Қазақстандағы туризмнің дамуына ықпал ететін ЭКСПО-2017 көрмесі
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
1 EXPO.2017 халықаралық көрмесін ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1 Халықаралық көрмелердің тарихы
6
1.2
1.3 EXPO.2017 халықаралық көрмесін ұйымдастыру тарихының деректері
ЭКСПО.2017 көрмесін елімізде өткізуге жеңіп алу сатылары 15
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛ ЕТЕТІН ЭКСПО.2017 КӨРМЕСІНЕ ДАЙЫНДЫҚТЫ БАҒАЛАУ
2.1
2.2
ЭКСПО.2017 көрмесін өткізуге дайындықты ұйымдастыруды талдау
Астана қаласындағы туризм саласының дамуының қазіргі жағдайы
28
34
3
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЭКСПО.2017 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨРМЕСІНІҢ ОҢТАЙЛЫ ЫҚПАЛЫ
3.1
3.2
Көрмені Астанада өткізуден Қазақстан туризмінің дамуына пайдасының маңызы
Халықаралық көрмені Қазақстанда өткізудің ел ішіндегі туризм саласының дамуындағы ролі
43
50
54
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
64
4
1 EXPO.2017 халықаралық көрмесін ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1 Халықаралық көрмелердің тарихы
6
1.2
1.3 EXPO.2017 халықаралық көрмесін ұйымдастыру тарихының деректері
ЭКСПО.2017 көрмесін елімізде өткізуге жеңіп алу сатылары 15
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛ ЕТЕТІН ЭКСПО.2017 КӨРМЕСІНЕ ДАЙЫНДЫҚТЫ БАҒАЛАУ
2.1
2.2
ЭКСПО.2017 көрмесін өткізуге дайындықты ұйымдастыруды талдау
Астана қаласындағы туризм саласының дамуының қазіргі жағдайы
28
34
3
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЭКСПО.2017 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨРМЕСІНІҢ ОҢТАЙЛЫ ЫҚПАЛЫ
3.1
3.2
Көрмені Астанада өткізуден Қазақстан туризмінің дамуына пайдасының маңызы
Халықаралық көрмені Қазақстанда өткізудің ел ішіндегі туризм саласының дамуындағы ролі
43
50
54
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
64
152-Бас Ассамблеяда құпия дауыс беру нәтижесінде Қазақстанның астанасы мейлінше көп дауыс жинап, Бельгияның Льеж қаласын жеңіп, ««ЕХРО» -2017» өткізу орны болып анықталды.
Осындай ауқымға және деңгейге ие «ЕХРО» секілді іс-шара біздің елімізде бірінші рет өткізіліп отыр. Астанада дүниежүзілік көрме өткізу – Қазақстан үшін үлкен мәртебе болып табылады. ЕХРО» 2017 бюджеті 2013 жылдың соңында анықталады. Алайда қазір осы іс шара үшін қандай объектілер салынатыны белгілі.
Жұмыстың өзектілігі. Аталған іс-шараны өткізудің басымдылығы
Инфрақұрылымды дамыту: жолдар, қоғамдық көлік, коммуналдық шаруашылық, әуежай мен вокзал, «ЕХРО» объектілерінің құрылысы және жаңа жұмыс орындарын ашу.
Осындай ауқымға және деңгейге ие «ЕХРО» секілді іс-шара біздің елімізде бірінші рет өткізіліп отыр. Астанада дүниежүзілік көрме өткізу – Қазақстан үшін үлкен мәртебе болып табылады. ЕХРО» 2017 бюджеті 2013 жылдың соңында анықталады. Алайда қазір осы іс шара үшін қандай объектілер салынатыны белгілі.
Жұмыстың өзектілігі. Аталған іс-шараны өткізудің басымдылығы
Инфрақұрылымды дамыту: жолдар, қоғамдық көлік, коммуналдық шаруашылық, әуежай мен вокзал, «ЕХРО» объектілерінің құрылысы және жаңа жұмыс орындарын ашу.
1. Астана журналы, №8, 2014.
2. Егемен Қаазақстан, № 206, 2014.
3. Дала мен қала, №28, 2013.
4. Егемен Қазақстан, №198. 2013.
5. Интернет мәліметтері.
6. Источник: BNews. Бизнес сейчас
7. Barry O'Farrell's message to the Hunter (25 Mar, 2011).
8. Бейжанова А.Т. Қазақстан Республикасындағы туризм саласындағы
маркетингтің дамуы. // Вестник КазНУ: серия экономическая. – 2004. – № 4-с. 52-53.
9. Борисова Ю.Н Маркетинг в туризме. М.: Рос. Межд. Академия туризма,
1996.-56 с.
10. Котлер Ф. Маркетинг: Гостеприимство и туризм. Учебник для вузов/ пер. с анг. под ред. Р.Б.Ноздревой. – М.: ЮНИТИ, 1998. – 787 с.
11. Экономика современного туримза / под ред. Карповой. М.: Финансы и
статистика, 1998. – 225 с.
12. Пузикова Е.П., Честпиков В.А. Международный туристический бизнес. М.: 1997.-35 с.
13. Некоторые аспекты функционирования индустрии туризма/ под общ. ред. А. П. Лесника, М.: Вестник,2004.
14. Александрова А. Ю. Международный туризм. М.: Аспект - пресс, 2004.
15. История Дурович А. П. Активный туризм: современное состояние и перспективы развития.- М.: Новое знание, 2003.
16. Моспанова И. Активный туризм - что это такое? // Отель.- 2001.-№2. с.18-. Пирожник И. И. Активный туризм и его значение в хозяйстве России.Мн: Белгоуниверситет, 2004.
17. Шреплер В. Активный туризм.- М.: Международные экономические отношения, 2001.
18. Хвилер Г. Связанные одной цепью// Турбизнес №12-13.с.6-9. 13. Шреплер В. Активный туризм М.: Международные экономические отношения, 2001.
19. Дроздов А.В. Экологический императив и рекреационная география. //Известия РАН. Серия географическая. – 1998. - №4 С. 92-94
20. Тарасенок А. Виды активного и экологического туризма. //Туризм и отдых. – 2000. - №21
2. Егемен Қаазақстан, № 206, 2014.
3. Дала мен қала, №28, 2013.
4. Егемен Қазақстан, №198. 2013.
5. Интернет мәліметтері.
6. Источник: BNews. Бизнес сейчас
7. Barry O'Farrell's message to the Hunter (25 Mar, 2011).
8. Бейжанова А.Т. Қазақстан Республикасындағы туризм саласындағы
маркетингтің дамуы. // Вестник КазНУ: серия экономическая. – 2004. – № 4-с. 52-53.
9. Борисова Ю.Н Маркетинг в туризме. М.: Рос. Межд. Академия туризма,
1996.-56 с.
10. Котлер Ф. Маркетинг: Гостеприимство и туризм. Учебник для вузов/ пер. с анг. под ред. Р.Б.Ноздревой. – М.: ЮНИТИ, 1998. – 787 с.
11. Экономика современного туримза / под ред. Карповой. М.: Финансы и
статистика, 1998. – 225 с.
12. Пузикова Е.П., Честпиков В.А. Международный туристический бизнес. М.: 1997.-35 с.
13. Некоторые аспекты функционирования индустрии туризма/ под общ. ред. А. П. Лесника, М.: Вестник,2004.
14. Александрова А. Ю. Международный туризм. М.: Аспект - пресс, 2004.
15. История Дурович А. П. Активный туризм: современное состояние и перспективы развития.- М.: Новое знание, 2003.
16. Моспанова И. Активный туризм - что это такое? // Отель.- 2001.-№2. с.18-. Пирожник И. И. Активный туризм и его значение в хозяйстве России.Мн: Белгоуниверситет, 2004.
17. Шреплер В. Активный туризм.- М.: Международные экономические отношения, 2001.
18. Хвилер Г. Связанные одной цепью// Турбизнес №12-13.с.6-9. 13. Шреплер В. Активный туризм М.: Международные экономические отношения, 2001.
19. Дроздов А.В. Экологический императив и рекреационная география. //Известия РАН. Серия географическая. – 1998. - №4 С. 92-94
20. Тарасенок А. Виды активного и экологического туризма. //Туризм и отдых. – 2000. - №21
МАЗМҰНЫ
беті
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1 EXPO-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастырудың теориялық
негіздері
1.1 Халықаралық көрмелердің тарихы 6
1.2 EXPO-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастыру тарихының 15
деректері
1.3 ЭКСПО-2017 көрмесін елімізде өткізуге жеңіп алу сатылары
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛ ЕТЕТІН ЭКСПО-2017
КӨРМЕСІНЕ ДАЙЫНДЫҚТЫ БАҒАЛАУ
2.1 ЭКСПО-2017 көрмесін өткізуге дайындықты ұйымдастыруды 28
талдау 34
2.2 Астана қаласындағы туризм саласының дамуының қазіргі
жағдайы
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЭКСПО-2017 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
КӨРМЕСІНІҢ ОҢТАЙЛЫ ЫҚПАЛЫ
3.1 Көрмені Астанада өткізуден Қазақстан туризмінің дамуына 43
пайдасының маңызы
3.2 Халықаралық көрмені Қазақстанда өткізудің ел ішіндегі
туризм саласының дамуындағы ролі 50
54
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 64
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
Құрметті
қазақстандықтар!
Өздеріңіз білесіздер,
Қазақстан Астанада
Халықаралық
мамандандырылған ЭКСПО-
2017 көрмесін өткізу
құқына қол жеткізді.
Біз елеулі үміткер,
осындай халықаралық
форум өткізуде
тәжірибесі бар бельгиялық
Льеж қаласын жеңіп
шықтық. Бұл
Қазақстанның зор
табысы. ЭКСПО көрмесі
– бұл мәні жағынан
бүкіләлемдік
экономикалық
форумдармен, ал туристік
тартымдылығы жағынан
әлемнің ең кең
танымал спорт
жарыстарымен теңдес
жаһандық ауқымдағы
оқиға.
(Н.Ә.Назарбаев)
152-Бас Ассамблеяда құпия дауыс беру нәтижесінде Қазақстанның астанасы
мейлінше көп дауыс жинап, Бельгияның Льеж қаласын жеңіп, ЕХРО -2017
өткізу орны болып анықталды.
Осындай ауқымға және деңгейге ие ЕХРО секілді іс-шара біздің
елімізде бірінші рет өткізіліп отыр. Астанада дүниежүзілік көрме өткізу –
Қазақстан үшін үлкен мәртебе болып табылады. ЕХРО 2017 бюджеті 2013 жылдың
соңында анықталады. Алайда қазір осы іс шара үшін қандай объектілер
салынатыны белгілі.
Қазақстан жас мемлекет, ол күнделікті дамып келеді, бұл халықаралық
деңгейде іс-шаралар өткізуге мүмкіндік береді.
Қазақстан 1997 жылдан бері Халықаралық көрмелер бюросының (ХКБ) мүшесі
болып табылады. Ел EXPO-ға 2005 жылдан бері (EXPO-2005 (Айчи) қатысады,
EXPO-2008 (Сарагоса), EXPO-2010 (Шанхай). Сарагоста өткен EXPO-2008
қорытындылары бойынша С санаты бойынша қатысқан 140 қатысушы елдің ішінде
Қазақстан павильоны сыртқы және ішкі ресімдеу критерийлері бойынша үшінші
орынға ие болады.
152-Бас Ассамблеяда құпия дауыс беру нәтижесінде Қазақстанның астанасы
мейлінше көп дауыс жинап, Бельгияның Льеж қаласын жеңіп, ЕХРО -2017
өткізу орны болып анықталды.
Осындай ауқымға және деңгейге ие ЕХРО секілді іс-шара біздің елімізде
бірінші рет өткізіліп отыр. Астанада дүниежүзілік көрме өткізу – Қазақстан
үшін үлкен мәртебе болып табылады. ЕХРО 2017 бюджеті 2013 жылдың соңында
анықталады. Алайда қазір осы іс шара үшін қандай объектілер салынатыны
белгілі.
Жұмыстың өзектілігі. Аталған іс-шараны өткізудің басымдылығы
Инфрақұрылымды дамыту: жолдар, қоғамдық көлік, коммуналдық шаруашылық,
әуежай мен вокзал, ЕХРО объектілерінің құрылысы және жаңа жұмыс
орындарын ашу.
• Астананың шағын және орта бизнесі дамытуға арналған жаңа күрделі
импульске ие болады, бұл ең алдымен – халыққа қызмет көрсету саласы,
қонақ үй бизнесі және ішкі туризм.
• Ішкі туризмді дамыту және елімізге шетел туристерін тарту. Көрмеге
Әлемнің 100 елінен 5 млн.адам келеді деп күтіледі.
• Көрме объектілерінің құрылысына инвестицияларды тартудан өзге
экономикалық тиімділік келесіде: ЕХРО шеңберінде салынатын
объектілер болашақта Қазақстанды халықаралық, көрме және ақпараттық-
тұсаукесер алаңы ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.
• Мәдени алмасу және мемлекеттік PR, еліміздің танымалдылығын арттыру.
ХКБ талап етуі бойынша ЕХРО (3 ай) мәдени іс-шаралар, ұлттық күндер
мен өзге ойын-сауық іс-шаралары өткізілуі тиіс.
Сондықтан берілген диплом жұмысының тақырыбының іске асырылуындағы
Қазақстан Республикасын танымал етіп, туристік саласын жоғары қарқында
дамытудағы маңызы өте зор.
Жұмыстың мақсаты: ЭКСПО-2017 көрмесін Астанада өткізуден Қазақстан
туризмінің дамуына тиімді әсерін талдау.
Жұмыстың міндеттері. Жоғарыдағы белгіленген мақсатқа сәйкес жұмыста
келесідей міндеттер туындады. Бұл міндеттер жұмыстың мақсатын ашуға
бағытталған:
- ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастырудың теориялық негіздерін
ашу;
халықаралық көрмелердің тарихын зерттеу;
- Қазақстандағы туризмнің дамуына ықпал ететін экспо-2017 көрмесіне
дайындықты бағалау;
- ЭКСПО-2017 көрмесін өткізуге дайындықты ұйымдастыруды талдау;
- Астана қаласындағы туризм саласының дамуының қазіргі жағдайы;
- Қазақстандағы туризмнің дамуына экспо-2017 халықаралық көрмесінің
оңтайлы ықпалы;
Зерттеу пәні. ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінің Қазақстанда туризмнің
дамуына тиімді әсері
Зерттеу объектісі. Астана қаласы
Бітіру жұмысының барысында келесідей зерттеу әдістері қолданылды:
салыстырмалы-сипаттамалық, статистикалық және тарихи әдістер, жүйелік
талдау.
Зерттеудің ақпараттық және ғылыми әдістемелік базасы. Диплом жұмысында
шетел және Қазақстан мемлекетінің ғылыми кітаптары, диссертациялар
пайдаланылды. Сонымен қатар, ҚР Туризм және Спорт Министрлігінің сайты,
Шығыс Қазақстан облысының сайтынан ғаламторлық мағлұматтар алынды.
Дипломдық жұмысты жазу барысында жергілікті жер газеттері материалдары,
мерзімді ғылыми баспа материалдары енгізілді, ғаламтор сайттарының
мағлұматтары және осыған қатысты т.б. деректер алынады. Жиыны 66 әдебиет
пайдаланып жазылған бұл дипломдық жұмыс жиналған материалдарды жан-жақты
өңдеу, талдау арқылы құрастырылды.
Жұмыстың теориялық маңызы мен ғылыми жаңалығы. Дипломдық жұмысты жазу
барысында көптеген iзденулерге тура келдi. Жаңа көзқарас, ойлар, түсініктер
қалыптасты. Бүгiн Қазақстан жеке бөлiктерi жөнiндегi әдебиет пен оқу
құралдарына мұқтаж болып отырған кезде, бұл дипломдық жұмысты облыстың
туристiк кәсіпорындары, жоғары және орта оқу орындарының оқытушыларына,
студенттерге және жоғары сынып оқушыларына пайдалануға болады. Дипломдық
жұмыстың келешекте пайдасы мол және ол жалғасын табады деген ойдамын.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы бітіру жұмысының мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкес келді. Жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен, қортындыдан
және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Негізгі бөлім үш тараудан,
оның ішінде әрқайсысы үш бөлімнен тұрады. Жалпы жұмыстың көлемі 65 бет.
Пайдаланылған әдебиеттер, барлық дерлік әдебиет атаулары және ғаламтор
желісінің сайттары.
1 EXPO-2017 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨРМЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықаралық көрмелердің тарихы
Алғашқы халықаралық көрмені лондондық Гайд-паркте, арнайы жасалған
әйгілі Хрусталь сарайы өткізген уақыттан бастап есептегенде 2012 жылы 161
жыл толыпты.
Бұл, қатысушы-елдер қонақтарға өз өндірушілерінің шеберлігін және
бірдей, бірақ әр-түрлі елде жасалған тауарлардың сапасын салыстыруға
мүмкіндік бере отырып, ұлттық өндірістің заттарын бір жерде және бір
мезгілде көрсетуге келісті. Дәл осы кезде сол көрмелік тұрғылар тәжірибеге
енгізіле бастады, уақыт өте келе олар міндеттіге айналып, кейін тиісті
халықаралық нормативтік актілерге белгіленді.
Өткен 160 жыл өндірушілер және олардың тауарларын жалпы халықаралық
қараудың маңыздылығы мен мақсатқа лайықтылығын растады, бұған көптеген
елдерде жыл сайын өткізілетін көптеген көрмелер және жәрмеңкелермен қатар,
анағұрлым жарқын, әрі беделді бүкіләлемдік көрмелер қала беретіндігі куә.
Әрине, осындай үлкен мерзім ішіндегі мұндай көрмелердің мазмұны мен сипаты
едәуір өзгерген болар, бірақ оларға деген ерекше ілтипат пен абыройы сол
күйінде қала берді.
Бүгінгі күннен бастап олардың тұрғысынан қарастыра келе, бүкіләлемдік
көрмелер – бұл, белгілі бір деңгейде ұлттық формалардағы шоғырланған түрде
бейнеленген адамзат дамуының тарихи ретроспективасы деп пайымдауға болады.
Бүкіләлемдік көрмелерде ұсынылған экспонаттардың талдаудары,
құндылықтар мен басымдықтарды, сондай-ақ олардың жеке елдерде үстемдік
ететін басымдықтарымен қатынастарының жүйесі туралы қорытынды шығаруға
мүмкіндік береді. Осы құндылықтардың серпінділігі бүкіләлемдік көрмелердің
ұлттық өнеркәсіп пен мәдениеттің дамуына белгілі бір ықпалы турады айтуға
мүмкіндік береді.
Әр бүкіләлемдік көрме экспонаттардың және идеялардың бірегейлігімен,
ұйымдастырушылар және қатысушылардың тұрғызған кешендер мен павильондардың
өзінділігімен, өткізілетін шаралардың көркемділігі және мерекелігімен
ерекшеленеді.
Бүкіләлемдік көрмелер өзінің ауқымы, жалпы-саяси және эконмикалық
мәнділігі бойынша теңдессіз оқиғалар болып табылады.
Олардың басты мақсаты – жаңа ғылыми-техникалық жетістіктер, даму
келешегі, сондай-ақ қатысушы-елдердің дәстүрлері мен тарихының жұрт
алдындағы шеруі.
Олар көп жерде халықаралық экономикалық және ғылыми байланыстардың
дамуы мен кеңеюіне ықпал етеді. Бүкіләлемдік көрмелер әр-түрлі елдерде
тұратын, бірақ бірдей құндылықтар, мүдделер және мақсаттармен біріккен
адамдардың араласуының бірегей мүмкіндігін сыйлайды.
Қазірдің өзінде 63 көрме өткізілді.
160 жыл ішінде ХКБ-нің өзіндік мұрасы пайда болды:
Лондондағы Хрусталь сарайы;
Париждегі Эйфелева башня;
Париждегі Александр III көпірі;
Венадағы Ротонда – әлемдегі ең үлкен күмбез астындағы павильон;
Мельбурндегі патшалық көрме павильоны.
ХҚБ экспозициялары екі түрге бөлінеді Бүкіләлемдік әмбебап көрмелер
және Халықаралық мамандырылған көрмелер.
Бүкіләлемдік әмбебап көрмелері (International Registered Exhibition)
жарты жылға созылады және әр бес жыл сайын өтеді, мұнда олардың ауданы мен
тақырыбы шектелмейді. Мысалы, мамыр мен қазан айларының аралығында Шанхайда
Жақсы қала —жақсы өмір ұранымен өткен EXPO-2010 жұмысына 190 ел қатысты.
Жалпы алғанда көрмеге 100 миллион адам келді.
Халықаралық мамандырылған көрмелер (International Recognised
Exhibition) екі Бүкіләлемдік әмбебап көрме арасында өтеді және үш айға
созылады. Мұнда көрме ауданы 25 гектардан аспауы тиіс және тақырыбы
міндетті түрде ұйымдастырушылармен белгіленіп алады. Әдетте, тақырыптары
нақты саладағы, гуманитарық, әлеуметтік және экологиялық аспектілерді қоса,
ғылыми, технологиялық және экономикалық жетістіктердің көрінісі болады.
Мысалы, соңғы Сарагосадағы өткен EXPO-2008 көрмесінің тақырыбы: Су және
тұрақты даму болды. Мұнда көрме тақырыбы міндетті түрде тек Халықаралық
көрмелер бюросымен (ХКБ) ғана емес, басқа да бүкіләлемдік ұйымдармен, соның
ішінде БҰҰ-мен келісілуі тиіс.
Қазақстан өткізуге үміттеніп отырған кезекті Халықаралық мамандырылған
көрме 2017 жылы болады.
Қазіргі типтес бірінші әмбебап көрме Англия астанасы - бүкіл әлемнің
жетекші өнеркәсіптік нүктесі, өзінің орасан зор билігі арқасында
Викториандық дәуір кезінде еркін сауда жүргізумен көптеген жетістіктерге
қол жеткізіп, гүлденген Лондонда 1851 жылы өткен.
1889 жылғы Париж көрмесінің мәдени қолжетістігі Эйфель мұнарасы болып
табылады.
Осыдан соң үлкен қалалардың басқалары да мұндай өндірушілер мен
шеберлерді тартуға қызығушылық таныта бастады. Ең табысты халықаралық
көрмелер қатарында Вена, Амстердам, Брюссель, Барселона, Сент-Луис, Турин
және Филадельфияда өткен көрмелер деп танылды.
Рим империясы кезінде қонақжайлық индустриясында керуен сарайлар мен
таверналар барлық жерде пайда бола бастады. Керуен сарайлар, әсіресе барлық
басты, үлкен жолдарда, іскерлікпен тұрғызылды және өз уақыты үшін ыңғайлы
болды. Олар жуық шамамен бір – бірінен 25 миль жерлерде орналасты, бұл
үкіметтік шенеуніктер мен хабаршылар, шабармандар жолда қатты шаршамауы
үшін, олардың әрқайсысында демалуы үшін жасалынды.
Ерте римдік керуен сарайлар қожайындарын өз уақытының Конрадтары,
Хилтондары деп атау қиын шығар. Олардың азаматтық құқықтары болған жоқ. Бұл
бизнеспен айналысушылардың моральдық ұйытқысына күмән келтірілген жоқ.
Кәдуілгі таверналар күнәлер қордасы деп есептелінді және онда қарапайым
халықтан өзге, әбден азған ақсүйектер ғана кіретін еді, ал жоғары топқа
жататындар қоғамдық моншаларда демалуды қалады.
Ерте Персияда түйелермен, үлкен керуенмен жолаушылады. Шатырларда
немесе керуен сарайларда түнеді – оларды қонақ үйлер кешенінің прототипі
деседе болады.
Англияда керуен сарайлар саяхаттаушыларға бағдарланды. Сол жылдардағы
адамдар мен саяхаттаушылар патша сарайымен немесе шіркеумен байланысты
болды. Саяхаттаушылардың көбісі миссионерлер немесе дін қызметкерлері және
қасиетті жерлерге саяхат жасаушы пилигримдер еді. Әрине, барлық керуен
сарайлар осы адамдарды тамақтандыру арқылы жақсы табыс табуға ұмтылды.
Орта ғасырларда адамдар көбірек жолаушылай бастады және керуен сарайлар
саны көбейіп, ондағы қызмет көрсету дәрежесіде жоғарылай бастады. Көптеген
жолаушылар аухатты, ақшалы адамдар болғандықтан, бұл қызмет көрсету
саласының да өркендеуіне әкелді.
Бай адамдар, ол кезде, өзінің меншікті мезіретін құра отырып, үйде
тамақтануды дұрыс көрді. Сондықтан байлар ұлан-асыр той жасап, онда
жүздеген қонақтарға қызмет көрсетілді. Тойларда қызмет көрсетуді
кемсітушілік деп атауғада болатын, өйткені әртүрлі шендегі қонақтарға
әртүрлі ас берілетін. Жоғары ақсүйектер әрине тамақтың ең жақсы кесектерін
алды.
Әншейінде, әрбір тамақтануға ондаған астың түрлері дайындалып, өте
ұқыпты ыдыстар жайылды, бірақ оларды ішіп-жеу рәсімдік жолмен өтпей,
тағылық, дөрекі әдістермен өтті. Шанышқының ролін қолдың саусақтары
атқарды, майлы сорпаға қол салынып ішінен ет кесектері саусақпен алынып
желінді. Пышақ екі қызмет атқаратын: онымен кесетін және онымен жейтін.
Тамақты ағаш тақтайлардың үстіне салып немесе өте қатып қалған нан
кесегінің бірдей кесілген түйірлері үстіне қойып жейтін.
Орта кластың өкілдері үшін таверналар болды, оларда жалпы столға
отырғызылып кезекші тағамдар берілді: ет пен көкөністерден жасалған ащы
рагу. Асшеберлік сапасы шектеулі болды, қазанға өте арзан өнімдер түсетін.
Жас ет өте сирек кездесетін, көбіне иістенген еттен қолданылды. Оған
қосылатын дәмдеуіштер еттің иісін кетіре алмайтын. Еуропадада кофеханалар
ашыла бастады. Бастапқыда қоғам бұл сусынды қабылдамады және оны таза
еместер сусыны деп атады. Тек қана папа Клементенің тұсында, 8 ғасырда
кофе христиандар сусыны статусын алды. Ал келесі ғасырда кофеханалар бүкіл
Еуропа бойынша саңырауқұлақтар сияқты өсе бастады.
Қонақжайлық индустриясында өзінің әйгілілігіне қарамастан,
кофеханаларды жақтамаушы қарсыластарда табылды. Әйелдер оны өте жек көрді,
өйткені кофеханаларда басқа қоғамдық мекемелер сияқты көбінесе ер адамдар
компаниясын жинады. Әйелдер билік басындағыларға қарсылық хаттарын жазып,
барлық күнәлерге кофеханалардың кінәлілігін білдірді, бірақ бұның бәрі
босқа қалды, кофеханалар одан әрі өркендей бастады.
Кәдуілгіде кофе пиала типті шыны аяқтармен берілетін, олар қазіргі кофе
беруге арналған шыны аяқтарға қарағанда үлкен мөлшерде болатын. Кофеханалар
өзінің компаниялық атмосферасымен әйгіленді: ол жерде қолға шыны аяғыңды
ұстап, хош иісті сусынды іше отырып, стол басындағы басқа келермендермен
әңгіме – дүкен құрып жақсы уақыт өткізуге мүмкіндік болды.
Бүкіл Еуропаның үлкенді-кішілі қалаларында кофеханалар гүлденіп
өркендеген кезде, дилижанспен саяхаттаудың әйгілілігінің өсуі жол бойындағы
қонақжайлық индустриясын революцияландырды. Жол ұзақ болған сайын, қатып
қалған жолда селкілдеп-солқылдап жүру де қиын болды, сондықтан жолаушыларға
жол бойындағы керуен сарайлар өзінің дәстүрлерімен өте ыңғайлы еді – сол
уақыттың өлшемімен бұл өте бірегей құбылыс деп есептетінді.
Ауылдық жерлерде бір керуен сарай барлық жолаушыларға қызмет
көрсететін. Әлеуметтік айрықшылық қатаң сақталды – аухатты кісілерге
асханада немесе өзінің бөлмелерінде қызмет көрсетілді. Кедейлер әдетте
керуен сарай қожайынымен және оның отбасымен бірге асүйде тамақтанды.
Оларға таңдауға құқықсыз қарапайым астар берілді, бірақ олардың бағасыда
өте төмен еді. Ауқатты кісілерғ қожайынның қоржынындағы бар өнімдерден,
өзіне арнайы тағамдар дайындауға тапсырыс бере алатын еді. Кәдуілгіде,
қожайын аты осы регионға тараған жергілікті тағамды ұсынатын.
Континентті Еуропада керуен сарайлар, барлық көрсеткіштері бойынша,
ағылшындардікінен қалыс қалатын. Жабдықталу жағына соншалықты күй
таңдамайтын ағылшын саяхатшылары, Еуропада болған кездерінде, ағылшындардың
керуен сарайымен салыстырғанда, ерекше бишарашылық жағдайдағы керуен сарай
жағдайларынан үрейленіп кететін. Тіпті, сол уақыттың өзінде өзінің жоғары
асшеберлік стандарттарымен әйгілі болған, Франциядада, керуен сарайлар
тамақтың өте төменгі сапасымен және жиіркенішті шыбын-шіркейлердің орасан
зор көп болуымен ерекшеленді.
Ерте ғасырда, тіпті орта ғасырдың өзінде микробтар мен гигиена туралы
соншалықты ешкім ойланып жатпайтын. Тағамдар сөрелерде сақталатын, көбінесе
еденге құлапта жататын. Тағамды қалай сақтау керек екенін, қандай
жағдайларда және қандай температурада сақтау керектігін ешкімде білмейтін.
Осының нәтижесінде мүмкіндікті жұқпалы аурулардың бәрі бірінен екіншісіне,
бай мен кедей арасындағы айырмашылықты ескерместен, беріліп отырды.
1800 жылы ағылшындар өзінің француз көршілерінен олардың қонақжайлық
индустриясында мейрамханалық тұжырымдамаларын шын ниетпен қабылдай бастады.
Ағылшын мейрамханасы ұлыландырылған мекемеге айналды – жоғары тағамдар,
жоғары әшекейлік, жоғары қызмет кқрсету әлемі болды. Ол жерде тамақтануға
көп адамның мүмкіндігі болмады.
Еуропадағы қонақжайлық индустриясында мейрамханалар гүлденіп,
өркендеуін жалғастырды. Бай мейрамханаларда ас үйі ұсына алатын тағамдардың
барлық тізімі келермендерге берілді. Мезірет дәуірі басталды.
Американдықтар барлық уақытта әрбір адамның тапсырысын қанағаттандыра
алуымен ерекшеленеді. 1848 жылы Нью-Йоркте қоғамдық тамақтану нүктелерінің
өзіндік иерархиясы болды. Бұл пирамиданың ең төменінде "алтыпенсті
жалмаушылар" тұрды. Одан бір саты жоғары үлкен сырбаздыққа ұмтылатын
мекемелер тұрды, оларда келермендерге мезірет ұсынылды, ол мезіреттің
шетінде бағасы туралы дерек пен басқада аспаздық ерекшеліктер ескертілген
және даяшылар уақыт бойында столдарға өте жақын келіп келермендер өтінішін
біліп кетіп жүрді.
Дельмонико атақты кәсіпорыны американдық мейрамханалардың тізімінің
бастаушысы болды. Ұзақ уақыттар бойында олар Құрама Штаттардың жалғыз
қымбат және барынша ақсүйектікті мейрамханалары болып қалыптастырды.
АҚШ-да, басқа елдердегідей сияқты, қонақжайлық индустриясында қоғамдық
тамақтанудың қалалық орындары үлкен дәрежеде, енді жол бойындағы
таверналармен қанағаттануға тура келетін келушілерге қарағанда, жергілікті
тұрғындарға бағдарланған болды. Қажеттіліктен ғана емес, рахаттану үшін
үйден тыс жерде түстену дәстүрге айнала бастады.
Онтоғызыншы ғасырда қонақжайлық индустриясында, оның осыған дейінгі
бүкіл тарихындағыға қарағанда, көбірек жаңалықтар пайда болды деп айтуға
болады. Бұрын тек қана ерлердің компаниясын жинайтын, батыс әлемінің
мәртебелі мейрамханаларында, енді әйелдерде түстенетін болды. Соншалықты
қамтамасыздығы жоқ халықтың бөлігі, қуырылған ет немесе балықтан жасалған
тағамдар берілетін, еркін достық жағдайда түстенуге болатын, шағын
мейрамханалардың келермендері болды.
Сонымен қатар 19 ғасырда қонақжайлық индустриясында қызмет көрсетудің
жаңа стилі пайда болды – бұл швед столы еді. Ол бізге қатаң Скандинавиядан
келді, ол жерде викингтер мен орман кесушілер, балықшылар мен аңшылар
тұрады.
Бұл өте үлкен, бірақ тұрғындары аз елде адамдар келесідей жағдайларда
жиналатын: тіл мейрамдарында немесе Рождествода. Жалынды білтелі қаңылтыр
банка үйдің алдына қойылатын, ол алыс жерлерден, әртүрлі уақытта келетін
қонақтарға арналған еді.
Стол әдемі дастарханмен және гүл шоғымен әрлендірілді. Оның бір шетінде
тарелкалар, шанышқылар, пышақтар және бокалдар тауы үйіліп тұрді. Екінші
шетінде – суық тағамдар. Әншейінде, сельдь, ысытылған қуырылған балық,
картоп пен пісірілген көкөністерден жасалған салаттар, тұздалған қияр,
пісірілген жұмыртқа, қуырылған суық ет, кептірілген жемістерден жасалған
компот, тәттілер және, әрине, нан берілді. Тамақтар майда етіп кесілетін.
Олардан сүйектері, сырт қабығы, қабыршақтары, дәнектері алынып тасталатын.
Аспаптар азырақ қолданылуы үшін, тағамдар көбінесе жеңіл тамақ түйірлері
түрінде немесе тұтас бутербродтық торт түрлерінде берілді. Кішкентай
мөлшерлі түйірлер тәбетті ашып, ал жеңіл тағамдар түрлерінің көптігі тоюға
әсер етті. Қонақтардың әрқайсысы өзіне-өзі қызмет көрсетті, өзінің
қалауынша, қажетті мөлшерінде алып жеді және ерте бастан орын
сайланбағандықтан, ыңғайлы орындарда ұнамды кісілермен әңгіме-дүкен құруға
мүмкіндік болды.
Швед патшасының көрші территорияларды басып алу шамасына қарай, олардың
қарсыластарының тағамдары швед столынан орын ала бастады.
Нарва мен Полтава түбіндегі шайқастан соң швед столында сорпалар пайда
болды. Орыс щиі, шведтер дәмдіктерімен тұздықталып, аптасына бір реттен кем
емес экзотикалық тағам ретінде беріліп отырды. Бефстрогандар мен картоп
салаттары "алярюс" жергілікті мезіретте тұрақты орын алды.
Ақырында, 1810 жылы швед ас үйі үшін тағдырлы болған уақиға болды.
Француз маршалы Жан Батист Бернадот Наполеонға өзінің қызметтен кетуі
туралы өтініш жасады, сөйтіп швед әскерін бұрынғы басшысына қарсы басқарды,
швед тағына патша Карл XIV Юхан атымен шықты, ал көптеген жылдардан соң
швед ас үйіндегі сәнділіктің заңгері болды. Сарайда жаңа француз
аспазшылары, ал зиялы қабылдаулар мен рауттарда жаңа тағамдар пайда бола
бастады, шведтерде барлық талғампаздық пен нәзіктікке дәмділік туды.
Қонақжайлық индустриясында Швед столындағы соңғы жаңалықтардың бірі –
дәм енгізгіштер мен шөптерді қолдану шығыстан келген жаңалық.
Жылдан жылға шведтер ас үйі мен олар ойлап тапқан швед столы өте әйгілі
болды. Бүкіл дүниежүзінің қонақжайлық индустриясында көптеген
мейрамханалары қызмет көрстеудің осы әдістерін пайдаланады, және
қонақтардың қажетсінуі мен әдеттерін қанағаттандырады.
1.2 EXPO-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастыру тарихының деректері
№1 дерек. ЭСКПО-ны II Елизаветаның бабасы ойлап тапқан
ЭКСПО-ның негізін қалаушысы болып ғылымға қызығушылық танытқан
Ұлыбританияның қазіргі ханымының арғы тегі ханзада Альберт есептеледі.
Алғашқы Бүкіләлемдік көрме 162 жыл бұрын Лондонда, 1851 жылдың 1 мамырында
ашылған және Гайд-саябағында орналасқан. 20 аптаның ішінде оған 6 млн. адам
келген (сол кезде Лондонда 3 млн. адам тұрған болатын). Көрме ғимаратынаның
ең үздік сәулет өнері жобасы байқауында әйнектен жасалатын ғимарат -
Хрустальді сарай салуды ұсынған Джозеф Пакстон есімді бақшы жеңіске жеткен.
Әттеген-ай, викториандық дәуірді дүр сілкіндірген қазіргі күнге дейін
сақталмаған. 1936 ол өртеніп кеткен. Аталмыш алғашқы көрмеде сол кезде
әлемде өндірілген заттардың барлығын көруге болатын. Бірақ құрал-жабдықтар
бөлімі ең үлкен әсер қалдырған: бу қозғалтқыштары, стерео-фотосуреттер,
американдық Чарльз Гудиер ойлап тапқан ысытылған резеңке (Goodyear атауы
барлық автоәуесқойларына таныс шығар!), қойылтылған сүт, консервіленген
азық-түлік, мүгедектерге арналған протездер, шыны көздер, стоматологиялық
креслолар, веналық деп аталатын орындықтар және басқа да заттар. Көрмеден
түскен пайда комақты болған - шамамен 186 000 фунт стерлинг. Осы ақша
бірнеше мұражайларының құрылысына, солардың ішінде, әйгілі Виктория мен
Альберттің мұражайының бой көтеруіне жұмсалған.
№2 дерек. Наполеон да ЭКСПО-ны қалаған
Көрменің әлемді дүр сілкіндіргендігі соншалық, Францияныі императоры
III Наполеон өз үйінде осыған ұқсас бірдеңе ұйымдастыруды ұйғарыпты. Ол
өзінің шарасын былай атаған екен: Ауыл шаруашылық, өнеркәсіп және өнер
көрмесі. Ол 1855 жылы Париж қаласында, 15 мамыр мен 15 қараша аралығында
өтіп, оған 5 млн аса адам келген. Көптеген лауазымы жоғары адамдардың
қатарында күйеуінің идеялары Ла-Манштан асқандығы қуантқан Англияның ханымы
Виктория да болған. Дәл сол Парижде адамдар алғашқы рет көгалшапқыш, кір
жуу машинасы, сөйлейтін қуыршақ, алты атқыш (револьвер) және мұнаймен
қозғалатын алғашқы көлік құралдарының бірі – автокөлік сияқты
инновациялық өнертабыстарды тамашалаған болатын. Француздар бұнымен
шектелгісі келмеді.
№3 дерек. Монархтар көрмені жақсы көріп қалды
Небәрі екі жыл өткеннен кейін француздар тағы да көрме өткізуді шешкен
және оны Екінші әмбебап деп атаған. Басты идеясы ғылыми-техникалық
революцияның дамуын көрсету емес (бұл оларға дейін жасалған еді!), елдер
арасындағы ынтымақтастықты ретке келтіру еді. Алайда бұл көрмеде
өнертапқыштардың туындылары көрсетілген жоқ деген сөз емес. Мәселен, 1857
жылы жұртшылыққа алғашқы рет сүңгу және өртке қарсы костюмдер,
гидравликалық жеделсаты, сусындарды бөліп құюға арналған құрал-жабдықтар
және басқа заттар ұсынылды. Дәл осы көрме көптеген монархтардың назарын
аудартты. Парижге түрік сұлтанының келуі де елдер арасындағы қарым-
қатынастың дамуындағы үлкен ілгерілеу болды. Францияның астанасында
автриялық император I Франц Иосиф, өзінің канцлері Бисмаркпен бірге келген
пруссиялық король I Вильгельм және ресейлік патша II Александр кездескен.
ЭСКПО-ға барлығы 15 миллион адам келген.
№4 дерек. ЭКСПО мен апаттар
3 жылдан соң Австрия Венада техникалық жетістіктердің көрмесін
өткізуге ниет білдіретіндігі жөнінде мәлімдеді. Павильондар үшін 12 гектар
жер бөлініп, Өнеркәсіп Сарайы салынды. Алғашқы рет 1873 жылғы ЭСКПО-да
халықаралық ғалымдар форумы жиналды. Венада барлығы 12 конгресс пен
конференциялар өтті. Көрмеге алғашқы рет Жапония қатысты. Көрермендер оның
өнеріне тәнті болды, бірақ жапондық делегацияның Венадағы басты мақсаты
Батыс елдерінің технологиялық және әлеуметтік жетістіктерін мүмкіндігінше
көбірек зерттеу еді. Бірақ барлығы ойдағыдай өткен жоқ. Дәл ЭКСПО-ны өткізу
кезінде Дунайда су тасқыны, тырысқақ індеті және қор биржасында апат орын
алды.
№5 дерек. Телефон және қызанақ кетчупы
1874 жылы ЭКСПО көрмелеріне ақыры Америка қосылды (Филадельфия
қаласы). Алғашқы рет көрме бір ғимаратта емес, бірнеше павильондарда өтті.
Олар бесеу болды: басты павильон, өнер павильоны, құрал-жабдықтар залы,
бағбандық сарайы және ауыл шаруашылық залы. Бұған қоса Америка Штаттары,
шет мемлекеттер мен жеке меншік компанияларға арналған 200-ге жуық
павильондар да болды. Көрме ішінде темір жол көлігін қолдану нағыз ноу-хау
болды. Дәл сол Филадельфияда алғашқы рет Александр Грэм Беллдің телефоны,
Томас Альва Эдисонның телеграфы, Ремингтонның жазу машинасы және Хайнц
қызынақ кетчупы көрермендер назарына ұсынылды!
№6 дерек. Көрмелердің Халықаралық Бюросының құрылуы (КХБ)
1928 жылы, Ұлы тоқыраудың нағыз қызған кезінде, Парижде Көрмелердің
Халықаралық Бюросы құрылды. Осы ұйымның қызметкерлері ЭКСПО-ның лайықты
деңгейде өтуін және XIX ғасырдың өзінде қол жеткізілген жоғарғы биіктіктің
ешқашан төмендемеуін қадағалайды. Көрмелердің халықаралық бюросы ЭКСПО-ның
тек инновациялық технология алаңы ғана емес, сонымен қатар әртүрлі
мәдениеттер мен пікірсайыстың орны болуы үшін орасан жұмыстар атқарады.
Қазіргі таңда КХБ мүшелігінде 167 мемлекет бар. КХБ штаб-пәтері Париж
қаласында орналасқан.
№7 дерек. Ұлы тоқырау кезіндегі ЭКСПО
Чикаго қаласы ЭКСПО-ны 1933-1934 жж. қабылдады. 20-жылы бұл мафиозиге
байлынысты жаман атаққа ие болатын. Чикагоның бет-бейнесін жақсарту үшін
қала басшылары Бүкіләлемдік көрмені өткізуді шешкен. Бірақ 1929 жылдың 28
қазанында қара сейсенбі орын алды: қор нарығы күйреп, көрмені өткізуді
бірнеше жылға кейінге қалдыруға тура келді. Айтпақшы, Чикагодағы ЭКСПО-ны
өткізу толықтай жеке қорлардың есебінен қаржыландырылды. Көрме сондай сәтті
өтті – оған 39 миллион адам келді – бұл шығындалған қаражатты қайтарып
қоймай, сонымен бірге табыс табуға да мүмкіндік туғызды. Чикагода көптеген
жаңалықтар болды, бірақ ең маңызды жетістіктер авиациямен байланысты болды.
Сонымен бірге қонақтардың арасында аспалы жол мен жарық шоуы орасан зор
ықыласқа ие болды. Бельгия әлемдегі ең алғашқы луна-саябақты ұсынды.
Айтпақша, дәл осындай луна-саябақ Уолт Диснейді Калифорнияда соған ұқсасын
жасауға шабыттандырды. Осы көрмеде де кемшіліктер орын алды: Германия әуеге
үлкен нацистік сватикасы бар дирижабльді көтерді... Өте үрейлі уақыт келе
жатты және техникалық жетістіктердің көбісі өлтіру құралына айналды.
№8 дерек. Ядролық заман
Әлем Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін бірте-бірте есін жия бастады.
Және алғашқы "бейбіт" көрме тек 1958 жылы Брюссельде өтті. Бірақ есесіне
қандай тамаша көрме болды! 1958 жылы Бельгияда масаттану ахуалы үстемдік
етті. Адамның қолынан барлығы келеді – тіпті ғаламшардан тыс серік те
жібереді! Сол себепті көрменің басты тақырыбы мынандай болды: Прогресс пен
адамзат. Дәл осы жерде, Брюссельде, адамдар алғашқы рет серік, атомдық
электростацияның үлгісін, жаңа қозғалтқыштар мен болашақ компьютерлердің
ізашарларын көрді. Брюссельге 41 миллионнан аса адам келді.
№9 дерек. Алғашқы компьютерлер
Келесі көрме американ жерінде – алғашқы адамның ғарышқа ұшқанына бір
жыл болған шақта, 1962 жылы Сиэтл қаласында өтті. ЭКСПО-ның басты мақсаты -
КСРО ғарыштық бағдарламасының жетістіктерінен есеңгіреуді төмендетуге
көмектесу. Сондықтан ұйымдастырушыларға ғылымның қарапайым
американдықтардың өмірін қалай жақсарта алатынын көрсету маңызды болды. IBM
компаниясы өзінің алғашқы компьютерлерін көрсетті. Ал сарапшылар адамдар
XXI ғасырда қалай өмір сүреді деген тақырыпта қиялдап жатты. Келушілерді
үлкен қабырға теледидары, электрондық кітапхана, су элект бөгеті және қазір
бізге үйреншікті болып қалған көптеген жетістіктер таң қалдырды.
№10 дерек. IMAX 60-жылдары пайда болды
Бастапқыда ЭСКПО-67 Мәскеуде өтеді деп жоспарланды, бірақ 1962 жылы
кенеттен өз сұранымын қайтарып алды. Қорытындысында ЭКСПО басқа кұрлыққа -
Монреальға ауыстырылды. Сол көрмеде алғашқы рет адамның әлеуметтік
жауапкершілігі мен экологиялық сана сұрақтары талқыланды. Франция Жак-Ив
Кусто экспедицияларының олжаларын қалың жұртшылыққа көрсетсе, Кеңес Одағы
Юрий Гагариннің Жерді айналып шыққан ғарыш капсуласын әкелді. Кеңестік
павильонға 13 миллион көрермен келді - адамдардың ғарышқа деген
қызығушылығы зор еді. Бір қызығы, дәл сол Монреальда алғашқы рет қазіргі
кезде біздің кинотеатрларымызда кең таралған IMAX жүйесі көрсетілді. Дәл
сол Монреальдағы ЭКСПО ең сәтті өткендерінің бірі болып есептеледі: оған 50
миллионнан астам адам келген. Салыстырып көрейік: сол жылдары Канаданың
халқы небәрі 20 млн болатын.
№11 дерек. Жапония суырылып алға шықты
Келесі ЭКСПО көрмесі Жапонияда, Осака қаласында өтті. Сол жерде
ғалымдар 500 000 есе күшейтілетін электрондық микроскобын және 500 кмсағ.
дейінгі жылдамдықпен жүре алатын электромагниттік таянышы бар пойыздардың
үлгілерін, толық масштабы ядролық реакторлық макетін, АҚШ пен КСРО-ның
сансыз ғарыш кемелері мен алып роботтардың макеттерін ұсынды. Дәл сол жерде
электроникадағы Жапонияның инновациялық болашағы түсінікті болды.
№12 дерек. Даулы ЭКСПО
2000 жылы Ганноверде ең көп дау туғызған көрме өтті. 1990 жылы бұл
қала небәрі бір дауыс басымдылығымен Торонтоны жеңген болатын. Алайда
Германияның көптеген тұрғындары өз жерінде көрменің өтуіне қарсы болып,
дүркін-дүркін наразылық шерулерін ұйымдастырды. Жоспарланған 40 млн.
қонақтардың орнына көрмеге небәрі 18 млн. адам келді. Алайда ЭКСПО ел
экономикасына пайдасын тигізді. Көрме үшін жаңа темір жол станциясы, қала
жолдарының жаңа желісі салынды, трамвай желісі кеңейтілді, әуежайдың үшінші
терминалы салынды. Осы ЭКСПО-ның басқаларынан өзгешелігі ғылымның қазіргі
жетістіктерінен гөрі, болашақ үшін шешімдерді іздеу мен дамытуға ерекше
көңіл бөлінуінде болды. Мысалы, Венесуэла, қайта қолданысқа түскен
материалдан тұрғызылған павильонын ұсынды.
№13 дерек. Көрмелер әртүрлі болады
ЭСКПО онжылдық сайын өсіп отырды, қазір бұл XIX жүзжылдықтың ортасында
Альберт ханзада өткізген ғылыми жетістіктерінің көрмесінен әлдеқайда алыс.
Айналамыздағы барлығы сияқты ол да үлкен әрі күрделі болды. КХБ
экспозициялары екіге бөлінеді: Дүниежүзілік әмбебап көрмелер және
мамандандырылған халықаралық көрмелер. Алғашқылары жарты жылға созылып,
әрбір 5 жыл сайын өтеді, сонымен бірге олардың ауданы мен тақырыптамасы
шектелмейді. Мамандандырылған халықаралық көрмелер екі Дүниежүзілік
көрмелерінің арасында өтіп, 3 айға дейін жалғасады. Дәл осындай көрме 2017
жылы Қазақстанда өтеді. Оның тақырыбы – Болашақ энергиясы. Әлемнің барлық
өнертапқыштары мен ғалымдары өздерінің жасыл технологиялардағы
жетістіктерін көрсетеді. Егер 162 жыл бұрын адамдарды жаңа машиналар мен
пойыздар қызықтырған болса, қазір енді жылытуына аз энергия шығыны кететін
үй салу қызығырақ.
№14 дерек. ЭКСПО: тек инновациялар ғана емес, сонымен бірге мәдениет
ЭКСПО – бұл тек технологиялық жетістіктердің көрмесі мен болашақ
технологияларды көру талпынысы ғана емес, сонымен қатар шараның қонақтарына
арналған аумақты мәдени бағдарлама. ЭКСПО-ның мәдениетпен байланысы 1937
жылы Парижде өткен көрмеден басталды. Сол кезде суретші Пабло Пикассо неміс
әскери-әуе күштерінің баск халқына жасаған шабуылын еске алған Герника
атты туындысын жұртшылық алдына шығарған болатын. Бұл қорқынышты әрі
сәуегейлік еске алу болды. Ал Фернан Леже сол жерде Энергия тасымалы атты
монументалды декоративтік қабырға жасады – элетртасымал діңгектері мен
трансформаторларды мадақтайтын, жаңа технологиялардың нағыз әнұраны болды.
Содан бері көрмелердің шеңберінде әрқашан көптеген мәдени шаралар
өткізіледі: концерттер, қойылымдар, оған қоса ЭКСПО-ның басталуы салтанатты
ашылу рәсімімен атап өтіледі. ЭКСПО-2017 өткізу кезінде Қазақстанда шамамен
3 мың мәдени шаралар болады.
№15 дерек. ЭКСПО-2017 дейін 3 жыл 5 ай қалды
Бір жыл бұрын Қазақстан Астанада ЭКСПО-2017 өткізу құқығына ие болды.
Біз осы құқық үшін бельгиялық Льежбен күрес жүргіздік. Біздің көрмеміздің
тақырыбы – Болашақ энергиясы. Қазіргі таңда ғаламшар алдында қорлары жыл
сайын азайып жатқан энергиялық ресурстарды үнемді қолдану мәселесі тұр.
Көрме 173,4 га аумақта орналасады, соның 25 гектары көрменің өзіне тиесілі
болса, 148,4 гектары инфрақұрылымдық нысандарға берілген (үйлер, қонақ-
үйлер, мейрамханалар және басқалары). ЭКСПО-2017 93 күнге немесе 3 айға
созылады, маусым мен қыркүйек аралығында өтеді. Көрмеге 100 аса мемлекет
қатысады деп болжам жасалуда. Жоспарланған келушілер саны – 2-3 миллион
адам. Айтпақшы, бұл ТМД елдерінде ғана емес, сонымен бірге Орта Азия
аймағында өтетін тап сондай алғашқы көрме болмақ. Көрмені өткізу
Қазақстанның жасыл технологияларын дамытуға көмектесіп қана қоймай,
сонымен қатар жалпы ел экономикасы мен инфрақұрылымын жақсартуға, туристік
саланың дамуына септігін тигізеді. ЭКСПО-ны өткізгеннен кейін көрме
қалашығы жеке инфрақұрылымы бар тұрғын-үй орамына айналады, ал көрме
павильондарында кеңселер, конгресс-орталықтар, мұражайлар және басқа да
қалалық және республикалық маңызы бар нысандар салынады. Сонымен бірге,
ғылыми-зерттеу орталығы өз есігін жас ғалымдар, зерттеушілер мен
студенттерге айқара ашады.
№15 дерек. ЭКСПО-2017 дейін 3 жыл 5 ай қалды
Бір жыл бұрын Қазақстан Астанада ЭКСПО-2017 өткізу құқығына ие болды.
Біз осы құқық үшін бельгиялық Льежбен күрес жүргіздік. Біздің көрмеміздің
тақырыбы – Болашақ энергиясы. Қазіргі таңда ғаламшар алдында қорлары жыл
сайын азайып жатқан энергиялық ресурстарды үнемді қолдану мәселесі тұр.
Көрме 173,4 га аумақта орналасады, соның 25 гектары көрменің өзіне тиесілі
болса, 148,4 гектары инфрақұрылымдық нысандарға берілген (үйлер, қонақ-
үйлер, мейрамханалар және басқалары). ЭКСПО-2017 93 күнге немесе 3 айға
созылады, маусым мен қыркүйек аралығында өтеді. Көрмеге 100 аса мемлекет
қатысады деп болжам жасалуда. Жоспарланған келушілер саны – 2-3 миллион
адам. Айтпақшы, бұл ТМД елдерінде ғана емес, сонымен бірге Орта Азия
аймағында өтетін тап сондай алғашқы көрме болмақ. Көрмені өткізу
Қазақстанның жасыл технологияларын дамытуға көмектесіп қана қоймай,
сонымен қатар жалпы ел экономикасы мен инфрақұрылымын жақсартуға, туристік
саланың дамуына септігін тигізеді. ЭКСПО-ны өткізгеннен кейін көрме
қалашығы жеке инфрақұрылымы бар тұрғын-үй орамына айналады, ал көрме
павильондарында кеңселер, конгресс-орталықтар, мұражайлар және басқа да
қалалық және республикалық маңызы бар нысандар салынады. Сонымен бірге,
ғылыми-зерттеу орталығы өз есігін жас ғалымдар, зерттеушілер мен
студенттерге айқара ашады.
1.3 ЭКСПО-2017 көрмесін елімізде өткізуге жеңіп алу сатылары
1997 жылдан бастап Қазақстан Халықаралық Көрме Бюросына мүше-ел болып
табылады. Мемлекетіміз Экспо Көрмелерінде 2005 жылдан бастап белсене
қатысады (EXPO-Аичи, EXPO-Сарагоса, EXPO-Шанхай). Экспо Сарагоса Көрмесінің
нәтижесінде, қатысушы "C" категориялы елдер ішінде, Қазақстан Республикасы
жүлделі үшінші орынды алып, қола медальмен марапатталды.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, осындай
шараның Астана қаласында өткізу маселесін, алғаш рет Экспо Сарагоса
көрмесіне ресми сапары кезінде айтқан болатын.
Казахстанның EXPO көрмелеріне қатысуы туралы мәліметтер:
EXPO 2005, Аичи Жапония
• Келушілердің саны: 370 000 адам
• Қазақстан экспозициясының алаңы: 324 ш.м.
• Тақырыбы: Табиғат даналығы
EXPO 2008, Сарагоса Испания Корольдігі
Қазақстан Республикасының сыртқы және ішкі безендіру критерийлері бойынша
Қола жүлдеге ие болуы;
• Келушілердің саны: 361 500 адам
• Қазақстан экспозициясының алаңы: 590 ш.м.
• Тақырыбы: Су және тұрақты даму
EXPO 2010, Шанхай Қытай Халық Республикасы
• Келушілердің саны: 446 000 адам
• Қазақстан экспозициясының алаңы: 1500 ш.м.
• Тақырыбы: Астана – Еуразия жүрегі
"Халықаралық Көрме Бюросы" ұйымы
Халықаралық Көрме Бюросы 1928 жылы 22 қараша айында, Париж қаласында
қол қойылған Халықаралық көрмелерге қатысты Конвенция өтінімдерін қамту
және бақылау негізінде құрылды. Оның мүшесі болып мүше-мемлекеттердің
Үкіметтері болып табылады.
ХКБ штаб-пәтері Париж қаласында орналасқан. Бюроның құрамына Бас
Ассамблея, Президент, Атқарушы комитет, Мамандандырылған комитеттер кіреді
(1928 ж. 22 қарашада, Париж қаласында қол қойылған Халықаралық көрмелерге
қатысты Конвенцияның 25 бабы).
Халықаралық көрмелер жөніндегі Конвенция, 1928 жылдың 22 қарашасы,
Париж қаласы ХКБ-ның көрмені өткізу жөніндегі өтінімді қарау мерзімдері мен
рәсімдері туралы ережелер ХКБ ұйымына қатысушы елдерінің тізімі Қазіргі
таңда Халықаралық көрмелер бюросы ұйымында 157 қатысушы ел бар. Қазақстан
ХКБ ұйымы қатарына 1997 жылы қабылданды.
EXPO көрмелері екі түрде өткізіледі:
Халықаралық Тіркелген көрме (Әмбебап), ұйымдастыру жиілігі - 5 жылда
бір рет; ұзақтығы - ең көбі 6 ай; алаңы – шектелмеген; тақырыбы – барлық
қатысушыларға ортақ.
Халықаралық Танылған көрме (Мамандырылған), ұйымдастыру жиілігі – екі
Халықаралық Тіркелген көрме аралығында өткізіледі; ұзақтығы - ең көбі 3
ай; алаңы – ең көбі 25 га; тақырыбы – мамандырылған.
Астананың өтініш беруі
2011 жылдың 10 маусымында Париждегі Халықаралық көрмелер бюросының
штаб-пәтерінде EXPO-2017 жобасының ұлттық үйлестірушісі, Қазақстан
Республикасы Сыртқы істер министрлігінің жауапты хатшысы Рапиль Жошыбаев
ХКБ-нің Бас хатшысы Винсенте Гонсалес Лоссерталеспен кездесті. Кездесу
барысында Рапиль Жошыбаев ҚР Премьер-Министрі қол қойылған Қазақстан
Республикасының ресми өтінімін тапсырды.
Н.Назарбаевтың ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесін Астанада өткізу туралы
шешім қабылдануына байланысты Қазақстан халқына Үндеуі Астана. 7
желтоқсан. BAQ.kz Құрметті қазақстандықтар!
Өздеріңіз білесіздер, Қазақстан Астанада Халықаралық мамандандырылған ЭКСПО-
2017 көрмесін өткізу құқына қол жеткізді. Біз елеулі үміткер, осындай
халықаралық форум өткізуде тәжірибесі бар бельгиялық Льеж қаласын жеңіп
шықтық. Бұл Қазақстанның зор табысы.
ЭКСПО көрмесі – бұл мәні жағынан бүкіләлемдік экономикалық
форумдармен, ал туристік тартымдылығы жағынан әлемнің ең кең танымал спорт
жарыстарымен теңдес жаһандық ауқымдағы оқиға.
Халықаралық көрмелер өткен 160 жылдан астам уақытта олар негізінен
экономикалық алыптар саналатын – АҚШ, Франция, Германия, Жапония, Бразилия,
Канада, Ұлыбритания, Испания, Қытай және басқа елдерде өтті.
Енді олардың қатарына Қазақстан да еніп отыр.
Біздің осынау жаңа табысымыз біздің бүкіл әлемде құрметті елге
айналғанымызды тағы да көрсетіп беріп отыр. Біз үшін Халықаралық көрмелер
бюросына мүше 160 мемлекеттің басым көпшілігі дауыс берді.
Іс жүзінде Астананы бүкіл әлем таңдады!
Сондықтан ЭКСПО-2017-ні өткізу – бұл, сонымен бір мезгілде,
Қазақстанның бүкіл әлем алдындағы орасан зор жауапкершілігі.
Біз небары бес жылда Көрме орталығын тұрғызып, жаңа қонақүйлер, жолдар
салып, көлікті дамытып, қонақтарды қарсы алуға даярлықты қамтамасыз етіп,
үлкен дайындық жұмыстарын жүргізуіміз керек. Бұл міндеттің ауқымы аса зор.
3 ай ішінде ЭКСПО-2017 көрмесін шамамен 5 миллиондай шетелдіктер келіп
көретін болады.
Сөйтіп 10 маусымда Казақстан Астанада ЕХРО-2017 көрмесін өткізу
бойынша сайлау нақанына кірісті. Жыл соңына дейін Қазақстан Республикасының
экономикалық даму және сауда Министрлігі жыл соңына дейін өтінім
құжаттамасын (көрмені өткізу тұжырымдамасы, техникалық-экономикалық
негіздеме, көрмені өткізу жоспары, қонақтардың қауіпсіздігі мен оларды
қарсы алу туралы инфрақұрылымдық шешімдер) дайындап оны Халықаралық
көрмелер бюросына тапсырады деп күтілуде. ХҚБ талаптарына сай көремені
өткізуге белгіленген үш ай ішінде Астана қаласының әлемнің 100
мемлекетінен 3-4 млн. адамды қабылдайтындай шамасы болу керек.
2012 жылдың 22 қарашасында Париж қаласында Халықаралық көрмелер
бюросының 152-ші Бас Ассамблеясында жабық дауыс берудің нәтижесінде
Қазақстанның елордасы көп дауыс иеленіп, Бельгияның Льеж қаласын басып озды
және ЕХРО-2017 халықаралық көрмесі өтетін қала болып жарияланды.
Қазақстанның астанасы EXPO-2017 халықаралық мамандандырылған көрме
өткізілетін орын болып сайланды. Астана – жеңімпаз қала. Бұл туралы 2012
жылдың 22 қарашасында Астана уақыты бойынша 22:00-ден кейін Париж
қаласындағы (Франция) Халықаралық көрме бюросының (ХКБ) штаб-пәтерінде
белгілі болды. Бас ассамблеяның 152-ші сессиясы отырысына 161 қатысушы-ел
қатысты және оның ішіндегі 148 дауыс берді, кейбір делегаттардың
қатыспағанына қарамастан, кворум жүзеге асты.
Астанадағы ЕХРО-2017 көрмесі ТМД елдері мен Орталық Азия аумағындағы
өткізілетін ең алғашқы халықаралық деңгейдегі көрме болмақ.
Халықаралық көрмелер бюросының 152-ші Бас Ассамблеясында жабық дауыс
берудің нәтижесінде Қазақстанның елордасы көп дауыс иеленіп, Бельгияның
Льеж қаласын басып озды және ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өтетін қала
болып жарияланды.
Экспо 2017 — 2017 жылдың 10 шілдесінен бастап 10 қыркүйегіне дейін
Қазақстанның елордасы Астана қаласында Халықаралық көрмелер бюросымен (ХКБ)
ұйымдастырылатын Халықаралық көрме. Экспо 2017 иесі 2012 жылдың 22
қарашасында Францияның астанасы Париж қаласында ХКБ-нің EXPO халықаралық
бюросы Бас ассамблеясының 152-ші сессиясы барысында белгілі болды. Жасырын
дауыс беру қорытындысы бойынша Астана үшін ХКБ-ның 103 мүше-мелмекеті дауыс
берген, ал бельгиялық Льеж қаласы 44 дауыс жинады.[1]
Бүкіл елдер өз павильондарын көрме тақырыбы – Болашақтың энергиясына
сәйкес дайындайды. Өткеннің тәжірибесі көрсеткендей, мұндай көрмені өткізу
олар өткен қалалар мен елдердің дамуына зор ықпалын тигізді. Бұл біздің
еліміз үшін жаңа энергетикалық және жасыл технологиялар алуда аса зор
мүмкіндік. Бұл ЭКСПО-2017-ні дайындау мен өткізу уақытында, сондай-ақ оның
нысандарын одан әрі пайдалануда Қазақстанға келіп түсетін миллиардтаған
доллар инвестициялар.
Көрмені дайындау мен өткізудің барлық мәселелерін шешу үшін мен
Мемлекеттік комиссия құрдым. Астанада жаңа Көрме кешенінің құрылысы үшін
жер белгіленді. Бұл Қазақстандағы тағы бір халықтық құрылыс болмақ. Бес
жыл тез өте шығады. ЭКСПО-2017-ні өткізу құқы жолындағы күрестегі Астананың
табысы – ол бүкіл Қазақстан халқының табысы. Бүкіл қазақстандықтардың
Халықаралық көрмені өткізуге белсенді атсалысатынына менің ешқандай күмәнім
жоқ. Мен ЭКСПО-2017-нің біздің тарихымыздың тағы бір алтын парағы
болатынына сенемін.
Мен бүкіл отандастарымды топтасуға және біздің елімізді осынау кең
ауқымды халықаралық оқиғаға белсенді дайындауға шақырамын. Үш жылдан кейін
біздің елімізде ЭКСПО-2017 көрмесі өтеді. Бүгін біз сізге Дүниежүзілік
көрмеге байланысты оқиғалар туралы әңгімелеп береміз. Мысалы, сіз
автокөлік, қойылтылған сүт, телефон, протездер, компьютерлер, IMAX және
басқа көптеген тауарлардың алғашқы рет дәл сол ЭКСПО-да көрсетілгенін
білдіңіз бе?
ЕХРО – дүниежүзілік көрмелер, онда дүниежүзінің елдері өздерінің
ғылымдағы, техникадағы, мәдениеттегі және өнердегі жетістіктерін көрсетеді.
ЕХРО-ға қатысу туралы шешім үкіметтер тарапында қабылданады, ал
оған қатысушылардың саны 195 құрайды. ЕХРО-ға қатысушылар саны 40–45 млн
адамды құрайды.
Халықаралық Көрмелер Бюросы Париж қаласында 1928 жылғы 22 қарашада қол
қойылған Халықаралық көрмелер Конвенциясының басшылығы мен өтінімдерін
қамтамасыз ету үшін құрылды. Қатысушы елдердің Үкіметтері оның мүшелері
болып табылады.
ХКБ штаб-пәтері Париж қаласында орналасқан.
Бюро Бас Ассамблеядан, Президенттен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
беті
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1 EXPO-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастырудың теориялық
негіздері
1.1 Халықаралық көрмелердің тарихы 6
1.2 EXPO-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастыру тарихының 15
деректері
1.3 ЭКСПО-2017 көрмесін елімізде өткізуге жеңіп алу сатылары
2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛ ЕТЕТІН ЭКСПО-2017
КӨРМЕСІНЕ ДАЙЫНДЫҚТЫ БАҒАЛАУ
2.1 ЭКСПО-2017 көрмесін өткізуге дайындықты ұйымдастыруды 28
талдау 34
2.2 Астана қаласындағы туризм саласының дамуының қазіргі
жағдайы
3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫНА ЭКСПО-2017 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
КӨРМЕСІНІҢ ОҢТАЙЛЫ ЫҚПАЛЫ
3.1 Көрмені Астанада өткізуден Қазақстан туризмінің дамуына 43
пайдасының маңызы
3.2 Халықаралық көрмені Қазақстанда өткізудің ел ішіндегі
туризм саласының дамуындағы ролі 50
54
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 64
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
Құрметті
қазақстандықтар!
Өздеріңіз білесіздер,
Қазақстан Астанада
Халықаралық
мамандандырылған ЭКСПО-
2017 көрмесін өткізу
құқына қол жеткізді.
Біз елеулі үміткер,
осындай халықаралық
форум өткізуде
тәжірибесі бар бельгиялық
Льеж қаласын жеңіп
шықтық. Бұл
Қазақстанның зор
табысы. ЭКСПО көрмесі
– бұл мәні жағынан
бүкіләлемдік
экономикалық
форумдармен, ал туристік
тартымдылығы жағынан
әлемнің ең кең
танымал спорт
жарыстарымен теңдес
жаһандық ауқымдағы
оқиға.
(Н.Ә.Назарбаев)
152-Бас Ассамблеяда құпия дауыс беру нәтижесінде Қазақстанның астанасы
мейлінше көп дауыс жинап, Бельгияның Льеж қаласын жеңіп, ЕХРО -2017
өткізу орны болып анықталды.
Осындай ауқымға және деңгейге ие ЕХРО секілді іс-шара біздің
елімізде бірінші рет өткізіліп отыр. Астанада дүниежүзілік көрме өткізу –
Қазақстан үшін үлкен мәртебе болып табылады. ЕХРО 2017 бюджеті 2013 жылдың
соңында анықталады. Алайда қазір осы іс шара үшін қандай объектілер
салынатыны белгілі.
Қазақстан жас мемлекет, ол күнделікті дамып келеді, бұл халықаралық
деңгейде іс-шаралар өткізуге мүмкіндік береді.
Қазақстан 1997 жылдан бері Халықаралық көрмелер бюросының (ХКБ) мүшесі
болып табылады. Ел EXPO-ға 2005 жылдан бері (EXPO-2005 (Айчи) қатысады,
EXPO-2008 (Сарагоса), EXPO-2010 (Шанхай). Сарагоста өткен EXPO-2008
қорытындылары бойынша С санаты бойынша қатысқан 140 қатысушы елдің ішінде
Қазақстан павильоны сыртқы және ішкі ресімдеу критерийлері бойынша үшінші
орынға ие болады.
152-Бас Ассамблеяда құпия дауыс беру нәтижесінде Қазақстанның астанасы
мейлінше көп дауыс жинап, Бельгияның Льеж қаласын жеңіп, ЕХРО -2017
өткізу орны болып анықталды.
Осындай ауқымға және деңгейге ие ЕХРО секілді іс-шара біздің елімізде
бірінші рет өткізіліп отыр. Астанада дүниежүзілік көрме өткізу – Қазақстан
үшін үлкен мәртебе болып табылады. ЕХРО 2017 бюджеті 2013 жылдың соңында
анықталады. Алайда қазір осы іс шара үшін қандай объектілер салынатыны
белгілі.
Жұмыстың өзектілігі. Аталған іс-шараны өткізудің басымдылығы
Инфрақұрылымды дамыту: жолдар, қоғамдық көлік, коммуналдық шаруашылық,
әуежай мен вокзал, ЕХРО объектілерінің құрылысы және жаңа жұмыс
орындарын ашу.
• Астананың шағын және орта бизнесі дамытуға арналған жаңа күрделі
импульске ие болады, бұл ең алдымен – халыққа қызмет көрсету саласы,
қонақ үй бизнесі және ішкі туризм.
• Ішкі туризмді дамыту және елімізге шетел туристерін тарту. Көрмеге
Әлемнің 100 елінен 5 млн.адам келеді деп күтіледі.
• Көрме объектілерінің құрылысына инвестицияларды тартудан өзге
экономикалық тиімділік келесіде: ЕХРО шеңберінде салынатын
объектілер болашақта Қазақстанды халықаралық, көрме және ақпараттық-
тұсаукесер алаңы ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.
• Мәдени алмасу және мемлекеттік PR, еліміздің танымалдылығын арттыру.
ХКБ талап етуі бойынша ЕХРО (3 ай) мәдени іс-шаралар, ұлттық күндер
мен өзге ойын-сауық іс-шаралары өткізілуі тиіс.
Сондықтан берілген диплом жұмысының тақырыбының іске асырылуындағы
Қазақстан Республикасын танымал етіп, туристік саласын жоғары қарқында
дамытудағы маңызы өте зор.
Жұмыстың мақсаты: ЭКСПО-2017 көрмесін Астанада өткізуден Қазақстан
туризмінің дамуына тиімді әсерін талдау.
Жұмыстың міндеттері. Жоғарыдағы белгіленген мақсатқа сәйкес жұмыста
келесідей міндеттер туындады. Бұл міндеттер жұмыстың мақсатын ашуға
бағытталған:
- ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастырудың теориялық негіздерін
ашу;
халықаралық көрмелердің тарихын зерттеу;
- Қазақстандағы туризмнің дамуына ықпал ететін экспо-2017 көрмесіне
дайындықты бағалау;
- ЭКСПО-2017 көрмесін өткізуге дайындықты ұйымдастыруды талдау;
- Астана қаласындағы туризм саласының дамуының қазіргі жағдайы;
- Қазақстандағы туризмнің дамуына экспо-2017 халықаралық көрмесінің
оңтайлы ықпалы;
Зерттеу пәні. ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінің Қазақстанда туризмнің
дамуына тиімді әсері
Зерттеу объектісі. Астана қаласы
Бітіру жұмысының барысында келесідей зерттеу әдістері қолданылды:
салыстырмалы-сипаттамалық, статистикалық және тарихи әдістер, жүйелік
талдау.
Зерттеудің ақпараттық және ғылыми әдістемелік базасы. Диплом жұмысында
шетел және Қазақстан мемлекетінің ғылыми кітаптары, диссертациялар
пайдаланылды. Сонымен қатар, ҚР Туризм және Спорт Министрлігінің сайты,
Шығыс Қазақстан облысының сайтынан ғаламторлық мағлұматтар алынды.
Дипломдық жұмысты жазу барысында жергілікті жер газеттері материалдары,
мерзімді ғылыми баспа материалдары енгізілді, ғаламтор сайттарының
мағлұматтары және осыған қатысты т.б. деректер алынады. Жиыны 66 әдебиет
пайдаланып жазылған бұл дипломдық жұмыс жиналған материалдарды жан-жақты
өңдеу, талдау арқылы құрастырылды.
Жұмыстың теориялық маңызы мен ғылыми жаңалығы. Дипломдық жұмысты жазу
барысында көптеген iзденулерге тура келдi. Жаңа көзқарас, ойлар, түсініктер
қалыптасты. Бүгiн Қазақстан жеке бөлiктерi жөнiндегi әдебиет пен оқу
құралдарына мұқтаж болып отырған кезде, бұл дипломдық жұмысты облыстың
туристiк кәсіпорындары, жоғары және орта оқу орындарының оқытушыларына,
студенттерге және жоғары сынып оқушыларына пайдалануға болады. Дипломдық
жұмыстың келешекте пайдасы мол және ол жалғасын табады деген ойдамын.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы бітіру жұмысының мақсаттары мен
міндеттеріне сәйкес келді. Жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен, қортындыдан
және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Негізгі бөлім үш тараудан,
оның ішінде әрқайсысы үш бөлімнен тұрады. Жалпы жұмыстың көлемі 65 бет.
Пайдаланылған әдебиеттер, барлық дерлік әдебиет атаулары және ғаламтор
желісінің сайттары.
1 EXPO-2017 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨРМЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Халықаралық көрмелердің тарихы
Алғашқы халықаралық көрмені лондондық Гайд-паркте, арнайы жасалған
әйгілі Хрусталь сарайы өткізген уақыттан бастап есептегенде 2012 жылы 161
жыл толыпты.
Бұл, қатысушы-елдер қонақтарға өз өндірушілерінің шеберлігін және
бірдей, бірақ әр-түрлі елде жасалған тауарлардың сапасын салыстыруға
мүмкіндік бере отырып, ұлттық өндірістің заттарын бір жерде және бір
мезгілде көрсетуге келісті. Дәл осы кезде сол көрмелік тұрғылар тәжірибеге
енгізіле бастады, уақыт өте келе олар міндеттіге айналып, кейін тиісті
халықаралық нормативтік актілерге белгіленді.
Өткен 160 жыл өндірушілер және олардың тауарларын жалпы халықаралық
қараудың маңыздылығы мен мақсатқа лайықтылығын растады, бұған көптеген
елдерде жыл сайын өткізілетін көптеген көрмелер және жәрмеңкелермен қатар,
анағұрлым жарқын, әрі беделді бүкіләлемдік көрмелер қала беретіндігі куә.
Әрине, осындай үлкен мерзім ішіндегі мұндай көрмелердің мазмұны мен сипаты
едәуір өзгерген болар, бірақ оларға деген ерекше ілтипат пен абыройы сол
күйінде қала берді.
Бүгінгі күннен бастап олардың тұрғысынан қарастыра келе, бүкіләлемдік
көрмелер – бұл, белгілі бір деңгейде ұлттық формалардағы шоғырланған түрде
бейнеленген адамзат дамуының тарихи ретроспективасы деп пайымдауға болады.
Бүкіләлемдік көрмелерде ұсынылған экспонаттардың талдаудары,
құндылықтар мен басымдықтарды, сондай-ақ олардың жеке елдерде үстемдік
ететін басымдықтарымен қатынастарының жүйесі туралы қорытынды шығаруға
мүмкіндік береді. Осы құндылықтардың серпінділігі бүкіләлемдік көрмелердің
ұлттық өнеркәсіп пен мәдениеттің дамуына белгілі бір ықпалы турады айтуға
мүмкіндік береді.
Әр бүкіләлемдік көрме экспонаттардың және идеялардың бірегейлігімен,
ұйымдастырушылар және қатысушылардың тұрғызған кешендер мен павильондардың
өзінділігімен, өткізілетін шаралардың көркемділігі және мерекелігімен
ерекшеленеді.
Бүкіләлемдік көрмелер өзінің ауқымы, жалпы-саяси және эконмикалық
мәнділігі бойынша теңдессіз оқиғалар болып табылады.
Олардың басты мақсаты – жаңа ғылыми-техникалық жетістіктер, даму
келешегі, сондай-ақ қатысушы-елдердің дәстүрлері мен тарихының жұрт
алдындағы шеруі.
Олар көп жерде халықаралық экономикалық және ғылыми байланыстардың
дамуы мен кеңеюіне ықпал етеді. Бүкіләлемдік көрмелер әр-түрлі елдерде
тұратын, бірақ бірдей құндылықтар, мүдделер және мақсаттармен біріккен
адамдардың араласуының бірегей мүмкіндігін сыйлайды.
Қазірдің өзінде 63 көрме өткізілді.
160 жыл ішінде ХКБ-нің өзіндік мұрасы пайда болды:
Лондондағы Хрусталь сарайы;
Париждегі Эйфелева башня;
Париждегі Александр III көпірі;
Венадағы Ротонда – әлемдегі ең үлкен күмбез астындағы павильон;
Мельбурндегі патшалық көрме павильоны.
ХҚБ экспозициялары екі түрге бөлінеді Бүкіләлемдік әмбебап көрмелер
және Халықаралық мамандырылған көрмелер.
Бүкіләлемдік әмбебап көрмелері (International Registered Exhibition)
жарты жылға созылады және әр бес жыл сайын өтеді, мұнда олардың ауданы мен
тақырыбы шектелмейді. Мысалы, мамыр мен қазан айларының аралығында Шанхайда
Жақсы қала —жақсы өмір ұранымен өткен EXPO-2010 жұмысына 190 ел қатысты.
Жалпы алғанда көрмеге 100 миллион адам келді.
Халықаралық мамандырылған көрмелер (International Recognised
Exhibition) екі Бүкіләлемдік әмбебап көрме арасында өтеді және үш айға
созылады. Мұнда көрме ауданы 25 гектардан аспауы тиіс және тақырыбы
міндетті түрде ұйымдастырушылармен белгіленіп алады. Әдетте, тақырыптары
нақты саладағы, гуманитарық, әлеуметтік және экологиялық аспектілерді қоса,
ғылыми, технологиялық және экономикалық жетістіктердің көрінісі болады.
Мысалы, соңғы Сарагосадағы өткен EXPO-2008 көрмесінің тақырыбы: Су және
тұрақты даму болды. Мұнда көрме тақырыбы міндетті түрде тек Халықаралық
көрмелер бюросымен (ХКБ) ғана емес, басқа да бүкіләлемдік ұйымдармен, соның
ішінде БҰҰ-мен келісілуі тиіс.
Қазақстан өткізуге үміттеніп отырған кезекті Халықаралық мамандырылған
көрме 2017 жылы болады.
Қазіргі типтес бірінші әмбебап көрме Англия астанасы - бүкіл әлемнің
жетекші өнеркәсіптік нүктесі, өзінің орасан зор билігі арқасында
Викториандық дәуір кезінде еркін сауда жүргізумен көптеген жетістіктерге
қол жеткізіп, гүлденген Лондонда 1851 жылы өткен.
1889 жылғы Париж көрмесінің мәдени қолжетістігі Эйфель мұнарасы болып
табылады.
Осыдан соң үлкен қалалардың басқалары да мұндай өндірушілер мен
шеберлерді тартуға қызығушылық таныта бастады. Ең табысты халықаралық
көрмелер қатарында Вена, Амстердам, Брюссель, Барселона, Сент-Луис, Турин
және Филадельфияда өткен көрмелер деп танылды.
Рим империясы кезінде қонақжайлық индустриясында керуен сарайлар мен
таверналар барлық жерде пайда бола бастады. Керуен сарайлар, әсіресе барлық
басты, үлкен жолдарда, іскерлікпен тұрғызылды және өз уақыты үшін ыңғайлы
болды. Олар жуық шамамен бір – бірінен 25 миль жерлерде орналасты, бұл
үкіметтік шенеуніктер мен хабаршылар, шабармандар жолда қатты шаршамауы
үшін, олардың әрқайсысында демалуы үшін жасалынды.
Ерте римдік керуен сарайлар қожайындарын өз уақытының Конрадтары,
Хилтондары деп атау қиын шығар. Олардың азаматтық құқықтары болған жоқ. Бұл
бизнеспен айналысушылардың моральдық ұйытқысына күмән келтірілген жоқ.
Кәдуілгі таверналар күнәлер қордасы деп есептелінді және онда қарапайым
халықтан өзге, әбден азған ақсүйектер ғана кіретін еді, ал жоғары топқа
жататындар қоғамдық моншаларда демалуды қалады.
Ерте Персияда түйелермен, үлкен керуенмен жолаушылады. Шатырларда
немесе керуен сарайларда түнеді – оларды қонақ үйлер кешенінің прототипі
деседе болады.
Англияда керуен сарайлар саяхаттаушыларға бағдарланды. Сол жылдардағы
адамдар мен саяхаттаушылар патша сарайымен немесе шіркеумен байланысты
болды. Саяхаттаушылардың көбісі миссионерлер немесе дін қызметкерлері және
қасиетті жерлерге саяхат жасаушы пилигримдер еді. Әрине, барлық керуен
сарайлар осы адамдарды тамақтандыру арқылы жақсы табыс табуға ұмтылды.
Орта ғасырларда адамдар көбірек жолаушылай бастады және керуен сарайлар
саны көбейіп, ондағы қызмет көрсету дәрежесіде жоғарылай бастады. Көптеген
жолаушылар аухатты, ақшалы адамдар болғандықтан, бұл қызмет көрсету
саласының да өркендеуіне әкелді.
Бай адамдар, ол кезде, өзінің меншікті мезіретін құра отырып, үйде
тамақтануды дұрыс көрді. Сондықтан байлар ұлан-асыр той жасап, онда
жүздеген қонақтарға қызмет көрсетілді. Тойларда қызмет көрсетуді
кемсітушілік деп атауғада болатын, өйткені әртүрлі шендегі қонақтарға
әртүрлі ас берілетін. Жоғары ақсүйектер әрине тамақтың ең жақсы кесектерін
алды.
Әншейінде, әрбір тамақтануға ондаған астың түрлері дайындалып, өте
ұқыпты ыдыстар жайылды, бірақ оларды ішіп-жеу рәсімдік жолмен өтпей,
тағылық, дөрекі әдістермен өтті. Шанышқының ролін қолдың саусақтары
атқарды, майлы сорпаға қол салынып ішінен ет кесектері саусақпен алынып
желінді. Пышақ екі қызмет атқаратын: онымен кесетін және онымен жейтін.
Тамақты ағаш тақтайлардың үстіне салып немесе өте қатып қалған нан
кесегінің бірдей кесілген түйірлері үстіне қойып жейтін.
Орта кластың өкілдері үшін таверналар болды, оларда жалпы столға
отырғызылып кезекші тағамдар берілді: ет пен көкөністерден жасалған ащы
рагу. Асшеберлік сапасы шектеулі болды, қазанға өте арзан өнімдер түсетін.
Жас ет өте сирек кездесетін, көбіне иістенген еттен қолданылды. Оған
қосылатын дәмдеуіштер еттің иісін кетіре алмайтын. Еуропадада кофеханалар
ашыла бастады. Бастапқыда қоғам бұл сусынды қабылдамады және оны таза
еместер сусыны деп атады. Тек қана папа Клементенің тұсында, 8 ғасырда
кофе христиандар сусыны статусын алды. Ал келесі ғасырда кофеханалар бүкіл
Еуропа бойынша саңырауқұлақтар сияқты өсе бастады.
Қонақжайлық индустриясында өзінің әйгілілігіне қарамастан,
кофеханаларды жақтамаушы қарсыластарда табылды. Әйелдер оны өте жек көрді,
өйткені кофеханаларда басқа қоғамдық мекемелер сияқты көбінесе ер адамдар
компаниясын жинады. Әйелдер билік басындағыларға қарсылық хаттарын жазып,
барлық күнәлерге кофеханалардың кінәлілігін білдірді, бірақ бұның бәрі
босқа қалды, кофеханалар одан әрі өркендей бастады.
Кәдуілгіде кофе пиала типті шыны аяқтармен берілетін, олар қазіргі кофе
беруге арналған шыны аяқтарға қарағанда үлкен мөлшерде болатын. Кофеханалар
өзінің компаниялық атмосферасымен әйгіленді: ол жерде қолға шыны аяғыңды
ұстап, хош иісті сусынды іше отырып, стол басындағы басқа келермендермен
әңгіме – дүкен құрып жақсы уақыт өткізуге мүмкіндік болды.
Бүкіл Еуропаның үлкенді-кішілі қалаларында кофеханалар гүлденіп
өркендеген кезде, дилижанспен саяхаттаудың әйгілілігінің өсуі жол бойындағы
қонақжайлық индустриясын революцияландырды. Жол ұзақ болған сайын, қатып
қалған жолда селкілдеп-солқылдап жүру де қиын болды, сондықтан жолаушыларға
жол бойындағы керуен сарайлар өзінің дәстүрлерімен өте ыңғайлы еді – сол
уақыттың өлшемімен бұл өте бірегей құбылыс деп есептетінді.
Ауылдық жерлерде бір керуен сарай барлық жолаушыларға қызмет
көрсететін. Әлеуметтік айрықшылық қатаң сақталды – аухатты кісілерге
асханада немесе өзінің бөлмелерінде қызмет көрсетілді. Кедейлер әдетте
керуен сарай қожайынымен және оның отбасымен бірге асүйде тамақтанды.
Оларға таңдауға құқықсыз қарапайым астар берілді, бірақ олардың бағасыда
өте төмен еді. Ауқатты кісілерғ қожайынның қоржынындағы бар өнімдерден,
өзіне арнайы тағамдар дайындауға тапсырыс бере алатын еді. Кәдуілгіде,
қожайын аты осы регионға тараған жергілікті тағамды ұсынатын.
Континентті Еуропада керуен сарайлар, барлық көрсеткіштері бойынша,
ағылшындардікінен қалыс қалатын. Жабдықталу жағына соншалықты күй
таңдамайтын ағылшын саяхатшылары, Еуропада болған кездерінде, ағылшындардың
керуен сарайымен салыстырғанда, ерекше бишарашылық жағдайдағы керуен сарай
жағдайларынан үрейленіп кететін. Тіпті, сол уақыттың өзінде өзінің жоғары
асшеберлік стандарттарымен әйгілі болған, Франциядада, керуен сарайлар
тамақтың өте төменгі сапасымен және жиіркенішті шыбын-шіркейлердің орасан
зор көп болуымен ерекшеленді.
Ерте ғасырда, тіпті орта ғасырдың өзінде микробтар мен гигиена туралы
соншалықты ешкім ойланып жатпайтын. Тағамдар сөрелерде сақталатын, көбінесе
еденге құлапта жататын. Тағамды қалай сақтау керек екенін, қандай
жағдайларда және қандай температурада сақтау керектігін ешкімде білмейтін.
Осының нәтижесінде мүмкіндікті жұқпалы аурулардың бәрі бірінен екіншісіне,
бай мен кедей арасындағы айырмашылықты ескерместен, беріліп отырды.
1800 жылы ағылшындар өзінің француз көршілерінен олардың қонақжайлық
индустриясында мейрамханалық тұжырымдамаларын шын ниетпен қабылдай бастады.
Ағылшын мейрамханасы ұлыландырылған мекемеге айналды – жоғары тағамдар,
жоғары әшекейлік, жоғары қызмет кқрсету әлемі болды. Ол жерде тамақтануға
көп адамның мүмкіндігі болмады.
Еуропадағы қонақжайлық индустриясында мейрамханалар гүлденіп,
өркендеуін жалғастырды. Бай мейрамханаларда ас үйі ұсына алатын тағамдардың
барлық тізімі келермендерге берілді. Мезірет дәуірі басталды.
Американдықтар барлық уақытта әрбір адамның тапсырысын қанағаттандыра
алуымен ерекшеленеді. 1848 жылы Нью-Йоркте қоғамдық тамақтану нүктелерінің
өзіндік иерархиясы болды. Бұл пирамиданың ең төменінде "алтыпенсті
жалмаушылар" тұрды. Одан бір саты жоғары үлкен сырбаздыққа ұмтылатын
мекемелер тұрды, оларда келермендерге мезірет ұсынылды, ол мезіреттің
шетінде бағасы туралы дерек пен басқада аспаздық ерекшеліктер ескертілген
және даяшылар уақыт бойында столдарға өте жақын келіп келермендер өтінішін
біліп кетіп жүрді.
Дельмонико атақты кәсіпорыны американдық мейрамханалардың тізімінің
бастаушысы болды. Ұзақ уақыттар бойында олар Құрама Штаттардың жалғыз
қымбат және барынша ақсүйектікті мейрамханалары болып қалыптастырды.
АҚШ-да, басқа елдердегідей сияқты, қонақжайлық индустриясында қоғамдық
тамақтанудың қалалық орындары үлкен дәрежеде, енді жол бойындағы
таверналармен қанағаттануға тура келетін келушілерге қарағанда, жергілікті
тұрғындарға бағдарланған болды. Қажеттіліктен ғана емес, рахаттану үшін
үйден тыс жерде түстену дәстүрге айнала бастады.
Онтоғызыншы ғасырда қонақжайлық индустриясында, оның осыған дейінгі
бүкіл тарихындағыға қарағанда, көбірек жаңалықтар пайда болды деп айтуға
болады. Бұрын тек қана ерлердің компаниясын жинайтын, батыс әлемінің
мәртебелі мейрамханаларында, енді әйелдерде түстенетін болды. Соншалықты
қамтамасыздығы жоқ халықтың бөлігі, қуырылған ет немесе балықтан жасалған
тағамдар берілетін, еркін достық жағдайда түстенуге болатын, шағын
мейрамханалардың келермендері болды.
Сонымен қатар 19 ғасырда қонақжайлық индустриясында қызмет көрсетудің
жаңа стилі пайда болды – бұл швед столы еді. Ол бізге қатаң Скандинавиядан
келді, ол жерде викингтер мен орман кесушілер, балықшылар мен аңшылар
тұрады.
Бұл өте үлкен, бірақ тұрғындары аз елде адамдар келесідей жағдайларда
жиналатын: тіл мейрамдарында немесе Рождествода. Жалынды білтелі қаңылтыр
банка үйдің алдына қойылатын, ол алыс жерлерден, әртүрлі уақытта келетін
қонақтарға арналған еді.
Стол әдемі дастарханмен және гүл шоғымен әрлендірілді. Оның бір шетінде
тарелкалар, шанышқылар, пышақтар және бокалдар тауы үйіліп тұрді. Екінші
шетінде – суық тағамдар. Әншейінде, сельдь, ысытылған қуырылған балық,
картоп пен пісірілген көкөністерден жасалған салаттар, тұздалған қияр,
пісірілген жұмыртқа, қуырылған суық ет, кептірілген жемістерден жасалған
компот, тәттілер және, әрине, нан берілді. Тамақтар майда етіп кесілетін.
Олардан сүйектері, сырт қабығы, қабыршақтары, дәнектері алынып тасталатын.
Аспаптар азырақ қолданылуы үшін, тағамдар көбінесе жеңіл тамақ түйірлері
түрінде немесе тұтас бутербродтық торт түрлерінде берілді. Кішкентай
мөлшерлі түйірлер тәбетті ашып, ал жеңіл тағамдар түрлерінің көптігі тоюға
әсер етті. Қонақтардың әрқайсысы өзіне-өзі қызмет көрсетті, өзінің
қалауынша, қажетті мөлшерінде алып жеді және ерте бастан орын
сайланбағандықтан, ыңғайлы орындарда ұнамды кісілермен әңгіме-дүкен құруға
мүмкіндік болды.
Швед патшасының көрші территорияларды басып алу шамасына қарай, олардың
қарсыластарының тағамдары швед столынан орын ала бастады.
Нарва мен Полтава түбіндегі шайқастан соң швед столында сорпалар пайда
болды. Орыс щиі, шведтер дәмдіктерімен тұздықталып, аптасына бір реттен кем
емес экзотикалық тағам ретінде беріліп отырды. Бефстрогандар мен картоп
салаттары "алярюс" жергілікті мезіретте тұрақты орын алды.
Ақырында, 1810 жылы швед ас үйі үшін тағдырлы болған уақиға болды.
Француз маршалы Жан Батист Бернадот Наполеонға өзінің қызметтен кетуі
туралы өтініш жасады, сөйтіп швед әскерін бұрынғы басшысына қарсы басқарды,
швед тағына патша Карл XIV Юхан атымен шықты, ал көптеген жылдардан соң
швед ас үйіндегі сәнділіктің заңгері болды. Сарайда жаңа француз
аспазшылары, ал зиялы қабылдаулар мен рауттарда жаңа тағамдар пайда бола
бастады, шведтерде барлық талғампаздық пен нәзіктікке дәмділік туды.
Қонақжайлық индустриясында Швед столындағы соңғы жаңалықтардың бірі –
дәм енгізгіштер мен шөптерді қолдану шығыстан келген жаңалық.
Жылдан жылға шведтер ас үйі мен олар ойлап тапқан швед столы өте әйгілі
болды. Бүкіл дүниежүзінің қонақжайлық индустриясында көптеген
мейрамханалары қызмет көрстеудің осы әдістерін пайдаланады, және
қонақтардың қажетсінуі мен әдеттерін қанағаттандырады.
1.2 EXPO-2017 халықаралық көрмесін ұйымдастыру тарихының деректері
№1 дерек. ЭСКПО-ны II Елизаветаның бабасы ойлап тапқан
ЭКСПО-ның негізін қалаушысы болып ғылымға қызығушылық танытқан
Ұлыбританияның қазіргі ханымының арғы тегі ханзада Альберт есептеледі.
Алғашқы Бүкіләлемдік көрме 162 жыл бұрын Лондонда, 1851 жылдың 1 мамырында
ашылған және Гайд-саябағында орналасқан. 20 аптаның ішінде оған 6 млн. адам
келген (сол кезде Лондонда 3 млн. адам тұрған болатын). Көрме ғимаратынаның
ең үздік сәулет өнері жобасы байқауында әйнектен жасалатын ғимарат -
Хрустальді сарай салуды ұсынған Джозеф Пакстон есімді бақшы жеңіске жеткен.
Әттеген-ай, викториандық дәуірді дүр сілкіндірген қазіргі күнге дейін
сақталмаған. 1936 ол өртеніп кеткен. Аталмыш алғашқы көрмеде сол кезде
әлемде өндірілген заттардың барлығын көруге болатын. Бірақ құрал-жабдықтар
бөлімі ең үлкен әсер қалдырған: бу қозғалтқыштары, стерео-фотосуреттер,
американдық Чарльз Гудиер ойлап тапқан ысытылған резеңке (Goodyear атауы
барлық автоәуесқойларына таныс шығар!), қойылтылған сүт, консервіленген
азық-түлік, мүгедектерге арналған протездер, шыны көздер, стоматологиялық
креслолар, веналық деп аталатын орындықтар және басқа да заттар. Көрмеден
түскен пайда комақты болған - шамамен 186 000 фунт стерлинг. Осы ақша
бірнеше мұражайларының құрылысына, солардың ішінде, әйгілі Виктория мен
Альберттің мұражайының бой көтеруіне жұмсалған.
№2 дерек. Наполеон да ЭКСПО-ны қалаған
Көрменің әлемді дүр сілкіндіргендігі соншалық, Францияныі императоры
III Наполеон өз үйінде осыған ұқсас бірдеңе ұйымдастыруды ұйғарыпты. Ол
өзінің шарасын былай атаған екен: Ауыл шаруашылық, өнеркәсіп және өнер
көрмесі. Ол 1855 жылы Париж қаласында, 15 мамыр мен 15 қараша аралығында
өтіп, оған 5 млн аса адам келген. Көптеген лауазымы жоғары адамдардың
қатарында күйеуінің идеялары Ла-Манштан асқандығы қуантқан Англияның ханымы
Виктория да болған. Дәл сол Парижде адамдар алғашқы рет көгалшапқыш, кір
жуу машинасы, сөйлейтін қуыршақ, алты атқыш (револьвер) және мұнаймен
қозғалатын алғашқы көлік құралдарының бірі – автокөлік сияқты
инновациялық өнертабыстарды тамашалаған болатын. Француздар бұнымен
шектелгісі келмеді.
№3 дерек. Монархтар көрмені жақсы көріп қалды
Небәрі екі жыл өткеннен кейін француздар тағы да көрме өткізуді шешкен
және оны Екінші әмбебап деп атаған. Басты идеясы ғылыми-техникалық
революцияның дамуын көрсету емес (бұл оларға дейін жасалған еді!), елдер
арасындағы ынтымақтастықты ретке келтіру еді. Алайда бұл көрмеде
өнертапқыштардың туындылары көрсетілген жоқ деген сөз емес. Мәселен, 1857
жылы жұртшылыққа алғашқы рет сүңгу және өртке қарсы костюмдер,
гидравликалық жеделсаты, сусындарды бөліп құюға арналған құрал-жабдықтар
және басқа заттар ұсынылды. Дәл осы көрме көптеген монархтардың назарын
аудартты. Парижге түрік сұлтанының келуі де елдер арасындағы қарым-
қатынастың дамуындағы үлкен ілгерілеу болды. Францияның астанасында
автриялық император I Франц Иосиф, өзінің канцлері Бисмаркпен бірге келген
пруссиялық король I Вильгельм және ресейлік патша II Александр кездескен.
ЭСКПО-ға барлығы 15 миллион адам келген.
№4 дерек. ЭКСПО мен апаттар
3 жылдан соң Австрия Венада техникалық жетістіктердің көрмесін
өткізуге ниет білдіретіндігі жөнінде мәлімдеді. Павильондар үшін 12 гектар
жер бөлініп, Өнеркәсіп Сарайы салынды. Алғашқы рет 1873 жылғы ЭСКПО-да
халықаралық ғалымдар форумы жиналды. Венада барлығы 12 конгресс пен
конференциялар өтті. Көрмеге алғашқы рет Жапония қатысты. Көрермендер оның
өнеріне тәнті болды, бірақ жапондық делегацияның Венадағы басты мақсаты
Батыс елдерінің технологиялық және әлеуметтік жетістіктерін мүмкіндігінше
көбірек зерттеу еді. Бірақ барлығы ойдағыдай өткен жоқ. Дәл ЭКСПО-ны өткізу
кезінде Дунайда су тасқыны, тырысқақ індеті және қор биржасында апат орын
алды.
№5 дерек. Телефон және қызанақ кетчупы
1874 жылы ЭКСПО көрмелеріне ақыры Америка қосылды (Филадельфия
қаласы). Алғашқы рет көрме бір ғимаратта емес, бірнеше павильондарда өтті.
Олар бесеу болды: басты павильон, өнер павильоны, құрал-жабдықтар залы,
бағбандық сарайы және ауыл шаруашылық залы. Бұған қоса Америка Штаттары,
шет мемлекеттер мен жеке меншік компанияларға арналған 200-ге жуық
павильондар да болды. Көрме ішінде темір жол көлігін қолдану нағыз ноу-хау
болды. Дәл сол Филадельфияда алғашқы рет Александр Грэм Беллдің телефоны,
Томас Альва Эдисонның телеграфы, Ремингтонның жазу машинасы және Хайнц
қызынақ кетчупы көрермендер назарына ұсынылды!
№6 дерек. Көрмелердің Халықаралық Бюросының құрылуы (КХБ)
1928 жылы, Ұлы тоқыраудың нағыз қызған кезінде, Парижде Көрмелердің
Халықаралық Бюросы құрылды. Осы ұйымның қызметкерлері ЭКСПО-ның лайықты
деңгейде өтуін және XIX ғасырдың өзінде қол жеткізілген жоғарғы биіктіктің
ешқашан төмендемеуін қадағалайды. Көрмелердің халықаралық бюросы ЭКСПО-ның
тек инновациялық технология алаңы ғана емес, сонымен қатар әртүрлі
мәдениеттер мен пікірсайыстың орны болуы үшін орасан жұмыстар атқарады.
Қазіргі таңда КХБ мүшелігінде 167 мемлекет бар. КХБ штаб-пәтері Париж
қаласында орналасқан.
№7 дерек. Ұлы тоқырау кезіндегі ЭКСПО
Чикаго қаласы ЭКСПО-ны 1933-1934 жж. қабылдады. 20-жылы бұл мафиозиге
байлынысты жаман атаққа ие болатын. Чикагоның бет-бейнесін жақсарту үшін
қала басшылары Бүкіләлемдік көрмені өткізуді шешкен. Бірақ 1929 жылдың 28
қазанында қара сейсенбі орын алды: қор нарығы күйреп, көрмені өткізуді
бірнеше жылға кейінге қалдыруға тура келді. Айтпақшы, Чикагодағы ЭКСПО-ны
өткізу толықтай жеке қорлардың есебінен қаржыландырылды. Көрме сондай сәтті
өтті – оған 39 миллион адам келді – бұл шығындалған қаражатты қайтарып
қоймай, сонымен бірге табыс табуға да мүмкіндік туғызды. Чикагода көптеген
жаңалықтар болды, бірақ ең маңызды жетістіктер авиациямен байланысты болды.
Сонымен бірге қонақтардың арасында аспалы жол мен жарық шоуы орасан зор
ықыласқа ие болды. Бельгия әлемдегі ең алғашқы луна-саябақты ұсынды.
Айтпақша, дәл осындай луна-саябақ Уолт Диснейді Калифорнияда соған ұқсасын
жасауға шабыттандырды. Осы көрмеде де кемшіліктер орын алды: Германия әуеге
үлкен нацистік сватикасы бар дирижабльді көтерді... Өте үрейлі уақыт келе
жатты және техникалық жетістіктердің көбісі өлтіру құралына айналды.
№8 дерек. Ядролық заман
Әлем Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін бірте-бірте есін жия бастады.
Және алғашқы "бейбіт" көрме тек 1958 жылы Брюссельде өтті. Бірақ есесіне
қандай тамаша көрме болды! 1958 жылы Бельгияда масаттану ахуалы үстемдік
етті. Адамның қолынан барлығы келеді – тіпті ғаламшардан тыс серік те
жібереді! Сол себепті көрменің басты тақырыбы мынандай болды: Прогресс пен
адамзат. Дәл осы жерде, Брюссельде, адамдар алғашқы рет серік, атомдық
электростацияның үлгісін, жаңа қозғалтқыштар мен болашақ компьютерлердің
ізашарларын көрді. Брюссельге 41 миллионнан аса адам келді.
№9 дерек. Алғашқы компьютерлер
Келесі көрме американ жерінде – алғашқы адамның ғарышқа ұшқанына бір
жыл болған шақта, 1962 жылы Сиэтл қаласында өтті. ЭКСПО-ның басты мақсаты -
КСРО ғарыштық бағдарламасының жетістіктерінен есеңгіреуді төмендетуге
көмектесу. Сондықтан ұйымдастырушыларға ғылымның қарапайым
американдықтардың өмірін қалай жақсарта алатынын көрсету маңызды болды. IBM
компаниясы өзінің алғашқы компьютерлерін көрсетті. Ал сарапшылар адамдар
XXI ғасырда қалай өмір сүреді деген тақырыпта қиялдап жатты. Келушілерді
үлкен қабырға теледидары, электрондық кітапхана, су элект бөгеті және қазір
бізге үйреншікті болып қалған көптеген жетістіктер таң қалдырды.
№10 дерек. IMAX 60-жылдары пайда болды
Бастапқыда ЭСКПО-67 Мәскеуде өтеді деп жоспарланды, бірақ 1962 жылы
кенеттен өз сұранымын қайтарып алды. Қорытындысында ЭКСПО басқа кұрлыққа -
Монреальға ауыстырылды. Сол көрмеде алғашқы рет адамның әлеуметтік
жауапкершілігі мен экологиялық сана сұрақтары талқыланды. Франция Жак-Ив
Кусто экспедицияларының олжаларын қалың жұртшылыққа көрсетсе, Кеңес Одағы
Юрий Гагариннің Жерді айналып шыққан ғарыш капсуласын әкелді. Кеңестік
павильонға 13 миллион көрермен келді - адамдардың ғарышқа деген
қызығушылығы зор еді. Бір қызығы, дәл сол Монреальда алғашқы рет қазіргі
кезде біздің кинотеатрларымызда кең таралған IMAX жүйесі көрсетілді. Дәл
сол Монреальдағы ЭКСПО ең сәтті өткендерінің бірі болып есептеледі: оған 50
миллионнан астам адам келген. Салыстырып көрейік: сол жылдары Канаданың
халқы небәрі 20 млн болатын.
№11 дерек. Жапония суырылып алға шықты
Келесі ЭКСПО көрмесі Жапонияда, Осака қаласында өтті. Сол жерде
ғалымдар 500 000 есе күшейтілетін электрондық микроскобын және 500 кмсағ.
дейінгі жылдамдықпен жүре алатын электромагниттік таянышы бар пойыздардың
үлгілерін, толық масштабы ядролық реакторлық макетін, АҚШ пен КСРО-ның
сансыз ғарыш кемелері мен алып роботтардың макеттерін ұсынды. Дәл сол жерде
электроникадағы Жапонияның инновациялық болашағы түсінікті болды.
№12 дерек. Даулы ЭКСПО
2000 жылы Ганноверде ең көп дау туғызған көрме өтті. 1990 жылы бұл
қала небәрі бір дауыс басымдылығымен Торонтоны жеңген болатын. Алайда
Германияның көптеген тұрғындары өз жерінде көрменің өтуіне қарсы болып,
дүркін-дүркін наразылық шерулерін ұйымдастырды. Жоспарланған 40 млн.
қонақтардың орнына көрмеге небәрі 18 млн. адам келді. Алайда ЭКСПО ел
экономикасына пайдасын тигізді. Көрме үшін жаңа темір жол станциясы, қала
жолдарының жаңа желісі салынды, трамвай желісі кеңейтілді, әуежайдың үшінші
терминалы салынды. Осы ЭКСПО-ның басқаларынан өзгешелігі ғылымның қазіргі
жетістіктерінен гөрі, болашақ үшін шешімдерді іздеу мен дамытуға ерекше
көңіл бөлінуінде болды. Мысалы, Венесуэла, қайта қолданысқа түскен
материалдан тұрғызылған павильонын ұсынды.
№13 дерек. Көрмелер әртүрлі болады
ЭСКПО онжылдық сайын өсіп отырды, қазір бұл XIX жүзжылдықтың ортасында
Альберт ханзада өткізген ғылыми жетістіктерінің көрмесінен әлдеқайда алыс.
Айналамыздағы барлығы сияқты ол да үлкен әрі күрделі болды. КХБ
экспозициялары екіге бөлінеді: Дүниежүзілік әмбебап көрмелер және
мамандандырылған халықаралық көрмелер. Алғашқылары жарты жылға созылып,
әрбір 5 жыл сайын өтеді, сонымен бірге олардың ауданы мен тақырыптамасы
шектелмейді. Мамандандырылған халықаралық көрмелер екі Дүниежүзілік
көрмелерінің арасында өтіп, 3 айға дейін жалғасады. Дәл осындай көрме 2017
жылы Қазақстанда өтеді. Оның тақырыбы – Болашақ энергиясы. Әлемнің барлық
өнертапқыштары мен ғалымдары өздерінің жасыл технологиялардағы
жетістіктерін көрсетеді. Егер 162 жыл бұрын адамдарды жаңа машиналар мен
пойыздар қызықтырған болса, қазір енді жылытуына аз энергия шығыны кететін
үй салу қызығырақ.
№14 дерек. ЭКСПО: тек инновациялар ғана емес, сонымен бірге мәдениет
ЭКСПО – бұл тек технологиялық жетістіктердің көрмесі мен болашақ
технологияларды көру талпынысы ғана емес, сонымен қатар шараның қонақтарына
арналған аумақты мәдени бағдарлама. ЭКСПО-ның мәдениетпен байланысы 1937
жылы Парижде өткен көрмеден басталды. Сол кезде суретші Пабло Пикассо неміс
әскери-әуе күштерінің баск халқына жасаған шабуылын еске алған Герника
атты туындысын жұртшылық алдына шығарған болатын. Бұл қорқынышты әрі
сәуегейлік еске алу болды. Ал Фернан Леже сол жерде Энергия тасымалы атты
монументалды декоративтік қабырға жасады – элетртасымал діңгектері мен
трансформаторларды мадақтайтын, жаңа технологиялардың нағыз әнұраны болды.
Содан бері көрмелердің шеңберінде әрқашан көптеген мәдени шаралар
өткізіледі: концерттер, қойылымдар, оған қоса ЭКСПО-ның басталуы салтанатты
ашылу рәсімімен атап өтіледі. ЭКСПО-2017 өткізу кезінде Қазақстанда шамамен
3 мың мәдени шаралар болады.
№15 дерек. ЭКСПО-2017 дейін 3 жыл 5 ай қалды
Бір жыл бұрын Қазақстан Астанада ЭКСПО-2017 өткізу құқығына ие болды.
Біз осы құқық үшін бельгиялық Льежбен күрес жүргіздік. Біздің көрмеміздің
тақырыбы – Болашақ энергиясы. Қазіргі таңда ғаламшар алдында қорлары жыл
сайын азайып жатқан энергиялық ресурстарды үнемді қолдану мәселесі тұр.
Көрме 173,4 га аумақта орналасады, соның 25 гектары көрменің өзіне тиесілі
болса, 148,4 гектары инфрақұрылымдық нысандарға берілген (үйлер, қонақ-
үйлер, мейрамханалар және басқалары). ЭКСПО-2017 93 күнге немесе 3 айға
созылады, маусым мен қыркүйек аралығында өтеді. Көрмеге 100 аса мемлекет
қатысады деп болжам жасалуда. Жоспарланған келушілер саны – 2-3 миллион
адам. Айтпақшы, бұл ТМД елдерінде ғана емес, сонымен бірге Орта Азия
аймағында өтетін тап сондай алғашқы көрме болмақ. Көрмені өткізу
Қазақстанның жасыл технологияларын дамытуға көмектесіп қана қоймай,
сонымен қатар жалпы ел экономикасы мен инфрақұрылымын жақсартуға, туристік
саланың дамуына септігін тигізеді. ЭКСПО-ны өткізгеннен кейін көрме
қалашығы жеке инфрақұрылымы бар тұрғын-үй орамына айналады, ал көрме
павильондарында кеңселер, конгресс-орталықтар, мұражайлар және басқа да
қалалық және республикалық маңызы бар нысандар салынады. Сонымен бірге,
ғылыми-зерттеу орталығы өз есігін жас ғалымдар, зерттеушілер мен
студенттерге айқара ашады.
№15 дерек. ЭКСПО-2017 дейін 3 жыл 5 ай қалды
Бір жыл бұрын Қазақстан Астанада ЭКСПО-2017 өткізу құқығына ие болды.
Біз осы құқық үшін бельгиялық Льежбен күрес жүргіздік. Біздің көрмеміздің
тақырыбы – Болашақ энергиясы. Қазіргі таңда ғаламшар алдында қорлары жыл
сайын азайып жатқан энергиялық ресурстарды үнемді қолдану мәселесі тұр.
Көрме 173,4 га аумақта орналасады, соның 25 гектары көрменің өзіне тиесілі
болса, 148,4 гектары инфрақұрылымдық нысандарға берілген (үйлер, қонақ-
үйлер, мейрамханалар және басқалары). ЭКСПО-2017 93 күнге немесе 3 айға
созылады, маусым мен қыркүйек аралығында өтеді. Көрмеге 100 аса мемлекет
қатысады деп болжам жасалуда. Жоспарланған келушілер саны – 2-3 миллион
адам. Айтпақшы, бұл ТМД елдерінде ғана емес, сонымен бірге Орта Азия
аймағында өтетін тап сондай алғашқы көрме болмақ. Көрмені өткізу
Қазақстанның жасыл технологияларын дамытуға көмектесіп қана қоймай,
сонымен қатар жалпы ел экономикасы мен инфрақұрылымын жақсартуға, туристік
саланың дамуына септігін тигізеді. ЭКСПО-ны өткізгеннен кейін көрме
қалашығы жеке инфрақұрылымы бар тұрғын-үй орамына айналады, ал көрме
павильондарында кеңселер, конгресс-орталықтар, мұражайлар және басқа да
қалалық және республикалық маңызы бар нысандар салынады. Сонымен бірге,
ғылыми-зерттеу орталығы өз есігін жас ғалымдар, зерттеушілер мен
студенттерге айқара ашады.
1.3 ЭКСПО-2017 көрмесін елімізде өткізуге жеңіп алу сатылары
1997 жылдан бастап Қазақстан Халықаралық Көрме Бюросына мүше-ел болып
табылады. Мемлекетіміз Экспо Көрмелерінде 2005 жылдан бастап белсене
қатысады (EXPO-Аичи, EXPO-Сарагоса, EXPO-Шанхай). Экспо Сарагоса Көрмесінің
нәтижесінде, қатысушы "C" категориялы елдер ішінде, Қазақстан Республикасы
жүлделі үшінші орынды алып, қола медальмен марапатталды.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, осындай
шараның Астана қаласында өткізу маселесін, алғаш рет Экспо Сарагоса
көрмесіне ресми сапары кезінде айтқан болатын.
Казахстанның EXPO көрмелеріне қатысуы туралы мәліметтер:
EXPO 2005, Аичи Жапония
• Келушілердің саны: 370 000 адам
• Қазақстан экспозициясының алаңы: 324 ш.м.
• Тақырыбы: Табиғат даналығы
EXPO 2008, Сарагоса Испания Корольдігі
Қазақстан Республикасының сыртқы және ішкі безендіру критерийлері бойынша
Қола жүлдеге ие болуы;
• Келушілердің саны: 361 500 адам
• Қазақстан экспозициясының алаңы: 590 ш.м.
• Тақырыбы: Су және тұрақты даму
EXPO 2010, Шанхай Қытай Халық Республикасы
• Келушілердің саны: 446 000 адам
• Қазақстан экспозициясының алаңы: 1500 ш.м.
• Тақырыбы: Астана – Еуразия жүрегі
"Халықаралық Көрме Бюросы" ұйымы
Халықаралық Көрме Бюросы 1928 жылы 22 қараша айында, Париж қаласында
қол қойылған Халықаралық көрмелерге қатысты Конвенция өтінімдерін қамту
және бақылау негізінде құрылды. Оның мүшесі болып мүше-мемлекеттердің
Үкіметтері болып табылады.
ХКБ штаб-пәтері Париж қаласында орналасқан. Бюроның құрамына Бас
Ассамблея, Президент, Атқарушы комитет, Мамандандырылған комитеттер кіреді
(1928 ж. 22 қарашада, Париж қаласында қол қойылған Халықаралық көрмелерге
қатысты Конвенцияның 25 бабы).
Халықаралық көрмелер жөніндегі Конвенция, 1928 жылдың 22 қарашасы,
Париж қаласы ХКБ-ның көрмені өткізу жөніндегі өтінімді қарау мерзімдері мен
рәсімдері туралы ережелер ХКБ ұйымына қатысушы елдерінің тізімі Қазіргі
таңда Халықаралық көрмелер бюросы ұйымында 157 қатысушы ел бар. Қазақстан
ХКБ ұйымы қатарына 1997 жылы қабылданды.
EXPO көрмелері екі түрде өткізіледі:
Халықаралық Тіркелген көрме (Әмбебап), ұйымдастыру жиілігі - 5 жылда
бір рет; ұзақтығы - ең көбі 6 ай; алаңы – шектелмеген; тақырыбы – барлық
қатысушыларға ортақ.
Халықаралық Танылған көрме (Мамандырылған), ұйымдастыру жиілігі – екі
Халықаралық Тіркелген көрме аралығында өткізіледі; ұзақтығы - ең көбі 3
ай; алаңы – ең көбі 25 га; тақырыбы – мамандырылған.
Астананың өтініш беруі
2011 жылдың 10 маусымында Париждегі Халықаралық көрмелер бюросының
штаб-пәтерінде EXPO-2017 жобасының ұлттық үйлестірушісі, Қазақстан
Республикасы Сыртқы істер министрлігінің жауапты хатшысы Рапиль Жошыбаев
ХКБ-нің Бас хатшысы Винсенте Гонсалес Лоссерталеспен кездесті. Кездесу
барысында Рапиль Жошыбаев ҚР Премьер-Министрі қол қойылған Қазақстан
Республикасының ресми өтінімін тапсырды.
Н.Назарбаевтың ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесін Астанада өткізу туралы
шешім қабылдануына байланысты Қазақстан халқына Үндеуі Астана. 7
желтоқсан. BAQ.kz Құрметті қазақстандықтар!
Өздеріңіз білесіздер, Қазақстан Астанада Халықаралық мамандандырылған ЭКСПО-
2017 көрмесін өткізу құқына қол жеткізді. Біз елеулі үміткер, осындай
халықаралық форум өткізуде тәжірибесі бар бельгиялық Льеж қаласын жеңіп
шықтық. Бұл Қазақстанның зор табысы.
ЭКСПО көрмесі – бұл мәні жағынан бүкіләлемдік экономикалық
форумдармен, ал туристік тартымдылығы жағынан әлемнің ең кең танымал спорт
жарыстарымен теңдес жаһандық ауқымдағы оқиға.
Халықаралық көрмелер өткен 160 жылдан астам уақытта олар негізінен
экономикалық алыптар саналатын – АҚШ, Франция, Германия, Жапония, Бразилия,
Канада, Ұлыбритания, Испания, Қытай және басқа елдерде өтті.
Енді олардың қатарына Қазақстан да еніп отыр.
Біздің осынау жаңа табысымыз біздің бүкіл әлемде құрметті елге
айналғанымызды тағы да көрсетіп беріп отыр. Біз үшін Халықаралық көрмелер
бюросына мүше 160 мемлекеттің басым көпшілігі дауыс берді.
Іс жүзінде Астананы бүкіл әлем таңдады!
Сондықтан ЭКСПО-2017-ні өткізу – бұл, сонымен бір мезгілде,
Қазақстанның бүкіл әлем алдындағы орасан зор жауапкершілігі.
Біз небары бес жылда Көрме орталығын тұрғызып, жаңа қонақүйлер, жолдар
салып, көлікті дамытып, қонақтарды қарсы алуға даярлықты қамтамасыз етіп,
үлкен дайындық жұмыстарын жүргізуіміз керек. Бұл міндеттің ауқымы аса зор.
3 ай ішінде ЭКСПО-2017 көрмесін шамамен 5 миллиондай шетелдіктер келіп
көретін болады.
Сөйтіп 10 маусымда Казақстан Астанада ЕХРО-2017 көрмесін өткізу
бойынша сайлау нақанына кірісті. Жыл соңына дейін Қазақстан Республикасының
экономикалық даму және сауда Министрлігі жыл соңына дейін өтінім
құжаттамасын (көрмені өткізу тұжырымдамасы, техникалық-экономикалық
негіздеме, көрмені өткізу жоспары, қонақтардың қауіпсіздігі мен оларды
қарсы алу туралы инфрақұрылымдық шешімдер) дайындап оны Халықаралық
көрмелер бюросына тапсырады деп күтілуде. ХҚБ талаптарына сай көремені
өткізуге белгіленген үш ай ішінде Астана қаласының әлемнің 100
мемлекетінен 3-4 млн. адамды қабылдайтындай шамасы болу керек.
2012 жылдың 22 қарашасында Париж қаласында Халықаралық көрмелер
бюросының 152-ші Бас Ассамблеясында жабық дауыс берудің нәтижесінде
Қазақстанның елордасы көп дауыс иеленіп, Бельгияның Льеж қаласын басып озды
және ЕХРО-2017 халықаралық көрмесі өтетін қала болып жарияланды.
Қазақстанның астанасы EXPO-2017 халықаралық мамандандырылған көрме
өткізілетін орын болып сайланды. Астана – жеңімпаз қала. Бұл туралы 2012
жылдың 22 қарашасында Астана уақыты бойынша 22:00-ден кейін Париж
қаласындағы (Франция) Халықаралық көрме бюросының (ХКБ) штаб-пәтерінде
белгілі болды. Бас ассамблеяның 152-ші сессиясы отырысына 161 қатысушы-ел
қатысты және оның ішіндегі 148 дауыс берді, кейбір делегаттардың
қатыспағанына қарамастан, кворум жүзеге асты.
Астанадағы ЕХРО-2017 көрмесі ТМД елдері мен Орталық Азия аумағындағы
өткізілетін ең алғашқы халықаралық деңгейдегі көрме болмақ.
Халықаралық көрмелер бюросының 152-ші Бас Ассамблеясында жабық дауыс
берудің нәтижесінде Қазақстанның елордасы көп дауыс иеленіп, Бельгияның
Льеж қаласын басып озды және ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өтетін қала
болып жарияланды.
Экспо 2017 — 2017 жылдың 10 шілдесінен бастап 10 қыркүйегіне дейін
Қазақстанның елордасы Астана қаласында Халықаралық көрмелер бюросымен (ХКБ)
ұйымдастырылатын Халықаралық көрме. Экспо 2017 иесі 2012 жылдың 22
қарашасында Францияның астанасы Париж қаласында ХКБ-нің EXPO халықаралық
бюросы Бас ассамблеясының 152-ші сессиясы барысында белгілі болды. Жасырын
дауыс беру қорытындысы бойынша Астана үшін ХКБ-ның 103 мүше-мелмекеті дауыс
берген, ал бельгиялық Льеж қаласы 44 дауыс жинады.[1]
Бүкіл елдер өз павильондарын көрме тақырыбы – Болашақтың энергиясына
сәйкес дайындайды. Өткеннің тәжірибесі көрсеткендей, мұндай көрмені өткізу
олар өткен қалалар мен елдердің дамуына зор ықпалын тигізді. Бұл біздің
еліміз үшін жаңа энергетикалық және жасыл технологиялар алуда аса зор
мүмкіндік. Бұл ЭКСПО-2017-ні дайындау мен өткізу уақытында, сондай-ақ оның
нысандарын одан әрі пайдалануда Қазақстанға келіп түсетін миллиардтаған
доллар инвестициялар.
Көрмені дайындау мен өткізудің барлық мәселелерін шешу үшін мен
Мемлекеттік комиссия құрдым. Астанада жаңа Көрме кешенінің құрылысы үшін
жер белгіленді. Бұл Қазақстандағы тағы бір халықтық құрылыс болмақ. Бес
жыл тез өте шығады. ЭКСПО-2017-ні өткізу құқы жолындағы күрестегі Астананың
табысы – ол бүкіл Қазақстан халқының табысы. Бүкіл қазақстандықтардың
Халықаралық көрмені өткізуге белсенді атсалысатынына менің ешқандай күмәнім
жоқ. Мен ЭКСПО-2017-нің біздің тарихымыздың тағы бір алтын парағы
болатынына сенемін.
Мен бүкіл отандастарымды топтасуға және біздің елімізді осынау кең
ауқымды халықаралық оқиғаға белсенді дайындауға шақырамын. Үш жылдан кейін
біздің елімізде ЭКСПО-2017 көрмесі өтеді. Бүгін біз сізге Дүниежүзілік
көрмеге байланысты оқиғалар туралы әңгімелеп береміз. Мысалы, сіз
автокөлік, қойылтылған сүт, телефон, протездер, компьютерлер, IMAX және
басқа көптеген тауарлардың алғашқы рет дәл сол ЭКСПО-да көрсетілгенін
білдіңіз бе?
ЕХРО – дүниежүзілік көрмелер, онда дүниежүзінің елдері өздерінің
ғылымдағы, техникадағы, мәдениеттегі және өнердегі жетістіктерін көрсетеді.
ЕХРО-ға қатысу туралы шешім үкіметтер тарапында қабылданады, ал
оған қатысушылардың саны 195 құрайды. ЕХРО-ға қатысушылар саны 40–45 млн
адамды құрайды.
Халықаралық Көрмелер Бюросы Париж қаласында 1928 жылғы 22 қарашада қол
қойылған Халықаралық көрмелер Конвенциясының басшылығы мен өтінімдерін
қамтамасыз ету үшін құрылды. Қатысушы елдердің Үкіметтері оның мүшелері
болып табылады.
ХКБ штаб-пәтері Париж қаласында орналасқан.
Бюро Бас Ассамблеядан, Президенттен, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz