Өлім жазасын қолдану туралы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 104 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: 1 ӨЛІМ ЖАЗАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН МАЗМҰНЫ

6: 10

КІРІСПЕ: 1. 1 Өлім жазасының Қазақстанда қалыптасуы мен даму тарихы

6: 10

КІРІСПЕ: 1. 2 Өлім жазасының түсінігі және белгілері

6: 20

КІРІСПЕ: 1. 3 Өлім жазасының шетелдерде қолдану ерекшеліктері

6: 27

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: 2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАСЫ БОЙЫНША ӨЛІМ ЖАЗАСЫН ҚОЛДАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

6: 45

КІРІСПЕ: 2. 1 Өлім жазасын орындаудың құқықтық тәртібі

6: 45

КІРІСПЕ: 2. 2 Өлім жазасының мәселелері (қолдау және қарсылық)

6: 64

КІРІСПЕ: СІЛТЕМЕЛЕР МЕН АНЫҚТАМАЛАР

6: 3

КІРІСПЕ:

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

ҚОРЫТЫНДЫ 78

6: 5

КІРІСПЕ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

6: 81

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: ҚОСЫМША

6: 86

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Біздің еліміздің әлемдік қоғамдастықтағы интеграциясы, қоғамды демократияландыру мен Қазақстанның құқықтық жүйесін жетілдіру қылмыстық құқық саясатын ізгілендіру қажеттігіне негізделді.

Қазақстан Республикасындағы болып жатқан демократиялық жаңарулар үдерістері және гуманизмнің қағидаттарын жүйелі түрде іске асыру мемлекеттен түбегейлі өзгерістерді талап етті.

Жалпы әлемдік тенденция қылмыскерге ықпал етудің сазай тарттыру жүйелерін төмендетуге, қылмыстық қудалау шараларын үнемдеуге бағыт алады.

Жаза қазіргі уақытта өзіндік мән-маңызын мүлдем өзгертті, ол барынша адамшылыққа бейім нысандарға ие болуда. Бұған мәселен, 2002 жылғы 20 қыркүйектегі №949 Президент Жарлығымен мақұлданған «Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат Тұжырымдамасы» куә бола алады. Ол заңнаманың бағыттарының бірі ретінде өлім жазасын қолдану аясын біртіндеп тарылту бағытын жалғастыруды, сондай-ақ өлім жазасына мораторий жариялау мүмкіндігін қарастыруды белгіледі [1, 19 б. ] . Көрініп тұрғандай, бұл ұсыныс әлемдік үрдіске сай келіп отыр.

Осы орайда кейінгі жылдары қызу пікірталас тудырып, тұрақты талқылау нысанына айналған өлім жазасы мәселесі. Өлім жазасы мәселесі оны зерттеп жатқан ғалымдар мен практиктердің ғана емес, бүкіл халықтың назарын аударып отырғаны белгілі. Оның өзекті де күрделі болып отырғаны осыдан.

БҰҰ-ға кіретін елдерде өлім жазасын қолдануды шектеуге деген тенденцияны байқауға болады. Деректерге жүгінсек, ауыр жазаға кесілгендердің саны уақыт өткен сайын азаю үстінде. Сонымен қатар осыны Еуропа Кеңесі өз мүшелерінен үзілді-кесілді талап етеді. Сондықтан да Еуропаға жақын мемлекеттердің барлығы дерлік өздерінің қылмыстық заңнамаларынан жазаның аса ауыр түрі болып табылатын өлім жазасын орындауға мораторий немесе жою туралы шешімді тез арада қабылдауда.

Қазақстанда өлім жазасы құқықтық институты - қарама-қайшы құбылыс. Қазақстан Республикасының Конституциясында өлім жазасы уақытша сипаттағы ең ауыр жаза ретінде анықталады. Бір жағынан, бұл адам құқықтарының жалпы тұжырымдамасынан бөлінбейді, және де оның реттелуі Конституцияның «Адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтары» Тарауымен анықталады, екінші жағынан, жарияланған ажырамас өмір сүру құқығы сол жерде жоққа шығарылады.

Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары жүйесінде конституциялық деңгейде ұлттық заңнамада бекітілген адамның өмір сүруге құқығының негізге алынушылық маңызы бар, және бұл бүкіл мемлекеттік механизмнің бағытын анықтайды. Мемлекет басқа да құқықтар мен бостандықтар тәрізді бұл құқыққа кепіл болып, оның қарауындағы кез-келген адамды қандай да болсын қолсұғушылықтан арашалау керек. Осыған байланысты, өмір сүру құқығын жүзеге асырудың құқықтық механизмінің мәселелері, оны сақтаудың теориялық негіздемесі мен өмір сүру құқығын бұзуға жол бермеудің тиісті кепілдіктерін әзірлеу мәселесі өзекті болып табылады.

Конституциялық-құқықтық доктрина шеңберінде аталған мәселелерді дайындау мен дамытудың үлкен маңызы бар, өйткені алдымен, адамның негізгі құқықтары мен бостандықтары конституциялық демократияның негізіне кіретін фундаментальды құндылық болып табылады, мемлекеттің бағытын ғана емес, жүргізіліп отырған ішкі және сыртқы саясаттың мазмұнын анықтайды.

Адам құқықтары және оларды нақты іске асыру құқықтық мемлекеттің постулаты болу керек. Өйткені өркениетті қоғам мен құқықтық мемлекетте адамның жарияланатын құқықтары мен бостандықтары нақты қамтамасыз етілуге және мемлекет тарапынан кепілдік алуға тиіс, олай болмаса құқықтық норма құндылығының мәні болмайды. Оны жүзеге асыру үшін әлемдік стандарттарды ескере отырып, адам құқығын шын мәнінде құрметтеуге негізделген, жете ұғынылған және өлшенген тәсіл қажет. Өлім жазасы ұлттық заңнамамызда конституциялық деңгейде, дәлірек айтқанда, әркімнің өмір сүруге құқығын жариялайтын Конституцияның 15-бабының 1-тармағында белгіленуіне байланысты, аталған мәселені конституциялық құқық шеңберінде зерттеу қазіргі уақытта аса маңызды болып отыр.

Заң тұрғысынан осы бағыттағы заңнаманың дамуы Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаевтың ішкі және сыртқы саясаттың 2004 жылға арналған негізгі бағыттары туралы Қазақстан еліне арнаған 2003 жылдағы Жолдауында көрсетілген. Жолдауда Елбасы қылмыстық құқық аясын одан әрі ізгілендіру қажеттілігіне көңіл аударады. Елбасының алға қойған маңызды міндеттерінің біріне өлім жазасын қолдануға мораторий енгізу үшін ұйымдастырушылық, материалдық және заңдық жағдайларды орнатуды жатқызуға болады [2] .

Және де, соңынан Елбасының 2003 жылдың 17-желтоқсанында №1251 Жарлығымен Қазақстан Республикасында өлім жазасын толық жою туралы мәселе шешілгенге дейін оны орындауға мораторий жариялау бекітілген [3] .

Сонымен қатар, 21-ғасырдың бірінші он жылдығы Қазақстанда конституциялық құрылыстың жаңа кезеңімен атап өтілді. 2007 жылғы 21 мамырда «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң қабылданып, онда ел үшін қағидаттық маңызды жаңалықтар жарияланды.

Сот төрелігін іске асыру кезінде соттардың тәуелсіздігін нығайтуға бағытталған сот-құқықтық реформаның жаңа кезеңіне конституциялық деңгейде қарқын берілді. Өлім жазасын қолдану аясы қысқартылып, адамдардың өлімімен ұштасатын террористік қылмыстармен және соғыс уақытында жасалған аса ауыр қылмыстармен ғана шектелді, бұл өлім жазасының іс жүзінде жойылғанын білдіреді [4, 5 б. ] .

Осыған байланысты отандық қылмыстық заңнама тарихында өлім жазасы институтының пайда болуы мен даму үрдісін зерттеу, әсіресе қылмыстық жазалардың жүйесінде осы жазаның алатын орны мен рөлін, қоғамдық мәнін, енгізу мен жоюдың жағдайлары мен шарттарын белгілеу өзекті мәселеге айналады.

Сонымен, Республикамыздың Президенті белгілеген, ұлттық заңнамамызда өлім жазасын мүлдем жою болашағы, сондай-ақ Қазақстанның адам құқықтарын қамтамасыз ету саласында әлемдік стандарттарға барынша жақындауға ұмтылысы, аталған мәселелерді конституциялық құқық деңгейінде зерттеуді қажет етеді, өйткені заңнамада ең ауыр жазаның болуы Республикамыздың Конституциясында жарияланған адамның өмір сүруге құқығын қозғайды.

Елімізде өлім жазасын орындау туралы үкімдерге қатысты енгізілген мораторий өлім жазасының жойылуын білдірмейді. Еліміздің заңнамасында өлім жазасын сақтаудан бастап, оны мүлдем жою үшін уақыт ғана қажет емес, басқа да көптеген қаржылық мәселелерді шешу қажет.

Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, мысалы, 1997 жылы өлім жазасына сотталғандардың саны 64 адамды құрады, оның ішінде 64 адамға қатысты үкім орындалды, 2000 жылы өлімге кесілгендер саны 40 адам болды, ал үкім 17-не ғана қатысты орындалды, 2003 жылдың бірінші жартысында өлім жазасына кесілгендер саны 6 адамды құрады, ал үкім 3-не ғана қатысты орындалды. Яғни, өлім жазасына сотталғандардың саны 1997ж. - 2003 жылдың 1-жартысы аралығында 58 адамға, ал үкімдері орындалған адамдар саны 61 адамға азайды [5] .

Өлім жазасын жою туралы мәселе - қылмыстық саясатты ізгілік қағидаларына бейімдеу мәселелерін құрайтын негізгі проблемалардың бірі. Ол демократиялық қоғамның дамуының қазіргі жағдайларында қылмыстық жазаның қандай болуы керек деген тақырыпты жалғастырады, демократиялық ізгілікке бейімдеу жазаның қандайда бір түрінен бас тартуды ғана емес, сонымен қатар оның сапалық мазмұнын өзгертуді, яғни, шарттарын, мақсаттарын, қолдану негіздерін және сол сияқтыларды қайта қарауды қажет етеді. Бұдан өлім жазасының мәні мен мақсаты қандай, сондай-ақ өлім жазасын тағайындау мен орындау ерекшеліктері нені көрсетеді, өлім жазасын орындау тәсілдері қандай болмақ және тағы басқа да мәселелер туады. Зерттеу тақырыбының өзектілігі аталған жағдайларға байланысты.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - Қазақстанда қалыптасқан әлеуметтік-саяси жағдайға сай айрықша шара түріндегі өлім жазасын орындауға қатысты, халықаралық нормаларды қолдану тәжірибесін және қылмыстық заңды жетілдіруге бағытталған тәжірибелік ұсыныстар мен теориялық негіздерді тұжырымдау.

Осы басты мақсатқа сәйкес зерттеу барысында мынадай міндеттер қойылды:

- өлім жазасы институтының тарихи-құқықтық қырларын зерттеу;

өлім жазасының құқықтық табиғатын анықтау; шет мемлекеттердегі өлім жазасын қолдану тәжірибесін талдау;

- өлім жазасына сотталған адамның құқықтық жағдайын зерттеп, осы норманы жетілдіруге бағытталған теориялық тұжырымдар мен ұсыныстар жасау;

- өлім жазасы туралы үкімді орындау тәртібі және оны орындау тәжірибесін талдап, осы мәселелерге қатысты Қазақстан Республикасы қылмыстық және қылмыстық-атқару мен басқа да заңнамаларын жетілдіруге қатысты тұжырымдар жасау.

Қорғауға ұсынылған диссертацияның негізгі тұжырымдары:

1. Өлім жазасы - мемлекеттік акция ретінде нақты, адамның биологиялық тіршілік етуін күш қолдана отырып тоқтату түрінде арнайы уәкілеттілігі бар адамдармен жүзеге асыру арқылы үкімді орындау.

2. «Өлім жазасы жария етпей ату, дарға асу және иньекция жасау жолымен орындалады» деп Қылмыстық-атқару кодексінің 167-бабын толықтыру туралы ұсыныс.

3. ҚР Қылмыстық-атқару кодексінің «Өлім жазасына сотталған адамның құқықтық жағдайы» атты 166-бабының 2-бөлігіне «тоғызыншы» тармақша енгізіліп, « үкімді орындаудың тәсілін таңдауға құқылы» деген сөзбен толықтыру қажет.

4. ҚР ҚАК 167-бабының 4-бөлігі мынадай жаңа мәтінде жазылуы керек: «Жазаны атқарған органның әкімшілігі үкім шығарған сотқа, сондай-ақ сотталушының жақын туыстарының біріне өлім жазасының атқарылғаны туралы хабарлауға міндетті. Өліктің мәйіті туған-туыстарының алдын ала жасалған өтініші бойынша жерлеуге беріледі».

1 ӨЛІМ ЖАЗАСЫНЫҢ ТҮСІНІГІ МЕН МАЗМҰНЫ

Өлім жазасының Қазақстанда қалыптасуы мен даму тарихы

Өлім жазасы - адамзатқа белгілі ең ежелгі жазалардың бірі. Дәлірек айтқанда, өлім жазасы қазіргі кездегі Қылмыстық құқық деген түсінік пайда болғанға дейін қолданылған. Ресей көрнекті ғалымдарының бірі Н. С. Таганцев: «Қылмыскерді өмірінен айыру әлдеқайда ертеректе қоғамдық жаза түрі ретінде кездескен», - деп жазды [6, 57 б. ] . Көп жылдар бойы ғалымдар мен қоғам қайраткерлері арасында өлім жазасы секілді жаза түрін қолдануға құқымыз бар ма деген пікір-таластар тоқтамай, шешімін таппай келді. Шамасы, бұл пікір-талас жуық арада бітпейтін секілді. Бұл мәселені қарап талқылауда, тап осы институттың тарихына сүйену қажет деп есептейміз.

Өлім жазасы туралы алғашқы пікірталас б. э. д. 427 жылы туған. Онда Диодат өлім жазасының тежегіштік әсері жоқ (яғни, басқа тұлғалардың қылмыс жасауының алдын алмайды) деп Митилен қаласының бас көтерген барлық еркектерін жазалау туралы Афина Ассамблеясының шешімдерін өзгертуге қол жеткізеді. Ал, б. э. д. 1 ғасырда Лонкидің (Шри-Ланка) корольі Амангамани өлім жазасын жойды және осы шешім одан кейінгі корольдердің басшылығы кезінде де өз күшінде қалды. Тағы бір мысал, б. э. д. 818 жылы Жапонияның императоры Сага ел заңдарынан өлім жазасын алып тастаған болса, келесі үш ғасыр бойы ол жаза елде қолданылмаған .

Қазақтың құқықтық мәдениеті ежелден-ақ жоғары болған деп батыл айта аламыз. Мұны Тәуке ханның «Жеті жарғы» жинағынан айқын көруге болады. Қазақтар өлім жазасын құн төлеу, яғни айып төлеумен алмастыру принципін өте кең түрде қолданған. Көшпелі қазақтардың көшіп-қонып тіршілік етуіне байланысты қазақ даласында тұрақты пенитенциярлық институт ашуға, айыпталушы қылмыскерді қамауда ұстайтын тұрақты орын жасауға мүмкіндігі болмады. Өлім жазасы қатарына ұрлық жасау, тонау, күшпен зорлау, зинақорлық жасау т. б. жатады. Бұлар ауыр қылмыстар қатарына жататын болғандықтан, өлім жазасына үкім шығарылып, жазаланып отырған. Осы шешім бойынша, өлген адамның туыстарының адам өлтірген айыпталушыны өмірінен айыруға құқығы болды. Адам өлтірген айыпталушы құн төлеу арқылы, яғни әрбір ер кісі үшін 1000, әрбір әйел үшін 500 қой төлем беріп, өз өмірін сақтап қалған.

Кімде кім сұлтан немесе қожаны өлтірсе, сол қылмыскер өлген адамның туыстарына жеті адамның құнын төлеген. Өлген адамның туыстары өз күйеуін өлтірген әйелге кешірім бермесе, онда ол өлім жазасына кесіледі. Өлім жазасынан тіпті құн төлемінің өзі де құтқара алмаған. Өз күйеулері үшін аяғы ауыр әйелдерге өлім жазасы тағайындалмаған, бірақ оларды мәңгі-бақи жек көріп, опасыздық жасаған, абыройсыз адам деп есептеген. Ал әйелін өлтірген ер кісі өлім жазасынан құн төлеп құтылған. Өз балаларын өлтіргені үшін ата-аналар жазаланбаған. Бірақ арланып некесіз туылған нәрестесін өлтіргені үшін әйелдер өлім жазасына кесілген [7, 4 б. ] .

Бұрын ΧVIII ғасырда, тіпті ΧIΧ ғасырдың өзінде де жаза айып төлеумен де орындалған. Қазақтың әдет-ғұрпы бүгінгі күнге қарағанда қатаң болғанымен, ΧΧ ғасыр соңында айыпталушының өмірін сақтап қалу мен өлім жазасын жазалаудың басқа түріне алмастырудың жолдарын іздестірді. Қылмысқа байланысты шығарылатын үкім жазасына теңбе-тең қолдану мәселесі тұрды. Мысалы, қарапайым қауымға жаза ретінде төленетін айып көлемі, билеуші топқа қарағанда кем делінген. Өлген адамның құны 6 мың қоймен өтелген [8, 151 б. ] .

Ресейлік қылмыстық құқықта өлім жазасы сонау революцияға дейінгі (1917ж. қазан айы) заңдарда мәлім болған. Тұңғыш рет бұл жаза ресми түрде 1398 ж. Двинск жарғылық грамотасында үшінші рет жасалған ұрлық үшін көзделген. Бұл жазаны қолдану 1467 ж. Псковтың сот грамотасында кеңейтіле түсіп, енді шіркеуде ұрлық жасағаны, қазынаны ысырап еткені, мемлекетке опасыздық, өрт қойғаны, елді мекенде үшінші рет ұрлық істегені үшін қолға түскендер өлімге бұйырылатын болған. Қылмыстық іс-әрекеттері жасағандықтары үшін өлім жазасы тағайындалатын көлем 1494ж. және 1550ж. Еуропада өлім жазасын жоюға бағытталған қазіргі заманғы қозғалыс Чезаре Беккарианың «қылмыстар мен жазалар туралы» кітабының жарық көруінен бастау алады деп есептеледі. Кітапта өлім жазасы бірінші рет дәйекті, әрі жүйелі түрде сынға алынады. Адам өлтіргені үшін өлім жазасын қолдану әлемде тұңғыш рет 1846 жылы мичиган (АҚШ) аумағында күшін жойды. Ал, 1863 жылы барлық қылмыстар үшін өлім жазасын жойған әлемдегі бірінші ел Венесуела болды. Өлім жазасына қарсы қозғалыс екінші дүниежүзілік соғыстан кейін күшейе түсті. Ресей заңнамасы Батыс пен Шығыстың жазалау тәжірибесін өз бойына теңдей сіңірді. Мысалы, Батыстан «эшафоттық үлгіні», Шығыстан темекі шеккені үшін мұрынды кесіп тастау жазасын қабылдады. Ертедегі Русьта «Сен менің әкемді өлтірдің, мен сенің балаңды өлтіремін» деген қанға қан қағидасы қолданылған болатын. Ярослав Мудрый кейіннен бұл принципті алып тастап, оны ақша төлеумен алмастырса, Князь Владимир бопсалаушыларды (рецидивистер) жазалаған жоқ. Алайда, мемелекеттіліктің өсу деңгейіне байланысты құқықтық нормалар да өзгеріп отырды. 1649 жылы соборлық ережелер өлім жазасымен жазаланатын қылмыс санын 60-қа дейн кеңейтті. Оның ішінде жауға қаланы беру, жалған бұйрық хаттар даярлау, ақша жасау, соттардың пара алуы, қызметтен қашу, сиқырлау, темекі сату және т. б. бар. Петрдің Әскери артикулдары бойынша және сол кездегі басқа да қылмыстық-құқықтық актілерге сай - 123 жағдайда өлім жазасы көзделді. Оның үстіне өлім жазасының орындалуындағы тәсілдердің өте қатігездігін атап өткен жөн: мәселен, ХVІІ ғ. өлімге бұйырылғандардың бастары шабылған, дарға асылған, суға батырылған, отқа өртелген, көмейлеріне балқыған металл құйылған, төрттағандап кескіленген, жерге кеудесіне дейін тірідей көмілген, үшкір ағашқа отырғызылған және т. б. Ал, Елизавета ханым өлім жазасын алып тастап, өзі билік құрған 20 жылдың 8 жылы ішінде дарға асу, тамағына қорғасын құю, өртеу, жерге көму жазаларын қолдамаған. І Павел де 1799 жылы өлім жазасын алып тастаған.

1787 ж. ІІ Екатерина да өзінің патшалық құрғанына 25 жыл толуына орай жарияланған манифесінде барлық өлім жазасына сотталғандарды өлтірмей, каторгаға айдауды бұйырды. Сөйткенмен, бұл екі патшайымның жарғыларына қарамастан, өлім жазасы жайлы үкімдер шығарылып қана қоймай, бұл жазаның жүзеге асырылуы тоқтау тапқан жоқ. Мысалы, Пугачев көтерілісінің жетекшілері мен оған қатысушыларды жаппай қыруды алайық. Бұл кезде 20 мыңнан астам адам өлтірілді. Одан бергі І Николайдың тұсында 1949 ж. Шіркеулік заңдар және І Петрдің Әскери аритикулдары негізінде бес декабрист сотталып, өлім жазасына кесілді. 1835 жылғы 1 қаңдардан бастап Ресей империясының 1832 ж. Заңдар жинағы күшіне енді. Оған сәйкес, Ресейде өлім жазасы сақталынып қалды, бірақ тек қылмыстардың үш санатында ғана қолданылатын болды:

1) саяси қылмыстар үшін («егер ол маңыздылығына орай жоғарғы қылмыстық соттың қарауына және шешуіне берілетін болса») ;

2) карантин ережелерін бұзғандығы үшін (яғни, карантиндік деп аталған қылмыстар үшін, егер олар жаппай нәубет (эпидемия) кезінде карантиндік күзет немесе карантиндік мекемелер жұмысына кедергі болып, зорлық жасаса) ;

3) әскери қылмыстар үшін.

Өлім жазасы 1845 ж. қылмыстық және түзеу жазалары туралы Заңдар жинағы мен 1903 ж. қылмыстық заңдар Жинағында да көзделді. Айта кетерлігі, өлім жазасына бұйырған үкімдер саны 1905 ж. бірінші орыс революциясын басқаннан кейін күрт көбейіп кетті. Мәселен, 1906 ж. - 574; 1907 ж. - 11139, 1908 ж. - 1340, 1909 ж. - 129, 1911 ж. - 73, 1912 ж. - 126 адамға шығарылған өлім жазасының үкімі орындалды [9, 98-99 бб. ] .

Тағы бір ескерерлігі, бұл жылдары өлім жазасын қолдану, біріншіден, негізінен соттан тысқары органдар - әскери далалық соттар, губернаторлар мен қолбасшылар және т. б. шешімдері бойынша жүзеге асырылды. Бұл тұрғыда мұндай жазалау үрдісінде (ал бұл жағдай әділетті түрде ішкі істер министрі және 1906 ж. Министрлер Кеңесінің төрағасы болған П. Р. Столыпинның есімімен байланыстырылады) сол кездегі аса ірі мемлекеттік қайраткер С. Ю. Виттенің (қатынас жолдары және қаржы министрі, Министрлер комитетінің төрағасы, 1905-196ж. ж. Министрлер Кеңесінің төрағасы болған) берген бағасымен таныса кеткеннің артықтығы жоқ. Ол былай депті: «Тап Столыпиндей барып тұрған жексұрын түрде өлім жазасын қолданған, оған ұқсап заңның бетіне түкіріп, ойына не келсе соны істеген, сөйте тұра, бұл істерін жылмақай сөздері және әрекеттерімен көлегейлеген ешкім болған емес. Столыпин дүкеншікті тонағаны үшін де небары 6 сом ұрлағаны үшін де, немесе, жай ғана байқамағансып та өлім жазасына бұйыра салады . . . Қажет болса, өлім жазасын қолдау да керек шығар, бірақ, столыпиндік режим жазаның бұл түрін түкке алғысыз етіп, оны жайдан жай, бостан босқа кісі өлтіруге айналдырып жіберді. Бір сөзбен айтқанда, өлім жазасы деп аталатын үкіметтік кісі өлтірудің «ботқасы тәрізді» [10, 61-62 бб. ] . Әрине, С. Ю. Виттенің де «жетісіп» тұрғаны шамалы - ресейдегі монархияның әбден сенімді қолпаштаушысы ретінде ол да революционерлер мен олардың қозғалысына қолдау көрсетпек былай тұрсын, олардың талайын дарға тартқызған. Сөйтсе де, оның Столыпиннің өлім жазасын жаппай қолдануына тиісуінің де жөні бар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.