«М-1 enternational» ЖШС
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1 Негізгі бөлім
1.1 «М.1 enternational» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.2 Бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудиттің құрылу негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.3 Қаржылық.шаруашылық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2 Қаржылық есеп және аудит
2.1 Меншікті капиталдың аудиті мен есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2 Материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.3 Инвестицияның есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
2.4 Тауарлы материалдық қорлардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
2.5 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..43
2.6 Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
2.7 Міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
2.8 Еңбекақы төлеу бойынша міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ..61
2.9 Кіріс және шығыс есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
2.10 Қаржылық есептілік, оларды құру әдістері,аудиті және анализі ... ... ... .75
3.Басқару есебі және аудит
3.1 Өндірістік шығындардың есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 81
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 84
Қосымшалар
1 Негізгі бөлім
1.1 «М.1 enternational» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.2 Бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудиттің құрылу негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.3 Қаржылық.шаруашылық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2 Қаржылық есеп және аудит
2.1 Меншікті капиталдың аудиті мен есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2 Материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
2.3 Инвестицияның есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
2.4 Тауарлы материалдық қорлардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
2.5 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..43
2.6 Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
2.7 Міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
2.8 Еңбекақы төлеу бойынша міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ..61
2.9 Кіріс және шығыс есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
2.10 Қаржылық есептілік, оларды құру әдістері,аудиті және анализі ... ... ... .75
3.Басқару есебі және аудит
3.1 Өндірістік шығындардың есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 81
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 84
Қосымшалар
Мен __________«_____» мамандығы студенті өз өндірістік тәжірибемді__________ аралығында ,«М-1 enternational» ЖШС өткіздім.
Жалпы өндірістік тәжірибенің мақсаты теориялық білімдердің тәжірибе жүзінде күнделікті қолдана отырып одан әрі жетілдіру болып табылады. Осы мақсатта мен бірінші күннен бастап өз жұмысымды дұрыс оқу бағдарламасына сай жоспарлауға тырыстым, алдыма келесі міндеттерді қойдым:
- «М-1 enternational» ЖШС бухгалтерия бөлімінде қызмет атқаратын әрбір бухгалтердің қызметі, құқығы, жауапкершілктерімен танысу;
- «М-1 enternational» ЖШС мен мемлекетпен қаржыландырылатын әкімшіліктің бухгалтерлік есепті жүргізуге негіз болып табылатын есеп саясатының негізгі шарттарымен танысу;
- «М-1 enternational» ЖШС бухгалтерия бөлімінде болып жатқан шаруашылық операциялардың құпиялылығын сақтауды;
- «М-1 enternational» ЖШСқаржылық есептілікті даярлауда қойылатын талаптарды оқуға;
Жалпы өндірістік тәжірибенің мақсаты теориялық білімдердің тәжірибе жүзінде күнделікті қолдана отырып одан әрі жетілдіру болып табылады. Осы мақсатта мен бірінші күннен бастап өз жұмысымды дұрыс оқу бағдарламасына сай жоспарлауға тырыстым, алдыма келесі міндеттерді қойдым:
- «М-1 enternational» ЖШС бухгалтерия бөлімінде қызмет атқаратын әрбір бухгалтердің қызметі, құқығы, жауапкершілктерімен танысу;
- «М-1 enternational» ЖШС мен мемлекетпен қаржыландырылатын әкімшіліктің бухгалтерлік есепті жүргізуге негіз болып табылатын есеп саясатының негізгі шарттарымен танысу;
- «М-1 enternational» ЖШС бухгалтерия бөлімінде болып жатқан шаруашылық операциялардың құпиялылығын сақтауды;
- «М-1 enternational» ЖШСқаржылық есептілікті даярлауда қойылатын талаптарды оқуға;
Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1 Негізгі бөлім
1.1 М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.2 Бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудиттің құрылу негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.3 Қаржылық-шаруашылық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .15
2 Қаржылық есеп және аудит
2.1 Меншікті капиталдың аудиті мен есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..20
2.2 Материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
2.3 Инвестицияның есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
2.4 Тауарлы материалдық қорлардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ...36
2.5 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .43
2.6 Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..50
2.7 Міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .56
2.8 Еңбекақы төлеу бойынша міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ..61
2.9 Кіріс және шығыс есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...68
2.10 Қаржылық есептілік, оларды құру әдістері,аудиті және анализі ... ... ... .75
3.Басқару есебі және аудит
3.1 Өндірістік шығындардың есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...81
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 84
Қосымшалар
Кіріспе
Мен _______________ мамандығы студенті өз өндірістік тәжірибемді __________ аралығында , М-1 enternational ЖШС өткіздім.
Жалпы өндірістік тәжірибенің мақсаты теориялық білімдердің тәжірибе жүзінде күнделікті қолдана отырып одан әрі жетілдіру болып табылады. Осы мақсатта мен бірінші күннен бастап өз жұмысымды дұрыс оқу бағдарламасына сай жоспарлауға тырыстым, алдыма келесі міндеттерді қойдым:
- М-1 enternational ЖШС бухгалтерия бөлімінде қызмет атқаратын әрбір бухгалтердің қызметі, құқығы, жауапкершілктерімен танысу;
- М-1 enternational ЖШС мен мемлекетпен қаржыландырылатын әкімшіліктің бухгалтерлік есепті жүргізуге негіз болып табылатын есеп саясатының негізгі шарттарымен танысу;
- М-1 enternational ЖШС бухгалтерия бөлімінде болып жатқан шаруашылық операциялардың құпиялылығын сақтауды;
- М-1 enternational ЖШС қаржылық есептілікті даярлауда қойылатын талаптарды оқуға;
М-1 enternational Жауапкершілігі шектеулі серіктестік дербес коммерциялық ұйым ретінде құрылған. Серіктестік заңды тұлға статусын мемлекеттік тіркеуге тұрған күннен бастап иеленді. М-1 enternational ЖШС өз қызметін мемлекеттік лицензия негізінде жүзеге асырады.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі 1С Бухгалтерия 8.3. программасымен жүзеге асырады. Бухгалтерлік есеп ақпаратты жүйесін жүргізу үшін және бұларға бухгалтерлік есептің әрбір объектілері жөніндегі мәліметтерді күнделікті түсіру мен бухгалтерлік есептің тексеру және байқау функцияларын іске асыру үшін тіркеушілік міндет атқаратын бухгалтерлік есеп шоттар қолданылады.
Тәжірибенің міндеті: М-1 enternational ЖШС-гі бухгалтерлік есеп пен аудитті зерттеу және оның қаржылық-шаруашылық қызметін талдау болып табылады.
Өндірістік тәжірибе бойынша есеп кіріспеден, жалпы бөлім, қаржылық есеп және аудит, қорытынды, қолданылған материалдар және қосымшалардан тұрады.
1 Негізгі бөлім
1. 1 М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы мінездемесі
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі дербес коммерциялық ұйым болып табылады. Ол өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі, Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы Заңына және кәсіпорын жарғысына сәйкес жұмыс істейді.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі _______________тұлға ретінде мемлекеттік тіркеуден өтті. Мәртебесі-коммерциялық ұйым. _______________ қаласының Салық комитетінде қосылған құн салығын төлеуші ретінде тіркелген. Ресми атауы-
М-1 enternational. Орналасқан жері: __________________________
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғылық капиталы 200000 (екі жүз мың) теңгені құрайды. Жарғылық капиталға салым ретінде ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүліктік құқықтар, соның ішінде жер пайдалану құқығы мен зияткерлік қызметтің нәтижелеріне құқық және өзге де мүлік бола алады. Құрылтайшылар серіктестік жарғысына сәйкес мыналарға құқылы:
-серіктестікті басқару ісіне қатысуға;
-пайданы алуға;
-серіктестік қызметі жөнінде ақпарат алуға және оның бухгалтерлік және өзге де құжаттарымен танысуға;
-серіктестік таратылған жағдайда кредиторлармен есеп айырысқаннан кейін қалған мүліктің бір бөлігін не оның құнын алуға;
-өз үлесін иелігінен шығару арқылы серіктестікке қатысуға тоқтатуға;
-жауапкершілігі шектеулі серіктестік қатысушысына заңдармен берілген өзге де құқықтарды пайдалануға құқылы.
Серіктестік құрылтайшылары берген мүлік пен ақша қаражаттарының меншік иесі болып саналады және өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі мүлікпен жауап береді. Сонымен қатар серіктестік қызметіне байланысты зияндарға өздерінің қосқан салымдарының құны шегінде тәуекел етеді.
Серіктестік құрамына жаңа қатысушылар қабылдау ҚР Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы Заңына және құрылтайшылық келісімшартқа сәйкес жүзеге асады.
Серіктестіктің Қазақстан Республикасының банк мекемелерінде есепшоты, валюталық шоты және басқа да шоттары, өз атауы бар мөрі, мөртаңбасы, бланкілері болады.
Серіктестік қызметінің мақсаты заңды тұлғалар мен азаматтарды өнімдер, тауарлар және басқа да қызмет түрлерімен толықтай қамтамасыз ету, құрылтайшы мен еңбек ұжымының әлеуметтік және экономикалық мүдделерін жүзеге асыру арқылы табысқа жету болып табылады.
Серіктестік қызметінің мәні болып мыналар табылады:
-металл және құрылыс заттарды сату;
-тұрғындарға ақылы қызмет көрсету;
-құрылыс, құрылыс жөндеу, монтаждау жұмыстары;
-көлік қызметі;
-құрылыс материалдары мен бұйымдарын шығару;
-коммерциялық, ақпараттық, делдалдық, жарнамалық маркетингтік , лизингтік қызметі;
-импорттық-экспорттық операциялар;
-сыртқыэкономикалық қызмет.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің органдары:
1. Жоғарғы органы-қатысушылар.
2. Атқарушы органы-директор
3. Бақылаушы органы-тексеру комиссиясы.
Серіктестік екі қатысушыдан тұрады және барлық шешімдер қатысушылардың жалпы жиналысында қабылданып, жазбаша рәсімделеді.
Серіктестік қатысушыларының жиналысының ерекше құзырына мыналар жатады:
-Серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерін өзгертуді қоса алғанда оның жарғысын, орналасқан жері мен фирмалық атауын өзгерту немесе серіктестік жарғысын жаңа редакцияда бекіту;
-Серіктестіктің атқару органын құру оның өкілеттілігін мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестікті не оның мүлкін сенімгерлікпен басқару құқығына беру туралы шешу және оның шарттарын анықтау;
-Серіктестік ревизорын тағайындау және оның өкілеттігін мерзімнен бұрын тоқтату, сондай-ақ ревизордың есебін және қорытындысын бекіту;
-жылдық қаржылық есепті бекіту және таза пайданы бөлу;
-Серіктестіктің ішкі қызметін реттейтін ережелерді бекіту, оларды және басқа да құжаттарды қабылдау рәсімдерін анықтау;
-Серіктестіктің өзге де заңды тұлғаларға қатысуын, сондай-ақ коммерциялық емес ұйымдарға қатысуын шешу;
-филиалдар мен өкілдіктер құру туралы шешу және т. б.
Серіктестіктің атқарушы органы Директор болып табылады. Директор серіктестік жарғысымен және заңмен оның қатысушылардың жиналысынан ерекше құзырға жатпайтын мәселелерінен басқа серіктестіктің қызметіне жалпы басшылықты жүзеге асырады. Директорды құрылтайшы белгіленген мерзімге, бірақ бес жылдан аспайтын мерзімге тағайындайды. Ол серіктестік атынан сенімхатсыз әрекет етеді. Сонымен қатар серіктестік директоры:
-серіктестік қызметінің жоспарларын қамтамасыз етеді;
-құрылтайшылар жиналысында шешімімен, серіктестік жарғысымен және қолданылып жүрген заңдармен белгіленген шектерде серіктестік мүлкіне билік етеді;
-қызметкерлерді жұмысқа қабылдайды және жұмыстан босатады, сонымен қатар өзінің орынбасарларын, бас бухгалтерді, филиалдар мен өкілдіктердің, бөлімшелердің басшыларын және басқа да қызметкерлерді жұмысқа тағайындайды, жұмыстан босатады;
-іс сапар туралы шешімдер қабылдайды;
-серіктестік есепшоттарын, валюталық және басқа да шоттарын ашады, шарттар және басқа да мәмілелер жасайды және т. б.
Тексеру комиссиясы кез келген уақытта серіктестіктің атқарушы органының қаржы шаруашылық қызметіне тексеру жүргізуге құқылы және осы мақсатта серіктестіктің барлық құжаттамасын ешқандай кедергісіз көру құқығына ие болады. Тексеру комиссиясының талап етуі бойынша атқарушы органның мүшелері ауызша немесе жазбаша нысанда қажетті түсіндірмелер беруге міндетті. Директор тексеру комиссиясының мүшесі бола алмайды.
1. 2 Бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудиттің құрылу негіздері
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі бухгалтерлік есебін кәсіпорын бухгалтериясында жүзеге асырылатын бухгалтерлік есеп мәліметтеріне сәйкес келесі нормативтік құжаттар негізінде жүргізеді:
-ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңы (2007 жылдың 28 ақпаны, №234-III);
-№2 Қаржылық есептің ұлттық стандарты;
-Бухгалтерлік есептің типтік шот жоспары (2007 жылдың 22 маусымында Қаржы министрлігімен бекітілген, №185);
-Бухгалтерлік есепті жүргізу ережелері (2007 жылдың 22 маусымында Қаржы министрлігімен бекітілген, №221);
-ҚР Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы Заңы;
-М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясаты;
-М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жұмыс шот жоспары;
-М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің салық есеп саясаты;
-бухгалтерлік есепті жүргізу бойынша әдістемелік нұсқаулықтар, құралдар және басқа да нормативтік актілер.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің барлық бухгалтерлік жазбалары бастапқы құжаттар негізінде жүргізіледі.
Серіктестіктің салық есеп саясаты ҚР Салық Кодексіне сәйкес ұйымдастырылған және міндеттілік, анықтылық, әділеттілік және бірегейлік принциптеріне сәйкес жүргізеді.
Міндеттілік принципі Салық Кодексіне сәйкес кәсіпорынның қатаң түрде толық көлемде әрі уақытылы бюджетке тиісті салықтарды аударуын міндеттейді.
Анықтылық принципі кәсіпорынның салық есебі мен салық регисрлерінде салықтық міндеттемелердің негізі мен пайда болу реті, міндеттемелердің орындалуы мен тоқтатылуын нақты көрсетеді.
Әділеттілік принципі ҚР салық және салық салу міндетті әрі жалпыға ортақ екенін көрсетеді.
Бірегейлік принципі кәсіпорын салық себін толыққанды ҚР Салық Кодексінің ережелеріне сәйкес жүргізетіндігін көрсетеді.
ҚР Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер Заңына сәйкес, М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі келесідей салықтар мен міндетті төлемдерді төлеуші болып табылады:
-жеке табыс салығы;
-әлеуметтік салық
-көлік құралдарына салық;
-мүлікке салық;
-жер салығы;
-корпоративтік табыс салығы;
-қоршаған ортаға эмиссия бойынша төлемдер.
Кәсіпорынның есеп саясатының негізгі мақсаты кәсіпорынның шаруашылық қызметі үшін толық айқын объективті ақпарат алуды қамтамасыз ету.
Сонымен қатар есеп саясатына сәйкес, кәсіпорындағы жалпы бухгалтерлік есепті жүргізуге уәкілетті тұлға ретінде бас бухгалтер жауапты болады. Бас бухгалтер директорға бағынады. Бас бухгалтер:
-бухгалтерлік қызметтегі мамандарды таңдауға және жұмысын ұйымдастыруға;
-бухгалтерлік есептің жүргізілуіне, қаржылық есептілік нысандарын құру мен салықпен есеп айырысуға;
-ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңының, Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының, құқықтық және басқа да актілердің, сондай-ақ Есеп саясатының талаптарын сақтауға жауап береді.
Серіктестік Бас бухгалтері бухгалтерлік бөлімнің жұмысын қадағалайды және бөлім үшін жауапты тұлға болып саналады. М-1 enternational ЖШС-нің бухгалтерлік бөлімі мынадай жұмыстарды атқарады:
-кәсіпорынның қаржылық жоспарын құрады, нормативтік есептесу мен меншік айналым құралдарының қажеттілігін анықтайды, қаржылық нәтижелерді талдайды;
-ақша операцияларын реттеп және бақылап, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп құрады;
-салық саясатын және салық есебін дайындау әдістемесін анықтайды;
-шаруашылық қызметпен ақпараттың толық мерзімді қайта құрылуымен қамтамасыз етеді;
-есепті жылдың қаржылық есептілігін әзірлейді;
-ақша қаражатының түсу есебі мен тауарлы-материалдық құндылықтарды қадағалайды;
-сметалық шығындарды сақтау және инвентаризацияның жүргізілуін қадағалайды.
-кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметіне құжаттық ревизия жасайды;
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз қызметі барысында 1С Бухгалтерия(8. 3) бағдарламасын қолданады.
1. 3 Қаржылық-шаруашылық қызметін талдау
Кәсіпорының қаржылық-шаруашалық қызметін талдаудың мақсаты серіктестіктің қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды алу болып табылады. Толық және маңызды ақпаратпен қамтамасыз ету-жылдам әрі дұрыс шешім қабылдаудың негізі. Кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерін талдау субъектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға, несие беру бойынша шешімдерге және инвестициялық шешімдерді қабылдауға пайдалы ақпараттарды береді. Осымен қоса, кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін басты база болып табылады.
М-1 enternational ЖШС-де негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау-бұл ұйымның жұмысын талдаудың бағыты. Серіктестік қызметін сипаттайтын еңбек көрсеткіштеріне: еңбек өңімділігі, жұмысшылар саны, еңбекақы қоры, орташа жалақы жатады. Бұл көрсеткіштер жүйелі түрде бір-бірімен тығыз байланысты.
Еңбек өңімділігі деп оның нәтижелерін немесе жұмыс уақытының бірлігіндегі жұмысшылардың белгілі бір өнім көлемін өндіру қабілетін айтамыз. Еңбек өнімділігі еңбек шығынының тиімділігін арттыру. Бұл қызмет процесінде жұмсалған қоғамдық еңбектің тиімділігі. Қызметкерлердің еңбек өңімділігін бір уақыт өлшемінде өндірген өнімнің немесе бір өнімге кеткен уақыт немесе табыс мөлшерімен, өлшемімен есептеледі.
Өзіндік құн өнімді өндіруге кеткен барлық шығын. Өндірілген өнімнің өзіндік құнына барлық жұмсалған шығындар шикізат, материал, электр энергиясы, амортизациялық аударымдар, еңбекақы және т. б. жатады. Өзіндік құн осы серіктестік шығынының жиынтық көрсеткіші, ол әрбір өнімге жұмсалған жалпы шығын сомасын өнімге бөлу арқылы анықталады. М-1 enternational ЖШС-нің негізгі қормен қамтамасыз етілуін және олардың пайдалану деңгейін қор қайтарымы, қор сыйымдылығы, қормен жарақтану көрсеткіштері арқылы анықтайды.
Қор қайтарымы-негізгі өндірістік қорлардың бір теңгесін шаққандағы өнім мөлшерін білдіретін көрсеткіш. Қор қайтарымын талдау үшін еңбек өнімділігінің өсу қарқыны мен негізгі құрал-жабдықтардың деңгейі арқылы анықталады, яғни қор қайтарымын көтеру үшін өнім көлемі көбеюі тиіс.
Қор сыйымдылығы-белгілі бір өнім немесе жұмысты орындауға, қызметті көрсетуге пайдаланылған қор шығынын білдіретін көрсеткіш. Жекелеген өнімді өндіруге, жұмысты орындауға кеткен қорлар шығынының өлшемі немесе өнімнің өзіндік құны құрылымында жұмсалған қорлар құнын пайыз түрінде көрсету.
Қормен жарақтану-еңбектің негізгі өндірістік қорлармен жарақтану дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш. Ол қорлардың жылдық орташа құнын өндірістік қызметкерлердің орташа санына бөлгендегі қатынасымен анықталады.
Рентабельділік-бұл серіктестік жұмысының табыстылық, пайдалық көрсеткіші. Ұйым өзі өндірген өнімдерін сатқанда жұмсалған шығындарды өтеумен қатар таза табыс алуды көздейді.
Ұйымның рентабельділік деңгейін, оның бір жылдық құнының сомасына бөлу жолымен шығарады, пайызбен көрсетіледі, ал жеке бұйымның рентабельділігін одан түскен таза пайданы оның толық өзіндік құнына бөлу арқылы анықтайды. Рентабельділікті көтерудің негізгі факторлары: еңбек өңімділігін арттыру, негізгі қорларды пайдалануды жақсарту, өнімнің өзіндік құнын кеміту, өнім сапасын жақсарту, т. б.
М-1 enternational ЖШС-нің қызметінің соңғы қаржылық нәтижесі-табыс болып табылады. Ұйым тәжірибесінде пайданың келесі көрсеткіштері қолданылады:
1. Баланстық пайда-қызмет көрсетуден түскен пайда, басқа да өткізулерден түскен пайда, сатудан тыс кірістер. Баланстық пайда көрсеткіші-ұйым қызметінің қаржылық нәтижесін талдауда қолданылады.
2. Салық салынатын пайда-жеңілдіктер мен ұйымның түрлі төлемдер төленетін пайда.
3. Салық салынбайтын пайда.
4. Ұйымның өзінде қалатын пайда. Ұйымдағы таза пайда көлемін резервтік қорға, қамсыздандыру қорына, жұмысшының жеке басын қамсыздандыру қорына, жинақ қорына төлемдер төленеді. Ұйымда қалған сома таза пайда болып саналады. Ұйымның қаржысы-бұл басқа қызмет түрлерін жүзеге асыру және өнімдерді өндіру мен сату процесіндегі жинақталған ақша қатынастарының жүйесі.
Ұйымның қаржылық жағдайын талдауда оның өндірістік, коммерциялық қызметін қалыпты жүргізу үшін қажетті қаржылық ресурстарын қамтамасыз ету жолдарын, оларды пайдаланумен қарастырудағы тиімділігін сипаттайды.
М-1 enternational ЖШС-сі серіктестік жарғысына сай 2013 жылы 12 желтоқсанда заңды тұлға ретінде мемлекеттік тіркеуден өткен болатын. 2013 жылы 27 желтоқсанда Орал қаласының Салық комитетінде қосылған құн салығын төлеуші ретінде тіркелген. Осыған орай кәсіпорынның шаруашылық қызмет көрсету нәтижесі соңғы екі жылдың мәліметтерін қамтиды.
Кесте 1
М-1 enternational ЖШС-нің 2014-2015 жылдар аралығындағы қызмет көрсету нәтижесі, мың теңге
Көрсеткіштер
Жылдар
Ауытқуы
2014
2015
Сомасы
%
Өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден түскен пайда
8880595
9412000
531405
106
Өткізілген өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны
7838402
8129345
290943
103, 7
Жалпы пайда
1042192
1282655
240463
123
Өнім өткізу мен қызмет көрсету шығындары
167545
197306
29761
117, 8
Әкімшілік шығындар
458590
545925
87335
119
Басқа да шығындар
533320
599320
66000
112, 4
Басқа да кірістер
286935
315655
28720
110
Негізгі қызмет қорытындысы
169672
255759
86087
150, 7
Қаржыландырудан шығындар
120410
187350
66940
155, 6
Салық салынғанға дейінгі кіріс (шығыс)
49262
68409
19147
138, 9
КТС шығындары
49262
68409
19147
138, 9
Салық салынғаннан кейінгі кіріс (шығыс)
49262
68409
19147
138, 9
Қорытынды пайда(зиян)
49262
68409
19147
138, 9
Кәсіпорының қаржылық іс-әрекет нәтижесін кестеден көріп отырғанымыздай соңғы 2 жылда жалпы пайдасы қарқынды түрде артып отырған. Атап айтқанда, 2014 жылы жалпы пайда мөлшері 1042192 мың теңге болса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 240463 мың теңгеге жоғарлағанын көреміз. М-1 enternational ЖШС- нің жалпы пайдасының артуына байланысты шығындар көлемі де жыл сайын арта түскен. Жалпы жыл қорытындысы бойынша 2014 жылы таза табыс мөлшері 49262 мың теңгені құраса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 19147 мың теңгеге ұлғайып, 68409 мың теңгені құраған. Қорыта келе, бұл көрсеткіштер кәсіпорынның тұрақты түрде жұмыс істейтінін және пайда табатынын көрсетіп отыр.
Кесте 2
М-1 enternational ЖШС-нің негізгі құралдарының құрамы мен құрылымы
№
Негізгі құралдар түрлері
Жылдар
2014
2015
Ауытқу
Мың тг
Құры
лымы %
Мың тг
Құры
лымы %
Мың тг
Құры
лымы%
1
Ғимараттар
172987
46, 4
172987
43, 7
-
-
2
Машиналар мен құрылымдар
110539
29, 6
125650
31, 8
15111
66, 4
3
Басқалай негізгі құралдар
89366
24
97006
24, 5
7640
33, 6
Барлығы
372892
100
395643
100
22751
100
Енді келесі 2-кестеден көріп отырғанымыздай, М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі құралдар көлемі мен құрылымы берілген. Кестені талдай келе кәсіпорын бойынша негізгі құралдардың жалпы көлемі 2014 жылы 372892 мың теңгені құраса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 395643 мың теңге, яғни 22751 мың теңгеге ұлғайған. Атап айтқанда, машина мен құрылымдар көлемі 15111 мың теңгеге ұлғайса, басқадай негізгі құралдар 7640 мың теңгеге ұлғайған. Оның себебін атап өтетін болсақ, кәсіпорынның өндірістік көлемінің ұлғаюына байланысты қосымша негізгі құралдары сатып алуынан болып тұр.
Қорыта айтқанда, кәсіпорынның шаруашылық іс-әрекетінің нәтижесін талдау қаржылық жағдайы туралы ақпараттарды беріп қана қоймай, субъектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға, шешімдерді қабылдауға септігін тигізеді.
М-1 enternational ЖШС-нің қаржылық қызметінің алдында тұрған басты тапсырмалары болып төмендегілер саналады:
-кәсіпорын қызметінің тұрақты жұмыс істеуін одан әрі сақтау;
-кәсіпорын кірісін ұлғайту жолдарын іздестіру;
-қаржы органдары және кредиторлардың алдыңдағы міндеттемелерді толық және уақытында орындау;
-айналым қаражатын тиімді пайдалануды қамтамасыз ету;
-қаржылық және кассалық операцияларды құжаттандырудың белгіленген тәртібін сақтау.
2 Қаржылық есеп және аудит
2. 1 Меншікті капиталдың аудиті мен есебі.
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мөлшерде мүліктерге ие болуы тиіс. Осы жоғарыда аталған мүліктердің ақшалай өлшемге айналдырылғандағы жиынтығы ұйымның меншікті капиталы болып саналады.
Меншікті капитал - субъект қызметінің бүкіл кезеңіне арналып бекітіледі, ол негізгі және айналым қаржысының құралу көздері болып табылады. Меншікті капитал ұйымның меншік иелерінің қаржыларынан құралады. Оның шамасы кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелеріне байланысты өзгеріп отырады және кәсіпорынның барлық мүлкі мен міндеттемелерінің айырмасы ретінде анықталады.
Меншікті капиталдың қаржылық есебінің негізгі мақсаты ресурстарды дұрыс қолдану мен сақтауда бақылаудың болуы. Бұл мақсатқа жету үшін қаржылық есеп мыналарды бақылауға қамтамасыз етуі тиіс:
-жарғылық капиталға қатысушылардың үлестерін уақытында және толық қабылдап алу;
-мерзімінді, толық және дәл көрсетілген жарғылық капиаталдың немесе оның әр түрлерінің жалпы сомаларының өсуі немесе кемуі жайлы өзгерістерді айқындап отыру;
-меншіктік акцияларды сатудан (эмиссиялық кіріс) түскен табыстарды алу;
-инфляцияға байланысты негізгі құралдарды, инвестицияларды және басқа да активтерді қайта бағалаудан кейін капиталдың сомасын уақытында және дәл анықтау;
-резервтік капиталдың уақытында және дұрыс құрылуы мен оны дұрыс қолдану;
-алдыңғы есеп беру жылы мен есеп беру жылында пайда болған бөлінбеген кіріс (жабылмаған залал) сомаларын дұрыс анықтау және көрсету.
Меншікті капитал келесі көздерден қалыптасып, толықтырылып тұрады:
-кәсіпорынның құрылуы кезінде меншік иелерінің салған салымдары (жарғылық капитал)
-құрылтайшыларға төленген табыс пен дивидендтерді шегергеннен кейін қалған өткен жылдар мен есепті кезеңнің таза табысы. Корпорациялық табыс салығын төлегеннен кейін кәсіпорынның қармағында қалатын табыс таза табыс болып табылады;
-құрылтайшылардың, басқа жеке және заңды тұлғалардың қайтарымсыз салымдары.
Кәсіпорынның меншікті капиталының құрамына мыналар кіреді:
-жарғылық капитал;
-төленбеген капитал;
-жарияланған капитал;
-эмиссиялық кіріс;
-резервтік капитал;
-бөлінбеген табыс (жабылмаған залал);
Жарғылық капитал-кәсіпорынды құру сәтінде оның қалыпты қызметін қамтамасыз ету мақсатында құрылтайшылардың ақшалай өлшеммен (негізгі құралдардың, материалдық емес активтердің айналым және ақша қаражаттарының құны және т. б. ) бағаланған салымдарының жиынтығы. Жарғылық капиталдың абсолюттік шамасы және оның баланстың міндеттемелер мен капитал бөлімінің (пассивінің) жалпы жиынтығындағы алатын үлесі-кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын бейнелейтін маңызды көрсеткіш.
Жарғылық капитал негізінен акцияларды сатудан түскен түсімнен немесе құрылтайшылардың салымдарынан құралады. Жарғылық капиталға бағытталған қаржы жаңа құрылған кәсіпорын қызметінің басталуын қамтамасыз етуі тиіс. Кәсіпорын мемлекеттік тіркелу кезінде оның жарғылық капиталы құрылтайшы құжаттарында тіркеледі. М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғылық капиталы 200000 (екі жүз мың) теңгені құрайды.
Шаруашылық қоғамдардың жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесінен тұрады. Жарғылық капиталдың құқықтық реттелуі, оның функцияларының үш негізгі категорияға бөлінуіне байланысты ерекше маңызға ие болады. Бірінші категориясы-жарғылық капитал ұйымның құрылуы кезінде кәсіпорын қызметін іске асырудың материалдық базасы болып табылады. Жарғылық капиталдың екінші функциясы кепілдемелік сипат алады. Өйткені, шаруашылық қоғам кредиторларының алдына өзіне тиесілі мүлік шегінде жауапкершілікке тартылады. Жарғылық капиталдың үшінші функциясы кәсіпорынның әрбір акционерінің немесе қатысушысының үлесін бекітіп береді.
Жай және артықшылығы бар акциялар.
Жай акция артықшылығы бар акцияға қарағанда иесіне компанияда дауыс беру құқығын береді. Ал артықшылығы бар акцияның иеленушілері жай акцияға қарағанда дивидендтерді бірінші болып алады. Артықшылығы бар акцияға тұрақты пайыздық ставка қойылуы мүмкін.
Баланста меншікті капитал бөліміне төмендегідей операциялар өз ықпалын тигізеді:
1. бағалы қағаздарды шығару;
2. дивиденттерді жариялау мен төлеу;
3. меншікті сатып алынған акцияларды сату және сатып алу.
Акционерлік қоғамда меншік бірлігі акция болып табылады. Акционерлік қоғамның жарғысында шығаруға рұқсат берілген акциялардың ең жоғарғы саны көрсетіледі. Акциялар шығарылған және циркуляцияланған (айналыстағы) болып бөлінеді.
Шығарылған акциялар-бұл сатылған және басқа да әдіспен өткізілген акциялар.
Егер кәсіпорын акцияны қайта сатып алатын болса және қайтармаса, онда ол айналыстағы акцияға жатпайды. Акцияларды шығаруға рұқсат алған кезде еш бухгалтерлік жазба берілмейді.
Акционерлік қоғамның жарғылық капиталына салынатын салымдар бойынша құрылтайшылармен есеп айырысуды есепке алу 5110 Төленбеген капитал шотында жүргізіледі. Бұл шоттың дебеті бойынша жарғылық капиталға салынатын салымдар жөніндегі құрылтайшылардың салымдарының нақты түскен сомалары көрсетіледі. 5110 Төленбеген капитал шотының дебеттік қалдығы жарғылық капиталға жарияланған, бірақ төленбеген салымдар бойынша құрылтайшылардың берешек сомасы көрсетіледі. Ұйым өзінің жарғылық капиталын құрылтайшы құжаттарында белгіленген тиісті мөлшерде толық қалыптастырғанда, 5110 Төленбеген капитал шоты толық жабылады және онда дебеттік қалдық болмайды.
Акционерлік қоғамның жарғылық капиталына салынатын жарияланған және тіркелген салымдардың нақтылы құны бойынша құрылтайшылардың берешек сомасына бухгалтерлік есеп шоттарында келесі жазулар жүргізіледі:
5110 Төленбеген капитал шот дебеті
5010 Артықшылығы бар акциялар
5020 Қарапайым акциялар шоттар кредиті
Акционерлік қоғамның әкімшілігі мен оның қызметкерлері арасындағы қызметкерлерге жеңілдікпен берілетін акцияларға байланысты өзара келісім-опцион. Дивиденттер-акционерлер арасында бөлінуге тиісті бөлінбеген пайданың бір бөлігі.
Дивидендтерді төлеумен байланысты үш негізгі күн бар:
1. дивидендтерді жариялау күні
2. акция иелерін тіркеу күні
3. дивидендтерді төлеу күні
Біріншісі дивидендтерді төлеу туралы директорлар кеңесімен шешілуі.
Екіншісі мерзім акция иелерін анықтау үшін жасалады.
Үшіншісі нақты дивидендтерді акционерлерге төлеу.
Кәсіпорын мүлкі оның негізгі құралдары мен айналымдағы қаржыларының құнынан құралады. Ұйымның меншікті капиталының көздері болып мыналар саналады:
-Жарғылық капитал
-Резервтік капитал
-Бөлінбеген пайда
Кәсіпорындар өздерінің қызмет атқаруы барысында меншікті қаржыларынан басқа қарыз қаражаттарын да пайдаланады. Ал олардың қатарына қысқа және ұзақ мерзімді несиелер, қарыздар, алынған аванстар және басқа да кредиторлық борыштар жатады.
Жарғылық қор мүшелері ұйымның жарғысында және басқа да құрылтайшылық құжаттарда белгіленген, үкіметтің атқарушы органдарында тіркелуі керек. Оның мүшелері құрылтайшылық құжаттарға тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін.
Резервтік (сақтық, сақтаулы) капитал-келешекте, яғни алдағы уақыттағы болуы мүмкін зияндар мен шығындардың орнын толтыруға арналып кәсіпорынның өзінің таза пайдасынан бөлінген меншіктік капиталының бір бөлігі.
Бөлінбеген пайда(табыс)-кәсіпорынның жалпы кірісінен (пайдасынан) барлық жұмсалған шығындарды (бюджетке төленген салық сомаларын, кірістен басқадай бағыттарға пайдаланған сомаларын) шегеріп тастағандағы қалған бөлігі болып табылады.
Жарғылық капитал есебі. Несие ұйымының жарғылық капиталының мөлшері, сол ұйымның шығарған акцияларының түрлері, акциялардың сандары, сондай-ақ бір акцияның атаулы құнына сәйкес акционерлік қоғамның, серіктестердің, өндірістік кооперативтердің жалпы жиналысында бекітіледі.
Несие ұйымында жарғылық капиталдың есебі Жарғылық қор бөлімінің:
-Жай акциялар
-Артықшылығы бар акциялар
-Салымдар мен жарналар
деп аталатын бөлімше шоттарында есептеледі.
Құрылтайшылармен жарияланған және тіркелген акциялардың құнын төлеу негізгі құралдар, материалдық емес активтер, тауарлық-материалдық қорлар түрінде келіп түссе, келесідей жазба жасалады:
Дт 1310, 1320, 1330, 1350, 2410, 2730
Кт 5110
Акционерлік қоғам өзінің акцияларын бағалы қағаздар нарығында олардың нақтылы құнынан асатын баға, орналастыру бағасы бойынша сата алады. Мұндайда акцияларды орналастыру бағасы бойынша есептелген сату құнының нақтылы құнынан асқан сомаға шоттардың келесі жазбасы жасалады:
Дт 1010, 1030
Кт 5310 Эмиссиялық кіріс
Жарғылық капиталдың айналымнан алынған акциялар сомасына азайған кезде олардың түрлеріне қарай келесі жазба жасалады:
Дт 5010, 5020
Кт 5210 Сатып алынған жеке меншік үлес құралдары
Ұйымның жарғылық капиталына қатысушылар ақша, ТМҚ, бағалы қағаздар түрінде салымдар мен жарналар енгізсе, бастапқы кіріс құжаттары негізінде келесідей жазбалар жүргізіледі:
Дт 1010, 1030, 1310, 1320, 1330, 1350, 2410, 2730
Кт 5110
Акционерлерден меншікті акцияларын нарықтық құны бойынша ақшалай қаражаттар, ТМҚ, негізгі құралдар, материалдық емес активтер және басқа да мүліктер түрінде қайтып сатып алынғанда бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
Дт 5210
Кт 1010, 1030, 1310, 1320, 1330, 1350, 2310, 2410, 2730
Сатып алынған акциялардың нарықтық құны олардың орналастыру құнынан төмен немесе жоғары болуы мүмкін болғандықтан олардың арасындағы айырма сомасына алдыңғы бухгалтерлік тізбеге қосымша бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
-егер сатып алынған меншікті акциялардың нақты құны орналастыру құнынан төмен болғанда: Дт 5210 Кт 5310
-егер сатып алынған меншікті акциялардың нақты құны орналастыру құнынан жоғары болғанда: Дт 5310 Кт 5210
Акционерлердің жалпы жиналысының шешіміне сәйкес оралымнан акцияларды шығарып алу жарғылық капиталдың сатып алынған акциялардың нақты құнының азаюына әкеледі де, ол келесі жазбамен көрсетіледі:
Дт 5010, 5020
Кт 5210
Акционерлік қоғамның кассасына және ағымдағы банктік шоттарына меншікті акцияларын сатқаннан олардың нақтылы құнынан сақан артық сома түскен кезде бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
Дт 1010, 1030
Кт 5310
Сатылған акциялар үшін есеп айырысу құжаттарын төлеуге ұсынғанда бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
Дт 1280 Өзге қысқа мерзімдік дебиторлық берешек(төлеу мерзімі 1 жылға дейін болса)
2180 Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек(төлеу мерзімі 1 жылға асқанда)
Кт 6210, 6213, 5310.
Резервтік капиталдың есебі. Акционерлік қоғамдар мен басқа да ұйымдар өздерінің таза пайдасы есебінен резервтік капитал құрады. Резервтік капиталдағы жинақталған сома алдын ала болжанбаған, төтенше жағдайлардан болатын шығындарды жабу үшін жұмсалады. Резервтік капиталдың жұмсалуына байланысты азаюы келесі есепті кезең ішінде қоғамның жарғысында көрсетілген мөлшерге тең етіп қайта қалыптастыруды қажет етеді. Кәсіпорында резервтік капиталдың есебі Резервтік капитал бөлімінің: Заңмен белгіленген резервтік капитал, Басқадай резервтік капитал деп аталатын шоттарда көрсетіледі.
Резервтік капитал ұйымының таза пайдасы есебінен қалыптасқан жағдайда бухгалтерлік есепте:
Дт: Ағымдағы жылдың бөлінбеген табысы шоты,
Кт:Заңмен белгіленген резервтік капитал немесе Басқадай резервтік капитал деп аталатын шоттар түрінде жазба жазылуы тиіс.
Ал кәсіпорынның резервтік капиталындағы жинақталған сомасы жұмсалынғанда:
Дт:Заңмен белгіленген резервтік капитал немесе Басқадай резервтік капиталшоттарының тиістігі;
Кт: Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны);
Өткен жылдардағы бөлінбеген табыс(жабылмаған зиян);
Артықшылығы бар акциялар бойынша есеп айырысу немесе тағы басқа шоттардың тиістілері түрінде екі жақты жазба жазылады.
Бөлінбеген пайда (жабылмаған зиян) есебі. Кәсіпорынның қорытынды табысынан бюджетке төленетін салықтарын және табыстың есебінен өтелетін басқадай шығындарды төлегеннен қалған сомасы етіп жылдың Бөлінбеген пайдасы (жабылмаған ) болып табылады. Ұйымдарда табыстың
(жабылмаған зиянның) есебі:
-Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны)
-Өткен жылдардағы бөлінбеген табысы деп аталатын шоттарда
жүргізіледі.
Бөлінбеген пайда көбейгенде (келіп кірістелгенде) Есепті жылдың бөлінбеген табысы шоты кредиттеледі. Ал керісінше бөлінбеген пайданың жұмсалуың немесе осы жылдағы шеккен зиян Есепті жылдың бөлінбеген табысы шотының дебитіне жазылады.
Есепті жылдың соңында барлық кәсіпорындардың бухгалтериясында жетінші кірістер және сегізінші шығыстар деп аталатын бөлім шоттары
жинақтық кіріс (зиян) деп аталатын шотпен жабылуы тиіс, яғни бұл шоттарда қалдық қалмайды. Жетінші бөлім шоттарын жабу барысында бухгалтерлік есепте жетінші кірістер деп аталатын бөлім шоттары дебиттеліп, жинақтық кіріс (зиян) шоты кредиттеледі. Ал сегізінші бөлім шоттарын жабу барысында бухгалтерлік есепте жинақтық кіріс (зиян) деп аталатын шот дебиттеліп, сегізінші шығыстар деп аталатын бөлім шоттары кредиттеледі. Осы операциялардың қорытындысы бойынша жинақтық кіріс (зиян) шоттың дебиті мен кредитіндегі сомалар салыстырылып, егер дебитіндегі сома артық болған жағдайда кәсіпорынның ағымдағы жылы зиян шеккендігі, ал кредиттік сома артық болған жағдайда кәсіпорынның ағымдағы жылы өзінің істеген жұмысының қорытындысы бойынша тапқандағы болып табылады.
Егер кәсіпорын зиян шексе жылдың аяғында : Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны) шоты дебиттеліп, жинақтық кіріс (зиян) шоты кредиттеледі. Ал егер кәсіпорын пайда тапқан болса: жинақтық кіріс (зиян) шоты дебиттеліп, Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны) шоты кредиттеледі.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғылық капитал аудитінің бірінші кезеңінде баласта көрсетілген соманың құрылтай құжаттары мен 5010 шотындағы қалдықтары тексеріледі. Содан соң №13 журнал-ордердегі жазулардың дұрыстығын, жарғылық капиталды құру операциялары бойынша берілген бухгалтерлік жазулардың дұрыстығын тексеру болып табылады.
Жарғылық капитал аудитінің келесі кезеңі-оны дұрыс құруды тексеру. Осы әрекеттерді орындаған кезде аудитор кәсіпорынның жарғылық капиталына жарна ретінде салынған мүліктер мен басқа да мүліктік құқықтарды түгендеуді ұйымдастыру керек.
Аудиттің соңғы кезеңі-жарғылық капиталдың есебінде анықталған іс жүзіндегі заңдылықтардан ауытқуларды қорытындылау. Егер аудитор анықталған ауытқуларды елеулі емес деп есептесе, яғни олар мемлекетке, меншік иелеріне кредиторларға зиян келтірмесе, онда ол оң қорытынды беруі мүмкін. Аудитор құрылтай құжаттарында, жарғылық капиталдың есебінде елеулі заң бұзушылықтар анықтаса, ол шаруашылық субъектінің басшылығына анықталған қателіктерді жою үшін уақыт береді.
2. 2 Материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың есебі мен аудиті
Материалдық емес активтер деп табиғи негізі жоқ, бірақ құндық бағасы бар және табыс әкелетін қасиеттері бар ұзақ мерзімді пайдаланылатын объектілерді атайды.
Өндірістік шаруашылық қызметтегі атқаратын функциясы және мақсатына байланысты активтер келесі топтарға бөлінеді: интеллектуалдық меншік; мүліктік құқық; басқалары.
Интеллектуалдық меншікке мыналар жатады: фирма бағасы (гудвилл); тауар белгілері; ноу-хау; авторлық құқықтар.
Мүліктік құқықтарға келесілер жатады: жер учаскелері, ссуда, тағы басқа табиғи ресурстарды пайдалану, есептеу техникаларын бағдарламалық қамтамасыз ету құқығы және т. б.
Басқа материалдық емес активтерге келесілер жатады: ұйымдастыру шығындары, ғылыми-зерттеу нұсқаулары, тәжірибе - конструкторлық нұсқаулар.
Материалдық емес активтер ұзақ мерзімді және табиғи-заттай мағынасында ғана материалдық емес болып табылады.
Материалдық емес активтерді кәсіпорындар қатынасушылардың ақшалай төлеулерінің, өнімдерді, жұмыстарды және қызмет көрсетуді сатудан алынған табыстардың, құнды қағаздардан, тегін пайдалануға берілген төлемдердің және басқа заңды рұқсат етілген көздерден түскен табыстардың есебінен алады.
Материалдық емес активтерді бағалау:
1. Басқа кәсіпорындар мен адамдардан ақыға сатып алынған материалдық емес активтер есепте оларды сатып алуға жұмсалған нақты шығындардың сомасымен көрсетіледі.
2. Кәсіпорынға өтеусіз келіп түскен материалдық емес активтер сараптау жолымен бағаланады.
3. Жарғылық капиталға салым ретінде құрылтайшыдан келіп түскен активтер есепте тараптардың келісімімен белгіленген құн бойынша көрсетіледі.
Материалдық емес активтердің қолда бары мен қозғалысының есебі 2700-бөлімшенің активтік шоттарында көрсетіледі.
Материалдық емес активтердің келіп түсуі мен шығуы бір данада жасалған №1 нысандағы Материалдық емес активтерді қабылдау-өткізу актісінде көрсетіледі.
Материалдық емес активтер басқа кәсіпорынға табыс етілгенде (сатылғанда, өтеусіз берілгенде) акт өткізуші және қабылдаушы кәсіпорындарға екі данада жасалады. 10-бөлімшенің шоттары бойынша талдамалы есеп материалдық емес активтерді есепке алудың №2 МЕА нысанында жүргізіледі.
Материалдық емес активтер заңды және жеке тұлғалардан алынғанда:
Дт 2700 Материалдық емес активтер(2710, 2730)
Кт 1010, 1030, 3310, 4110
Құрылтайшылардың жарғылық капиталға өз үлестері есебінен енгізген материалдық емес активтерді кіріске алынғанда:
Дт 2730 Өзге де материалдық емес активтер
Кт 5110 Төленбеген капитал
Материалдық емес активтер тегін түскенде, олардың бастапқы құны
Дт 2730 Өзге де материалдық емес активтер
Кт 6230 Мемлекеттік субсидиялардан табыстар, 6220 Тегін алынған активтерден табыстар.
Материалдық емес активтер кәсіпорыннан әр түрлі себептермен шығады:
-сату нәтижесінде;
-әрі қарай пайдаланудың тиімсіздігіне байланысты есептен шығару нәтижесінде;
-ақысыз тегін беру нәтижесінде және т. б.
Материалдық емес активтердің істен шығуында материалдық емес активтерді қабылдау-тапсыру актін 2 данада толтырады.
Материалдық емес активтердің шығуы кезінде олардың баланстық құны Дт 7410 Активтердің шығуы бойынша шығындар, Кт 2730 Өзге де материалдық емес активтер жазбасы негізінде есептен шығарылады, ал жинақталған тозу сомасы келесі жазбамен есептен шығарылады: 2740 Материалдық емес активтердің амортизациясы және құнсыздануы тобы шотының дебеті, 2730 Өзге де материалдық емес активтер шотының кредиті.
Материалдық емес активтерді сатудан табыс келесідей жазба бойынша көрсетіледі:
Дт 1010, 1030, 1210 және т. б.
Кт 6210 Активтерді сатудан табыс
Жыл соңында 6210, 7410 шығын шоттары және 5610 Қорытынды пайда (зиян) шотымен жабылады, яғни табыстар жиынтық табыстың көбеюіне, ал шығындар оның азаюына қарай есептен шығарылады.
Тегін берілген материалдық емес активтердің құнынан есептелген ҚҚС сомасына 7410 Активтердің істен шығуы бойынша шығындар шоты дебеттеледі, 3130 Қосылған құн салығы шоты кредиттеледі.
Кесте 3
Материалдық емес активтердің шығуының есебі бойынша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
Сатылған материалдық емес активтердің баланстық құны есептен шығарылды
7410
2730
2
Жинақталған амортизация есептен шығарылды
2740
2730
3
Сатылған материалдық емес активтер үшін сатып алушыға шот көрсетілді
1210, 2110
6210
4
ҚҚС есептелді
1210, 2110
3130
5
Сатып алушылардан ағымдағы банктік шотқа алынды
1030
1210, 2110
6
Ағымдағы банктік шоттан ҚҚС аударылды
3130
1030
Өндірістік-шаруашылық қызмет процесінде материалдық емес активтер моральдық жағынан тозуға ұшырайды.
Есептелген тозудың мақсаты-пайдаланудың белгіленген мерзімі ішінде тозуды өндіріс пен айналымның шығындарына қосу есебінен олардың құнын өтеу үшін көздерді қалыптастыру. Материалдық емес активтердің амортизациясын есепке алу үшін - материалдық емес активтердің амортизациясы бөлімшесінің 2740-шоттары көзделген. Бұл шот пассивтік, әрі реттеуші сипатта. 2740-шотының Кті бойынша материалдық емес активтер амортизациясының ай басындағы қалдығын, ай ішіндегі есептелгенін және есепті айдың соңындағы қалдығын көрсетеді, ал 2740 шотының дебиті бойынша МЕА амортизациясның есептен шығарылуы көрсетіледі.
Гудвилл есебі. Гудвилл немесе Фирма бағасы бір кәсіпорын екінші кәсіпорынды түгелдей сатып алғанда пайда болып, материалдық емес активтер шотында есептелетін құндылық. Ол ұйымды сатып алған кездегі нақты нарықтық баға мен таза активтерінің баланстық құнының арасындағы айырым. Егер сатып алынған ұйымдағы барлық активтердің сатып алынған құны олардың баланстық құнынан артық болса, осы құндардың арасындағы айырым жағымды гудвиллдеп аталады, керісінше кем болса жағымсыз гудвилл деп аталады.
Материалдық емес активтер есебі Типтік Шоттар тізбесінің 2700 - материалдық емес активтер бөлімшесінде:
2710-Гудвилл
2720-Гудвиллдің құнсыздануы
2730-Басқа да материалдық емес активтер
2740-Басқа да материалдық емес активтердің амортизациясы мен құнсыздануы
2750-Басқа да материалдық емес активтердің құнсыздануынан шығындар шоттарында жүргізіледі.
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алнған жартылай фабрикаттар) және еңбек құралдары (машина, станок) болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады.
Негізгі құралдар есебі №16 Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар ХҚЕС сәйкес жүргізіледі. Аталған стандартқа сәйкес негізгі құрал деп кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе қызмет көрсету үшін, басқа кәсіпорынға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсатта пайдаланылатын және бір операциялық циклдан немесе кезеңнен (1 жылдан)артық мерзім ішінде пайдаланады деп болжанатын материалдық активтерді айтады.
Негізгі құралға қозғалмайтын мүлік, жер, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетік, машина мен жабдықтар, өлшеу және реттеу аспаптары мен қондырғылары, есептеу машиналары, көлік құралдары, аспаптар, шаруашылық құрал-саймандаржәне т. б. жатады.
Негізгі құрал пайдалану мақсаты және қызметіне қарай мынадай топтарға бөлінеді:
1. Жер(кәсіпорында пайдаланатын барлық жер).
2. Өндірістік ғимараттар мен құрылғылар.
3. Машина мен жабдықтар, өткізгіш тетіктер.
4. Көлік құралдары.
5. Басқадай негізгі құралдар.
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес негізгі құралдарды бағалаудың түрлері:
1. Өзіндік (бастапқы) құны
2. Жойылу құны
3. Амортизациялық құны
4. Әділетті құны
5. Баланстық құн
6. Өтелмелі құны
Өзіндік (бастапқы) құны-бұл төленген ақша қаражаттарының немесе баламаларының сомасы, не болмаса активті сатып алу немесе құрылысын салу кезінде берілген басқадай төлемдердің әділетті құны. Актив ретінде танылуға жататын жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар объектісі алдымен өзіндік құн бойынша өлшенуге тиіс.
Негізгі құралдар шаруашылық процесінде пайдалану нәтижесінде бірте-бірте тозуына байланысты құндылықтарын өндірілетін өнімге біртіндеп ауыстырып отырады. Оны амортизация деп атаймыз.
№16 ХҚЕС сәйкес, амортизация есептеудің 3 әдісі бар:
1. Негізгі құралдардың құнын бірқалыпты есептен шығару әдісі.
2. Кемімелі қалдық әдісі.
3. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1 Негізгі бөлім
1.1 М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.2 Бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудиттің құрылу негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
1.3 Қаржылық-шаруашылық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .15
2 Қаржылық есеп және аудит
2.1 Меншікті капиталдың аудиті мен есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..20
2.2 Материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
2.3 Инвестицияның есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
2.4 Тауарлы материалдық қорлардың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ...36
2.5 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .43
2.6 Дебиторлық қарыздың есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..50
2.7 Міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .56
2.8 Еңбекақы төлеу бойынша міндеттемелердің есебі мен аудиті ... ... ... ... ..61
2.9 Кіріс және шығыс есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...68
2.10 Қаржылық есептілік, оларды құру әдістері,аудиті және анализі ... ... ... .75
3.Басқару есебі және аудит
3.1 Өндірістік шығындардың есебі және аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...81
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 84
Қосымшалар
Кіріспе
Мен _______________ мамандығы студенті өз өндірістік тәжірибемді __________ аралығында , М-1 enternational ЖШС өткіздім.
Жалпы өндірістік тәжірибенің мақсаты теориялық білімдердің тәжірибе жүзінде күнделікті қолдана отырып одан әрі жетілдіру болып табылады. Осы мақсатта мен бірінші күннен бастап өз жұмысымды дұрыс оқу бағдарламасына сай жоспарлауға тырыстым, алдыма келесі міндеттерді қойдым:
- М-1 enternational ЖШС бухгалтерия бөлімінде қызмет атқаратын әрбір бухгалтердің қызметі, құқығы, жауапкершілктерімен танысу;
- М-1 enternational ЖШС мен мемлекетпен қаржыландырылатын әкімшіліктің бухгалтерлік есепті жүргізуге негіз болып табылатын есеп саясатының негізгі шарттарымен танысу;
- М-1 enternational ЖШС бухгалтерия бөлімінде болып жатқан шаруашылық операциялардың құпиялылығын сақтауды;
- М-1 enternational ЖШС қаржылық есептілікті даярлауда қойылатын талаптарды оқуға;
М-1 enternational Жауапкершілігі шектеулі серіктестік дербес коммерциялық ұйым ретінде құрылған. Серіктестік заңды тұлға статусын мемлекеттік тіркеуге тұрған күннен бастап иеленді. М-1 enternational ЖШС өз қызметін мемлекеттік лицензия негізінде жүзеге асырады.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі 1С Бухгалтерия 8.3. программасымен жүзеге асырады. Бухгалтерлік есеп ақпаратты жүйесін жүргізу үшін және бұларға бухгалтерлік есептің әрбір объектілері жөніндегі мәліметтерді күнделікті түсіру мен бухгалтерлік есептің тексеру және байқау функцияларын іске асыру үшін тіркеушілік міндет атқаратын бухгалтерлік есеп шоттар қолданылады.
Тәжірибенің міндеті: М-1 enternational ЖШС-гі бухгалтерлік есеп пен аудитті зерттеу және оның қаржылық-шаруашылық қызметін талдау болып табылады.
Өндірістік тәжірибе бойынша есеп кіріспеден, жалпы бөлім, қаржылық есеп және аудит, қорытынды, қолданылған материалдар және қосымшалардан тұрады.
1 Негізгі бөлім
1. 1 М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы мінездемесі
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі дербес коммерциялық ұйым болып табылады. Ол өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі, Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы Заңына және кәсіпорын жарғысына сәйкес жұмыс істейді.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі _______________тұлға ретінде мемлекеттік тіркеуден өтті. Мәртебесі-коммерциялық ұйым. _______________ қаласының Салық комитетінде қосылған құн салығын төлеуші ретінде тіркелген. Ресми атауы-
М-1 enternational. Орналасқан жері: __________________________
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғылық капиталы 200000 (екі жүз мың) теңгені құрайды. Жарғылық капиталға салым ретінде ақша, бағалы қағаздар, заттар, мүліктік құқықтар, соның ішінде жер пайдалану құқығы мен зияткерлік қызметтің нәтижелеріне құқық және өзге де мүлік бола алады. Құрылтайшылар серіктестік жарғысына сәйкес мыналарға құқылы:
-серіктестікті басқару ісіне қатысуға;
-пайданы алуға;
-серіктестік қызметі жөнінде ақпарат алуға және оның бухгалтерлік және өзге де құжаттарымен танысуға;
-серіктестік таратылған жағдайда кредиторлармен есеп айырысқаннан кейін қалған мүліктің бір бөлігін не оның құнын алуға;
-өз үлесін иелігінен шығару арқылы серіктестікке қатысуға тоқтатуға;
-жауапкершілігі шектеулі серіктестік қатысушысына заңдармен берілген өзге де құқықтарды пайдалануға құқылы.
Серіктестік құрылтайшылары берген мүлік пен ақша қаражаттарының меншік иесі болып саналады және өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі мүлікпен жауап береді. Сонымен қатар серіктестік қызметіне байланысты зияндарға өздерінің қосқан салымдарының құны шегінде тәуекел етеді.
Серіктестік құрамына жаңа қатысушылар қабылдау ҚР Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы Заңына және құрылтайшылық келісімшартқа сәйкес жүзеге асады.
Серіктестіктің Қазақстан Республикасының банк мекемелерінде есепшоты, валюталық шоты және басқа да шоттары, өз атауы бар мөрі, мөртаңбасы, бланкілері болады.
Серіктестік қызметінің мақсаты заңды тұлғалар мен азаматтарды өнімдер, тауарлар және басқа да қызмет түрлерімен толықтай қамтамасыз ету, құрылтайшы мен еңбек ұжымының әлеуметтік және экономикалық мүдделерін жүзеге асыру арқылы табысқа жету болып табылады.
Серіктестік қызметінің мәні болып мыналар табылады:
-металл және құрылыс заттарды сату;
-тұрғындарға ақылы қызмет көрсету;
-құрылыс, құрылыс жөндеу, монтаждау жұмыстары;
-көлік қызметі;
-құрылыс материалдары мен бұйымдарын шығару;
-коммерциялық, ақпараттық, делдалдық, жарнамалық маркетингтік , лизингтік қызметі;
-импорттық-экспорттық операциялар;
-сыртқыэкономикалық қызмет.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің органдары:
1. Жоғарғы органы-қатысушылар.
2. Атқарушы органы-директор
3. Бақылаушы органы-тексеру комиссиясы.
Серіктестік екі қатысушыдан тұрады және барлық шешімдер қатысушылардың жалпы жиналысында қабылданып, жазбаша рәсімделеді.
Серіктестік қатысушыларының жиналысының ерекше құзырына мыналар жатады:
-Серіктестіктің жарғылық капиталының мөлшерін өзгертуді қоса алғанда оның жарғысын, орналасқан жері мен фирмалық атауын өзгерту немесе серіктестік жарғысын жаңа редакцияда бекіту;
-Серіктестіктің атқару органын құру оның өкілеттілігін мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестікті не оның мүлкін сенімгерлікпен басқару құқығына беру туралы шешу және оның шарттарын анықтау;
-Серіктестік ревизорын тағайындау және оның өкілеттігін мерзімнен бұрын тоқтату, сондай-ақ ревизордың есебін және қорытындысын бекіту;
-жылдық қаржылық есепті бекіту және таза пайданы бөлу;
-Серіктестіктің ішкі қызметін реттейтін ережелерді бекіту, оларды және басқа да құжаттарды қабылдау рәсімдерін анықтау;
-Серіктестіктің өзге де заңды тұлғаларға қатысуын, сондай-ақ коммерциялық емес ұйымдарға қатысуын шешу;
-филиалдар мен өкілдіктер құру туралы шешу және т. б.
Серіктестіктің атқарушы органы Директор болып табылады. Директор серіктестік жарғысымен және заңмен оның қатысушылардың жиналысынан ерекше құзырға жатпайтын мәселелерінен басқа серіктестіктің қызметіне жалпы басшылықты жүзеге асырады. Директорды құрылтайшы белгіленген мерзімге, бірақ бес жылдан аспайтын мерзімге тағайындайды. Ол серіктестік атынан сенімхатсыз әрекет етеді. Сонымен қатар серіктестік директоры:
-серіктестік қызметінің жоспарларын қамтамасыз етеді;
-құрылтайшылар жиналысында шешімімен, серіктестік жарғысымен және қолданылып жүрген заңдармен белгіленген шектерде серіктестік мүлкіне билік етеді;
-қызметкерлерді жұмысқа қабылдайды және жұмыстан босатады, сонымен қатар өзінің орынбасарларын, бас бухгалтерді, филиалдар мен өкілдіктердің, бөлімшелердің басшыларын және басқа да қызметкерлерді жұмысқа тағайындайды, жұмыстан босатады;
-іс сапар туралы шешімдер қабылдайды;
-серіктестік есепшоттарын, валюталық және басқа да шоттарын ашады, шарттар және басқа да мәмілелер жасайды және т. б.
Тексеру комиссиясы кез келген уақытта серіктестіктің атқарушы органының қаржы шаруашылық қызметіне тексеру жүргізуге құқылы және осы мақсатта серіктестіктің барлық құжаттамасын ешқандай кедергісіз көру құқығына ие болады. Тексеру комиссиясының талап етуі бойынша атқарушы органның мүшелері ауызша немесе жазбаша нысанда қажетті түсіндірмелер беруге міндетті. Директор тексеру комиссиясының мүшесі бола алмайды.
1. 2 Бухгалтерлік есеп, экономикалық талдау және аудиттің құрылу негіздері
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі бухгалтерлік есебін кәсіпорын бухгалтериясында жүзеге асырылатын бухгалтерлік есеп мәліметтеріне сәйкес келесі нормативтік құжаттар негізінде жүргізеді:
-ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңы (2007 жылдың 28 ақпаны, №234-III);
-№2 Қаржылық есептің ұлттық стандарты;
-Бухгалтерлік есептің типтік шот жоспары (2007 жылдың 22 маусымында Қаржы министрлігімен бекітілген, №185);
-Бухгалтерлік есепті жүргізу ережелері (2007 жылдың 22 маусымында Қаржы министрлігімен бекітілген, №221);
-ҚР Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер туралы Заңы;
-М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясаты;
-М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жұмыс шот жоспары;
-М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің салық есеп саясаты;
-бухгалтерлік есепті жүргізу бойынша әдістемелік нұсқаулықтар, құралдар және басқа да нормативтік актілер.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің барлық бухгалтерлік жазбалары бастапқы құжаттар негізінде жүргізіледі.
Серіктестіктің салық есеп саясаты ҚР Салық Кодексіне сәйкес ұйымдастырылған және міндеттілік, анықтылық, әділеттілік және бірегейлік принциптеріне сәйкес жүргізеді.
Міндеттілік принципі Салық Кодексіне сәйкес кәсіпорынның қатаң түрде толық көлемде әрі уақытылы бюджетке тиісті салықтарды аударуын міндеттейді.
Анықтылық принципі кәсіпорынның салық есебі мен салық регисрлерінде салықтық міндеттемелердің негізі мен пайда болу реті, міндеттемелердің орындалуы мен тоқтатылуын нақты көрсетеді.
Әділеттілік принципі ҚР салық және салық салу міндетті әрі жалпыға ортақ екенін көрсетеді.
Бірегейлік принципі кәсіпорын салық себін толыққанды ҚР Салық Кодексінің ережелеріне сәйкес жүргізетіндігін көрсетеді.
ҚР Салық және бюджетке басқа да міндетті төлемдер Заңына сәйкес, М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі келесідей салықтар мен міндетті төлемдерді төлеуші болып табылады:
-жеке табыс салығы;
-әлеуметтік салық
-көлік құралдарына салық;
-мүлікке салық;
-жер салығы;
-корпоративтік табыс салығы;
-қоршаған ортаға эмиссия бойынша төлемдер.
Кәсіпорынның есеп саясатының негізгі мақсаты кәсіпорынның шаруашылық қызметі үшін толық айқын объективті ақпарат алуды қамтамасыз ету.
Сонымен қатар есеп саясатына сәйкес, кәсіпорындағы жалпы бухгалтерлік есепті жүргізуге уәкілетті тұлға ретінде бас бухгалтер жауапты болады. Бас бухгалтер директорға бағынады. Бас бухгалтер:
-бухгалтерлік қызметтегі мамандарды таңдауға және жұмысын ұйымдастыруға;
-бухгалтерлік есептің жүргізілуіне, қаржылық есептілік нысандарын құру мен салықпен есеп айырысуға;
-ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңының, Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының, құқықтық және басқа да актілердің, сондай-ақ Есеп саясатының талаптарын сақтауға жауап береді.
Серіктестік Бас бухгалтері бухгалтерлік бөлімнің жұмысын қадағалайды және бөлім үшін жауапты тұлға болып саналады. М-1 enternational ЖШС-нің бухгалтерлік бөлімі мынадай жұмыстарды атқарады:
-кәсіпорынның қаржылық жоспарын құрады, нормативтік есептесу мен меншік айналым құралдарының қажеттілігін анықтайды, қаржылық нәтижелерді талдайды;
-ақша операцияларын реттеп және бақылап, ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп құрады;
-салық саясатын және салық есебін дайындау әдістемесін анықтайды;
-шаруашылық қызметпен ақпараттың толық мерзімді қайта құрылуымен қамтамасыз етеді;
-есепті жылдың қаржылық есептілігін әзірлейді;
-ақша қаражатының түсу есебі мен тауарлы-материалдық құндылықтарды қадағалайды;
-сметалық шығындарды сақтау және инвентаризацияның жүргізілуін қадағалайды.
-кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметіне құжаттық ревизия жасайды;
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз қызметі барысында 1С Бухгалтерия(8. 3) бағдарламасын қолданады.
1. 3 Қаржылық-шаруашылық қызметін талдау
Кәсіпорының қаржылық-шаруашалық қызметін талдаудың мақсаты серіктестіктің қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды алу болып табылады. Толық және маңызды ақпаратпен қамтамасыз ету-жылдам әрі дұрыс шешім қабылдаудың негізі. Кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерін талдау субъектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға, несие беру бойынша шешімдерге және инвестициялық шешімдерді қабылдауға пайдалы ақпараттарды береді. Осымен қоса, кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін басты база болып табылады.
М-1 enternational ЖШС-де негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау-бұл ұйымның жұмысын талдаудың бағыты. Серіктестік қызметін сипаттайтын еңбек көрсеткіштеріне: еңбек өңімділігі, жұмысшылар саны, еңбекақы қоры, орташа жалақы жатады. Бұл көрсеткіштер жүйелі түрде бір-бірімен тығыз байланысты.
Еңбек өңімділігі деп оның нәтижелерін немесе жұмыс уақытының бірлігіндегі жұмысшылардың белгілі бір өнім көлемін өндіру қабілетін айтамыз. Еңбек өнімділігі еңбек шығынының тиімділігін арттыру. Бұл қызмет процесінде жұмсалған қоғамдық еңбектің тиімділігі. Қызметкерлердің еңбек өңімділігін бір уақыт өлшемінде өндірген өнімнің немесе бір өнімге кеткен уақыт немесе табыс мөлшерімен, өлшемімен есептеледі.
Өзіндік құн өнімді өндіруге кеткен барлық шығын. Өндірілген өнімнің өзіндік құнына барлық жұмсалған шығындар шикізат, материал, электр энергиясы, амортизациялық аударымдар, еңбекақы және т. б. жатады. Өзіндік құн осы серіктестік шығынының жиынтық көрсеткіші, ол әрбір өнімге жұмсалған жалпы шығын сомасын өнімге бөлу арқылы анықталады. М-1 enternational ЖШС-нің негізгі қормен қамтамасыз етілуін және олардың пайдалану деңгейін қор қайтарымы, қор сыйымдылығы, қормен жарақтану көрсеткіштері арқылы анықтайды.
Қор қайтарымы-негізгі өндірістік қорлардың бір теңгесін шаққандағы өнім мөлшерін білдіретін көрсеткіш. Қор қайтарымын талдау үшін еңбек өнімділігінің өсу қарқыны мен негізгі құрал-жабдықтардың деңгейі арқылы анықталады, яғни қор қайтарымын көтеру үшін өнім көлемі көбеюі тиіс.
Қор сыйымдылығы-белгілі бір өнім немесе жұмысты орындауға, қызметті көрсетуге пайдаланылған қор шығынын білдіретін көрсеткіш. Жекелеген өнімді өндіруге, жұмысты орындауға кеткен қорлар шығынының өлшемі немесе өнімнің өзіндік құны құрылымында жұмсалған қорлар құнын пайыз түрінде көрсету.
Қормен жарақтану-еңбектің негізгі өндірістік қорлармен жарақтану дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш. Ол қорлардың жылдық орташа құнын өндірістік қызметкерлердің орташа санына бөлгендегі қатынасымен анықталады.
Рентабельділік-бұл серіктестік жұмысының табыстылық, пайдалық көрсеткіші. Ұйым өзі өндірген өнімдерін сатқанда жұмсалған шығындарды өтеумен қатар таза табыс алуды көздейді.
Ұйымның рентабельділік деңгейін, оның бір жылдық құнының сомасына бөлу жолымен шығарады, пайызбен көрсетіледі, ал жеке бұйымның рентабельділігін одан түскен таза пайданы оның толық өзіндік құнына бөлу арқылы анықтайды. Рентабельділікті көтерудің негізгі факторлары: еңбек өңімділігін арттыру, негізгі қорларды пайдалануды жақсарту, өнімнің өзіндік құнын кеміту, өнім сапасын жақсарту, т. б.
М-1 enternational ЖШС-нің қызметінің соңғы қаржылық нәтижесі-табыс болып табылады. Ұйым тәжірибесінде пайданың келесі көрсеткіштері қолданылады:
1. Баланстық пайда-қызмет көрсетуден түскен пайда, басқа да өткізулерден түскен пайда, сатудан тыс кірістер. Баланстық пайда көрсеткіші-ұйым қызметінің қаржылық нәтижесін талдауда қолданылады.
2. Салық салынатын пайда-жеңілдіктер мен ұйымның түрлі төлемдер төленетін пайда.
3. Салық салынбайтын пайда.
4. Ұйымның өзінде қалатын пайда. Ұйымдағы таза пайда көлемін резервтік қорға, қамсыздандыру қорына, жұмысшының жеке басын қамсыздандыру қорына, жинақ қорына төлемдер төленеді. Ұйымда қалған сома таза пайда болып саналады. Ұйымның қаржысы-бұл басқа қызмет түрлерін жүзеге асыру және өнімдерді өндіру мен сату процесіндегі жинақталған ақша қатынастарының жүйесі.
Ұйымның қаржылық жағдайын талдауда оның өндірістік, коммерциялық қызметін қалыпты жүргізу үшін қажетті қаржылық ресурстарын қамтамасыз ету жолдарын, оларды пайдаланумен қарастырудағы тиімділігін сипаттайды.
М-1 enternational ЖШС-сі серіктестік жарғысына сай 2013 жылы 12 желтоқсанда заңды тұлға ретінде мемлекеттік тіркеуден өткен болатын. 2013 жылы 27 желтоқсанда Орал қаласының Салық комитетінде қосылған құн салығын төлеуші ретінде тіркелген. Осыған орай кәсіпорынның шаруашылық қызмет көрсету нәтижесі соңғы екі жылдың мәліметтерін қамтиды.
Кесте 1
М-1 enternational ЖШС-нің 2014-2015 жылдар аралығындағы қызмет көрсету нәтижесі, мың теңге
Көрсеткіштер
Жылдар
Ауытқуы
2014
2015
Сомасы
%
Өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден түскен пайда
8880595
9412000
531405
106
Өткізілген өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны
7838402
8129345
290943
103, 7
Жалпы пайда
1042192
1282655
240463
123
Өнім өткізу мен қызмет көрсету шығындары
167545
197306
29761
117, 8
Әкімшілік шығындар
458590
545925
87335
119
Басқа да шығындар
533320
599320
66000
112, 4
Басқа да кірістер
286935
315655
28720
110
Негізгі қызмет қорытындысы
169672
255759
86087
150, 7
Қаржыландырудан шығындар
120410
187350
66940
155, 6
Салық салынғанға дейінгі кіріс (шығыс)
49262
68409
19147
138, 9
КТС шығындары
49262
68409
19147
138, 9
Салық салынғаннан кейінгі кіріс (шығыс)
49262
68409
19147
138, 9
Қорытынды пайда(зиян)
49262
68409
19147
138, 9
Кәсіпорының қаржылық іс-әрекет нәтижесін кестеден көріп отырғанымыздай соңғы 2 жылда жалпы пайдасы қарқынды түрде артып отырған. Атап айтқанда, 2014 жылы жалпы пайда мөлшері 1042192 мың теңге болса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 240463 мың теңгеге жоғарлағанын көреміз. М-1 enternational ЖШС- нің жалпы пайдасының артуына байланысты шығындар көлемі де жыл сайын арта түскен. Жалпы жыл қорытындысы бойынша 2014 жылы таза табыс мөлшері 49262 мың теңгені құраса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 19147 мың теңгеге ұлғайып, 68409 мың теңгені құраған. Қорыта келе, бұл көрсеткіштер кәсіпорынның тұрақты түрде жұмыс істейтінін және пайда табатынын көрсетіп отыр.
Кесте 2
М-1 enternational ЖШС-нің негізгі құралдарының құрамы мен құрылымы
№
Негізгі құралдар түрлері
Жылдар
2014
2015
Ауытқу
Мың тг
Құры
лымы %
Мың тг
Құры
лымы %
Мың тг
Құры
лымы%
1
Ғимараттар
172987
46, 4
172987
43, 7
-
-
2
Машиналар мен құрылымдар
110539
29, 6
125650
31, 8
15111
66, 4
3
Басқалай негізгі құралдар
89366
24
97006
24, 5
7640
33, 6
Барлығы
372892
100
395643
100
22751
100
Енді келесі 2-кестеден көріп отырғанымыздай, М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі құралдар көлемі мен құрылымы берілген. Кестені талдай келе кәсіпорын бойынша негізгі құралдардың жалпы көлемі 2014 жылы 372892 мың теңгені құраса, 2015 жылы бұл көрсеткіш 395643 мың теңге, яғни 22751 мың теңгеге ұлғайған. Атап айтқанда, машина мен құрылымдар көлемі 15111 мың теңгеге ұлғайса, басқадай негізгі құралдар 7640 мың теңгеге ұлғайған. Оның себебін атап өтетін болсақ, кәсіпорынның өндірістік көлемінің ұлғаюына байланысты қосымша негізгі құралдары сатып алуынан болып тұр.
Қорыта айтқанда, кәсіпорынның шаруашылық іс-әрекетінің нәтижесін талдау қаржылық жағдайы туралы ақпараттарды беріп қана қоймай, субъектінің ресурстарын, міндеттемелерін және ақша қаражаттарының болашақтағы ағындарын бағалауға, шешімдерді қабылдауға септігін тигізеді.
М-1 enternational ЖШС-нің қаржылық қызметінің алдында тұрған басты тапсырмалары болып төмендегілер саналады:
-кәсіпорын қызметінің тұрақты жұмыс істеуін одан әрі сақтау;
-кәсіпорын кірісін ұлғайту жолдарын іздестіру;
-қаржы органдары және кредиторлардың алдыңдағы міндеттемелерді толық және уақытында орындау;
-айналым қаражатын тиімді пайдалануды қамтамасыз ету;
-қаржылық және кассалық операцияларды құжаттандырудың белгіленген тәртібін сақтау.
2 Қаржылық есеп және аудит
2. 1 Меншікті капиталдың аудиті мен есебі.
Қазақстан Республикасының заңына сәйкес кәсіпорындар өзінің құрылуы барысында, яғни шаруашылық қызметпен айналысу үшін белгілі бір мөлшерде мүліктерге ие болуы тиіс. Осы жоғарыда аталған мүліктердің ақшалай өлшемге айналдырылғандағы жиынтығы ұйымның меншікті капиталы болып саналады.
Меншікті капитал - субъект қызметінің бүкіл кезеңіне арналып бекітіледі, ол негізгі және айналым қаржысының құралу көздері болып табылады. Меншікті капитал ұйымның меншік иелерінің қаржыларынан құралады. Оның шамасы кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелеріне байланысты өзгеріп отырады және кәсіпорынның барлық мүлкі мен міндеттемелерінің айырмасы ретінде анықталады.
Меншікті капиталдың қаржылық есебінің негізгі мақсаты ресурстарды дұрыс қолдану мен сақтауда бақылаудың болуы. Бұл мақсатқа жету үшін қаржылық есеп мыналарды бақылауға қамтамасыз етуі тиіс:
-жарғылық капиталға қатысушылардың үлестерін уақытында және толық қабылдап алу;
-мерзімінді, толық және дәл көрсетілген жарғылық капиаталдың немесе оның әр түрлерінің жалпы сомаларының өсуі немесе кемуі жайлы өзгерістерді айқындап отыру;
-меншіктік акцияларды сатудан (эмиссиялық кіріс) түскен табыстарды алу;
-инфляцияға байланысты негізгі құралдарды, инвестицияларды және басқа да активтерді қайта бағалаудан кейін капиталдың сомасын уақытында және дәл анықтау;
-резервтік капиталдың уақытында және дұрыс құрылуы мен оны дұрыс қолдану;
-алдыңғы есеп беру жылы мен есеп беру жылында пайда болған бөлінбеген кіріс (жабылмаған залал) сомаларын дұрыс анықтау және көрсету.
Меншікті капитал келесі көздерден қалыптасып, толықтырылып тұрады:
-кәсіпорынның құрылуы кезінде меншік иелерінің салған салымдары (жарғылық капитал)
-құрылтайшыларға төленген табыс пен дивидендтерді шегергеннен кейін қалған өткен жылдар мен есепті кезеңнің таза табысы. Корпорациялық табыс салығын төлегеннен кейін кәсіпорынның қармағында қалатын табыс таза табыс болып табылады;
-құрылтайшылардың, басқа жеке және заңды тұлғалардың қайтарымсыз салымдары.
Кәсіпорынның меншікті капиталының құрамына мыналар кіреді:
-жарғылық капитал;
-төленбеген капитал;
-жарияланған капитал;
-эмиссиялық кіріс;
-резервтік капитал;
-бөлінбеген табыс (жабылмаған залал);
Жарғылық капитал-кәсіпорынды құру сәтінде оның қалыпты қызметін қамтамасыз ету мақсатында құрылтайшылардың ақшалай өлшеммен (негізгі құралдардың, материалдық емес активтердің айналым және ақша қаражаттарының құны және т. б. ) бағаланған салымдарының жиынтығы. Жарғылық капиталдың абсолюттік шамасы және оның баланстың міндеттемелер мен капитал бөлімінің (пассивінің) жалпы жиынтығындағы алатын үлесі-кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын бейнелейтін маңызды көрсеткіш.
Жарғылық капитал негізінен акцияларды сатудан түскен түсімнен немесе құрылтайшылардың салымдарынан құралады. Жарғылық капиталға бағытталған қаржы жаңа құрылған кәсіпорын қызметінің басталуын қамтамасыз етуі тиіс. Кәсіпорын мемлекеттік тіркелу кезінде оның жарғылық капиталы құрылтайшы құжаттарында тіркеледі. М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғылық капиталы 200000 (екі жүз мың) теңгені құрайды.
Шаруашылық қоғамдардың жарғылық капиталы құрылтайшылардың үлесінен тұрады. Жарғылық капиталдың құқықтық реттелуі, оның функцияларының үш негізгі категорияға бөлінуіне байланысты ерекше маңызға ие болады. Бірінші категориясы-жарғылық капитал ұйымның құрылуы кезінде кәсіпорын қызметін іске асырудың материалдық базасы болып табылады. Жарғылық капиталдың екінші функциясы кепілдемелік сипат алады. Өйткені, шаруашылық қоғам кредиторларының алдына өзіне тиесілі мүлік шегінде жауапкершілікке тартылады. Жарғылық капиталдың үшінші функциясы кәсіпорынның әрбір акционерінің немесе қатысушысының үлесін бекітіп береді.
Жай және артықшылығы бар акциялар.
Жай акция артықшылығы бар акцияға қарағанда иесіне компанияда дауыс беру құқығын береді. Ал артықшылығы бар акцияның иеленушілері жай акцияға қарағанда дивидендтерді бірінші болып алады. Артықшылығы бар акцияға тұрақты пайыздық ставка қойылуы мүмкін.
Баланста меншікті капитал бөліміне төмендегідей операциялар өз ықпалын тигізеді:
1. бағалы қағаздарды шығару;
2. дивиденттерді жариялау мен төлеу;
3. меншікті сатып алынған акцияларды сату және сатып алу.
Акционерлік қоғамда меншік бірлігі акция болып табылады. Акционерлік қоғамның жарғысында шығаруға рұқсат берілген акциялардың ең жоғарғы саны көрсетіледі. Акциялар шығарылған және циркуляцияланған (айналыстағы) болып бөлінеді.
Шығарылған акциялар-бұл сатылған және басқа да әдіспен өткізілген акциялар.
Егер кәсіпорын акцияны қайта сатып алатын болса және қайтармаса, онда ол айналыстағы акцияға жатпайды. Акцияларды шығаруға рұқсат алған кезде еш бухгалтерлік жазба берілмейді.
Акционерлік қоғамның жарғылық капиталына салынатын салымдар бойынша құрылтайшылармен есеп айырысуды есепке алу 5110 Төленбеген капитал шотында жүргізіледі. Бұл шоттың дебеті бойынша жарғылық капиталға салынатын салымдар жөніндегі құрылтайшылардың салымдарының нақты түскен сомалары көрсетіледі. 5110 Төленбеген капитал шотының дебеттік қалдығы жарғылық капиталға жарияланған, бірақ төленбеген салымдар бойынша құрылтайшылардың берешек сомасы көрсетіледі. Ұйым өзінің жарғылық капиталын құрылтайшы құжаттарында белгіленген тиісті мөлшерде толық қалыптастырғанда, 5110 Төленбеген капитал шоты толық жабылады және онда дебеттік қалдық болмайды.
Акционерлік қоғамның жарғылық капиталына салынатын жарияланған және тіркелген салымдардың нақтылы құны бойынша құрылтайшылардың берешек сомасына бухгалтерлік есеп шоттарында келесі жазулар жүргізіледі:
5110 Төленбеген капитал шот дебеті
5010 Артықшылығы бар акциялар
5020 Қарапайым акциялар шоттар кредиті
Акционерлік қоғамның әкімшілігі мен оның қызметкерлері арасындағы қызметкерлерге жеңілдікпен берілетін акцияларға байланысты өзара келісім-опцион. Дивиденттер-акционерлер арасында бөлінуге тиісті бөлінбеген пайданың бір бөлігі.
Дивидендтерді төлеумен байланысты үш негізгі күн бар:
1. дивидендтерді жариялау күні
2. акция иелерін тіркеу күні
3. дивидендтерді төлеу күні
Біріншісі дивидендтерді төлеу туралы директорлар кеңесімен шешілуі.
Екіншісі мерзім акция иелерін анықтау үшін жасалады.
Үшіншісі нақты дивидендтерді акционерлерге төлеу.
Кәсіпорын мүлкі оның негізгі құралдары мен айналымдағы қаржыларының құнынан құралады. Ұйымның меншікті капиталының көздері болып мыналар саналады:
-Жарғылық капитал
-Резервтік капитал
-Бөлінбеген пайда
Кәсіпорындар өздерінің қызмет атқаруы барысында меншікті қаржыларынан басқа қарыз қаражаттарын да пайдаланады. Ал олардың қатарына қысқа және ұзақ мерзімді несиелер, қарыздар, алынған аванстар және басқа да кредиторлық борыштар жатады.
Жарғылық қор мүшелері ұйымның жарғысында және басқа да құрылтайшылық құжаттарда белгіленген, үкіметтің атқарушы органдарында тіркелуі керек. Оның мүшелері құрылтайшылық құжаттарға тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін.
Резервтік (сақтық, сақтаулы) капитал-келешекте, яғни алдағы уақыттағы болуы мүмкін зияндар мен шығындардың орнын толтыруға арналып кәсіпорынның өзінің таза пайдасынан бөлінген меншіктік капиталының бір бөлігі.
Бөлінбеген пайда(табыс)-кәсіпорынның жалпы кірісінен (пайдасынан) барлық жұмсалған шығындарды (бюджетке төленген салық сомаларын, кірістен басқадай бағыттарға пайдаланған сомаларын) шегеріп тастағандағы қалған бөлігі болып табылады.
Жарғылық капитал есебі. Несие ұйымының жарғылық капиталының мөлшері, сол ұйымның шығарған акцияларының түрлері, акциялардың сандары, сондай-ақ бір акцияның атаулы құнына сәйкес акционерлік қоғамның, серіктестердің, өндірістік кооперативтердің жалпы жиналысында бекітіледі.
Несие ұйымында жарғылық капиталдың есебі Жарғылық қор бөлімінің:
-Жай акциялар
-Артықшылығы бар акциялар
-Салымдар мен жарналар
деп аталатын бөлімше шоттарында есептеледі.
Құрылтайшылармен жарияланған және тіркелген акциялардың құнын төлеу негізгі құралдар, материалдық емес активтер, тауарлық-материалдық қорлар түрінде келіп түссе, келесідей жазба жасалады:
Дт 1310, 1320, 1330, 1350, 2410, 2730
Кт 5110
Акционерлік қоғам өзінің акцияларын бағалы қағаздар нарығында олардың нақтылы құнынан асатын баға, орналастыру бағасы бойынша сата алады. Мұндайда акцияларды орналастыру бағасы бойынша есептелген сату құнының нақтылы құнынан асқан сомаға шоттардың келесі жазбасы жасалады:
Дт 1010, 1030
Кт 5310 Эмиссиялық кіріс
Жарғылық капиталдың айналымнан алынған акциялар сомасына азайған кезде олардың түрлеріне қарай келесі жазба жасалады:
Дт 5010, 5020
Кт 5210 Сатып алынған жеке меншік үлес құралдары
Ұйымның жарғылық капиталына қатысушылар ақша, ТМҚ, бағалы қағаздар түрінде салымдар мен жарналар енгізсе, бастапқы кіріс құжаттары негізінде келесідей жазбалар жүргізіледі:
Дт 1010, 1030, 1310, 1320, 1330, 1350, 2410, 2730
Кт 5110
Акционерлерден меншікті акцияларын нарықтық құны бойынша ақшалай қаражаттар, ТМҚ, негізгі құралдар, материалдық емес активтер және басқа да мүліктер түрінде қайтып сатып алынғанда бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
Дт 5210
Кт 1010, 1030, 1310, 1320, 1330, 1350, 2310, 2410, 2730
Сатып алынған акциялардың нарықтық құны олардың орналастыру құнынан төмен немесе жоғары болуы мүмкін болғандықтан олардың арасындағы айырма сомасына алдыңғы бухгалтерлік тізбеге қосымша бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
-егер сатып алынған меншікті акциялардың нақты құны орналастыру құнынан төмен болғанда: Дт 5210 Кт 5310
-егер сатып алынған меншікті акциялардың нақты құны орналастыру құнынан жоғары болғанда: Дт 5310 Кт 5210
Акционерлердің жалпы жиналысының шешіміне сәйкес оралымнан акцияларды шығарып алу жарғылық капиталдың сатып алынған акциялардың нақты құнының азаюына әкеледі де, ол келесі жазбамен көрсетіледі:
Дт 5010, 5020
Кт 5210
Акционерлік қоғамның кассасына және ағымдағы банктік шоттарына меншікті акцияларын сатқаннан олардың нақтылы құнынан сақан артық сома түскен кезде бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
Дт 1010, 1030
Кт 5310
Сатылған акциялар үшін есеп айырысу құжаттарын төлеуге ұсынғанда бухгалтерлік есеп шоттарында келесідей жазулар жүргізіледі:
Дт 1280 Өзге қысқа мерзімдік дебиторлық берешек(төлеу мерзімі 1 жылға дейін болса)
2180 Өзге ұзақ мерзімді дебиторлық берешек(төлеу мерзімі 1 жылға асқанда)
Кт 6210, 6213, 5310.
Резервтік капиталдың есебі. Акционерлік қоғамдар мен басқа да ұйымдар өздерінің таза пайдасы есебінен резервтік капитал құрады. Резервтік капиталдағы жинақталған сома алдын ала болжанбаған, төтенше жағдайлардан болатын шығындарды жабу үшін жұмсалады. Резервтік капиталдың жұмсалуына байланысты азаюы келесі есепті кезең ішінде қоғамның жарғысында көрсетілген мөлшерге тең етіп қайта қалыптастыруды қажет етеді. Кәсіпорында резервтік капиталдың есебі Резервтік капитал бөлімінің: Заңмен белгіленген резервтік капитал, Басқадай резервтік капитал деп аталатын шоттарда көрсетіледі.
Резервтік капитал ұйымының таза пайдасы есебінен қалыптасқан жағдайда бухгалтерлік есепте:
Дт: Ағымдағы жылдың бөлінбеген табысы шоты,
Кт:Заңмен белгіленген резервтік капитал немесе Басқадай резервтік капитал деп аталатын шоттар түрінде жазба жазылуы тиіс.
Ал кәсіпорынның резервтік капиталындағы жинақталған сомасы жұмсалынғанда:
Дт:Заңмен белгіленген резервтік капитал немесе Басқадай резервтік капиталшоттарының тиістігі;
Кт: Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны);
Өткен жылдардағы бөлінбеген табыс(жабылмаған зиян);
Артықшылығы бар акциялар бойынша есеп айырысу немесе тағы басқа шоттардың тиістілері түрінде екі жақты жазба жазылады.
Бөлінбеген пайда (жабылмаған зиян) есебі. Кәсіпорынның қорытынды табысынан бюджетке төленетін салықтарын және табыстың есебінен өтелетін басқадай шығындарды төлегеннен қалған сомасы етіп жылдың Бөлінбеген пайдасы (жабылмаған ) болып табылады. Ұйымдарда табыстың
(жабылмаған зиянның) есебі:
-Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны)
-Өткен жылдардағы бөлінбеген табысы деп аталатын шоттарда
жүргізіледі.
Бөлінбеген пайда көбейгенде (келіп кірістелгенде) Есепті жылдың бөлінбеген табысы шоты кредиттеледі. Ал керісінше бөлінбеген пайданың жұмсалуың немесе осы жылдағы шеккен зиян Есепті жылдың бөлінбеген табысы шотының дебитіне жазылады.
Есепті жылдың соңында барлық кәсіпорындардың бухгалтериясында жетінші кірістер және сегізінші шығыстар деп аталатын бөлім шоттары
жинақтық кіріс (зиян) деп аталатын шотпен жабылуы тиіс, яғни бұл шоттарда қалдық қалмайды. Жетінші бөлім шоттарын жабу барысында бухгалтерлік есепте жетінші кірістер деп аталатын бөлім шоттары дебиттеліп, жинақтық кіріс (зиян) шоты кредиттеледі. Ал сегізінші бөлім шоттарын жабу барысында бухгалтерлік есепте жинақтық кіріс (зиян) деп аталатын шот дебиттеліп, сегізінші шығыстар деп аталатын бөлім шоттары кредиттеледі. Осы операциялардың қорытындысы бойынша жинақтық кіріс (зиян) шоттың дебиті мен кредитіндегі сомалар салыстырылып, егер дебитіндегі сома артық болған жағдайда кәсіпорынның ағымдағы жылы зиян шеккендігі, ал кредиттік сома артық болған жағдайда кәсіпорынның ағымдағы жылы өзінің істеген жұмысының қорытындысы бойынша тапқандағы болып табылады.
Егер кәсіпорын зиян шексе жылдың аяғында : Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны) шоты дебиттеліп, жинақтық кіріс (зиян) шоты кредиттеледі. Ал егер кәсіпорын пайда тапқан болса: жинақтық кіріс (зиян) шоты дебиттеліп, Есепті жылдың бөлінбеген табысы(жабылмаған зияны) шоты кредиттеледі.
М-1 enternational жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жарғылық капитал аудитінің бірінші кезеңінде баласта көрсетілген соманың құрылтай құжаттары мен 5010 шотындағы қалдықтары тексеріледі. Содан соң №13 журнал-ордердегі жазулардың дұрыстығын, жарғылық капиталды құру операциялары бойынша берілген бухгалтерлік жазулардың дұрыстығын тексеру болып табылады.
Жарғылық капитал аудитінің келесі кезеңі-оны дұрыс құруды тексеру. Осы әрекеттерді орындаған кезде аудитор кәсіпорынның жарғылық капиталына жарна ретінде салынған мүліктер мен басқа да мүліктік құқықтарды түгендеуді ұйымдастыру керек.
Аудиттің соңғы кезеңі-жарғылық капиталдың есебінде анықталған іс жүзіндегі заңдылықтардан ауытқуларды қорытындылау. Егер аудитор анықталған ауытқуларды елеулі емес деп есептесе, яғни олар мемлекетке, меншік иелеріне кредиторларға зиян келтірмесе, онда ол оң қорытынды беруі мүмкін. Аудитор құрылтай құжаттарында, жарғылық капиталдың есебінде елеулі заң бұзушылықтар анықтаса, ол шаруашылық субъектінің басшылығына анықталған қателіктерді жою үшін уақыт береді.
2. 2 Материалдық емес активтер мен негізгі құралдардың есебі мен аудиті
Материалдық емес активтер деп табиғи негізі жоқ, бірақ құндық бағасы бар және табыс әкелетін қасиеттері бар ұзақ мерзімді пайдаланылатын объектілерді атайды.
Өндірістік шаруашылық қызметтегі атқаратын функциясы және мақсатына байланысты активтер келесі топтарға бөлінеді: интеллектуалдық меншік; мүліктік құқық; басқалары.
Интеллектуалдық меншікке мыналар жатады: фирма бағасы (гудвилл); тауар белгілері; ноу-хау; авторлық құқықтар.
Мүліктік құқықтарға келесілер жатады: жер учаскелері, ссуда, тағы басқа табиғи ресурстарды пайдалану, есептеу техникаларын бағдарламалық қамтамасыз ету құқығы және т. б.
Басқа материалдық емес активтерге келесілер жатады: ұйымдастыру шығындары, ғылыми-зерттеу нұсқаулары, тәжірибе - конструкторлық нұсқаулар.
Материалдық емес активтер ұзақ мерзімді және табиғи-заттай мағынасында ғана материалдық емес болып табылады.
Материалдық емес активтерді кәсіпорындар қатынасушылардың ақшалай төлеулерінің, өнімдерді, жұмыстарды және қызмет көрсетуді сатудан алынған табыстардың, құнды қағаздардан, тегін пайдалануға берілген төлемдердің және басқа заңды рұқсат етілген көздерден түскен табыстардың есебінен алады.
Материалдық емес активтерді бағалау:
1. Басқа кәсіпорындар мен адамдардан ақыға сатып алынған материалдық емес активтер есепте оларды сатып алуға жұмсалған нақты шығындардың сомасымен көрсетіледі.
2. Кәсіпорынға өтеусіз келіп түскен материалдық емес активтер сараптау жолымен бағаланады.
3. Жарғылық капиталға салым ретінде құрылтайшыдан келіп түскен активтер есепте тараптардың келісімімен белгіленген құн бойынша көрсетіледі.
Материалдық емес активтердің қолда бары мен қозғалысының есебі 2700-бөлімшенің активтік шоттарында көрсетіледі.
Материалдық емес активтердің келіп түсуі мен шығуы бір данада жасалған №1 нысандағы Материалдық емес активтерді қабылдау-өткізу актісінде көрсетіледі.
Материалдық емес активтер басқа кәсіпорынға табыс етілгенде (сатылғанда, өтеусіз берілгенде) акт өткізуші және қабылдаушы кәсіпорындарға екі данада жасалады. 10-бөлімшенің шоттары бойынша талдамалы есеп материалдық емес активтерді есепке алудың №2 МЕА нысанында жүргізіледі.
Материалдық емес активтер заңды және жеке тұлғалардан алынғанда:
Дт 2700 Материалдық емес активтер(2710, 2730)
Кт 1010, 1030, 3310, 4110
Құрылтайшылардың жарғылық капиталға өз үлестері есебінен енгізген материалдық емес активтерді кіріске алынғанда:
Дт 2730 Өзге де материалдық емес активтер
Кт 5110 Төленбеген капитал
Материалдық емес активтер тегін түскенде, олардың бастапқы құны
Дт 2730 Өзге де материалдық емес активтер
Кт 6230 Мемлекеттік субсидиялардан табыстар, 6220 Тегін алынған активтерден табыстар.
Материалдық емес активтер кәсіпорыннан әр түрлі себептермен шығады:
-сату нәтижесінде;
-әрі қарай пайдаланудың тиімсіздігіне байланысты есептен шығару нәтижесінде;
-ақысыз тегін беру нәтижесінде және т. б.
Материалдық емес активтердің істен шығуында материалдық емес активтерді қабылдау-тапсыру актін 2 данада толтырады.
Материалдық емес активтердің шығуы кезінде олардың баланстық құны Дт 7410 Активтердің шығуы бойынша шығындар, Кт 2730 Өзге де материалдық емес активтер жазбасы негізінде есептен шығарылады, ал жинақталған тозу сомасы келесі жазбамен есептен шығарылады: 2740 Материалдық емес активтердің амортизациясы және құнсыздануы тобы шотының дебеті, 2730 Өзге де материалдық емес активтер шотының кредиті.
Материалдық емес активтерді сатудан табыс келесідей жазба бойынша көрсетіледі:
Дт 1010, 1030, 1210 және т. б.
Кт 6210 Активтерді сатудан табыс
Жыл соңында 6210, 7410 шығын шоттары және 5610 Қорытынды пайда (зиян) шотымен жабылады, яғни табыстар жиынтық табыстың көбеюіне, ал шығындар оның азаюына қарай есептен шығарылады.
Тегін берілген материалдық емес активтердің құнынан есептелген ҚҚС сомасына 7410 Активтердің істен шығуы бойынша шығындар шоты дебеттеледі, 3130 Қосылған құн салығы шоты кредиттеледі.
Кесте 3
Материалдық емес активтердің шығуының есебі бойынша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
Сатылған материалдық емес активтердің баланстық құны есептен шығарылды
7410
2730
2
Жинақталған амортизация есептен шығарылды
2740
2730
3
Сатылған материалдық емес активтер үшін сатып алушыға шот көрсетілді
1210, 2110
6210
4
ҚҚС есептелді
1210, 2110
3130
5
Сатып алушылардан ағымдағы банктік шотқа алынды
1030
1210, 2110
6
Ағымдағы банктік шоттан ҚҚС аударылды
3130
1030
Өндірістік-шаруашылық қызмет процесінде материалдық емес активтер моральдық жағынан тозуға ұшырайды.
Есептелген тозудың мақсаты-пайдаланудың белгіленген мерзімі ішінде тозуды өндіріс пен айналымның шығындарына қосу есебінен олардың құнын өтеу үшін көздерді қалыптастыру. Материалдық емес активтердің амортизациясын есепке алу үшін - материалдық емес активтердің амортизациясы бөлімшесінің 2740-шоттары көзделген. Бұл шот пассивтік, әрі реттеуші сипатта. 2740-шотының Кті бойынша материалдық емес активтер амортизациясының ай басындағы қалдығын, ай ішіндегі есептелгенін және есепті айдың соңындағы қалдығын көрсетеді, ал 2740 шотының дебиті бойынша МЕА амортизациясның есептен шығарылуы көрсетіледі.
Гудвилл есебі. Гудвилл немесе Фирма бағасы бір кәсіпорын екінші кәсіпорынды түгелдей сатып алғанда пайда болып, материалдық емес активтер шотында есептелетін құндылық. Ол ұйымды сатып алған кездегі нақты нарықтық баға мен таза активтерінің баланстық құнының арасындағы айырым. Егер сатып алынған ұйымдағы барлық активтердің сатып алынған құны олардың баланстық құнынан артық болса, осы құндардың арасындағы айырым жағымды гудвиллдеп аталады, керісінше кем болса жағымсыз гудвилл деп аталады.
Материалдық емес активтер есебі Типтік Шоттар тізбесінің 2700 - материалдық емес активтер бөлімшесінде:
2710-Гудвилл
2720-Гудвиллдің құнсыздануы
2730-Басқа да материалдық емес активтер
2740-Басқа да материалдық емес активтердің амортизациясы мен құнсыздануы
2750-Басқа да материалдық емес активтердің құнсыздануынан шығындар шоттарында жүргізіледі.
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алнған жартылай фабрикаттар) және еңбек құралдары (машина, станок) болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын рөліне қарап анықталады.
Негізгі құралдар есебі №16 Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар ХҚЕС сәйкес жүргізіледі. Аталған стандартқа сәйкес негізгі құрал деп кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе қызмет көрсету үшін, басқа кәсіпорынға жалға беру үшін немесе әкімшілік мақсатта пайдаланылатын және бір операциялық циклдан немесе кезеңнен (1 жылдан)артық мерзім ішінде пайдаланады деп болжанатын материалдық активтерді айтады.
Негізгі құралға қозғалмайтын мүлік, жер, үйлер мен ғимараттар, өткізгіш тетік, машина мен жабдықтар, өлшеу және реттеу аспаптары мен қондырғылары, есептеу машиналары, көлік құралдары, аспаптар, шаруашылық құрал-саймандаржәне т. б. жатады.
Негізгі құрал пайдалану мақсаты және қызметіне қарай мынадай топтарға бөлінеді:
1. Жер(кәсіпорында пайдаланатын барлық жер).
2. Өндірістік ғимараттар мен құрылғылар.
3. Машина мен жабдықтар, өткізгіш тетіктер.
4. Көлік құралдары.
5. Басқадай негізгі құралдар.
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес негізгі құралдарды бағалаудың түрлері:
1. Өзіндік (бастапқы) құны
2. Жойылу құны
3. Амортизациялық құны
4. Әділетті құны
5. Баланстық құн
6. Өтелмелі құны
Өзіндік (бастапқы) құны-бұл төленген ақша қаражаттарының немесе баламаларының сомасы, не болмаса активті сатып алу немесе құрылысын салу кезінде берілген басқадай төлемдердің әділетті құны. Актив ретінде танылуға жататын жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар объектісі алдымен өзіндік құн бойынша өлшенуге тиіс.
Негізгі құралдар шаруашылық процесінде пайдалану нәтижесінде бірте-бірте тозуына байланысты құндылықтарын өндірілетін өнімге біртіндеп ауыстырып отырады. Оны амортизация деп атаймыз.
№16 ХҚЕС сәйкес, амортизация есептеудің 3 әдісі бар:
1. Негізгі құралдардың құнын бірқалыпты есептен шығару әдісі.
2. Кемімелі қалдық әдісі.
3. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz