Халел Досмұхамедов және түркітану мәселелері

XX ғасыр басындағы өтпелі, дүрмекті кезеңде саяси күрес сахнасына шығып, қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, болашағын болжап, аспан астында өмір сүру құқығын қорғап тер төккен, сонымен қатар осы жолда құрбан болған қазақ зиялылары қаншама. Бүгінде Алаш қозғалысының 90 жылдығын ел болып атап өтіп жатқанда ел үшін құрбан болған ерлердің әруағына бас иіп, еткен еңбектерін саралап, әділ бағасын беру игілікті іс.
Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш,
Емеспін жемісі көп тамаша ағаш.
Қалғанша жарта жаңқам мен сенікі,
Пайдалан шаруаңа жараса, Алаш, -
деп Міржақып ақын айтқандай, Алаш үшін тер төгіп, ел қажетін өтеп, әлеуметтік өмірдің барлық саласына өзінің үнін қосқан ардақтыларымыздың бірі – бүгінде туғанына 125 жыл болып отырған азамат Халел Досмұхамедов еді.
Ол 1883 жылы 24 сәуірде Тайсойған құмында дүниеге келді. Әкесі Досмұхамед көзі ашық адам болатын. Ол ұлын жергілікті орыс-қазақ мектебіне оқуға берді. Жасынан зерек Халел 1902 жылы Орал әскери реалдық училищесін үздік бітірді. 1903 жылы Санкт-Петербургтегі императорлық әскери медициналық академияға оқуға түседі. Халелдің студенттік кезеңі Ресейдегі саяси толқулармен тұстас келді. Мұның өзі жас жігіттің саяси көзқарастарының қалыптасуына игі әсер етті. Халел Досмұхамедов Алаш қозғалысының қайраткері, дәрігер, ұстаз, ғалым ретінде тарихта өзіндік орны бар тұлға. Х.Досмұхамедовтың ғылыми ізденістермен тереңдеп шұғылдануына басты екі қызметі әсер етті. Біріншіден, қазақ-қырғыз білім комиссиясының, екіншіден, Мемлекеттік ғылыми кеңестің төрағасы болуы еді. Бүгінде Халелтану бағытында көптеген жұмыстар атқарылып жатыр. Халелдің еңбектерін саралап келе оның жан-жақты біліміне таң қаласың. Ол кәсіби дәрігер ғана емес, қоғам