техникасының ережелерін сақтауға,
құралдармен дұрыс жұмыс істеуге және практикалық жұмыс кезінде саусақтарға
арналған жаттығулар жасалады.
- парта үстел үстін қолмен кезек сипау;
- кезекпен қолдың саусақтарын ашып, жұмып, парта үстел үстін үру;
- екі қолдың шынашағын парта үстіне параллель қойып, әр саусақты
кезекпен алақанға үру сияқты жаттығулар алты жасарларға сергіту үшін
пайдалы.
Мұғалім сабақта әрбір оқушының қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтап,
жұмыс істеулеріне бағыт беріп отырады. Шамамен мынандай талаптар қойылуы
керек:
- жұмысты тек қана мұғалімнің рұқсатымен бастау;
- құрал-саймандарды тек қажетті жағдайда ғана пайдалану;
- бүлінген немесе өтпейтін құрал-саймандармен жұмыс істемеу;
- жұмыс орнын таза ұстап, материалдар мен құралдарды тиімді жұмыс істеу;
- жұмыс кезінде бөтен жаққа назар аудармау;
- жұмыс бітісімен материалдар мен құралдарды өз орындарына жиып қою.
Қағазды ағаш желімімен жапсырған жөн, себебі қағаз желімнің ішінде су
көп болғандықтан, қағаздың жылтыр өңі мен бояулы бұзылып, дақ пайда болады.
Қою ағаш желімі қағаз бен қатырма қағаздың қалың, тығыз түрлерін
желімдеуге, сондай-ақ маталарды желімдеу үшін пайдалануға болады. Қою
декстрип желімін немесе аралас желімді пайдалану жақсы нәтиже береді.
Бұйымға жапсырылатын затты желімдегенде, желімді бұларға жұқалау жағады.
Элементтерді өзара дәл келуі үшін, сапасы бірдей қағаз парақтарын (мысалы,
басылған таблицаларды, географиялық карталарды) қабыстырып желімдегенде,
қағаздың, жабыстыратын екі шетіне де бірдей желім жаққан дұрыс. Желім
жаққанда, қағазды керексіз бір парақ қағаздың үстіне қою керек. Еңбек
сабағында желім тез сүртілетін ақ қаңылтыр немесе басқа бір материал
қағылған тақта болуы керек. Әрқашан кезекті затқа желім жаққаннан кейін
тақта шүберекпен сүртіледі.
Көрнекі оқу құралдарын, аппликация, үстел үсті ойындарын, басқа
материалдар даярлауға олардың ұсақ элементтерін көбінесе түсті және ақ
қағаздар арқылы желімдеуге тура келеді. Кейде олар күрделі қисық сызықты
болып келеді. Мұндай элементтердің сырт жағын былғап алмай, желімдеу керек.
Сондықтан оларды қиып алудан бұрын желімнің жұқа қабатын жағу керек. Желім
кепкен соң орнына келтіріліп, таза парақ қағаздың үстіне жұмсақ шүберекпен
басып жабыстырады.
Құрастыру жұмыстарындағы маңызды кезең орнын дұрыс ұйымдастыру. Жұмыс
орны өңделетін материалға қарай, түрліше жабдықталады. Түрлі материалды
өңдеу үшін бұрауыш, гайка, бұрайтын кілт, біз болуға тиіс. Конструктор
жиынтығынан белгілі бір зат жасау керек болса, оған қажетті бөлшектер ғана
алынады.
Мұғалім оқушыларға жұмыс орнын қалай пайдалану керектігін: үстелді
қалай дайындау, артық нәрселерді алып қойып, қажетті аспаптарды алу,
олардың ақауы жоқтығын тексеру, оң қолға ұстайтынды оң жаққа, сол қолға
ұстайтындарды сол жаққа қоюды алғашқы күннен үйретеді. Сонымен қатар,
аспаптарды күту тәртібін, материалды үнемдей білуге, жұмыс кезінде жұмыс
орнының ретті, таза болуын қадағалау: жұмыстан соң орнын жинап, аспаптарды
тиісті орындарына қоюға дағдыландырады. Жұмыс орны реттелген соң, оқушылар
практикалық жұмыс істеуге кіріседі. Олар модель бөлшектерін дайын үлгі
бойынша белгілейді. Модельдің жақсы болуы белгіленудің дұрыс және дәл
болмауына байланысты. Белгі сызығының болар-болмас қате жүргізілуінен
модель іске аспай қалуы мүмкін. Сондықтан да белгілеп болған соң, белгі
сызығының дұрыс сызылғанын басқа әдіспен де тексеріп алу керек. Белгілеу
кезінде қарындаш, үлгі, сызғыш, бүктелетін метр, циркуль сияқты аспаптарды
пайдаланады. Қарындашты жұмыстың түріне қарай дұрыс таңдап алу қажет.
Қағазды және қатырма қағазды белгілеу үшін таңдап алынған қарындаштың
қаттылығы орташа, ал ағаш материалын белгілейтін қарындаш қаттылау болуы
керек. Өйикені жұмсақ қарындаштар ағашқа тез мұқталады.
Өңдеу кезінде бүктеу және қаттау операциялары кеңінен пайдаланылады.

Модель айқындау кезінде қатырма қағазды көбірек бүктеуге тура келеді.
Қатырма қағаз бірден тура бүктелмейді, сондықтан да бүктелетін жерін
алдымен сыртынан тіліп, із салады. Пышақ ізі қатырма қағаз қалыңдығының
жартысындай болып түсуі қажет. Сонан соң қатырма қағазды ол тіліктің қарсы
жағына қарай бүктейді. Бүктесін сызық әдетте үздік сызықшалармен
белгіленеді. Қатырма қағаз мықты болуы үшін тілінген жерге қағаз
желімденеді. Механикалық өңдеуде ең көп тараған әдіс – кесу. Өңдірісте
кесудің екі жолы бар: жаңқасыз кесу және жаңқалап кесу. Бірінші түріне
қағазды кесу, екіншісіне – ағашты пышақпен жоңу жатады. Мұғалім оқушыларға
кесу операцияларын кеңінен көрсету мақсатында, мектеп шеберханасына топ-
серуен жасайды. Оқушылар слесарьлық шеберханада металды түрлі аспаптармен:
қайшымен, арамен, егеумен т.б. кесумен танысады, өңдеу шеберханасында
ағашты арамен, сүргімен, қашаумен өңдеуге болатынын көреді. Механикалық
шеберханада ағашты сүргілейтінін, тесіктерді станоктармен тесетінін,
металды бұрғылау станогында бұрғылап, токарь станогында кесіп, өңдейтінің
көреді.
Бірінші сыныпта техникалық модельдеуге пайдаланатын негізгі кесуші
аспаптар: пышақ, қайшы. Қайшы, қағаз, қатырма қағаз және жұқа қаңылтырды
кесуге пайдаланылады. Қайшының қолданылу орындарына қарай, құрылыстары да
түрліше болады. Тігін жұмыстарында қолданылатын қайшының жүздері ұзын,
тұтқалары қысқа келеді. Онымен қағаз, қатырма қағаз және жұқа қаңылтырды
кеседі. Қалыңдығы 0,5мм-ден 2 мм-ге дейін қаңылдтырды арнаулы қайшымен
кеседі. Қайшының тұтқасы ұзын болған сайын, күш аз жұмсалады. Жұмысты дұрыс
орындау үшін қайшының ақаусыз, жүздері өткір, дұрыс қайшыласуын қадағалау
қажет. Қайшыны пайдаланып, түзу сызық бойымен кескенде қайшы ұшына қарап,
сызықтың бойымен туралап отыру, қисық сызық бойымен кескіндеу, қайшыны
қозғалтпай, сол қолға ұстаған затты ыңғайына қарай айналдырып отыру керек.
Осы айтылған екі жағдайда да қайшыны алғашқы бағытта ұстаған дұрыс. Бұл
әдістер қаңылтыр кесуде де қолданылады. Модель дайындауда қағазды, қатырма
қағазды және ағашты пышақпен кеседі. Жүздерінің құрылысына қарай,
пышақтардың атқаратын қызметтері де түрліше. Модель және скальпель
пышақтардың ұштары доғал, жүзінің екі жағы да қайралған болады. Картонаж
және етікші пышақтары қысқа, түзу, үшкір, бір жағы ғана қайралған болады.
Қағазды, қатырма қағазды түзу кесу үшін пышақ қолданылады. Мұндайда
қайшыдан гөрі пышақпен кескен түзу болып шығады, жұмыс тез орындалады.
Қағазды бүктелген жерінен кеседі. Ал ағашты сол қолмен пышақтың сырт
жағынан ұстап кеседі. Жіңішке кесу аспаптарымен жұмыс істеуден бұрын
жаттығулар жүргізіледі: материалды ұстап тұру, әперу, өңдеудегі жұмыс
қалпының дұрыстығы; кескіш аспаптарды қайрау және жөндеу кезінде оларды
дұрыс ұстау т.б. алғашында оқушылар екі қолға түсетін салмақты дұрыс бөле
алмайды. Қайшымен кескенде салмақтың бәрі оң қолға түседі. Соның
нәтижесінде кесу сызығы тура болып шықпайды. Пышақпен кесуде де салмақ оң
қолға түсіп, сол қол пайдаланылмайды. Кескен кезде сызғыш байқаусызда
жылжып кетіп, қажетті сызық шықпайды. Ол үшін оқушыларды екі қолмен
бірдей жұмыс істеуге жаттықтыру қажет. Олар жаттығу нәтижесінде оң қолға
түсірілетін күшті сол қолға да түсіре білуге үйренеді.
Кескіш аспапты дұрыс ұстаудың үлкен маңызы бар. Оқушылар алғашқы кезде
жұмыс құралдарын дұрыс ұстай алмайды. Бұл істің нәтижесіне зиянын тигізеді.
Тігін қайшысының құлағынан жоғарғы, ортаңғы саусақты өткізе ұстап, сұқ
қолмен төменгі құлағының астынан сүйемелдейді. Қаңылтыр кесетін қайшымен
астына ешқандай сүйеніш қоймай, кесу кезінде бас бармақ үстіңгі тұтқаның
ортасынан, ал қалған үш саусақ астыңғы тұтқаның астынан қамтылып ұсталады.
Қағаз бен қатырма қағаз кескенде, пышақтың сыртқы қырынан сол қолмен басады
да, қалған саусақтарымен пышақтың сабынан ұстайды.
Қалың қатырма қағазды кескенде пышақ ұшын тік қадап, сабын уысқа қыса
ұстайды. Ағашпен жұмыс істеген кезде де, фанерді кескен кезде де пышақты
солай ұстайды. Лобзиктің арасын вертикаль қалыпта бостау ұстап, қолдың
білезігіне күш түсірмеген жөн. Қайшымен кескенде, оң қолдың қимылына қарай
сол қол да қимылдап, материалды қайшының алқымына дұрыс жеткізіп отыру
керек. Пышақпен кескенде, пышақ жүзінің кесетін материалдың бетімен бір
қалыпты жылжуын қадағалау керек.
Бөлшектер бір-біріне түрлі әдістермен: жіп, тиек, желім, шеге, болт
және гайкамен бекіту, тойтару және дәнекерлеу т.б. арқылы біріктіріледі.
Мұғалім оқушыларды біріктірудің аталған әдістерімен және монтаждау, бинт,
шплинг, қаптырмамен, құрастыруға арналған құралдармен тістеуік, біз, балға,
қылқалам т.б. таныстырады. Бөлшектер ажыратылмайтын болып келуі мүмкін.
Ажыратылмайтындарға шеге, желім, дәнекер, тойтарма және кертікпей
біріктіріп ұсталғандар жатады. Оқушылар модельдеу сабағында осы екі әдісті
де орындай білуге дағдыланады. Балалар ең алдымен желімдеу әдісін үйренеді.
Қағаз бен қатырма қағазды клейстер, декстрин, казеин, ағаш желімімен, ағаш
бөлшектерін ағаш казеин желімімен, резеңкені резеңке желімімен, керамика
және металл бөлшектерін БФ желімімен желімдейді. Желім әр уақытта жұқа
бөлшекке жағылып, желімделетін жерге көбірек тамызылып, жан-жағына
таратылып жағылады. Қатырма қағазды желімдеу үшін оның екі жағы да бірдей
желімделініп, ауыр нәрсенің астына бастырылады. Машинаның, станоктың, түрлі
бөлшектері болт пен гайка арқылы бекітіледі. Металл конструкторы
жиынтығында бөлшектерінде болт, гайка арқылы бекітеді. Мұндағы негізгі
көмекші құралдар: кілт және бұрағыш. Модельдер конструктивтік
ерекшеліктеріне және жылжымалы не жылжымайтын қосылыстарына қарай
анықталады.
Осындай ережелерді оқушылар жұмыс істегенде ескеріп, орындап
отырады. Бірінші кластың еңбекке үйрету сабақтарында мұғалім сабақтың
тақырыбы, мақсаты және мазмұнына байланысты оқушылардың өй-өрістерінің даму
дәрежесі мен мектептің оқу-материалдық базасын ескере отырып сабақ
құрылымын белгілейді.

2.2. Техникалық еңбек сабақтарын жүргізуде қолдық материалдардың маңызы
Жалпы еңбек сабағының табиғаты көрнекі құралдарға толы болып келеді.
Сабақта балаларға еңбек тәрбиесі беріледі. Педагогикалық тұрғыдан алғанда,
еңбек тәрбиесі балаларға белгілі бір құралдардың, үлгілердің көмегімен
берілетіні бәрімізге мәлім. Себебі, еңбек тәрбиесі ауызбен айтылып, қағаз
бетіне түсіріліп қана қоятын тәрбие түрі емес, баланы еңбекке тәрбиелеу
барысында айтылып-түсіндірілетін нәрселер міндетті түрде үлкендердің, ата-
аналардың іс әрекеті арқылы үлгі ретінде көрсетілуі керек. Сәби кішкене
кезінде ата-аналарының іс-әрекетіне аса назар аударады да, ойын барысында
сол әрекеттерді қайталайды. Мысалы, анасының үй сыпырып жүргенін көрген
сәби үй ойнағанда үй сыпырады. Мұндағы әрекет сыпырғаш (құрал) арқылы іске
асып тұрса, әкесінің машина жөндеп немесе ағашты қағып жатқанын көрген бала
да соны қайталайды. Мұндағы құрал – машинаның саймандары және шеге, балта,
балға болып табылады. Яғни, кез-келген еңбек құрал-жабдықтардың көмегімен
іске асырылады.
Сол сияқты еңбек сабағының арнайы құралдары – кез-келген бұйымды
жасауға қажетті құрал-жабдықтар (ине, жіп, қайшы, қағаз, балта, шеге және
.б.) болса, қосалқы құралдары болып – бұйымды жасау үшін үлгі ретінде,
балалардың зейін, есте сақтау, шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсатында
қолданылатын құралдар, яғни көрнекі құралдар (бұйымның қалай жасалатыны
сатылай көрсетілген сызба, кесте, плакаттар) табылады. Арнайы құралдарды
көбінесе жабдықтар деп атайды.
Оқушылар қағаз бен қатырма қағаз жұмыстарында түрлі техникалық
операцияларды орындау барысында алғашқы еңбек дағдылары мен іскерліктерін
меңгере бастайды. Осындай жұмыстар үшін қандай құралдар қолданылады.
Сызғыш - өлшеу, белгілеу құралы. Өлшеу және есептеу кезінде көру
сәулелерінің сызғышқа тура бұрыш жасап түсу керектігі айтылады. Үшбұрышты
сызғыштың екі түрі болуы керек. 1) шеңберлі үшкір бұрыштары бірдей; 2)
бүйірлері тең емес, бұрыштары үшкір болуы қажет. Қағаз бен қатырма қағаз
жұмыстарында диаметрлері әр түрлі дөңгелектер қолданылады. Олар циркуль
орнына пайдаланылады. Осындай үлгілер әр түрлі мөлшерде болады. Қарындаштың
да ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.