Қазақстан Республикасының діни проблемалары мен ұлт дүниетанымына әсері

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ДІНДІ ЗЕРТТЕУДІҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ БАҒЫТТАРЫ

1. 1 Діннің мәнін, оның адам мен қоғам өміріндегі орнын анықтаудың социологиялық түсіндірмелері . . . 8

1. 2 Діннің құрылымдық жүйесі, әлеуметтік белгілері және қазіргі жастардағы діншілдік көріністері . . . 23

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДІНИ ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН ҰЛТ ДҮНИЕТАНЫМЫНА ӘСЕРІ

2. 1 Қазақстан Республикасында секталардың таралуы және өзекті проблемаларын социологиялық талдау…. . . . . …… . . . 40

2. 2 Ұлттық дүниетанымның қалыптасуындағы діннің рөлі… . . . …… . . . 46

ҚОРЫТЫНДЫ . . . . . . … . . . 56

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 58

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының мазмұны және маңызы. Қазақстан Республикасының Конституциясында еліміздің зайырлы мемлекет екені анықталған. Демек, заманауи шынайылықтағы зайырлы мемлекет ұғымының мазмұны құқықтық, демократиялық құндылықтарға негізделген және сенім мәселесінде дін өрісіне мүмкіндік беретін мемлекет ретінде тұжырымдалады. Сондықтан дінаралық қарым-қатынас тәжірибесі әлем назарына ілігіп отырғаны белгілі. Дiн мен мемлекеттiң түйiсер жерi - елдiң тұтастығы жəне қоғамның ауызбіршілігі мен тұрақтылығы. Сондықтан, екi тараптың өзара бiрiгiп əрекет ететін кеңiстiгiн, оның құқықтық тетіктерін уақыт талабына сай айқындап жəне жетілдіріп отырудың маңызы зор.

Диплом жұмысында дінді социологиялық тұрғыдан талдау діннің тарихи және әлеуметтік тұрғыдан пайда болып, шығу негіздерін таразылайды. Зерттеу барысында діннің мынадай бөліктеріне айрықша көңіл бөледі: діни сана-сезім, ұғым-түсініктерге, діни іс-қимылдар мен әрекеттерге, діни ара-қатынастарға, діни ұйымдардың жұмыстарына және де қазақ қоғамындағы жастардың діншілдік деңгейінің әлеуметтік мәніне.

Дін - әлеуметтік институт ретінде адамзат қоғамымен бірге жасасып келе жатқан рухани құбылыс. Қазақстандағы діншілдік Қазіргі кезеңде әлемде діншілдік сипаты айтарлықтай өзгерді, діни сана жаңғыруымен қатар діни құндылықтар мен қағидалардың орындарын алмастыру сияқты көріністер жиі орын алуда. Дегенмен, дін қазіргі қоғам өмірінде маңызды рөл атқарады, дәстүрлі қоғамдарда және белсенді жаңаруға ұшырап жатқан қоғамдарда әлеуметтік-саяси жеделдету үдерісінің мәнді факторына айналды. Қазіргі кезеңнің діншілдік сипаты мен ерекшеліктерін анықтау үшін дін туралы және оның негізгі категориясы - сенім жайлы белгілі бір нақты көзқарасымыздың болғаны қажет. Дін немесе религия ұғымы (дін-араб тілінен енген, ал religio -латын тілінде, діндарлық, культ ) құдайға немесе құдайларға, тылсым күшке сенуге негізделген сәйкесінше мінез-құлық пен арнайы әрекеттер, дүниетанымды білдіреді. Дін дамуының тарихи формалары: тайпалық, ұлттық, мемлекеттік, әлемдік (буддизм, христиан, ислам діндері) [1] .

Сенім-қандай да бір құбылыстың ақиқаттылығын ешқандай дәлелсіз

мойындау. Тылсым күшке деген соқыр сенім (құдайға, періштеге, шайтандарға және т. б. ) -кез-келген діннің негізгі құрамдас бөлігі. Сенім мәселесі жөнінде өткен ғасырлар ойшылы Л. Фейербах дөп басып айтқан: «Сенімнің орнын сенбушілік басты, Інжілдің орнын -ақыл, дін мен шіркеу орнын - саясат, аспанның орнын - жер, дұғаның орнын - жұмыс, Христостың орнын адам басты. Қазіргі әлемдегі сенім жалған, қауқарсыз, жеткіліксіз саналы сенбеушілік. Діншілдік құдайсыздыққа айналуда» [2] .

Дәстүрлі қабылдауда діншілдікті тылсым күштерге сену деп айтады. Діншілдікке берілген анықтама дәстүрлі батыс діндерге тән болғанымен, көптеген шығыстық және жаңа діни жүйелерге қатысты қолданылмайды. Адамның діншілдігінде мистикалық элемент бар - бұл тек жоғарғы күшке сену ғана емес, оның бар екендігіне сену сезімі. Діншілдік жөнінде К. Юнг «Діншілдік - «жанның» арнайы тәжірибесі, саналы және бейсаналы діни елестер. Бейсаналылық адамның діни бастан кешулерінің негізгі қайнар көзі» деген ойды айтады [3] .

Қазіргі кезде ғылымның әлеуметтік рөлінің артқанына қарамастан, оның

дәстүрлі және дәстүрлі емес түрлерінде де діншілдік құбылысының көріністерін байқауға болады. Қазіргі заман мәдениетіндегі адамға мистикаға, оккульттық ілімдерге, эзотерикаға белгілі деңгейде қызығушылық тән. Діншілдіктің осы және басқа себептерін білу үшін оның негізін құрайтын элементтерін қарастыру қажет. Атап айтсақ: діни бейнелер, мифологиялық жүйелер және діни рәсімдер. Діни бейне деп адам немесе адамдар тобына эмоциялық жағынан маңызды, діни сезімдерді туғызатын кез-келген объектіні

айтамыз. Діни бейненің пайда болуына адамның ішкі толғанысы, күйзелісі және сыртқы факторлар ықпал етеді. Дәстүрлі түрде қалыптасқан екі фактор ықпал етеді: харизмасы күшті адамның әсерінен; қоғамда қалыптасқан бейнелерді тәрбие барысында адам санасына енгізу. Қазіргі заманғы діндерге діни бейнелерді күнделікті өмірге көшіру, ғылым мен техникадағы жаңалықтарды діни бейнеге айналдыру тән. Мысалы, дәрі-дәрмекті, ғылыми концепцияны және т. б. фетишизациялау. Ғылым мен техника саласынан келген діни бейнелер. Мәселен, кейбір жүйелерде әлемді басқаратын жоғарғы күш «ғарыштық компьютер», өзге планеталықтар немесе «бейорганикалық тіршілік иесі» ретінде түсіндіріледі. Психологияның заманауи даму деңгейі адам санасына діни бейнелерді жасанды түрде енгізуге мүмкіндік береді. Мәселен, барлық жаңа христиандық жүйелерде қайталанатын дұғаларды хормен өлеңдетіп айту, талап етіліп отырған мінез-құлық үлгілерін топтың қолдауы сияқты әдістер қолданылады. Мифология діни образдарды адам санасында жүйелеу. Мифология адамды өзіне баурайды, аңызда айтылған оқиғалардың қатысушысы етеді. Бұл көбінесе харизматикалық діни жүйелерге тән. Бүгінгі таңда миф болуы мүмкін емес жалған деп түсіндіріледі, ал бұрынғы кезде абсолютті ақиқатты беретін ақпарат көзі, өмір сүру үлгісі болып табылған. Мифология мен діннің ара-қатынасын зерттей отырып М. Ю. Смирнов мифтың 3 түрлі «келбетін» (ипостась) бөліп көрсетеді: архаикалық мифтер, діни және діни емес мифтер. Архаикалық мифке дүниені қабылдаудың «алғашқы қауымдық бірегейлігі» тән-адам мифті шындық ретінде, ал шындықты мифологиялық түсініктер арқылы қабылдайды. Діни санаға дүниені екіге бөлу тән: «о дүние», «осы дүние» профанды және сакралды және т. б. Қазіргі қоғамда «миф діни сенімдерден алыс жатқан кейде мүлдем қарсы идеяларды жүзеге асырушы арна іспеттес. Діни емес мифтер өздерінің жасаушыларының қоғамдық және жеке өмірінің секуляризацияланған саласындағы саяси-құқықтық, адамгершілік, эстетикалық ізденістерін білдіреді». Ю. Рыжов қазіргі бұқаралық мәдениетте табыну объектісі - Кейіпкер, каһарман культі екенін атап көрсеткен. Егер біз діншілдік терминін тек дәстүрлі діндерде қалыптасқан мағынасымен ғана алмай, кең мағынада алсақ, Кейіпкер - тек мифологема, сана архетипі ғана емес, сонымен бірге табыну объектісі, яғни культтық, діни персонаж. Кейіпкер - бұқаралық мәдениеттің «әулиесі», «құдайы» (табынушыларына ықпал ету қабілетіне байланысты), және оның маңызды қызметтері - бұл кез-келген діни мәнге ие объектіге, жалпы дінге тән қызметтер болып табылады. [4]

Қазіргі миф шығармашылығының негізінде адамның өз қолымен өмірін өзгерту мүмкін еместігі туралы ой жатыр. Мифтік сана ғарышқа тек қорқынышпен емес, Әлемдік Ақылға сену, онымен байланысу мүмкіндігі деп үміттене қарау тән. Осының негізінде өзге планеталықтар туралы, тылсым күштердің әлемдегі істерге араласуы, жердегі ахуалды жақсартуы жайында мифология қалыптасты. Міне, сондықтан бүгінгі таңда, ғылыми-техникалық прогресс дәуіріне оккультизм, парапсихологияға, сиқырға, мистикалық ілімдер мен культтерге қызығушылық тән. Адам әрқашан өзін-өзі жетілдіруге талпынады, сондықтан эволюция үдерісінде діншілдік сияқты қасиеттің дамуы осы бағыттағы мүмкін болатын жолдарды ашады. Адамның табиғи белсенділігі, танымға құмарлығы, оның күн сайын өзгеріп отыратын қажеттіліктері, қызығушылықтары жеке адам мен топтарды өзінің мәнін көрсетуге бағытталған жаңа формаларды іздеуге итермелейді. Діншілдік адамның өмір сүріп отырған әлемінің шеңберінен шығуына түрткі болғандықтан, адам дәстүрлі діни құндылықтарды жоймаса да, бас тартып, оның дүниетанымдық ізденістерін қанағаттандыратын жаңа жүйелерді жасауына мүмкіндік береді. Заманауи мәдениет кеңістігінде жаңа діни қозғалыстардың пайда болуы әрбір адамға тән өзін жоғары Абсолютпен сәйкестендіру тәсілі ретіндегі діншілдіктің тағы да бір көрсеткіші болып табылады. ХХ ғасырдың 90-жылдарынан бастау алған саяси және әлеуметтік-экономикалық өзгерістер нәтижесінде қоғамдық дамудағы бетбұрыс, ұлттық және онымен тарихи, әлеуметтік-мәдени, діни қатынастар саласында айтарлықтай өзгерістер тудырды. Қазақстандағы діни жағдай бойынша күрделі мәселелердің көптігі діни саладағы жаңа шындыққа бейімделу, діни жағдайды бақылауға алу қажеттілігін туындатты. Кеңестік жүйе күйрегеннен кейін халық санасында орнаған рухани вакуумды толтыру нәтижесінде діни сана жаңғыруы, дінге бет бұру байқалды. Дін мен саясат қарым-қатынасының, діни ахуалдың ерекшелігі мен даму перспективаларын зерттеп, анықтап алмайынша заманауи оқиғалар мен үдерістерді ұғыну мүмкін емес. Заманауи қазақстандық мәдениеттегі дін тақырыбын зерттегенде қарапайым халық санасында, ойшылдар еңбектерінде, бұқаралық ақпарат құралдарында, қазақстандық кино өнерінде, поэзиясында және т. б. салаларында діннің алатын орны мен рөлін талдау қажет. Еліміздегі зиялы қауымның өкілдері діннің жаңғыруы және дамуы Қазақстан қоғамындағы ұлттық және әлеуметтік мәселелерін шешудің негізгі алғышарты деп есептейді. Қазақстандағы діни жағдайдың даму перспективасы қандай? Көп конфессионалды мемлекетіміз халқымыздың қанына сіңген еркіндігін сақтай ала ма? Жаңа діни ұйымдардың халық санасын уландыруы қашанға дейін жалғаспақ? Осы тектес сауалдарға ғалымдарымыз түрліше жауап беру үстінде. Осы мәселеге байланысты айтып, жазып, зерттеп жүрген ғалымдарымызды шартты түрде бірнеше топқа бөлуге болады:

1) Дәстүрлі діндердегі құндылықтарды енгізуді қолдайтындар (ислам және православие) ;

2) Зайырлылық принципін ұстана отырып, ұлттық сананы, идеологияны қалыптастыру керектігін қолдайтындар;

3) Түркі халықтарына ортақ Ясауи ілімін жаңғырту, сопылық ілімін қолдау мәселесіне ден қоюшылар;

4) Жаңа пұтқа табынушылық немесе тәңіршілдікке оралу идеясын қолдаушылар.

Демократиялық дискурсті айқындайтын діни плюрализм діни жағдайды

қиындатады және келесі мәселелерді туындатады. Біріншіден, ол демократиялық кеңістіктегі дәстүрлі және дәстүрлі емес діни ұйымдардың қарым-қатынасы. Қазақстан мұсылмандарының діни басқармасы, Орыс православ шіркеуі мен дәстүрлі емес діни ұйымдар арасындағы сұхбат мүмкін бе? Бұл жерде әңгіме жай ғана формальды сұхбат жөнінде емес, консруктивті сұхбат жөнінде. Екіншіден, бір жағынан, діни сенім бостандығына кепілдік беретін, екінші жағынан, қазақстандық қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігін нығайтуға және деструктивті тенденциялардың алдын алуға бағытталған салмақты мемлекеттік саясат. Бұл мәселе, ең алдымен, құқықтық аспектілерді өзекті етеді. Қазақстанның діни кеңістігінде дәстүрлі емес діни ұйымдардың белсенді таралуына орай тартыс тудыратын факторлар да жоқ емес. Олардың белсенді таралуына әлеуметтік-экономикалық бағыттағы мәселелер, индивидтің өмірдегі рухани ізденістері ықпал етеді. В. И. Гараджаның пікірінше, адам ең жоғарғы адамгершлік критерилерді құдайлық мәртебеге негіздесе де, моралды нормаларды өзінше таңдау жолында болса да адам моралды болуы, аталған өлшемдерге сай келуі мүмкін. Адамгершіліктік құндылықтар жалпы адамзаттық сипатқа ие, олар тарих барысында қоғамдық сананың түрлі формаларында қалыптасқан. Тек Құдайға сенетін адам ғана адамгершілікті болады немесе керісінше тек атеист ғана адамгершлік тұрғысынан толыққанды болады деген көзқарастаршындыққа жанаспайды және идеологиялық төзімсіздік өнімі болып табылады. Қоғамның рухани денсаулығы дін жойылып, атеизм салтанат құрғанына тәуелді емес, бірақ діни және атеистік фанатизм, төзімсіздікті жеңумен байланысты. Ар-ождан еркін, діни көзқарасты таңдау әрбір адамға оның жеке ісі ретінде берілуі тиіс [5, 61б. ] .

Зерттеу тақырыбына байланысты классикалық ғалымдардың ой пікірлері. Сол заманның Гобб, Лок, Юм сияқты әлеуметтік теоретиктері діннен табиғаты бойынша қоғамға пайдалы, тұрақтылық Гоббс өзінің еңбектерінде дінде негізделген қоғам үшін жағдайын қауіпті күштерді сараптайды. Ағартудың біршама төмен бағыты діннің әлеуметтік пайдалылығын мойындап ешқандай қоғам дінсіз өмір сүре алмайды дегенді алға тартты. Бірақ әңгіменің бәрі мынады еді, жаңа заманда еуропа тарихындағы болған оқиғалардағы нақты көрініс берген діни дау-дамайлар мен әлеуметтік жан-жалдардың қайнар көзі болады. Діннің қоғамдағы әлеуметтік тәртіпке қауіп тудырмайтындай әрекетіне жағдай жасап, дінге қоғамнан лайықты орын беру қажет болды. Локк дін мен әлеуметтік өмірдің бұлай үйлесімділігінің бір мүмкіндігі деп, дінді «ресми емес» деп алып мемлекеттен бөлу керек деді. Руссо да өзінің діңге байланысты «Қоғамдық келісім» деп аталатын еңбегінде болашақ дін социологиясы және қоғамды интеграциялаушы ретінде дін туралы жаңа тезис туындайды дейді.

Зерттеудің мақсаты мен міндеті.

Қазақстан қоғамындағы жастардың діншілдік деңгейінің әлеуметтік мәнін анықтау аса маңызды әрі өзекті зерттеу тақырыптарының бірі. Сондықтан, диплом жұмысында осы тақырыпқа қатысты әдебиеттерді саралап, жастар арасындағы діншілдік деңгейі жайлы мағлұмат беру мақсат етіледі. Қазақстан Республикасы соның ішінде Оңтүстік Қазақстан жеріндегі «Діншілдік дүниетанымның деңгейін» анықтау. Оларға социологиялық талдау жасау.

Зерттеу жұмысының объектісі Оңтүстік Қазақстан тұрғындары арасында жастар мен орта жастағылар болып отыр.

Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырым

Осы тақырыпқа қатысты Қазақстанда жасалған ізденістер мен қазақ тілінде жазылған еңбектердің мейлінше мол екенін ескерсек, зерттеу жұмысым сол жасалған еңбектерге сараптама жасап, ғылыми ортаға өзіндік үлес қосар деген үміттеміз.

Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімімен қосымшалардан (нақты әлеуметтанулық зерттеу нәтижесінен) тұрады.

1 ДІНДІ ЗЕРТТЕУДІҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ БАҒЫТТАРЫ

1. 1 Діннің мәнін, оның адам мен қоғам өміріндегі орнын анықтаудың социологиялық түсіндірмелері

Бүгінгі таңда дінді әлеуметтік институт әрі қоғамдық жүйенің белді тұғырлық ұстыны ретінде социологиялық тұрғыдан талдау айрықша маңызға ие. Діннің қоғамда алатын орнын социологиялық тұрғыдан зерделеуді алғашқылардың бірі болып бастаған француз социологы О. Конт болды.

О. Конт тарихи дамудың «үш сатысы» заңын қалыптастыра келіп, ақыл-ой дамуының теологиялық, метафизикалық, позитивтік сатылары қоғамның даму кезеңдерімен сәйкес келетінін негіздеді. Жаңа қоғамның рухани негізі ретінде екінші теологиялық синтез керектігін баса айтты. Қоғам өміріндегі діннің алатын орны мен рөлін асыра мадақтады.

О. Конттың пікірінше теология ғылым ретінде үш бөлімнен құралады.

1. фетишизм - киелі пұтқа табынушылық;

2. политеизм - көп құдайға табынушылық;

3. монотеизм - бір құдайға табынушылық.

Теологиялық күй - құдайға, немесе құдайларға сену О. Конттың тұжырымы бойынша, әскери-өктем режимдерге сенгендей хал-ахуал, сондықтан ондай жағдай:

қарама-қайшы көзқарастарды бір-біріне үйлестіреді;
әлеуметтік жүйені ыдыраушылықтан сақтайды;
қоғамдық тәртіпті тұрақтандырады.

О. Конттың зерттеулері бойынша теологиялық тәртіптің соңғы тарихи формасы - орта ғасырлардағы «католиктік және феодалдық режим». Ол уақытта діни сенімдер біріктіруші күш болған, яғни әлеуметтік қоғамның негізін құраған. О. Конттың ойы бойынша келешекте ғылым дінге өз үстемдігін жүргізеді. Бірақ ол кезде әлеуметтік байланыстар үзіліп, ыдырайды. Осылайша діннің рөлі төмендеп, позитивті кезең басталғанда «позитивті дін» қоғамды біріктіруші күшке айналады. О. Конттың іліміне сүйене отырып мынаны анықтауға болады:

Дін қоғамның құрамдас (бөлінбес) бөлігі болып есептеледі. Бұл идея кейіннен секуляризациялыққа негіз етіп алынды (Секуляризация дегеніміз қоғамның, жеке адамның дін ықпалынан арылуы, шіркеу меншігінің мемлекеттік меншікке алынуы) .
О. Конттың ілімі бойынша әрбір кезеңге белгілі бір әлеуметтік құрылымдар тән. Теологиялық үстемдікті қоғамда дінбасылары мен әскерилер қамтамасыз етеді, ал метафизикалық кезеңде жетекші рөлді ғалымдар атқарады. О. Конттың тұжырымдамасы бойынша позитивті (жағымды) дін - ірі әлеуметтік организм.

О. Конт дінді екіжақты қарастырады: қоғамдық және жеке бастық. О. Конттың түсіндіруінше қоғамдық дінде құдайдың орнына адамға табыну орын алады. Дін адамзат келешегі үшін қызмет етеді. Дін өзіне адамзаттық барлық әрекеттерді біріктіреді, яғни адамның іс-әрекетін, ойларын, саяси қимылын негіздейді, мәдениеті мен философиясына ықпал етеді.

Социология позитивтік бағыт арқылы өзін мойындатады. О. Конт дінді әлеуметтік тұрғыдан ұғынып-түсінуге қол жеткізді [1, 15-175 бб. ] .

Діннің мәнін негіздеуге Г. Спенсер де айтарлықтай үлес қосты. Ол О. Конттың тұжырымдамаларын одан ары қарай дамытты. Г. Спенсердің дін туралы көзқарастарының қалыптасуына Ч. Дарвиннің эволюциялық теориясы әсерін тигізді. Г. Спенсер қоғамды биологиялық организм деп қарастырып, оның жеке бөліктерін (тіркеу, өкімет, білім беру) осы организмнің элементтері деп есептеді.

Қоғамның экономикалық өмірін организмдегі зат алмасумен, өкіметті ми қызметімен, сауда-саттықты қан айналымымен теңестірді. Ол социологияда бірінші болып «құрылым» және «қызмет» терминдерін қолданды. Оның түсінігінше қоғам қарапайым жағдайдағы элементтер сияқты дамиды. Құрылымдағы өзгерістер қашанда ішкі өзгерістер арқылы жүзеге асады, барлық бөлшектер бір мақсат үшін қызмет етеді, яғни әлеуметтік интеграцияның негізін құрайды. Әлеуметтік дамудың негізгі заңы өмірге бейімделгендердің өмір сүру заңы, табиғи таңдау қызметін экономикалық бәсеке атқарады.

Г. Спенсердің ойынша өкімет табиғи таңдау процесіне араласпауы керек, ал өмірге бейімделмегендерден арылып отыру пайдалы. Бұл бағыт әлеуметтік дарвинизм деп аталды. Г. Спенсер революцияға қашан да қарсы болып, оны организмдегі ауру деп есептеді. Оның ойынша, эволюция ғана қоғамды да, әрбір адамды да бақытты ете алады [6, 39-40 бб. ] .

Қоғамдағы әр түрлі институттардың бірлесе өмір сүруі (оның ішінде діни институттар да бар) қоғамдағы динамикалық өзгерістер (діни ұйымдар қызметі, салт-дәстүрлер) «эволюция» формуласымен түсіндіріледі:

Интеграция - жекелеген элементтердің бірлесе, бір-біріне кіріге тығыз топтасуы;
Дифференциация - біртектілік жағдайдан әртектілікке өту (яғни әр түрлі формаға өту) ;
Анықтықтың артуы-анық болмағаннан аныққа қарай жүру эволюциясы.

Әрбір құбылыстың шегі болады: 1-тепе-теңдік; 2-ыдырау процесі.
Г. Спенсер қоғамды екі түрге бөліп қарастырады: әскери және өнеркәсіпті. Әскери қызмет қоғамда мақсатқа жету үшін міндетті түрдегі қызмет болса, өнеркәсіп қоғамда ерікті қызмет атқарады. Дін әскери қоғамды қолдайды. Өнеркәсіпті қоғамды қолдамайды.

Г. Спенсердің ойынша дін:

1. отбасылық қатынастарды нығайтады;

2. адамдардың тәртібін бақылау мен басқару негізін бекітіп береді;

3. ұлтаралық бірлікті нығайтады (соның ішінде діни бірлікті де) ;

4. жеке меншікті қолдайды [7, 272-287 бб. ] .

Г. Спенсер дінді «бірлікке», «интеграцияға» жету құралы деп есептеді, қоғамда әрқашанда «қандай да бір дінге» орын бар деп ойлады [8, 13 б] .

Батыс пен Шығыс арасындағы қазіргі кездегі діни тартыс-талас діннің қоғамдағы өзіндік орнын, оның әлеуметтік-мәдени құбылыс ретіндегі рөлін түсіндіруге қайшы келеді. Социолог ғалымдар діннің қоғамдағы орны мен рөлін зерттегенде тек «Құдай бар ма, әлде жоқ па?», «Болашақты алдын ала негіздеуге бола ма?», «Өлгеннен кейінгі өмір қандай?» деген сияқты сұрақтарға жауап іздемейді, керісінше діни, этикалық құндылықтардың адамдардың, әлеуметтік топтардың ой-санасына, іс-қимылдарына тигізетін ықпалды әсерін екшейді. Социология ғылымының классиктері Э. Дюркгейм, М. Вебер және т. б. діни әрекеттерді әлеуметтік факт деп есептеп, рухани құндылықтар дүниетаным негізін құрайды, әлеуметтік жүйені басқаруды реттейді деп санады.

Социология ғылымы дінді отбасы, білім беру сияқты әлеуметтік-мәдени құбылыстар қатарында қарастырады. Социологтар дін қалай пайда болды және кімдерге қалай қызмет көрсетеді, әртүрлі дін өкілдері арасындағы қарым-қатынастар қандай деңгейде, олардың араларында не себептен қақтығыстар болады? деген сияқты сұрақтарға жауап іздейді.

М. Вебердің пікірі бойынша, адамдардың іс-қимылын анықтау үшін олардың діни нанымдарын, діни түсініктерін анықтап алу қажет. Социолог ғалымдар үшін дін - әлеуметтік-мәдени құбылыс, жеке адамдардың немесе әлеуметтік тұрғыдан топтың ой-санасының немесе іс-қимылдарының жиынтығы. Социология ғылымы діннің сырт көзге көрінетін құбылыстарын ғана сараламайды, сонымен бірге діннің ішкі мәнін, мазмұнын, діни институттардың іс-қимылдарын да саралайды [9, 414-429 бб. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.