Мемлекеттік билік органдарын ұйымдастыру және оның қызметін конституциялық-құқықтық реттеу

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 Қазақстан Республикасында мемлекеттік биліктің жоғары органдарының қалыптасуының теориялық-құқықтық аспектілері

1. 1 Мемлекеттік билік және оның бөлінуінің тәжірибесі . . . 6

1. 2 Қазақстандағы мемлекеттік билікті жүзеге асырудағы жоғарғы органның ерекшеліктері . . . 12

2 Мемлекеттік билік органдарын ұйымдастыру және оның қызметін конституциялық-құқықтық реттеу

2. 1 Заң шығару органының конституциялық құқықтық мәртебесі . . . 24

2. 2 Мемлекеттік биліктің атқарушы органдарының құзыретін құқықтық реттеу жүйесі . . . 36

2. 3 Мемлекеттік биліктегі сот билігінің құқықтық негіздері . . . 56

Қорытынды . . . 69

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 74

Кіріспе

Дипломдық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазақстан Консти- туциясында біртұтас мемлекеттік биліктің үш тармаққа бөлінуінің тетіктері қарастырылған. Бұл біріншіден, олардың тығыз ынтымақтасып қызмет жасау мүмкіндіктеріне, екіншіден, өзара бірін-бірі шектеп отыруына, Конституцияда және заңдарда көрсетілген құзыреттеріне араласпауына бағдарланды.

Дипломдық жұмыста - Қазақстан Республикасы мемлекеттік билікті ұйымдастырудың конституциялық құқықтық негіздері зерттелген. Алғашқы тарауда Қазақстан Республикасында мемлекеттік биліктің жоғарғы органдарының қалыптасуының теориялық-құқықтық аспектілері қамтылса, екінші тарауда мемлекеттік билік органдарының қызметін конституциялық-құқықтық реттеу мәселелері қарастырылады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстанның құқықтық мемлекет құру қадамдары мен азаматтық қоғамды орнатуға ұмтылу ынтасының іске асуы, мемлекеттік билік нысанының соған сәйкес түрленуімен және билік ету жүйесінің тиімділігімен тығыз байланысты.

Мемлекеттік билік объективті түрде кез келген елдің әлеуметтік және саяси өмірінің негізі, оның өзегінің көрінісі ретінде саналады. Диплом тақырыбы конституциялық құқықтың зерттеу мәселелері болып табылады.

Конституциялық құқықты дамыту перспективалары мемлекеттің құрылымын, мемлекеттік биліктің бір тұтастығын, оның тармақтарының жұмыс істеу тетіктерін және Қазақстан Республикасының бүкіл халықтық сайланған Президенті тарапынан стратегиялық басшылықпен, бақылаумен және төрелікпен олардың өзара іс-қимылын анықтайтын қолданыстағы конституциялық заңдарды жетілдірумен байланысты.

Мемлекеттік биліктің бөлінуі құқықтық мемлекеттің негізгі белгілерінің бірі болып саналады. Сондықтан Қазақстан Республикасын құқықтық мемлекет ретінде қалыптасуындағы мемлекеттік билікті ұйымдастырудың конституциялқ құқықтық негіздеріне жаңа Конституциялық реформаға сай енгізілген өзгерістер мен толықтырулардың маңыздылығы өзектілік ретінде теориялық тұжырымдауды қажет етеді.

Парламенттің әрбір мемлекет өмірінде алатын орны ерекше. Ал енді ғана егемендігі мен тәуелсіздігін алған жас Қазақстан үшін бұл органның маңызы өте зор, себебі Парламент мемлекеттік биліктің маңызды тармағы- заң шығару билігін жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы парламентті заң шығару қызметін жүзеге асыратын жоғарғы өкілді орган ретінде сипаттайды. Қазақстан Республикасының Парламенті жоғарғы орган ретінде де, өкілді демократия органы ретінде де өмірге келді. Халыққа тікелей ғана емес, Парламент арқылы да өзінің саяси еркін білдіруге мүмкіндік туды.

Президент Жолдауына сәйкес Жаңа кезеңнің негізгі міндеттеріне сай саяси жүйеміз жаңару үстінде. Бізде саяси реформалардың өз моделіміз, саяси көшудің өзіндік «Қазақстан жолы» қалыптасу үстінде. Президент Нұрсұлтан Әбішұлының сөзімен айтсақ «оның ерекшеліктері мен етене белгілері - президенттік басқару жүйесін сақтау, реформалардың кезеңдестігі, қабылданған шешімдердің екшенділігі, жалпыұлттық үнқатысу мен негізгі саяси күштердің топтасуы». Тұтастай алғанда, демократиялық реформалардың алдағы кезеңі мынадай бағыттар бойынша жүргізілуде:

- Парламенттің өкілеттігін кеңейту

- саяси партиялардың ролін арттыруға бағытталған шараларды қабылдау;

- Сот-құқық жүйесін жетілдіру;

- жергілікті өкілетті органдарды дамыту;

ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2007 жылғы 28 ақпандағы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына берген Жолдауында «Саяси өзгерістердің біз үшін басты мақсаты -биліктің бір мезгілде елде саяси тұрақтылықты сақтап, біздің азаматтардың барлық Конституциялық құқықтары мен еркіндіктерін қамтамасыз ете отырып, қоғам мен мемлекетті басқарудың барынша тиімді жүйесін қамтамасыз ете алатын осы заманғы демократиялық пішініне қарай қадам басу» деп атап көрсетті.

Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған Құқықтық саясат Тұжырымдамасын іске асырудың тиімділігі және тиісінше ұлттық құқықтың тұрақтылығы, құқықтық реттеудің пәрменділігі мемлекеттік биліктің барлық тармағының сындарлы өзара іс-қимылына, билік органдары қабылдаған шешімдердің сапасына және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігіне байланысты. Қазақстандық заңнаманы осы Тұжырымдамада белгіленген мемлекеттің құқықтық саясатының негізгі бағыттарына сәйкес кешенді дамыту және тиімді пайдалану заңдылық режимін одан әрі нығайтуға, адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын сақтауға, еліміздің орнықты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз етуге, қазақстандық мемлекеттілікті нығайтуға ықпал ететін, еліміздің құқықтық және әлеуметтік, демократиялық дамуына зор үлесін қосатын мемлекеттік билік органдары Парламенттің, Үкіметтің және сот билігінің Қазақстан Республикасының Конституциясындағы өзіндік мәртебесінің ерекше екендігін айқындау өзектілік екенін көрсетеді.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Бұл тақырыпты зерттеу аясында бірнеше ғалым мамандардың ғылыми еңбектеріне, оқулықтары мен оқу-әдістемелік құралдарына арқа сүйедік. Нүрпейсов Е. Қазақстан Республикасы: хандық биліктен Президенттік Республикаға дейін., Сартаев С. Қүнқожаева Г. Қазақстан Республикасында билікті бөлу және оларды жүзеге асыру принциптерінің қалыптасуы., академик С. Зимановтың «Конституция и Парламент РК». С. С. Сартаев: «құқықтық мемлекет қалыптастыруда биліктің үш тармағыда өздерінің қызметтерін атқара алатындай күшті болуы керек», деп, «және заң шығарушы және атқарушы биліктерді байланыстыратын тек қана Президент болуы тиіс», деп атап көрсетті.

М. Т. Баймаханов, Л. М. Вайсберг, А. К. Котовтың, пікірінше: «Қазақстан Республикасының егемендігін мемлекеттік билік тармақтарының бір-бірімен тығыз қарым-қатынаста болуы айқындайды».

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің мақсаты - биліктің бір мезгілде елде саяси тұрақтылықты сақтап, біздің азаматтардың барлық Конституциялық құқықтары мен еркіндіктерін қамтамасыз ете отырып, қоғам мен мемлекетті басқарудың барынша тиімді жүйесін қамтамасыз ете алатын осы заманғы демократиялық пішініне қарай адымдау қажеттігімен бүгінгі таңда енгізілген конституциялық реформаларды қуаттай отырып, Конституцияда бекітілген Қазақстандағы мемлекеттік билік органдарының конституциялық-құқықтық мәртебесінің теориялық-құқықтық негіздерін айқындау болып табылады.

Алға қойған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттерді шешуді қажет етеді:

Қазақстандағы мемлекеттік билікті жүзеге асырудағы жоғарғы органның ерекшеліктерін айқындау;
ҚР заң шығару органының конституцияық құқықтық өкілеттіктерін талдау;
Мемлекеттік биліктің атқарушы органдарының құзыреті мен оны жүзеге асыру жолдарын айқындау;
Мемлекеттік биліктегі сот органдарының ролін қарастыру.

Зерттеудің құзыреттілігі. Ұсынылып отырған дипломдық жұмыста мемлекеттік билік органдарының конституциялық құқықтық негіздерінің маңызына теориялық тұжырымдар жасалды. Мемлекеттік билік органдарының құқықтық және демократиялық мемлекетті қалыптастырудағы маңыздылығына көз жеткізе отырып, соның ішінде биліктің бір тармағы болып табылатын Парламенттің заң шығару қызметін атқаратын жоғарғы орган ретінде құқықтық механизмінің мәселелерін зерттеу бітірушілердің болашақ заңгер маман ретінде заң шығару саласындағы мәселелермен шұғылдануына, атқару билігінде нормативті құқықтық актілермен жұмыс жасай алуына және құқық талаптары бұзылған жағдайда сот органдарында субъектілердің құқықтары мен бостандықтарын қорғау функциясын мінсіз атқаруға бағыттау және мемлекетте қалыптасқан билік органдарының құқықтық проблемаларын шешуге өзіндік көзқарастарын қалыптастыруға жәрдемдеседі.

Жұмыс құрылымы мен көлемі - д ипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, бес бөлімшеден, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІКТІҢ ЖОҒАРЫ ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Мемлекеттік билік және оның бөлінуінің тәжірибесі

Ағылшынның ең ірі фәлсафашыларының бірі, қоғам қайраткері болған Бертран Рассел физикада басты ұғым энергия болса, қоғамдық ғылымдарда негізгі ұғым билік болып табылады деп дұрыс айтқан. Ал Американың әйгілі әлеуметтанушысы Талкотт Парсонс экономикалық жүйеде ақша қандай орын алса, саяси жүйеде билік те соншалықты орын алады деген.

Билік жөнінде ғалымдар арасында әр түрлі анықтамалар мен тұжырымдамалар бар.

Телеологиялық анықтама билікті белгілі бір мақсатқа, белгілеген нәтижеге, қорытындыға жету мүмкіндігі деп түсіндіреді.

Бихевиористік анықтама бойынша билік деп басқа адамдардың жүріс-тұрысын, өзін-өзі ұстауын өзгерту мүмкіндігіне негзделген іс-әрекеттің ерекше түрі.

Инструменталистік анықтама билікті белгілі бір құралдарды, амалдарды (зорлық-зомбылық, күштеу сияқты шараларды) пайдалану, қолдану мүмкіндігі деп біледі. Мәселен, Американың белгілі саясаттанушысы Р. Даль билік бір адамға екінші адамды өз еркімен жасамайтын іс-әрекетті жасауға мәжбүр ету мүмкіндігін береді дейді.

Конфликтілік анықтама билікті дау жанжал жағдайында игілікті бөлуді реттейтін мүмкіндік, шиеленісті шешудің құралы деп түсіндіреді.

Америка саясаттанушылары Г. Лассуэлл мен А. Каплан «Билік және қоғам» деген кітабында билікті шешім қабылдауға қатысу мүмкіндігі ретінде сипаттайды. [1, 45 б. ] .

«Философиялық энциклопедиялық сөздікте» билік туралы былай делінген: «Сөздің жалпы мағынасында билік өз еркінде жүзеге асыруға қабілеттілік пен мүмкіндік, адамдардың жүріс-тұрысы, іс-әрекетіне қайсыбір амал-тәсілдер - бедел, құқық, күштеу арқылы шешуші ықпал жасау»[2, 85 б. ] .

Биліктің құралы - күш қолдану, қару қолдану және т. б. Билік механизмі жеке тұлғалар қолында шоғырланғандықтан, олардың әрекеттері заңға негізделуі керек және қақтығыс болған жағдайда өз әрекеттеріне баға беріп, көпшіліктің қолдауын табу керек. Осыған орай биліктің лигитимдігі тілге тиек етілуі керек, өйткені билік құқықтық ұғым. Биліктің негізгі мақсаты мемлекеттік саясатты жүзеге асыру, ал саясат қоғамдық тәртіпке негізделеді, ал оның құрамдас бөлшегі заңда белгіленген жүріп тұру ережесі болып табылады. Міне осы заңдылықты қамтамасыз ету үшін билікті жүзеге асырушы билік субъектілерінің қызметі де заңға негізделуі керек, яғни басқару әр кезде заңдылыққа негізделуі керек. Биліктің лигитимдігі жөнінде М. Вебер өз кезінде мынадай классикалық теория айтқан:

Билік заңдылыққа әдет-ғұрыптар негізінде қол жеткізеді. Бұндай билік түрін Вебер әдет-ғұрыптық билік деп атайды. Бұл жағдайда бағыну тек «бұрыннан бері осылай және қазірде осылай болу керек» деген қағидаға негізделінді. Бұл билік формасы патриархалдық қоғамдарға тән.

Харизматикалық билік бір адамның беделіне негізделген, яғни тұлғаның жеке ерекше қасиетіне - харизмға сүйенген билік түрі. Бұл билік түрі әдеттегі биліктен өзгеше, өйткені бұл жерде билік субъектісіне табыну, оны пір тудыру орын алады. Тарихта бұндай билік қатарына кейбір монарх билігін жатқызуға болады. Осындай басқару кезінде билік етудің адамдарды дүр сілкіндіретін, заңға, қалыптасып қалған сереотипке мүлде жат тәсілдері қолданылады, мысалы репрессиялар, конфискациялар және т. б. Бұл жерде билік етуші тұлға бір туар, қайталанбастығымен ерекшеленеді, өйткені олар қоғамның материалдық жағдайын ескерместен идеялық утопиялық ойларды жүзеге асыру үшін эксперименттік реформалар жүргізеді. Бұл жағдайда заңдылық әр кез екінші орынға қойылады.

Рационалды-құқықтық билік жалпыға танылған құқықтық тәртіпке негізделеді. Бұндай билікке ие тұлғалар билік басына заңдастырылған процедуралар негізінде келеді.

Әрине нақты саяси өмірде рационалдық - құқықтық билік жүйесі жоқ, бірақ оның нысандарының бірі болмаса, бірін бойына сіңірген билік жүйелері қазірге дейін өз өміршеңдігін дәлелдеп келеді. Сондықтан, биліктің құрылымдары жүйелеудің негізі болып табылатын оның белгілерін анықтау қажет болып табылады. Заң ғылымдарында саяси биліктің мына белгілері анықталған:

Лимиттелу белгісі, яғни биліктің шектелуі және шексіз болуы.

Биліктің мұраға қалдырылуы, яғни биліктің династиялық немесе сайланбалы болуы.

Элитарлық белгісі, басшының жеке басына байланысты биліктің персонофикациялануы.

Парциалдық белгісі, билікке ие болуға шек қою, яғни әр түрлі ценздерді пайдалана отырып, халықты биліктен шектеу болып табылады.

Биліктің корпоративтілігі, яғни оның белгілі - бір тұрақты топпен жүзеге асыруы және лоббистік әрекеттердің заңдастырылуы.

Биліктің моральдық белгісі, яғни оның қасиеттілігін өз мақсатында пайдалану.

Құқықтық заңдылық белгісі, яғни биліктің авторитарлық ерік негізінде емес, тек заңға сәйкес жүзеге асырылуы.

Биліктің конструктивтік келісім белгісі, яғни билік ету барысында баршаның пікірімен санасу демократиялық институттарды ортақ шешімге қол жеткізу үшін пайдалану.

Биліктің ауыспалық белгісі.

Концентрациялық белгі биліктің орталықтану дәрежесін білдіреді.

Биліктің легитимділігі, яғни оның заңды орнауын аңғартады. Легитимдік - (латын тілінде заңдылық, шындық деген мағынаны білдіреді) халықтың үстемдік етіп отырған саяси билікті мойындауы, оның заңдылығы мен шешімдерін растауы.

Енді биліктің мемлекетпен байланыстылығына жан-жақты тоқталамыз. Мемлекет өз табиғатында қоғамды ұйымдастыру құралы болып табылады. Мемлекет билігі оның территориясында тұратын барлық азаматтарына, олардың діни наным сенімдеріне, саяси бағыт-бағдарына, әлеуметтік жағдайына қарамастан тарайды. Мемлекет билік құралы ретінде саяси құрылыстың қандай нысаны болмасын, өмір сүрудің алғы шарты болып табылады. Мемлекет орталықтандырылған институт, ол өз территориясының тұтастығына жауапты, қарулы күштеріне бақылау жасайды, әскери және азаматтық лауазымды тұлғалардың қызметіне ақы төлеу үшін қажетті қаржы қаражаттарды жинау мүмкіндігіне ие, сонымен қатар шешім қабылдау өкілеттігімен қамтамасыз етілген. Мемлекет өз өкілеттігін қамтамасыз ету үшін тек күштеу шаралары емес идеологиялық, экономикалық және т. б. әсер ету түрлерін қолданады. Бұл жерде аса назар аударатын тағы бір мәселе күштеу шараларын қолдану құқығына монополиялық түрде ие.

Саяси элита өз еркін заң нормаларына негізделген күштеу түрінде қолдануы мүмкін. Осы нормалар негізінде мемлекет билікке сыйламаушылық болған кезде санкцияларды да қолданады. Сонымен, мемлекет адамдардың жүріп тұру ережесін қамтамасыз ететін органдардың көмегіне жүгінеді, ал олар өз құзыреті шеңберінде билікті жүзеге асырады. Мемлекет ғасырлар бойы өмір сүріп келе жатқан саяси институт. Партиялар, лоббистер, ассоциациялар соңғы 150-200 жылда пайда болған болса, мемлекетке ондаған мың жыл болған. Мемлекеттің пайда болуына бірнеше себептер бар: біріншіден, оның территориялық тұтастығын сақтау, яғни сыртқы қол сұғушылықтарға жол бермеу, екіншіден, адамдар теңсіздігіне қарамастан, олардың қоғамда ортақ өмір сүруін қамтамасыз ету, яғни олардың әлеуметтік, этникалық, ұлттық сана ерекшеліктерін сақтай отырып оларды ортақ мүддеге жұмылдырып, бір бағытқа салу.

Мемлекет бір үлкен жүйе түрінде болады, және оның өзін сақтау қабілеті өте жоғары болады. Ол өз функцияларын жемісті жүзеге асыруы үшін интерактивті болуы қажет, яғни бай қаржы қорлары, тиімді әкімшілік, қажетті қарулы құрылымдары болуы қажет. Тағы бір маңызды мәселе - ол мемлекет егемендігі, бұл категория мемлекеттегі заңдылық пен билік үстемдігін, жаза қолданудың монополиясын, тәуелсіз сыртқы саясатты білдіреді. Әрине, бастапқы кезде бұл ұғым монарх билігінің тәуелсіздігімен байланысты қаралған, яғни суверен ешбір заңмен шектелмеген. Кейіннен бұл ұғым гуманистік және демократиялық идеялар әсерінен басқа бағыт алды. Республикалық құрылыс қағидасы қабылданғаннан кейін құқықтық мемлекет идеясы орын алды, ал оның бірден бір талабы - егемендік болды және ол адамдардың құқықтары мен бостандықтарының кепілдігімен, билікке қатысты заң үстемдігімен және басқа мемлекеттің ішкі саясатқа араласпауымен сипатталады. Мемлекеттің қоғамдағы белсенділігінің екі нұсқасы бар, ол этатистік және либералдық. Либералдық араласу негізінде азаматтық қоғам ісіне мемлекеттің белсенді түрде араласпау идеясы жатыр. Этатизм негізі ХVII ғасырларда Германияда Х. Вольфпен қаланған. Бұл араласу түрі негізінде, мемлекет адам жағдайын жақсарту үшін қоғам өмірінің барлық саласында белсенді әрекеттер арқылы араласа алады. Қазіргі уақытта көптеген елдерде президент қызметі құрылған. Президент мемлекет басшысы ретінде Европаның, Азияның, Африканың, Американың көптеген елдерінің саяси жүйесіндегі негізгі элемент болып табылады. Саясаттанушы ғалымдар мемлекеттік билікке барлық адамдарға міндетті заңдарды шығаруға жеке-дара құқығы бар заңдар мен ұйымдарды сақтау үшін ерекше күштеу аппаратына сүйенетін саяси биліктің түріне жатқызады.

Заң ғылымдарының докторы, профессор Т. Ағдарбеков «Мемлекеттік билік - көпшілік-саяси үстемділік және субъектілер арасындағы мемлекеттік мәжбүрлеуге сүйенген бағынушылық жүйесі», деп анықтама берген. [3, 289 б. ] .

Билік бөлінісі - мемлекеттік билікті ұйымдастыру қағидаты, оған сәйкес мемлекеттегі билік бір-бірінен тәуелсіз, бірін-бірі тепе-теңдікте ұстайтын үш тармаққа бөлінеді - атқарушы, заңшығарушы және сот билігі. Билік бөлінісі теориясы сонау ежелгі дәуірден бастау алады. Мысалы, Аристотель мемлекеттік қүрылымның кез келген түрінің негізі үш бөліктен түрады дейді: біріншісі - мемлекеттің ісін қарастыратын заң шығарушы-кеңесші орган; екіншісі - қызметтік, яғни мемлекеттік қызметтер және олардың орнын ауыстыру әдістері; үшінші - сот органдары.

Билік бөлінісі алғаш рет жаңа заманның ұлы ғалымдары Джон Локк пен Шарль Луи монтескьенің еңбектерінде көрініс тапты. Мсыалы, Монтескьенің айтуы бойынша, билікті бөлудегі басты мақсат билік мұрсатын теіс пайдалануға жол бермеу болып табылады. Бұл үшін «елдегі әр түрлі биліктер бір-біріне қолдау көрсетіп отырғаны дұрыс» деп есептейді.

Монтескьенің пікірінше, егер елде билік бөлінісі болып және ол биліктер бір-бірін қиянат етуден қорғауда қолдап отыратын болса, мұндай мемлекетте адам өзінің құқығы мен бостандығы қорғалатындығына сенімді бола алады.

Билік бөлінісі теориясының классикалық нұсқасын жасауға ерекше үлес қосқан Ш. Монтескье (1659-1753) . Ол мемлекеттік биліктің үш бұтаққа: заңшығарушы, атқарушы, сот билігіне бөлді. Бұл бұтақтардың әрқайсысы өз өкілеттігі аясында бір-бірінен тәуелсіз болуы керек. Монтескьенің пікірінше, биліктің бір адамның немесе бір органның қолында шоғырлануы жеке түлға еркіндігін шектеп, қиянатқа апарады. Қазіргі кезде билік бөлінісі - саяси өмірдің түрі ретіндегі қүқықтық мемлекет пен демократияның аса маңызды элементтерінің бірі. [4. ] .

«Монтескье - құқықтық мемлекеттің құрылуын азаматтық қоғамдағы саяси бостандықтың қажеттілігі деп түсінніреді. Оның саяси бостандық идеясы, азаматтық бостандық идеясымен байланысты және мемлекеттің азаматтарының қауіпсіздігіне де қатысты. Қызметін пайдаланытндарды болдырмаудың жолы, барлық адамдардың заңдарды бұлжытпай орындауының қажеттігі. Саяси бостандық заңдылықты және қауіпсіздікті сақтау. Оған жету үшін өкіметті заң шығарушы, орындаушы және соттыққа бөлу қажеттігі көрсетілген. Бұл идея оның саяси-құқықтық теориясындағы маңызыдыларының бірі, кейіннен ол идеяның дұрыстығын іс жүзінде көптеген өркениетті елдердің мемлекеттік құрылымынан көруге мүмкіндік болды»[3, 54-55 бб. ] .

Заң шығарушы билік халық пен арнаулы конституциялық органдардың бақылауында болуы тиіс, осы арқылы қабылданған заңдардың Конституцияға сәйкес елуін қамтамасыз етуге болады. Мысалы, заң шығарушы билік АҚШ-та Жоғарғы Соттың, ГФР, Ресей Федерациясында Конституциялық соттың, Франция мен Қазақстанда Конституциялық Кеңестің бақылауында.

Құқықтық мемлекеттегі атқарушы билік халық пен Парламент қабылдаған заңдарды жүзеге асырушы болып табылады. Сот билігі әділеттілікті қалыпқа келтіреді, яғни елдегі заң бұзушылыққа қатысты шешім айтуға сот билігі ғана құқылы.

Демократия енді ғана қалыптасып келе жатқан жаңа заманда да билік бөлінісі принципіне үлкен мән берілді. 1789 жылғы Адам және азамат құқығы жөніндегі француз Декларациясының 16-бабында билік бөлінісі болмаған елдің конституциясы да болмайды делінді. [5, 202 б. ] .

Жаңа заманның алғашқы жазба Конституциясы - 1787 жылғы АҚШ Конституциясында билік бөліністерінің қатаң принциптері бекітілді. 1787 жылғы Конституция заң шығарушы билікті Конгреске беруді ұйғарды, ол өкілдер палатасынан және сенаттан тұратын екі палатадан құралды. АҚШ Президенті мемлекет пен үкімет басшысы болып жарияланды. Әйтсе де, АҚШ Президентіне заң шығаруға бастама жасау құқығы, яғни Конгреске заң жобаларын енгізу құқығы берілген жоқ. Құрама Штаттар Жоғарғы сотының басшылығындағы сот АҚШ-тағы үшінші билік тармағы болып жарияланды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.