Математикалық білім беру
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
I.ТАРАУ. Математикалық білім беру мазмұны
1.1. Математикалық білім беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2. Математикалық білім беруді жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3. Мектептегі математика мазмұнын жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
II .ТАРАУ. Математикалық білімді дамытудағы өзекті мәселер
2.1. Математикалық білім беруді дамыту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. Математикалық білім беру сапасының өзекті мәселелері ... ... ... ... ... ... ..16
2.3. Математиканы оқыту процесін ізгілендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
I.ТАРАУ. Математикалық білім беру мазмұны
1.1. Математикалық білім беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2. Математикалық білім беруді жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3. Мектептегі математика мазмұнын жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
II .ТАРАУ. Математикалық білімді дамытудағы өзекті мәселер
2.1. Математикалық білім беруді дамыту жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. Математикалық білім беру сапасының өзекті мәселелері ... ... ... ... ... ... ..16
2.3. Математиканы оқыту процесін ізгілендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасымен барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі және әл ауқатының артуы туралы Қазақстан халқына жолдауында айқындалған негізгі бағыттар мен міндеттерді жүзеге асыру үшін, білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың әдіс-тәсілдерін қолданудың тиімділігіне арттыру қажет деп атап көрсетілген. Сондықтан қазіргі кезде математика негіздерін меңгерту жас ұрпаққа білім беру мен тәрбиелеудің негізі болып табылатындығы туралы Қазақстан Республикасы орта білім мемлекеттік стандартында көңіл аударылған.
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
I-ТАРАУ. Математикалық білім беру мазмұны
1.1. Математикалық білім
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..6
1.2. Математикалық білім беруді
жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3. Мектептегі математика мазмұнын
жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
II -ТАРАУ. Математикалық білімді дамытудағы өзекті мәселер
2.1. Математикалық білім беруді дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. Математикалық білім беру сапасының өзекті
мәселелері ... ... ... ... ... ... . .16
2.3. Математиканы оқыту процесін
ізгілендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .26
КІРІСПЕ
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасымен
барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі және әл ауқатының
артуы туралы Қазақстан халқына жолдауында айқындалған негізгі бағыттар мен
міндеттерді жүзеге асыру үшін, білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың
әдіс-тәсілдерін қолданудың тиімділігіне арттыру қажет деп атап көрсетілген.
Сондықтан қазіргі кезде математика негіздерін меңгерту жас ұрпаққа білім
беру мен тәрбиелеудің негізі болып табылатындығы туралы Қазақстан
Республикасы орта білім мемлекеттік стандартында көңіл аударылған. Көптеген
елдерде математикадан жүйелі де сапалы білім беруге аса назар аударылып
отырғаны белгілі.
Орта мектепте математиканы оқытудың білімділік мақсаты барлық
оқушыларды математика ғылымының негізі болатын білімдер жүйесімен және ол
білімдерді саналы түрде шығармашылықпен қолдана алудың іскерлігі мен
дағдыларын берік қалыптастыру мен ой-өрісін дамыту болып табылады. Ал оның
негізгі бастауыш сыныптарда қаланбақ. Сондықтан да бастауыш сынып
математика сабагында ойын есептерін қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісін
дамыту көкейкесті мәселе.
Жумыстың мақсаты — Бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезды қолдану арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру
жолдарына талдау жасау.
Жұмыстың болжамы — егер бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісі дамытылатын болса, онда
олардың математикадан білім деңгейі жоғарылайды, өйткені пәнге деген
қызығушылығы нәтижелі қалыптасады.
Зерттеу объектісі — бастауыш мектеп оқушыларына математика оқыту
процесі.
Зерттеу пәні — бастауыш мектеп математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру
жолдары.
Зерттеу жұмысының мақсатына және болжамына сәйкес зерттеудің
төмендегідей міндеттері анықталады.
1. Зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттерімен танысып,
оларға ғылыми-әдістемелік тұрғыдан шолу жасау;
2. Бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын
арттыру мүмкіндіктерін анықтау.
3. Бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушыларды пәнге деген кызығуын
арттыру және оның тиімділігін тексеру.
Жұмыстың практикалық құндылығы — тапсырмалар мен анализ және синтездік
кейбір мұғалімдер мен әдіскерлердің іс-тәжірибеде қолданылуында және орта
мектептердің бастауыш сыныптарында пайдалануға болатындығында.
I. Математикалық білім беру мазмұны
1.1. Математикалық білім беру
Математика саласына ақпараттық технологиялардың тереңдеп енуі оны
оқыту әдістемесін ғана емес, мазмұнын да өзгерте бастады. Математикалық
әдістер мен математикалық ойлау ғана емес, жалпы ғылыми дүниетаным да
жаңаруда.
Біріншіден, математикалық білім беру сапасы математикалық сауаттылыққа
түгелдей тәуелді. Сондықтан математикалық білім беру сапасы туралы әңгімені
математикалық сауаттылық мәселесінен бастау керек.
Екіншіден, әлемдегі математикалық білім берудің даму тарихы оны үш
дербес аралға бөліп тастады: Кәсіби математикалық білім беру, жалпы
математикалық білім беру және математикалық сауаттандыру. Математикалық
білім беру саласындағы кез келген реформа осы үш аралдың арасында көпір
орнатуға талпыныстан туындайды.
Математиканы оқытудағы арнайы мақсаттардың қатарына оқушылардың
геометриялық инстукциясын, кеңістік қиялын дамыту жатады. Бұл негізінен
геометрия сабақтарында жүзеге асады. Мұнда ең алдымен көрнекі құралдар
арқылы жазық және кеңістіктегі геометриялық фигуралардың геометриялық
елесі, көрінісі қалыптастырылып,біртіндеп күрделі геом етриялық фигураларды
және олардың комбинациясын сызбалық дұрыс кескіндеуге машықтандырылады.
Мектепте логика айрықша пән ретінде өтілмейді,оның бірсыпыра
функциясы математика пәнінің еншісіне тиеді(мысалы,теоремаларды дәлелдеу
кезінде ойлау заңдарын мүлтіксіз қолдана білу).
1.2. Математикалық білім беруді жаңарту
Жаңарту дегеніміз - мектептегі ескі және дәстүрлі пәндерді ығыстыра
отырып, оларды жаңа ақпараттық технологияны тиімді пайдалануға мүмкіндік
беретін жаңа мамандықтарды игеруге жағдай жасайтын жаңа пәндермен алмастыру
болмақ.
Математикалық білім берудеде дәл осындай жаңа технологиялар мен
бағдарламалардан пайдалану тиімді. Сонда жаңарту нәтижесінде мектеп түлегі
өзгермелі өмірге бейім болып шығады. Бірақ кез келген процесс, оның ішінде
білім беру процесі де қатаң бағына отырып, өз жемісін белгілі бір уақыттан
соң ғана бере алады.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай ғимарат биік болу үшін оның
іргетасы мықты болу керек. Іргелі білім алған адам ғана қазіргі өмір
жағдайларына тезірек бейімделіп, одан өз орнын таба алады.
Білім берудегі саралау білім беруді жаңартуға қарағанда мәселені
шешудің өзгеше жолын ұсынады. Жоғары сатыдағы мектеп саралана келе әртүрлі
бағдарға бейімделуде, дегенмен шектен тыс саралау болашақта мектеп
түлектерінің өзінің негізгі құқықтарын пайдалануды, мамандық таңдау
еркіндігін шектеуі мүмкін.
Мектеп математикасына компьютерлік оқытуды енгізу де көптеген
мәселелерді шешуге себеп болды. Мектеп тәжірибесіне тек пән ретінде
информацияның енгізілуі талас тудыруда.
Мектеп математикасы мазмұнын қандай жағдайда құрғанмен, оның негізгі
әдістері (тендеулер әдісі, координаттар әдісі, векторлық әдіс,
математикалық индукция әдісі, дифференциалдық және интегралдық есептеулер
әдісі және т.б.) сақталады.
1.3. Мектептегі математика мазмұнын жаңарту
Ағылшын философы Роджер Бекон Математиканы білмейтін адам басқа
ешқандай ғылымды білмейді, тіпті өзінің надандығында байқамайды деген
екен.
Математика күнделікті өмірде жиі кездеседі және қолданылады. Ендеше,
белгілі бір математикалық дағдылар әрбір адамға қажет. Кез келген адам
сандар ұғымын түсініп, сандарға әртүрлі амалдар қолдана алуы керек.
Математикалық білімдер мен дағдылар кез келген кәсіпте, әсіресе,
жаратылыстану ғылымдарымен, техникамен, және экономикамен байланысты
салаларда өте қажет. Математикалық білімсіз және ойлаусыз журналист те,
дәрігер де, лингвист те күн көре алмайды. Математикалық білім беру тұлғаны
қалыптастыруда ерекше рөл атқарады.
Математикалық білім берудің басты мақсаты дүниетану заңдарын
түсіндіру, қисынды пайымдауға үйрету алға қойылған міндеттің мәнін түсіне
білуге тәрбиелеу болып табылады.
Математика адамзат мәдениетінің ажырамас бөлігі бола отырып, өнер
сияқты адамның рухани жан дүниесінің қалыптасуына ықпал етеді. Математика
адамда ақыл-ой адалдығын, шындыққа ұмтылуды тәрбиелейді.
Математика жаратылыстану пәндеріне арналған оқу сағаттарының қысқаруы
оқытудың практикалық бағыттылығын әлсіретіп, оқу материалын игеру сапасын
төмендетіп, оқушылардың жалпы білімдік дайындығын нашарлатуда.
Жаңа буын оқулықтарының көпшілігі оқу-жоспарларына сай келмейді.
Өйткені, ондағы материалдарды игеруге көбірек сағат қажет етеді. Екінші
жағынан, мектеп математикасына қойылатын талаптар жоғарылатылып, орташа
оқушының мүмкіндік деңгейінен жоғары болып отыр.
Үшіншіден, пәндік бағдарламаларда өзара пайдалы нәтижелерге мүмкіндік
беретін жоғары деңгейде қамтылмаған.
Келесі бір маңызды мәселе математиканы оқытудың үздіксіздігі. Мысалы,
оқушылар жуықтап есептеулермен 5-6 сыныптарда танысады да, одан кейін ол
тақырып кездеспейді. Алайда, физиканы оқыту барысында үнемі қолданылады.
Математикалық білім берудің негізгі міндеті – адамды ойлауға үйрету.
Бұл бағыттағы білімдік бағдарламалардың табысты болып, іске асырылуы мына
үш мәселеге байланысты: 1.Жоғарғы оқу орындарындағы математика пәні
мұғалімінің дайындығы; 2.Сапалы оқулықтар мен оқу құралдарымен
болуы болуы; 3.Таңдау еркіндігін беретін тұлғалық-бағдарлы оқыту.
II. Математиканы білімді дамытудағы өзекті мәселелер
2.1. Математикалық білім беруді дамыту жолдары
Республикамызда білім беру реформаларын жүзеге асыру орта
мектептердегі оқу жұмысының мазмұнын ғана емес, оның құрылымына да
өзгерту жүргізу қажеттілігіне әкеліп соқтырады. Оқыту мерзімі 12- 13
жылдық болып есептелетін, экономиекалық жағынан дамыған елдердегі
білім беруді дамыту жолдарын сараптай келе, әр елдердегі білім
жүйесін жетілдіруді туындалып отырған нақтылы және ортақ мәселелерді
айқындауға болады. Солардың кейбірін атап кетейік:
-Жаңа типтегі оқу орындарының ( бағдарлы мектептер, лицейлер,
колледждер, гимназиялар ) ашылуы;
-Қоғамның экономикалық дамуының сұранысына орай орта
мектептердегі оқушылар санының және тұрғындардың әлеуметтік
психологиясының өзгеруі;
-Мектептердегі білім беру жүйесінде болып жатқан
өзгерістер;
-Мектепке дейінгі, бастауыш және орта мектеп дайындықтарының
сапасын көтеру жолдарын іздестіру;
-Даралап және саралап оқытудың түрлі әдістерін игеру және
оны жүзеге асырудың даярлық шаралары;
-Білім мазмұнын жетілдіру ( жаңа пәндер енгізу, жекелеген
пәндерді оқытудың инвариантты түйіндерін табу, кейбір пәндерді
біріктіру және т.б.)
Сонымен, қоса республикамызда білім беруді дамытуға бағытталған
арнайы келесі мәселелерді айтуға болады: мектеп оқушыларының арнайы
қабілеттерінің деңгейін анықтайтын ғылыми - әдістемелік аппарат құру
және оны күнделікті тәжрибеде қолдану; оқушылардың оцлау қабілеттерін
артыруға ықпал жасайтын түрлі бағыттарды зерттеу; 12- жылдық жалпы
білім беретін мектептер үшін жаңа оқу жоспарларын, бағдарламаларын,
білім беру стандарттарын, оқулықтармен оқу- әдістемелік кешендерін
жасау; мектептердегі оқуды еретерек кәсібилендіру және арнайы
сыныптарда жекелеген пәндерді тереңдетіп оқыту; оқушылар білімін
тексеру мен бағалаудың жаңа тәсілдерін іздестіру; блім беруді
қаржыландыруды ұлғайту және т.б.
Айтылған мәселелерді әр пәнге қатысты бөліп алып қарастырсақ сол
пәнді оқып- уйренуды жетілдіруге ғылыми талдау жасауға жол ашылады.
Математиканы оқыту әдістемесі пән ретінде негізінен педагогикалық
жоғары оқу орындарының студенттеріне оқытылатыны мәлім. Бұл пән
болашақ мұғалімдерді оқыту және тәрбиелеудің жалпы теориясын
математиканың көмегімен жүзеге асыруға үйретеді. Еліміздегі көптеген
педагогикалық институттардың біразы әртүрлі себептермен аймақтық
университеттерге бірікті, біразы заман талабына байланысты
жекешелендірілген. Ал университеттерге математиканы оқыту әдістемесіне
жоспар бойынша мүлдем аз сағат бөлінген. Университеттердің физика
және математика факультеттерінде классикалық математика курстары
оқытылады да, оқыту әдістемесіне ереекше пән ретінде көңіл
бөлінбейді. Педагогтар дайындайтын университеттердің жұмысын қайтадан
жандандырып, аймақтық университеттерден бөліп алып жеке жоғары оқу
орындарын ашу да кезек күттірмейтін мәселе.
Математиканы оқыту әдістемесін оқып-үйрену мазмұнына білім, білік
және дағды жүйесі, онымен қатар ұзақ жылдар бойы жинақталған
математиканы оқытудың құндылықтары жатқызылады. Оларды меңгеру пән
мұғалімдерінің жан-жақты дамуына, кәсіби шеберлігінің шыңдалуына
ықпалын тигізеді. Оқып үйрену мазмұнының қосалқы жүйесіне оқытушының
студенттерге оқу материалдарын жеткізу қызметтері: әдістер, формалар,
оқыту құралдары, білім және біліктілікті тексеру әдістері және
т.б. жатқызылады. Оқыту мазмұны педагогикалық қағидаларға: тәрбиелік,
ғылымилық, жүйелілік, сабақтастық, даму болашағын көру білу және т.б..
Матемтиканы оқыту әдістемесі екі бөлімнен тұрады: жалпы және
нақты әдістеме. Жалпы әдістеме бөлімі математиканы оқытудың мақсаттары
мен міндеттерін, мазмұнын әдістерін, формаларын және оқу құралдарын
қарастырады. Арнайы әдістеме математиканың қазіргі бағдарламасының
мазмұнды- әдістемелік негіздерін үйретеді. Атап айтқанда, андар
жүйесінің, шамалар функциялар, теңбе-тең түрлендірулер мен
теңсіздіктер және олардың жүйелері, координаталар мен векторлар,
геометриялық фигуралар және олардың қасиеттері, геометриялық
түрлендірулер, математикалық талдаудың элементтері т.б.
Мектеп математика бағдарламасында аталағн бағыттар әр сыныптарда
оқытылатындығы мәлім. IV-V сыныптарды-математика,
VI-IX сыныптарда- алгебра геометрия, X-XI сыныптарда алгебра және
анализ бастамалары, геометрия. әдіскер оқытушылардың мақсаты
стуцденттердің бағдарламада қарастырылған материалдарды оқушыларға
сабақтастық пән жүйелілік қағидаларын сақтай отырып жеткізуін
қамтамасыз ету, сыныптан сыныпқа ауысқанда пәнаралық және пәнішілік
байланысты, даралау мен саралауды, оқушылардың жас ерекшеліктері еске
алу жақтарына қатаң көңіл бөлінуі қажет.
Мектеп бағдарламасында математиканың басты пәндеренің бірі ретінде
болуы стеденттердің математиканы оқытудың бір ғана мақсат- оқушыларға
аяқталған, толыққанды білім беруі керек.
Математикадан білім берудің мемелекеттік стандарттарын және
бағдарламаларын жасау мәселесін зерттеу математиканы оқытудың
теориясы мен әдістемесінің беделді бағыты болып табылады. 12 жылдық
мектептерде математикалық білім берудің стандарттарын таңдау мен
құрастыру республика ғалымдарының алдындағы межелі міндет деп
түсінеміз.
Математиканың бағдарламасының міндетті минимумын анықтау
мәселесіне әр түрлі көзқарастармен қарайды. Бірақ олардың бәріне тән
нәрсе: бірдей деңгей дегеніміз бірдей болу дегенді аңғартпайды, ал
математикалық стандартты жүзеге асыру дегеніміз барлық оқушыларды
жаппай бір өлшеммен өлшеу немесе бәрін бірдей бір қырықтық асытна
алу деген сөз емес.
Түрлі елдердің математикалық оқу жоспарларына салыстармалы
талдау жүргізу негізінде мектеп математика курсының мазмұны: барлық
оқұушыларға міндеті- инварианттылық және оқытудық түрлі формасына
сәйкес арнайы мақсатқа жетелейтін- вариативтік екі құраушыдан тұрады.
Оқытудың бір сатысынан екінші сатысына өткенде инварианттық
мазмұнының үлесі бастауыш мектепте 85-90%, ал жоғары сыныптарда 15-30
% -ке дейін төмендейді. Орта оқу сатысында вариативтік құраушысының
үлесі факультативтік немесе таңдап алынған курстар есебін 10-15%
көбеюі тиіс. Жоғары сыныптарда оқушыларға кәсибі бағдар беру
вариативтік құрылымның 45-80% -ке дейін өсуіне әкеліп соқтыруы
мүмкін. Болашақ 12 жылдық жалпы орта білім беретін
мектептердің XI-XII сыныптарында мамандық таңдау бағытына сәйкес оқу
пәндерінің өсуі әбден мүмкін. Оқушының арнайы пәндерді өзі таңдап
алуы да үлкен мәселе. Американдық және ағылшын мектептеріндегі
тәжирибе көрсеткендей, пәндерді таңдауда оқушыны өз еркіне жіберушілік
оқушыны көп жағдайда жақсы нәтижеге жеткізбеуі мүмкін. Оқушылар
өзін қызықтыратын, көп жағдайда мазмұны жағынан оңайырақ пәндерді
таңдайды да, меңгеру кезінде күш-жігерді керек ететін қиын пәндерді
айналып өтеді. Бұл біртұтас білім алуда жүйесіздікке, білімсіздікке
әкеліп соқтырады. Бұл мәселені шешуде отандық мектептің оқушыларға
терең білім береттін ұзақ жылдар бойы жинақталған игі дәстүрлерін
сақтау қажет.
Математиканы оқытудың вариативтік құрылымын көбейту пән
мұғалімінің де математиканың өзі жақсы меңгерген, сұранысқа дәл
жауап беретін мңызды бөлімін таңдап алуына жол ашады. Міне, сондықтан
бағдарламаны құрастырушылар қалауы бойынша, блоктар бойынша пәндер
жүйесін ойластыруы шарт. Осы айтылғнадар математиканы оқытудың
теориясының мен әдістемесінің зерттеулерінің тағы бір бағыты болуы
керек.
Дүние жүзінің көптеген елдеріндле екі деңгейдегі оқу
бағдарламалары жасалған. Әуелі мектептерде математикалық білім берудің
стандарттарын таңғайындайтын бизстік бағдарламалар, содан соң түрлі
профильдік мектептер үшін бағдарламалар жасалады. Кейбір елдерде
(мысылы, Белорусь Республикаысында) оқушыларды үш: жалпы мәдени,
қолданбалы және шығармашылық деңгейде дайындау көзделген. Математика
болашақ мамандығына аса қажет болмаса, ол- жалпымәдени деңгейге
жатқызылады. Математика кәсіби қызметіне қажет болса- қолданбалылық
деңгей, ал математика болашақ мамандықтарында басты роль атқаратын
оқушылардың білім деңгейі- шығармашылық деңгей болып саналады.
Жалпыға бірдей бағдарламаны кәсібилік мақсатқа бағыштап, түрлі
деңгейдегі оқытудың мазмұнын құрау - математиканы оқытудың теориясы
мен әдістемесі ғылымының еншісінде.
Болашақта еліміздің мектептері 12 жылдыққа көшуге байланысты (ал
ол қазргі басталып жатқан құбылыс) мектеп математикасының екінші толқын
төл оқулықтарын дүниеге әкелу- жауапты мәселе. Еліміздің ғалымдары
мен озық тәжірибелі ұстаздарының алданды тек оқу стандарттары мен
бағдарламарын ғана жасау емес, орта мектептер, оның негізінде
лицейлер, колледждер, кәсіби- техникалық училищелер және басқа арнайы
оқу орындары үшін оқулықтар мен оқу- әдістемелік кешендер дайындау
міндеті тұр. Жаңа типтегі оқу орындарына арналған оқулықтар мен оқу-
әдістемелік кешендерінің мазмұны математиканы болашақ мамандықтарына
қолдана білуге машықтандыру бағытында байытылуы керек. Біздің
ойымызша, мектептердің барлақ түрлеріне ортақ жалпымәдени деңгейдегі
оқулықтар дайындалып, кәсибі бағыттағы басқа деңгейлерге сәйкес
келетін оқулықтар қосымша түрінде қатар қолдануы керек.
Мектеп математикаы оқулықтарына қойылатын негізгі талаптарды одақ
кезінде Ю.М.Колягин жсаған болатын. Ол қойған талаптар сайып келгенде
үш бөлектен тұрады: теория мен практиканың байланысы; оқулықтың
педагогикаылқ құндылығы, жеке бас бейімділігі. Қазіргі кезеңде бұл
талаптар зман талабына ... жалғасы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
I-ТАРАУ. Математикалық білім беру мазмұны
1.1. Математикалық білім
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..6
1.2. Математикалық білім беруді
жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3. Мектептегі математика мазмұнын
жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
II -ТАРАУ. Математикалық білімді дамытудағы өзекті мәселер
2.1. Математикалық білім беруді дамыту
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. Математикалық білім беру сапасының өзекті
мәселелері ... ... ... ... ... ... . .16
2.3. Математиканы оқыту процесін
ізгілендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .26
КІРІСПЕ
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасымен
барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі және әл ауқатының
артуы туралы Қазақстан халқына жолдауында айқындалған негізгі бағыттар мен
міндеттерді жүзеге асыру үшін, білім мазмұнын жаңартумен қатар, оқытудың
әдіс-тәсілдерін қолданудың тиімділігіне арттыру қажет деп атап көрсетілген.
Сондықтан қазіргі кезде математика негіздерін меңгерту жас ұрпаққа білім
беру мен тәрбиелеудің негізі болып табылатындығы туралы Қазақстан
Республикасы орта білім мемлекеттік стандартында көңіл аударылған. Көптеген
елдерде математикадан жүйелі де сапалы білім беруге аса назар аударылып
отырғаны белгілі.
Орта мектепте математиканы оқытудың білімділік мақсаты барлық
оқушыларды математика ғылымының негізі болатын білімдер жүйесімен және ол
білімдерді саналы түрде шығармашылықпен қолдана алудың іскерлігі мен
дағдыларын берік қалыптастыру мен ой-өрісін дамыту болып табылады. Ал оның
негізгі бастауыш сыныптарда қаланбақ. Сондықтан да бастауыш сынып
математика сабагында ойын есептерін қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісін
дамыту көкейкесті мәселе.
Жумыстың мақсаты — Бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезды қолдану арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру
жолдарына талдау жасау.
Жұмыстың болжамы — егер бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісі дамытылатын болса, онда
олардың математикадан білім деңгейі жоғарылайды, өйткені пәнге деген
қызығушылығы нәтижелі қалыптасады.
Зерттеу объектісі — бастауыш мектеп оқушыларына математика оқыту
процесі.
Зерттеу пәні — бастауыш мектеп математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру
жолдары.
Зерттеу жұмысының мақсатына және болжамына сәйкес зерттеудің
төмендегідей міндеттері анықталады.
1. Зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттерімен танысып,
оларға ғылыми-әдістемелік тұрғыдан шолу жасау;
2. Бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушылардың пәнге қызығушылығын
арттыру мүмкіндіктерін анықтау.
3. Бастауыш сынып математика сабағында анализ және
синтезді қолдану арқылы оқушыларды пәнге деген кызығуын
арттыру және оның тиімділігін тексеру.
Жұмыстың практикалық құндылығы — тапсырмалар мен анализ және синтездік
кейбір мұғалімдер мен әдіскерлердің іс-тәжірибеде қолданылуында және орта
мектептердің бастауыш сыныптарында пайдалануға болатындығында.
I. Математикалық білім беру мазмұны
1.1. Математикалық білім беру
Математика саласына ақпараттық технологиялардың тереңдеп енуі оны
оқыту әдістемесін ғана емес, мазмұнын да өзгерте бастады. Математикалық
әдістер мен математикалық ойлау ғана емес, жалпы ғылыми дүниетаным да
жаңаруда.
Біріншіден, математикалық білім беру сапасы математикалық сауаттылыққа
түгелдей тәуелді. Сондықтан математикалық білім беру сапасы туралы әңгімені
математикалық сауаттылық мәселесінен бастау керек.
Екіншіден, әлемдегі математикалық білім берудің даму тарихы оны үш
дербес аралға бөліп тастады: Кәсіби математикалық білім беру, жалпы
математикалық білім беру және математикалық сауаттандыру. Математикалық
білім беру саласындағы кез келген реформа осы үш аралдың арасында көпір
орнатуға талпыныстан туындайды.
Математиканы оқытудағы арнайы мақсаттардың қатарына оқушылардың
геометриялық инстукциясын, кеңістік қиялын дамыту жатады. Бұл негізінен
геометрия сабақтарында жүзеге асады. Мұнда ең алдымен көрнекі құралдар
арқылы жазық және кеңістіктегі геометриялық фигуралардың геометриялық
елесі, көрінісі қалыптастырылып,біртіндеп күрделі геом етриялық фигураларды
және олардың комбинациясын сызбалық дұрыс кескіндеуге машықтандырылады.
Мектепте логика айрықша пән ретінде өтілмейді,оның бірсыпыра
функциясы математика пәнінің еншісіне тиеді(мысалы,теоремаларды дәлелдеу
кезінде ойлау заңдарын мүлтіксіз қолдана білу).
1.2. Математикалық білім беруді жаңарту
Жаңарту дегеніміз - мектептегі ескі және дәстүрлі пәндерді ығыстыра
отырып, оларды жаңа ақпараттық технологияны тиімді пайдалануға мүмкіндік
беретін жаңа мамандықтарды игеруге жағдай жасайтын жаңа пәндермен алмастыру
болмақ.
Математикалық білім берудеде дәл осындай жаңа технологиялар мен
бағдарламалардан пайдалану тиімді. Сонда жаңарту нәтижесінде мектеп түлегі
өзгермелі өмірге бейім болып шығады. Бірақ кез келген процесс, оның ішінде
білім беру процесі де қатаң бағына отырып, өз жемісін белгілі бір уақыттан
соң ғана бере алады.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай ғимарат биік болу үшін оның
іргетасы мықты болу керек. Іргелі білім алған адам ғана қазіргі өмір
жағдайларына тезірек бейімделіп, одан өз орнын таба алады.
Білім берудегі саралау білім беруді жаңартуға қарағанда мәселені
шешудің өзгеше жолын ұсынады. Жоғары сатыдағы мектеп саралана келе әртүрлі
бағдарға бейімделуде, дегенмен шектен тыс саралау болашақта мектеп
түлектерінің өзінің негізгі құқықтарын пайдалануды, мамандық таңдау
еркіндігін шектеуі мүмкін.
Мектеп математикасына компьютерлік оқытуды енгізу де көптеген
мәселелерді шешуге себеп болды. Мектеп тәжірибесіне тек пән ретінде
информацияның енгізілуі талас тудыруда.
Мектеп математикасы мазмұнын қандай жағдайда құрғанмен, оның негізгі
әдістері (тендеулер әдісі, координаттар әдісі, векторлық әдіс,
математикалық индукция әдісі, дифференциалдық және интегралдық есептеулер
әдісі және т.б.) сақталады.
1.3. Мектептегі математика мазмұнын жаңарту
Ағылшын философы Роджер Бекон Математиканы білмейтін адам басқа
ешқандай ғылымды білмейді, тіпті өзінің надандығында байқамайды деген
екен.
Математика күнделікті өмірде жиі кездеседі және қолданылады. Ендеше,
белгілі бір математикалық дағдылар әрбір адамға қажет. Кез келген адам
сандар ұғымын түсініп, сандарға әртүрлі амалдар қолдана алуы керек.
Математикалық білімдер мен дағдылар кез келген кәсіпте, әсіресе,
жаратылыстану ғылымдарымен, техникамен, және экономикамен байланысты
салаларда өте қажет. Математикалық білімсіз және ойлаусыз журналист те,
дәрігер де, лингвист те күн көре алмайды. Математикалық білім беру тұлғаны
қалыптастыруда ерекше рөл атқарады.
Математикалық білім берудің басты мақсаты дүниетану заңдарын
түсіндіру, қисынды пайымдауға үйрету алға қойылған міндеттің мәнін түсіне
білуге тәрбиелеу болып табылады.
Математика адамзат мәдениетінің ажырамас бөлігі бола отырып, өнер
сияқты адамның рухани жан дүниесінің қалыптасуына ықпал етеді. Математика
адамда ақыл-ой адалдығын, шындыққа ұмтылуды тәрбиелейді.
Математика жаратылыстану пәндеріне арналған оқу сағаттарының қысқаруы
оқытудың практикалық бағыттылығын әлсіретіп, оқу материалын игеру сапасын
төмендетіп, оқушылардың жалпы білімдік дайындығын нашарлатуда.
Жаңа буын оқулықтарының көпшілігі оқу-жоспарларына сай келмейді.
Өйткені, ондағы материалдарды игеруге көбірек сағат қажет етеді. Екінші
жағынан, мектеп математикасына қойылатын талаптар жоғарылатылып, орташа
оқушының мүмкіндік деңгейінен жоғары болып отыр.
Үшіншіден, пәндік бағдарламаларда өзара пайдалы нәтижелерге мүмкіндік
беретін жоғары деңгейде қамтылмаған.
Келесі бір маңызды мәселе математиканы оқытудың үздіксіздігі. Мысалы,
оқушылар жуықтап есептеулермен 5-6 сыныптарда танысады да, одан кейін ол
тақырып кездеспейді. Алайда, физиканы оқыту барысында үнемі қолданылады.
Математикалық білім берудің негізгі міндеті – адамды ойлауға үйрету.
Бұл бағыттағы білімдік бағдарламалардың табысты болып, іске асырылуы мына
үш мәселеге байланысты: 1.Жоғарғы оқу орындарындағы математика пәні
мұғалімінің дайындығы; 2.Сапалы оқулықтар мен оқу құралдарымен
болуы болуы; 3.Таңдау еркіндігін беретін тұлғалық-бағдарлы оқыту.
II. Математиканы білімді дамытудағы өзекті мәселелер
2.1. Математикалық білім беруді дамыту жолдары
Республикамызда білім беру реформаларын жүзеге асыру орта
мектептердегі оқу жұмысының мазмұнын ғана емес, оның құрылымына да
өзгерту жүргізу қажеттілігіне әкеліп соқтырады. Оқыту мерзімі 12- 13
жылдық болып есептелетін, экономиекалық жағынан дамыған елдердегі
білім беруді дамыту жолдарын сараптай келе, әр елдердегі білім
жүйесін жетілдіруді туындалып отырған нақтылы және ортақ мәселелерді
айқындауға болады. Солардың кейбірін атап кетейік:
-Жаңа типтегі оқу орындарының ( бағдарлы мектептер, лицейлер,
колледждер, гимназиялар ) ашылуы;
-Қоғамның экономикалық дамуының сұранысына орай орта
мектептердегі оқушылар санының және тұрғындардың әлеуметтік
психологиясының өзгеруі;
-Мектептердегі білім беру жүйесінде болып жатқан
өзгерістер;
-Мектепке дейінгі, бастауыш және орта мектеп дайындықтарының
сапасын көтеру жолдарын іздестіру;
-Даралап және саралап оқытудың түрлі әдістерін игеру және
оны жүзеге асырудың даярлық шаралары;
-Білім мазмұнын жетілдіру ( жаңа пәндер енгізу, жекелеген
пәндерді оқытудың инвариантты түйіндерін табу, кейбір пәндерді
біріктіру және т.б.)
Сонымен, қоса республикамызда білім беруді дамытуға бағытталған
арнайы келесі мәселелерді айтуға болады: мектеп оқушыларының арнайы
қабілеттерінің деңгейін анықтайтын ғылыми - әдістемелік аппарат құру
және оны күнделікті тәжрибеде қолдану; оқушылардың оцлау қабілеттерін
артыруға ықпал жасайтын түрлі бағыттарды зерттеу; 12- жылдық жалпы
білім беретін мектептер үшін жаңа оқу жоспарларын, бағдарламаларын,
білім беру стандарттарын, оқулықтармен оқу- әдістемелік кешендерін
жасау; мектептердегі оқуды еретерек кәсібилендіру және арнайы
сыныптарда жекелеген пәндерді тереңдетіп оқыту; оқушылар білімін
тексеру мен бағалаудың жаңа тәсілдерін іздестіру; блім беруді
қаржыландыруды ұлғайту және т.б.
Айтылған мәселелерді әр пәнге қатысты бөліп алып қарастырсақ сол
пәнді оқып- уйренуды жетілдіруге ғылыми талдау жасауға жол ашылады.
Математиканы оқыту әдістемесі пән ретінде негізінен педагогикалық
жоғары оқу орындарының студенттеріне оқытылатыны мәлім. Бұл пән
болашақ мұғалімдерді оқыту және тәрбиелеудің жалпы теориясын
математиканың көмегімен жүзеге асыруға үйретеді. Еліміздегі көптеген
педагогикалық институттардың біразы әртүрлі себептермен аймақтық
университеттерге бірікті, біразы заман талабына байланысты
жекешелендірілген. Ал университеттерге математиканы оқыту әдістемесіне
жоспар бойынша мүлдем аз сағат бөлінген. Университеттердің физика
және математика факультеттерінде классикалық математика курстары
оқытылады да, оқыту әдістемесіне ереекше пән ретінде көңіл
бөлінбейді. Педагогтар дайындайтын университеттердің жұмысын қайтадан
жандандырып, аймақтық университеттерден бөліп алып жеке жоғары оқу
орындарын ашу да кезек күттірмейтін мәселе.
Математиканы оқыту әдістемесін оқып-үйрену мазмұнына білім, білік
және дағды жүйесі, онымен қатар ұзақ жылдар бойы жинақталған
математиканы оқытудың құндылықтары жатқызылады. Оларды меңгеру пән
мұғалімдерінің жан-жақты дамуына, кәсіби шеберлігінің шыңдалуына
ықпалын тигізеді. Оқып үйрену мазмұнының қосалқы жүйесіне оқытушының
студенттерге оқу материалдарын жеткізу қызметтері: әдістер, формалар,
оқыту құралдары, білім және біліктілікті тексеру әдістері және
т.б. жатқызылады. Оқыту мазмұны педагогикалық қағидаларға: тәрбиелік,
ғылымилық, жүйелілік, сабақтастық, даму болашағын көру білу және т.б..
Матемтиканы оқыту әдістемесі екі бөлімнен тұрады: жалпы және
нақты әдістеме. Жалпы әдістеме бөлімі математиканы оқытудың мақсаттары
мен міндеттерін, мазмұнын әдістерін, формаларын және оқу құралдарын
қарастырады. Арнайы әдістеме математиканың қазіргі бағдарламасының
мазмұнды- әдістемелік негіздерін үйретеді. Атап айтқанда, андар
жүйесінің, шамалар функциялар, теңбе-тең түрлендірулер мен
теңсіздіктер және олардың жүйелері, координаталар мен векторлар,
геометриялық фигуралар және олардың қасиеттері, геометриялық
түрлендірулер, математикалық талдаудың элементтері т.б.
Мектеп математика бағдарламасында аталағн бағыттар әр сыныптарда
оқытылатындығы мәлім. IV-V сыныптарды-математика,
VI-IX сыныптарда- алгебра геометрия, X-XI сыныптарда алгебра және
анализ бастамалары, геометрия. әдіскер оқытушылардың мақсаты
стуцденттердің бағдарламада қарастырылған материалдарды оқушыларға
сабақтастық пән жүйелілік қағидаларын сақтай отырып жеткізуін
қамтамасыз ету, сыныптан сыныпқа ауысқанда пәнаралық және пәнішілік
байланысты, даралау мен саралауды, оқушылардың жас ерекшеліктері еске
алу жақтарына қатаң көңіл бөлінуі қажет.
Мектеп бағдарламасында математиканың басты пәндеренің бірі ретінде
болуы стеденттердің математиканы оқытудың бір ғана мақсат- оқушыларға
аяқталған, толыққанды білім беруі керек.
Математикадан білім берудің мемелекеттік стандарттарын және
бағдарламаларын жасау мәселесін зерттеу математиканы оқытудың
теориясы мен әдістемесінің беделді бағыты болып табылады. 12 жылдық
мектептерде математикалық білім берудің стандарттарын таңдау мен
құрастыру республика ғалымдарының алдындағы межелі міндет деп
түсінеміз.
Математиканың бағдарламасының міндетті минимумын анықтау
мәселесіне әр түрлі көзқарастармен қарайды. Бірақ олардың бәріне тән
нәрсе: бірдей деңгей дегеніміз бірдей болу дегенді аңғартпайды, ал
математикалық стандартты жүзеге асыру дегеніміз барлық оқушыларды
жаппай бір өлшеммен өлшеу немесе бәрін бірдей бір қырықтық асытна
алу деген сөз емес.
Түрлі елдердің математикалық оқу жоспарларына салыстармалы
талдау жүргізу негізінде мектеп математика курсының мазмұны: барлық
оқұушыларға міндеті- инварианттылық және оқытудық түрлі формасына
сәйкес арнайы мақсатқа жетелейтін- вариативтік екі құраушыдан тұрады.
Оқытудың бір сатысынан екінші сатысына өткенде инварианттық
мазмұнының үлесі бастауыш мектепте 85-90%, ал жоғары сыныптарда 15-30
% -ке дейін төмендейді. Орта оқу сатысында вариативтік құраушысының
үлесі факультативтік немесе таңдап алынған курстар есебін 10-15%
көбеюі тиіс. Жоғары сыныптарда оқушыларға кәсибі бағдар беру
вариативтік құрылымның 45-80% -ке дейін өсуіне әкеліп соқтыруы
мүмкін. Болашақ 12 жылдық жалпы орта білім беретін
мектептердің XI-XII сыныптарында мамандық таңдау бағытына сәйкес оқу
пәндерінің өсуі әбден мүмкін. Оқушының арнайы пәндерді өзі таңдап
алуы да үлкен мәселе. Американдық және ағылшын мектептеріндегі
тәжирибе көрсеткендей, пәндерді таңдауда оқушыны өз еркіне жіберушілік
оқушыны көп жағдайда жақсы нәтижеге жеткізбеуі мүмкін. Оқушылар
өзін қызықтыратын, көп жағдайда мазмұны жағынан оңайырақ пәндерді
таңдайды да, меңгеру кезінде күш-жігерді керек ететін қиын пәндерді
айналып өтеді. Бұл біртұтас білім алуда жүйесіздікке, білімсіздікке
әкеліп соқтырады. Бұл мәселені шешуде отандық мектептің оқушыларға
терең білім береттін ұзақ жылдар бойы жинақталған игі дәстүрлерін
сақтау қажет.
Математиканы оқытудың вариативтік құрылымын көбейту пән
мұғалімінің де математиканың өзі жақсы меңгерген, сұранысқа дәл
жауап беретін мңызды бөлімін таңдап алуына жол ашады. Міне, сондықтан
бағдарламаны құрастырушылар қалауы бойынша, блоктар бойынша пәндер
жүйесін ойластыруы шарт. Осы айтылғнадар математиканы оқытудың
теориясының мен әдістемесінің зерттеулерінің тағы бір бағыты болуы
керек.
Дүние жүзінің көптеген елдеріндле екі деңгейдегі оқу
бағдарламалары жасалған. Әуелі мектептерде математикалық білім берудің
стандарттарын таңғайындайтын бизстік бағдарламалар, содан соң түрлі
профильдік мектептер үшін бағдарламалар жасалады. Кейбір елдерде
(мысылы, Белорусь Республикаысында) оқушыларды үш: жалпы мәдени,
қолданбалы және шығармашылық деңгейде дайындау көзделген. Математика
болашақ мамандығына аса қажет болмаса, ол- жалпымәдени деңгейге
жатқызылады. Математика кәсіби қызметіне қажет болса- қолданбалылық
деңгей, ал математика болашақ мамандықтарында басты роль атқаратын
оқушылардың білім деңгейі- шығармашылық деңгей болып саналады.
Жалпыға бірдей бағдарламаны кәсібилік мақсатқа бағыштап, түрлі
деңгейдегі оқытудың мазмұнын құрау - математиканы оқытудың теориясы
мен әдістемесі ғылымының еншісінде.
Болашақта еліміздің мектептері 12 жылдыққа көшуге байланысты (ал
ол қазргі басталып жатқан құбылыс) мектеп математикасының екінші толқын
төл оқулықтарын дүниеге әкелу- жауапты мәселе. Еліміздің ғалымдары
мен озық тәжірибелі ұстаздарының алданды тек оқу стандарттары мен
бағдарламарын ғана жасау емес, орта мектептер, оның негізінде
лицейлер, колледждер, кәсіби- техникалық училищелер және басқа арнайы
оқу орындары үшін оқулықтар мен оқу- әдістемелік кешендер дайындау
міндеті тұр. Жаңа типтегі оқу орындарына арналған оқулықтар мен оқу-
әдістемелік кешендерінің мазмұны математиканы болашақ мамандықтарына
қолдана білуге машықтандыру бағытында байытылуы керек. Біздің
ойымызша, мектептердің барлақ түрлеріне ортақ жалпымәдени деңгейдегі
оқулықтар дайындалып, кәсибі бағыттағы басқа деңгейлерге сәйкес
келетін оқулықтар қосымша түрінде қатар қолдануы керек.
Мектеп математикаы оқулықтарына қойылатын негізгі талаптарды одақ
кезінде Ю.М.Колягин жсаған болатын. Ол қойған талаптар сайып келгенде
үш бөлектен тұрады: теория мен практиканың байланысы; оқулықтың
педагогикаылқ құндылығы, жеке бас бейімділігі. Қазіргі кезеңде бұл
талаптар зман талабына ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz