Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері (қашықтықтан оқыту, кейс технологиялары)
1. Қазақ тілін оқытудың тиімді жолдары
1.1 Қазіргі заман талабы бойынша білім берудің ақпараттандыру
1.2 Сабақта интерактивті әдіс.тәсілдерді қолдану
2. Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері
2.1 Кейс технологиялары
2.2 Қашықтықтан оқыту
3. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1.1 Қазіргі заман талабы бойынша білім берудің ақпараттандыру
1.2 Сабақта интерактивті әдіс.тәсілдерді қолдану
2. Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері
2.1 Кейс технологиялары
2.2 Қашықтықтан оқыту
3. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қазіргі таңда мемлекеттік тілді оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану – заман талабы. Тәуелсіз Қазақстанның ел басқарушысы Нұрсұлтан Әбішұлының кезекті Жол-дауында қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту, дамыту және жетілдіру мәселелері сөз болғаны баршамызға мәлім. Сондай-ақ, Елбасы: «Біз қазақ тілін жаңғыртуды жүргізуге тиіспіз. Тілді заманға сай үйлестіріп, терминология мәселесінен консенсус іздеу керек. Со-нымен қатар, әбден орныққан халықаралық және шет тілінен енген сөздерді қазақ тіліне аудару мәселесін біржола шешу қажет. Бұл мәселе оқшауланған қайраткерлердің ортасын-да шешілмеуге тиіс. Үкімет мұны реттегені жөн» дегенді шегелеп тұрып тапсырған еді. Көп жайларды зерттеп, көңілге түйіп, мәселелер төңірегінде іздену әр ұстаздың міндетіне айналды.
1. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. - Астана, 2012 жылғы 27 қаңтар.
2. Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. 1-том, Алматы, 1998.
2. Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. 1-том, Алматы, 1998.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
МӨЖ
ТАҚЫРЫБЫ: Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері (қашықтықтан оқыту, кейс технологиялары)
ОРЫНДАҒАН: Жайсаңбаева А.Н.
6М011700 Қазақ тілі мен әдебиеті
ТЕКСЕРГЕН: Мұқанова Қ.Қ.
п.ғ.к
СЕМЕЙ - 2015
Жоспар:
1. Қазақ тілін оқытудың тиімді жолдары
1.1 Қазіргі заман талабы бойынша білім берудің ақпараттандыру
1.2 Сабақта интерактивті әдіс-тәсілдерді қолдану
2. Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері
2.1 Кейс технологиялары
2.2 Қашықтықтан оқыту
3. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қазіргі таңда мемлекеттік тілді оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану – заман талабы. Тәуелсіз Қазақстанның ел басқарушысы Нұрсұлтан Әбішұлының кезекті Жолдауында қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту, дамыту және жетілдіру мәселелері сөз болғаны баршамызға мәлім. Сондай-ақ, Елбасы: Біз қазақ тілін жаңғыртуды жүргізуге тиіспіз. Тілді заманға сай үйлестіріп, терминология мәселесінен консенсус іздеу керек. Сонымен қатар, әбден орныққан халықаралық және шет тілінен енген сөздерді қазақ тіліне аудару мәселесін біржола шешу қажет. Бұл мәселе оқшауланған қайраткерлердің ортасында шешілмеуге тиіс. Үкімет мұны реттегені жөн дегенді шегелеп тұрып тапсырған еді. Көп жайларды зерттеп, көңілге түйіп, мәселелер төңірегінде іздену әр ұстаздың міндетіне айналды. Сондықтан ұстаздардың тәжірибесінде мынадай проблема тууы мүмкін: оқушылардың танымдық қабілеттерін, танымдық процестерін (есту,көру,қимыл және т.б.) дамытуда қолданып жүрген әдіс-тәсілдердің заман талабына сай болмауы. Осы проблеманы шешу үшін тиімді жолдарды қарастыру қажет.
Қазіргі заман талабы бойынша білім берудің ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу үдерісіне мультимедиалық технологиялар мен коммуникативтік интерактивті әдістемелердің үйлесімді байланысы негізінде жасалған, оқыту және тексеру электрондық бағдарламаларды, оқулықтарды енгізу.
Интерактивті тақтаның келуіне байланысты оқытудың жаңаша әдісі пайда болды. Мұғалімдер өз сабақтарында мейлінше интерактивті тақтаны пайдалана отырып, жан-жақты ізденіп, сабақтарын қызықты, әрі тартымды, нәтижелі өткізуге тырысуда. Интерактивті тақтаның мүмкіншілігі шексіз.
Оқушылардың жеке-дара ерекшеліктерін ескере отырып, коммуникативтік шығармашылық құзіретін дамыту. Оқушының тілдік қорын дамыту, іс жүзінде ауызша сөйлей білуге үйрету.
1. Қазақ тілін оқыту әдістемесін әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай ақпараттандыру.
2. Мемлекеттік тілді оқытуда– ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оңтайлы пайдалану.
Ақпараттық технологиялардың бірі – интерактивті тақта, мультимедиялық және онлайн сабақтары. Былтырғы жаңа оқу жылының ерекшелігі – республикада алғаш рет жалпы білім беретін мектептерде Елбасының онлайн режимінде өткен интерактивті сабағымен басталды.
Өзім қызмет жасайтын мектепте жаңа ақпараттық технологияларды қолдану кеңінен қарастырылған. Қазақ тілі кабинетінде интерактивті тақта орнатылған. Сондықтан, бұл тақтамен әр сабақты қызықты өткізуді ойластырып, жоспарлаймын, себебі қолда бар мүмкіндіктерді пайдалану арқылы оқушыларды жаңа заман технологиясымен жұмыс жасауға үйретеміз.
ХХІ ғасыр – жаңа технология мен ақпараттандыру ғасыры. Тәуелсіз Қазақстан да сол ғасырға нық қадам басты. Еліміздегі барлық білім ошақтары компьютер және интерактивті тақтамен жабдықталуда. Қазіргі заманғы, ғылыми-техникалық үдерістің қарқыны күннен-күнге өсуде. Сонымен қатар, білім беру жүйесінің алдына да жаңа міндеттер жүктелуде. Білім беру саласында жаңа ақпараттық технологияны практикада меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа ақпараттық технологияны меңгеру мұғалімнің білімін шыңдап ғана қоймай, интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және тағы басқа көптеген адами келбетін қалыптастыруына ықпал жасайды.
Білім берудің негізгі мақсаты – білім мазмұнының жаңаруымен қатар, оқытудың әдіс тәсілдерімен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Осы мақсатты жүзеге асыруда ақпараттық технологияны пайдалану әдісі зор рөл атқарады. Мектеп пәндерін оқыту процесінде интерактивті тақтаны пайдалану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесін, олардың білімге деген қызығушылығының, ізденушілікке деген ынтасының, сезімінің өсуіне әсер етеді. Сондықтан білім берудегі барлық оңды өзгерістер педагогтың жаңаша ойлау тәсілімен, жаңа шығармашылық іс-әрекеттерімен, ізденушілігіне байланысты.
Ақпараттық технологияны оқыту үдерісінде екпінді түрде енгізу бағытына қолданылатын жаңа түрдегі құрал – интерактивті тақта болып табылады. Интерактивті тақтаның келуіне байланысты оқытудың жаңаша әдісі пайда болды. Мұғалімдер өз сабақтарында мейлінше интерактивті тақтаны пайдалана отырып, жан-жақты ізденіп, сабақтарын қызықты, әрі тартымды, нәтижелі өткізуге тырысуда. Интерактивті тақтаның мүмкіншілігі шексіз. Оны көрнекілік ретінде қарастырсақ, ол оқу нәтижесінің сапасына оң әсер етері сөзсіз. Бұл – бейнеконференциялар, мектептер арасында бірлескен сабақтар өткізу үшін қолданылатын ерекше жүйе. Сонымен қатар, пәндік көрнекі құралдарды бейнематериалдар арқылы көрсетуге болады.
Сабақ үстінде оқушының жүйелі жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызу, сабақтың тақырыбына сай нақтылы міндет қоя білу – ол әрбір мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Өйткені, оқушыларды терең әрі жинақты біліммен қаруландыру, олардың шығармашылық қабілетін, қызығушылық талғамын дамыту, өз бетінше білімін толықтандыруға дағдыландыру сияқты күрделі жұмыстар сабақ барысында қалыптасады. Бұл әрбір мұғалімді ойландырып, жаңаша жұмыс істеуге, жаңа ізденістерге жетелейді. Әрбір мұғалімнің негізгі алға қойған міндеті – шәкірттерінің ой-өрісін кеңейтуге, биік адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру.
Орыс мектептеріндегі қазақ тілін жүргізу мұғалімдерден көп дайындықты талап етеді. Мұғалімнің еңбегінің табысты болуының қайнар көзі оқушының ана тілі мен қазақ тілінің арасындағы әр қилы ұқсастықтарын, айырмашылықтарын есепке ала отырып, соларға негіздей оқытқанда ғана сабақ табысты да тиімді болады. Оқу тәрбие жұмысының негізі – сабақ. Сапалы сабақ оқу тәрбиесінің нәтижелі болуына тікелей әсер етеді.
Тілді оқытып, үйретудің сапасын арттыру әр түрлі жағдайларға байланысты. Орыс мектебінде оқытылатын қазақ тілі пәнінің түпкі мақсаты – оқушыларға қазақ тілін меңгерту, ойлау қабілеті мен сауаттылығын арттыру, қазақ тілінде сөйлеп, жаза білетін дәрежеге жеткізу, қазақ халқының әдет-ғұрпын, тарихын танып талаптандыру, тілін құрметтеуге тәрбиелеу, сонымен қатар Отанды, табиғатты, айналадағы құбылысты, тыныс – тіршілігімен жан-жақты терең таныстыру.
Осылардың барлығы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дәстүрлі әдістемеге қарағандағы артықшылықтарын пайдалану арқылы тіл үйренушінің білім сапасының артуына, қатысымдық құзіреттілігінің қалыптасуына ықпал етеді. Тілдік білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану тіл үйренушілерді әлемдік мәдени құндылықтарға, ақпараттық ресурстарға жақындатып алып келеді, шынайы мәдени аралық коммуникацияға жағдай жасайды. Бұл технологияның тіл үйретудегі мүмкіндіктері ғылыми-теориялық тұрғыдан жан-жақты дәлелденген, тек практикалық тұрғыдан жүзеге асыруға мамандардың дайындығы арта түсуі қажет. Алдағы уақытта жоғары талаптарға жауап беретін ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың түрлері арта беретіні сөзсіз.
Сондықтан қазақ тілін оқыту-үйрету үдерісінде бұл технологияларды ұтымды қолдану үшін оқытушылардың өз кәсіби шеберліктерін, ақпараттық-технологиялық құзыреттілігін үнемі дамытып отыруы талап етіледі.
Сабақта интерактивті тақтаны дұрыс пайдалану мазмұнды ұғымдардың қалыптасуына көмектеседі, оқушылардың логикалық ойлау және сөйлеу қабілетін дамытуға, нақтылы құбылыстарды қарастыру және талдау негізінде, кейін практикада қолданылатын тұжырымдарға келулеріне көмектеседі.
Сонымен, оқуда интерактивті тақтаны пайдалану арқылы оқушылардың білімі нанымы болады. Сонымен қатар интерактивті тақтамен орындалатын жаттығулар оқушылардың білімді меңгеруін жеңілдетеді, деректерді есте сақтауға ықпал жасайды.
Оқушылардың көпшілігі естігенінің 5% және көргенін 20 % есте сақтайтыны белгілі. Аудио – және видеоақпаратты бір мезгілде қолдану есте сақтауды 40-50 % дейін арттырады.
Интерактивті тақтада орындалатын тапсырмалар бір мақсатқа бағытталған, өзара байланысты әрекеттердің тұтастығын көрсетеді. Ол әрекеттер тілдік және ой операциясының күрделенуіне байланысты болады.
Оқу тапсырмаларының негізінен, жазба түрде орындалуын қажет ететін логикалық тілдік жаттығулардың арқалайтын жүгі салмақты, өйткені бұл жаттығулар арқылы оқушы қазақ тілі тақырыптарын грамматикалық ерекшелігін танудың нық әрі сенімді баспалдағын қалайды және оқушы үшін маңызды болып табылатын жазу, орфография ережелерін меңгереді.
Білім берудегі интерактивті тақтаны қолданудың үш кілттік бағытының артықшылығын қарастырайық.
1. Презентациялар, демонстрациялар, модельдеуді сабақтарда қолдану
Интерактивті тақта – визуалды ресурс. Сабаққа қажетті кез келген суреттер, сызбалар, кесте, диаграммаларды қолдануға мүмкіндік береді. Интернет желісіне қосылып ақпарат алуға, оқу материалын қозғалмалы күйге келтіру, абстрактілі ойлау мен түсінуді моделдеуге , обьектілерді ойлау мен түсінуді моделдеуге, обьектілер арсындағы байланыс орнатуға болады.
2. Сабақ барысында оқушылардың белсенділігінің артуы
Интерактивті тақтамен жаңа сабақ өткізу кезінде тиімді қолдануға болады. Әр пәннің өз ерекшелігімен қатар, өзіндік күрделігі де болады. Сондықтан ұстаздың міндеті осы күрделікті дұрыс құрастырып, сабақтың әр сағатын тиімді өткізу. Жалпы интерактивті тақтаны пайдалана отырып білімін жетілдіру барысында іскерлігін дамыту, тапсырмаларды орындау барысында теориялық білімдерін тиімді пайдалана білу.белсенділік танытып тапсырмаларды ұқыпты орындаған оқушылардың ой-өрісін жан-жақты жетілдіруіне, шығармашылық қабілетін арттыруына, белсенділігін дамытуына ықпалы зор.
3. Уақыт ұтымдығы
Егер сізде интерактивті тақта болса, сізге күтуге тура келмейді. Мысалы, жаңа тақырыпты, үй тапсырмасын жазып уақыт алмаймыз. Алдын ала дайындалған материалдарды қолдау арқылы тіпті қиын тақырыпты оқушыларға меңгеруге оңай болады. Қолданылған материалдарды сақтап қоюға болады. Тіпті шетелдік оқыту әдісінде сабаққа келмей қалған оқушыға дайын материалды беріп жіберіп, меңгеріп алуын қамтамасыз етеді екен.
Интерактивті тақтаны кез келген елде, кез келген білім беру саласында кез келген пәнді оқыту үшін қолдануға болады.
Интерактивті тақтаны қолданудың негізгі әдістері:
(Ұлыбритания педагогтарының ұсынысы бойынша)
- Экранда көрсетілетін сурет туралы ақпаратты жоғары жаққа жазу;
- Интернеттен алынатын ақпаратты тікелей оқушылармен бірге іздеу;
- Топпен тығыз жұмыс жасау;
- Конференциялар өткізу үшін басқа мектептермен байланыс орнату;
- Интерактивті тақтаны компьютердің көмегінсіз басқару;
- Қолданылған материалды кейін пайдалану үшін файл түрінде сақтап отыру;
- Видеороликтер көрсету, электронды оқулықтар пайдалану;
- Сабақ кезінде сақталған файлды оқушыларға беру.
Интерактивті тақта:
1. Оқушыларға жаңа материалды (иллюстрациялар, фотографиялар, бейнелік, дидактикалық материалдар) көрнекі түрде көрсету құралы болатын болса, екінші жағынан материалды дайындауды және оны қолдану процесінде жеңілдетеді. Алдын ала жүргізілген тәжірибелі презентацияларды пайдалану балалардың оқуға деген ынталығын арттырып, сабақтың қызғылықты өтуін қамтамасыз етіп, оған дайындалу мерзімін ең бастысы мұғалімнің уақытын қысқартады.
2. Компьютерлік сауатты болуды талап етеді. Өйткені сабаққа қажетті оқу материалдарын алдын ала мұғалімнің өзі дайындап қояды.
3. Интернет желісінен ақпарат іздеп, оны жүктеп алу жұмыстарын жасауды үйренеді.
4. СD, DVD және электронды оқулықтарды пайдалана білуінің арқасында, мұғалім жан-жақты біліммен қаруланады. Білімін шыңдайды, шығармашылығы артады. Ақпараттық технологияны еркін меңгереді, бәсекеге қабілетті оқушы тәрбиелейді.
Флипчарт – бұл бірнеше қажетті беттерден тұратын негізгі жұмыс аймағы Активті экран кешені білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайындалған әмбебап интерактивті жүйе болып табылады.
Білім берудің кез-келген саласында электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың өз бетінше жұмысын және олардың жоғары танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Сапалы электронды оқулық қашықтықтан оқытуға, тіл үйренушінің өздігінен оқып үйренуіне мүмкіндік береді.
Қазақ тілінің қоғамдық қызметін кеңейтіп, оның маңызын, қажеттілігін табиғи түрде арттыру, жан-жақты дамытудың бірден-бір жолы – тілді үйретудің сапасына қатаң талап қою, тіл үйренушілердің өздігінен білім алуын ұйымдастырумен бірге оның нәтижелеріне тұрақты бақылау жасау. Бақылау жасау – адамның өзінің алдына қойған мақсатына қарай жүзеге асырылатын әрекетінің дұрыстығын қадағалау, тексеру. Компьютер тіл үйренушінің жауабын бағалайды, келесі кезекте қандай материал ұсынылуы қажет екенін анықтайды. Оқу үдерісінде компьютер оқытушы, электронды интерактивті тренажер, эксперт, іс-әрекет серіктесі, құралы, үйретуші, тексеруші, бағалаушы қызметтерін атқарады.
Қазақ тілін оқытуда қолданылатын бақылау, бағалау тапсырмаларын, аралық, қорытынды сынақтарды компьютерлік жолмен автоматтандыру кезінде тексеруге кететін уақыт мөлшерін бірнеше есеге үнемдеуге, бақылау мен тексеруде объективтілікке қол жеткізіледі. Компьютердің мультимедиалық ерекшелігі тест тапсырмаларын алуан түрлі етіп, сөйлесу әрекетінің барлық түрін қамти отырып, қатысым әрекетіне негіздей құруға мүмкіндік береді. Қазақ тілін ғаламтор арқылы оқыту жүйесінде қолданылып жүрген онлайн-тестілеу жүйесінің диагностикалық мақсаты – бақылау, тексеру, бағалау, статистикалық мәліметтерді талдау, қорытынды жасау арқылы тіл үйрету үдерісінің нәтижесін, тіл үйренушінің қатысымдық құзіреттілігінің деңгейін анықтау болып табылады, ол өз кезегінде кемшіліктер мен жетістіктердің себептерін айқындауға, тіл үйрету үдерісінің әрі қарай даму болжамдарын жасауға ықпал етеді.
Сабақтың тиімді жағының бірі – ол заман талабына сай сабақты электронды оқу құралдарын, интерактивті тақтаны пайдалана отырып жүргізу. Тіл үйренушіге мәтінді электронды оқу құралдарынан компьютер көмегімен тыңдап, сұрақтарға жауап беріп, мәтін негізінде бірнеше грамматикалық тапсырмалар орындауға мүмкіндік берілген. Ең бастысы – тапсырмалар күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарға негізделіп берілген, яғни бұл тіл үйренушінің тілді жеңіл түсініп, тез меңгеруіне көмектеседі. Ұсынылған сабақ жоспары тиімді, кезеңдері байланыстырыла, түрлі тапсырмалармен толық түрде ұсынылған. Егер әр сабақты мұғалім аталған сабақтай жоспарлап, мүмкіншіліктерді, жаңа технологияларды толық пайдаланып жүргізсе, мемлекеттік тілді меңгерген азаматтар санының өсері сөзсіз.
Қашықтықтықтан оқыту (ҚОТ) - білім, білік дағдыларды алу үрдісі, бұл кезде оқыту процедураларының тұтас немесе белгілі бір бөлігі оқытушы мен студенттің территориялық алшақтығына қарамастан жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асырылады.
Қашықтықтықтан оқыту технологиясының кейс және желілік технология деген түрлерін ерекшелеп көрсетуге болады. Қашықтықтан оқыту технологиясының дамуына Интернеттің әсерін бағалау қиын. Ол ара қашықтықтықты қысқартумен қатар, оқытушы мен студентке анағұрлым көп еркіндік береді. Енді тыңдаушы немесе студент тапсырмалар және тестпен өзіне ыңғайлы уақытта айналыса алады. Оқытушы материал мазмұньн жедел түрде өзгерте алады. Қашықтықтан оқыту технологиясының дамуы - біздің білім беру жүйесінің болашағы болып табылады. Шетелде күндізгі немесе қашықтықтан білім берудің қайсысының дұрыстығы жөнінде сөз де болмайды. Өйткені, басты орынды қашан да сапалы білім алады.
Қашықтықтан оқытуда өз бетінше жүргізілетін жұмысты сөзжұмбақтар, шарада немесе тапсырмалар арқылы ұйымдастыру, жаңа тақырыптарды меңгеру үшін өте ыңғайлы. Қашықтықтан оқытудың жетістігі - оқытушының өзінің қатысуынсыз оқушылар назарын өзінен тыс қалдырмауға қабілеттілігіне байланысты болады. Жаңа тақырып бойынша берілетін материал баспаға шығарылған түрде қашықтықтан оқыту курсында электрондық түрде немесе электрондық оқулық түрінде беріледі. Жаңа тақырыпты бұлай баяндау кезінде сабақтың басты элементі форум немесе чат болып табылады. Мұндай баяндаулар алдын ала жоспарланып, алдын ала даярланған сценарий бойынша жүргізіледі. Оқу үрдісіне тьютор белсенді қатысады. Қашықтықтан оқытуда жаңа материалды баяндаудың тағы бір нұсқасы виртуалды шебер. Әдетте оқу материалын баяндау және талқылау бір мезгілде жургізіледі.
Қашықтықтан оқыту жүйесін әрқайсысы өз кезегінде бірнеше компоненттерден тұратын үш компоненттің жиыны ретінде карастыруға болады. Олар:
·Дидактикалық жүйе;
·Технологиялық жүйе;
·Қамтамасыз ету жүйелері.
Қашықтықтан оқыту үшін оқытудың жалпы дидактикалык бес әдісін қолдануға болады:
1. Ақпараттық-рецептивті;
2. Репродуктивті;
3. Мәселелік мазмұндау;
4. Әвристикалық;
5. Зерттеу.
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі бағыты XXI ғасырдың талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып табылады.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыты жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану аркылы дамыта оқыту, кашыктыктан оқыту, дара тұлғаға бағыттап окыту максаттарын жүзеге асыра отырып, оку-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғары-латуды көздейді.
Қашыкқтықтан оқыту ұғымын кең мағынада алсақ, бұл-тыңдаушылар мен оқытушылардың бір-бірінен кеңістікте алыстатылған оқу формасы. Ал, тармағынадағы қашықтықтан оқу ұғымы тындаушылар мен оқытушылар арасындағы, сонымен қатар тыңдаушылардың өзара белсенді ақпаратпен алмасуын қарастыратын және жоғаргы дәрежедегі қазіргі жаңа ақпаратгық технологияларды (аудио-визуальды кұралдар, дербес компьютерлер, телекоммуникация құралдары, т.б.) пайдаланатын белгілі бір тақырыптар, оқу пәндері бойынша ұйымдастырылатьш оқу процесі.
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі технологиялары бар:
Кейс-технология - оқытушы-тьюторлардың дәстүрлі және қашықтықтан консультацияларды үйымдастыру кезінде мәтіндік, аудиовизуальды және мультимедиалық оқу-әдістемелік материалдарды жинау және оларды пайдаланушылардың өз бетінше меңгеруі үшін жіберуге негізделген.
Кейс технологиясы (ағылшынның сasе—портфель) оқытуда жасалынған әдістемелік материалдармен іске асырылады.
Кейс-технология арналған материалдар түрлері мыналар:
1. Әдістемелік нұсқалар. Оқу құралдары мен глоссарий. Оқушыларға оқужоспарындағы пәндер бойынша әлектрондық тасымалдауышта (CD-ROM) оқу-әдістемелік материалдардың кешені (кейс) беріледі. Кешенді даярлауда ұжымдық әдістер, жобалау әдістері пайдаланылады. Мұндай әдістер тыңдаушылардың белсенділігін арттыруға, шығармашылық қабілеттерін белсендіруге
2. Жұмыс дәптері.
3. Анықтама.
4. Оқу, аудио, бейне материалдары.
5. Бақылау және емтихан материалдары.
Қашықтықтықтан оқытуға арналған кейстердің сапалық қасиеттері:
- курстың терминдер мен ұғымдарына арналған гипертекстік құрылымы;
- пайдаланушыға ыңғайлы құрылым – мұғалім материалды беру реті мен бейнелеудің бірнеше түрін таңдай алады. Сол арқылы бір оқу материалын әр түрлі аудитория үшін әдістемелік қажеттілік болса әр түрлі түрде беру мүмкіндігі бар.
- Кейстің құрамына белгілі бір нормативті талаптар жоқ. Кең таралған документтер мен дыбыс, анимация, графикалық кірістірулер, слайд-шоу пайдаланылады.
- Оқушы оқулықтың кез келген бетін қағазға шығара алады.
- Оқушы оқу материалдарына кез келген әдіспен қол жеткізе алады (Интернет, CD-ROM).
- Оқулыққа кіріктірілген білімді тексеру жүйесі бар.
- Оқулық бетінен Интернет ресурстарына қол жеткізуге болады.
Желілік –технология - білім алушы, оқытушылар, әкімшілік арасындағы интерактивті өзара әсері мен оның оқу-әдістемелік қүралдармен жабдықталуын қамтамасыз етуде телекоммуникациялық желіні қолдануға негізделген;
Оқытудың желілік –технологиясына жатады:
- Интернет желісін пайдалану;
- Әлектрондық поштаны пайдалану;
- Телекоммуникациялық құрылғыларды пайдалану;
- Мультимедиамен жабдықталған, Интернетке шығу мүмкіндігі бар желелік компьютерлік класс;
Электронды почта тыңдаушыларға курстың негізгі мәселелері бойынша конфиденциалды хат жазысуға мүмкіндік береді. Электронды почта арқылы ақпаратты жоғары жылдамдықпен жіберу мүмкіндігінің арқасында тыңдаушыға көмек дер кезіңде, сұранысты алған соң бірден көрсетіледі. Интернет көмегімен тыңдаушылармен кері байланыс орнатып қана қоймай, олардың оқу қызметін бақылауға, бағалауға болады.
Қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша оқытушының негізгі міндеті білім алушының келесі түрдегі орындалатын өз бетінше жұмысын басқару болып табылады: туындайтын мәселелерді қарастыру; мақсат пен міндеттерді қою; білім, тәжірибелерді беру; ұйымдастыру қызметі; білім алушылардың арасында өзара байланысты ұйымдастыру; оқу процесін бақылау. Тыңдаушылар қашықтықтан оқыту кезінде білім беру процесінің негізін қолайлы уақытта, ыңғайлы орында, тиімді темптегі өз бетінше жұмыс құрайды. Сондықтан тындаушылар өз бетінше жұмыстың
техникасы мен әдістемесін, жоғарғы деңгейде білімді өз бетімен толықтыру негіздерін меңгеруі қажет. Сонымен бірге нәтижелі түрде оқу үшін жаңа ақпараттық технологияның кұралдарымен жұмыс істей білуі тиіс.
Сонымен, қашықтықтан оқыту — адамның білім алуға және ақпарат алуға деген құқықтарын іске асыратын үздіксіз білім беру жүйесі нысандарының бірі ретінде мамандардын негізгі қызметін атқара жүріп білімін, біліктілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Қашықтықтықтан оқытудың дидактикалық құралдары
1. Білім алушыларды қашықтықтықтан оқытуға арналған оқу-әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету үшін қашықтықтық технологияларын қолданумен іске асырылатын білім беру бағдарламаларының пәндері бойынша әлектрондық оқу-әдістемелік кешен болуы керек.
2. Әлектрондық оқу-әдістемелік кешенін дайындауды үлгілік оқу бағдарламаларына қатаң сәйкестендіріліп әзірленген, бекітілген оқу жұмыс бағдарламасы бойынша курсты әзірлеуші жүзеге асырады.
3. Әрбір пәннің әлектрондық оқу-әдістемелік кешені міндетті және қосымша комплектілерден тұруы керек.
Міндетті комплект мыналардан:
a) үлгілік оқу бағдарламасынан;
· оқу жұмыс бағдарламасынан (пәннің мазмұны, күнтізбелік- тақырыптық жоспар, ұсынылатын әдебиеттердің тізімі (негізгі және қосымша), курстың модулдық бөлінуі, қашықтықтық кеңестерін өткізу кестесі);
b) лекциялардың әлектрондық курсынан;
c) практикалық және семинарлық сабақтардың материалдарынан;
· зертханалық практикумнан (тапсырмалар, мысалдар, әдістемелік нұсқаулар);
d) студенттің өзіндік жұмысына және оқытушы–тьютордың жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалардан;
· рубеждік бақылауды ұйымдастыру жөніндегі материалдардан (бақылау жұмыстары, тест тапсырмалары, жеке тапсырмалар және тағы басқа);
· қорытынды бақылауды ұйымдастыру жөніндегі материалдардан (емтихандық тестілеу тапсырмалары, емтиханға арналған сұрақтар, билеттер, емтихандық бақылау жұмыстары) тұрады.
Электрондық оқу-әдістемелік кешенін бағдарламалық қамтамасыз етілу функционалдылығы мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес болуы керек.
Қосымша комплект курстық жұмыстарды орындау жөніндегі әдістемелік нұсқаулардан тұруы мүмкін; оқыту сипатындағы компьютерлік бағдарламалар, тренажерлар, репетиторлар, анықтамалық-әдістемелік материалдар, пәннің оқу материалдарын игеруге көмектесетін оқу және оқу-әдістемелік құралдарды және өзге де материалдарды орындаудың мультимедиалық нұсқалары.
Оқу-әдістемелік қамтамасыз ету автономды және желілік өзіндік жұмыстар мен білім алушыларды аттестаттауға дайындау үшін жеткілікті болуы керек.
4. Қашықтықтықтан оқыту жүйесімен оқыту білім алушылардың оқу курстарын оқытушы-консультанттың (тьютордың) басшылығымен қашықтықтықтан оқыту жүйесіне арналған оқу-практикалық құралдарды, оқытудың қазіргі құралдарын (компьютерлік, телекоммуникациялық) пайдалана отырып, өзіндік зерделеуді ұсынады.
·Оқытудың теледидарлық құралдарына кабельдік немесе спутниктік теледидардың көмегімен ұжыммен немесе жеке қолданатын бейне лекциялар, сондай-ақ интерактивтік режимдегі теледидар сабақтары жатады.
·Оқытудың компьютерлік құралдарына әлектрондық оқулықтар, мультимедиалық курстар, кері байланысы бар тренингтік бағдарламалар (супертьюторлар), кәсіби бағдарламалардағы оқыту тапсырмалары (профтьюторлар), желілік іскер ойындар жатады.
·Оқытудың ойындық құралдарына іскер және операциялық ойындар түріндегі ұжымдық сабақтардың белсенді әдістері, дискуссиялар, коммуникативтік сабақтар, сондай-ақ виртуалды білім беру ортада оқылатын проблемалық және пәнаралық лекциялар жатады.
5. Қашықтықтықтан оқытуда консультациялар телефон, әлектрондық пошта, чат, сондай-ақ телеконференцияны пайдалану түрінде өткізілуі мүмкін.
6. Қашықтықтықтан оқытуда зертханалық практикум мультимедиа-технологияларды, гипер ақпараттық жүйе (ГАЖ)-технологияларды, еліктеуді модельдеу қолданумен өткізіледі.
7. Барлық оқыту қызметінің түрлері:
· әлектрондық байланыс тәсілдерін қолдана отырып оқытушының (тьютордың) студентпен (тыңдаушымен) педагогикалық қарым-қатынасы;
· студенттің оқыту құралдарымен өзіндік жұмысы арқылы жүзеге асырылады.
Байланыс уақытына кеңестермен қатар барлық бақылау іс-шаралары кіреді: емтихан, зертханалық жұмыстарды, рефераттарды, әсселерді, курстық, есептеу-кестелік жұмыстарды, жобаларды қорғау, қорытынды мемлекеттік атестаттау.
8. Қашықтықтықтан оқытуды ұйымдастырудағы маңызды кезең виртуальдық (синхрондық немесе асинхрондық) өзара іс-қимыл. Синхрондық өзара іс-қимыл студент пен оқытушының нақты уақыт режиміндегі қатынасты қарастырады. Бұл үшін қашықтықтықтан оқыту жүйесінің чаттары немесе бейне конференциялар қолданылуы мүмкін. Асинхрондық өзара іс-қимыл студент пен оқытушы нақты уақытта қарым-қатынаста болмаған жағдайда жүзеге асырылады, бұл жағдайда қашықтықтықтан оқытудағы байланыстар жіберу тізімдерінің немесе телеконференциялардың көмегімен әлектрондық пошта бойынша хат алмасу арқылы ұйымдастырылады.
Оқытушының кеңесі (синхрондық немесе асинхрондық) – қашықтықтықтан оқытуды орындаудың міндетті шарттары.
9. Оқу процесін басқару және білім алушыларға дидактикалық материалдарды жеткізіп беру үшін көліктік және ақпараттық коммуникациялар, сондай-ақ автоматтандырылған құжат айналымы жүйесі кіретін мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз ету, білімнің әлектрондық банкілері және оқытудың интерактивтік мультимедиалық құралдары қолданылады.
10. Курстарды әзірлеушілер мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттардың пәндері үшін оқу жұмыс бағдарламаларына сәйкес пәннің мазмұнын өз бетінше анықтауы мүмкін.
11. Білім беру ұйымы, телекоммуникациялық және спутниктік байланыс арналары бойынша жіберуге арналған оқу материалдарын, басқа да материалдарды, ағымдық, аралық және қорытынды аттестаттаудың материалдарын дайындау мен көбейтуді жүзеге асырады және олармен әрбір оқушыны қамтамасыз етеді.
12. Қашықтықтықтан оқыту нысанын іске асыратын білім беру ұйымдарында электронды ақпараттық-білім беру ресурстары болуы керек.
Қашықтықтан оқыту технологиясы – тіл үйренушілердің мүмкіндіктеріне, ерекшеліктеріне бейімделген ақпарат көздерін қамтитын, анықтамалық, машықтандырушы қызметтерін атқаратын, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, тексеру міндеттеріне құрылған оқыту. Деңгейлік тапсырмаларға негізделген қашықтықтан оқыту технологиясы тіл үйренушінің ерекше танымдық белсенділігі мен қызығушылығына құрылған қатысымдық құзыреттілікке жетелейтін тұлғалық, нәтижеге бағдарланған оқыту ортасы болады. Қашықтықтан оқыту жүйесі арқылы жүзеге асырылатын қайтарымды байланыстың тіл үйренушіге оқу материалдарының бір ізділігін өзгертуге не оған бейімделуге мүмкіндік беретін әсері болады. Бүгінгі қоғам сұранысын ескере отырып тіл үйренушілердің қатысымдық құзыреттілігін дамытуда қазіргі ақпараттық технологияларды және деңгейлік тапсырмаларды кіріктірген қашықтықтан оқыту технологиясының қажеттілігі дау тудырмайды.
Қашықтықтан оқыту технологиясындатіл үйренушілердің білімін өз таңдаулары бойынша көтеруіне мүмкіндік беретін оқыту үдерісі жүзеге асырылады. Бұл өздігінен білім алу формаларының бірі ретінде оқытудың “жеке траекториясын” жасақтауға мүмкіндік береді. Бүгінгі білімнің негізгі шарты үйренушінің жаңаны, өзіне қызықтыны, өз оқу траекториясын іздеу қажеттілігін қалыптастыру екенін ескерсек, қашықтықтан оқыту технологиясынжоспарлауда басты шарт тіл үйренушінің өз бетімен қатысымдық, танымдық, ізденушілік әрекетке ұмтылысын қамтамасыз ету болуы қажет.
Қашықтықтан оқыту технологиясында электронды білім ресурстарын қолдану тіл үйренушілердің өздігінен жұмысын белсендіру факторы болып табылады. Тіл үйренуші өз бетімен ақпарат көздерін таңдай алады, уақыт үнемдеу дағдысы мен халықаралық қарым-қатынас этикасын меңгереді, өз әлеуетін, өзінің іскери, тұлғалық сапаларын объективті және мақсатты бағалауды үйренеді. Адам ақпараттың 10%-ын оқығанда, 20%-ын тыңдағанда, 30%-ын көргенде, 50%-ын көріп, естігенде, 70%-ын талқылағанда, және 90%-ын өзі орындаған кезде меңгеретінін ескерсек, компьютердің көмегімен аудио-бейне әсерлермен берілген, өз еріктерімен, өз күштерімен қол жеткізген білімдік ақпараттың тіл үйренуші үшін маңыздылығы да жоғары болады, тұрақты жадында ұзақ сақталады. Бұл жөнінде зерттеуші ғалымдар өз бетімен, өз күшімен қол жеткізген ақиқаттың танымдық құндылығы ерекше болатындығын атап көрсетеді. Соған байланысты оқушылардың үнемі жауап беруін, қайтарымды байланыста болуларын талап етіп отыратын интерактивті оқу құралдарын оқу үдерісіне енгізу үлкен мүмкіндіктерге жол ашады.
Қазақ тілін қашықтықтан оқыту технологиясын құруда ескерілетін дидактикалық талаптар:
- Ғылыми-әдістемелік берік тұғырнамасының болуы;
- Технология талаптарына сай болуы;
- Деңгейлерге сәйкес лайықталып, іріктелген тілдік материалдарды қамтуы;
- Тұтынушының сөздік қорын молайтуға, тілдік қатынасқа түсуіне ықпал жасайтын жасанды тілдік орта құрылуы;
- Тілдік материалдың деңгейлік оқытудың қазақстандық жүйесіне негізделуі;
- Қашықтықтан басқару арқылы оқыту үдерісіне қажетті лингводидактикалық базаны жаңартып-жаңғыртып отыру мүмкіндігінің болуы;
- Тексеру модулінің тіл үйренушінің қатысымдық құзыреттілік деңгейін анықтауға негізделуі;
- Тест тапсырмаларының сөйлесім әрекетінің барлық түрлерін (тыңдалым, оқылым, жазылым, айтылым) тексеруге бағытталуы;
- Тұлғаның ақпаратты барынша көп жинақтауы ғана емес, сонымен бірге оны шынайы өмірлік жағдаяттарда қолдана алу мүмкіндігіне ие болуына барынша жағдай жасау арқылы қашықтықтан тіркелу, ақпарат алмасу, курс соңында тиісті деңгейге сәйкес сынақ тапсырып, сертификат алуын жүзеге асыру мүмкіндігі.
Қазақ тілін қашықтықтан оқыту технологиясын құруда ескерілетін техникалық талаптар:
- Тұтынушыларды орталықтан басқару, бақылау мүмкіндігі;
- Желілік ресурстарға тиімді қол жеткізу мүмкіндігі;
- Бағдарламалық-әдістемелік жағынан қамтамасыз етудің дидактикалық ұстанымдарға негізделген жоғары сапасы;
- Кең көп функционалдылық пен технологиялық ұтқырлық;
- Тұтынушылардың түрлі талаптарына жылдам жауап бере алатын бейімділігі;
- Тұтынушылардың өздеріне ыңғайлы, рационалды уақытта ұйымдастырылатын үдеріс;
- Тікелей тұлға аралық қарым-қатынас, мықты қайтарымды байланыс;
- Тіл үйренушілердің білім деңгейін анықтауды компьютерлік жолмен автоматтандыру;
- Объективті бағалау жүйесі, статистикалық талдау.
Адамзат өркениетінің іргелі сипаты ақпаратты алу, жинақтау өңдеу және тұтыну болып табылады. Ал тілдік білім беруді қашықтықтан ұйымдастыру тіл үйренушілерді әлемдік мәдени құндылықтарға, ақпараттық ресурстарға жақындатып алып келеді, шынайы мәдениаралық коммуникацияға жағдай жасайды. Қашықтықтан оқытудың тіл үйретудегі мүмкіндіктері ғылыми-теориялық тұрғыдан жан-жақты дәлелденген, практикалық тұрғыдан жүзеге асыруға мамандар толық дайын. Қазақстандық ЖОО-ының бірқатарында бұл тәжірибе іске асырылып, алғашқы табыстардың көкжиегі де көрінуде. Сонымен бірлікте тіл үйренуші электронды білімдік ресурстардан, жаңашыл оқу-әдістемелік құралдардан, бұқаралық ақпарат құралдарынан, көркем әдебиеттен қазақ тілінде өзіне керекті ақпаратты өз ниетімен, жүрек қалауымен іздеп, тауып, оқып, қажетіне жарату мүмкіндігіне қол жеткізген кезде ғана нағыз қатысымдық құзыреттілік иесі, толық тілдік тұлға дәрежесіне жете алатынын есте сақтауымыз қажет.
БАҒДАРЛАМАЛАП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Қазақ тілін оқыту технологияларының ішінде бағдарламалап оқыту технологиясы ерекше тоқталуды қажет етеді. Себебі компьютер оқытуды жоспарлауда, басқаруда, бақылауда басты құрал болғандықтан, осы әрекеттер көбінесе бағдарламалау тәсілін қолдану арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар бағдарламалап оқыту технологиясы компьютерді оқу үдерісінде қолданудың дидактикалық негізі болып саналады. Бұл жөнінде ғалымдар былай дейді: Дидактической основой компьютерного моделирования в рамках алгоритмической лингвистики является программированное обучение (уже накопившее достаточный теоретико-прагматический опыт), которое реализует принцип непрерывного усвоения знаний и последовательно-индивидуального закрепления созданных навыков и умений на основе разделения сложного учебно-познавательного процесса обучения на последовательные этапы, уточняя цели и задачи каждого из этих этапов с организацией обратной связи и контроля усвоения.
Бағдарламалап оқыту технологиясының шығу тарихына тоқталар болсақ, ол өткен ғасырдың ортасынан бастап батыс және кеңес зерттеушілерінің зор қызығушылығын тудырғанын байқаймыз. Бағдарламалап оқытутехнологиясын АҚШ-та профессор Б.Ф. Скиннер 1954 жылы психология мен техника саласы жетістіктерін білім беруді басқару тиімділігін арттыру мақсатында қолдану үшін енгізген. Оқытудың бұл түрі кейін педагогика, психология және кибернетиканы ұштастырып пайдаланылды.
Шетел әдіскерінің жаңалықтары ресей зерттеушілер Н.Ф. Талызина, П.Я. Гальперин, Л.Н. Ланда, И.И. Тихонов, А.Г. Молибог, А.М. Матюшкин, Т.А Ильина ғалымдардың зерттеу еңбектерінде жалғасын табады [92-99]. Бағдарламалап оқытудың элементтері көне ойшылдар Сократ, Платон және И.Ф. Гербарт, Дж.Дьюи сынды ғалымдар еңбектерінде де айтылады деген пікірлер бар.
Бағдарламалап оқытудың негізгі мақсаты – оқыту үдерісін басқаруды жетілдіру, тексеруден өзін-өзі тексеруге, оқытудан өзін-өзі оқытуға көшу. Бағдарламалап оқыту теориясы оқыту материалдарын меңгеру үдерісін машиналарға қолданылатын бағдарламалар әрекетіне негіздеуден туындаған. Оқытудағы бұл бағыт танымдық мәліметтерді толық қабылдауға жеңіл болатындай, логикалық тұрғыда аяқталған бөлшектермен беруді ұсынады.
Білім беру саласында бағдарламалап оқытуды қолдану ғылым мен практиканың тығыз байланысына құрылады. Оқыту тиімділігіне қол жеткізу үшін оған қатысты барлық ғылым салаларының жетістіктерін қолдана білу қазіргі таңда тіл үйретуде компьютерлік технологиялардың арқасында мүмкін болып отыр. Бағдарламалап оқыту кибернетиканың, яғни басқарудың жалпы заңдылықтарын оқыту үдерістерінде енгізумен ерекшеленеді және оқытуды басқарудың жалпы талаптарын айқындап береді.
Оқыту бағдарламаларына қойылатын талаптарды орындау жалпы оқу үдерісінің ерекшеліктерін айқындайтын психологиялық-педагогикалық ғылым салаларының зерттеулеріне негізделетіні белгілі. Дегенмен бағдарламалап оқытуда бір мамандар тек психологиялық бағытты таңдаса, біреулері таза кибернетикалық тәжірибені негізге алады. Ал дәстүрлі оқу бағдарламалары көбінесе тәжірибеге сүйеніп жасалады да, кибернетика мен психологиядан қажетті мәліметтер қолданылады. Бұл кибернетикалық талаптарға сәйкес кері байланыстың, ал психологияда оқудағы даралықты ескеру қажеттілігімен шектелді де меңгеру үрдісінің белгілі қадамдармен жүзеге асырылу үлгісі ескерілмейді.
Өткен ғасырдың ортасында ақпарат, байланыс, басқару туралы ғылым кибернетика (kybernetike — грек тілінен басқару өнері) пайда болды (Н.Виннер, 1948 ж). Электронды есептеуіш техникасының дамуымен кибернетика саласы да дами түсті. Бихевиоризмнің педагогикада қолданысында кибернетиканың үйретуді басқару тұжырымдамасымен толықтырылады. Осындай ғылым салаларының тоғысында бағдарламалық оқыту идеясы туындайды.
АҚШ-та жасалған бағдарламалап оқытуға үйретудің механикалық бағытын көздейтін бихевиористикалық теория негіз болады. Оның авторлары Скиннер, Кроудер сынды психологтар білім беруде адамды ынталандыру тетігін ойластыру керек деген идеяға сүйенеді. Яғни материалды шағын бөлшектерге бөліп меңгертуде дұрыс жауап берілгенде білім алушыға сый ретінде келесі қадам ұсынылады деген пайымдаулар осы әдіске негіз болады. Бұл идеялар кибернетиканың алгоритмдеу ұғымыммен астасып жатты. Электронды есептеуіш машиналардың дамуымен бағдарламалап оқыту әдісі де кең өріс ала бастайды.
Бихевиористикалық негізде жасалған оқыту бағдарламалары:
а) сызықтық, (Скиннер әзірлеген),
ә) тармақталған (Н.Кроудер әзірлеген),
в) аралас (Шеффилд британ университетінің психологтары әзірлеген) болып бөлінеді.
Бағдарламалап оқытудың сызықтық жүйесіне Б.Скиннер төмендегідей талаптарды қойған:
- оқушының алдын-ала дайындалған, құрастырылған қадамдарды кезең-кезеңмен өтуі,
- оқытуды тек оқу материалын қабылдатумен шектелмей, оқушының белсенділігін, қызығушылығын ашатындай етіп жасалуы,
- жаңа материалды меңгермес бұрын оқушы алдыңғы материалды толық
меңгеруі тиіс,
- оқушыға материалды аздаған бөліктерге бөлу және үнемі еске салу,
ойландыру арқылы қиындықты жеңуге көмектесу.
Бұл жүйеге сәйкес білімгер бағдарламада көрсетілген барлық қадамдарды кезең-кезеңімен өтіп шығады. Б.Скиннердің бұл тәсілі берілген тапсырмаларға студенттің дұрыс жауап бергенінше қайта-қайта орындауларын талап ете отырып, дұрыс жауапты есте сақтауын жаттықтырады. Сызықтық бағдарламалап оқыту білімі әлсіз студенттің өздігінен білім алуына тиімді тәсіл болып табылады. Дұрыс жауапты табуға деген құлшыныс оған келесі тапсырманың берілуімен көтермеленеді. Сызықтық бағдарламалар барлық студенттердің жасалатын қадамдарының қатесіз жүргізілуін қамтамасыз етеді. Сондықтан да білім алушылардың барлығы бір сызықтың бойымен бірдей қадам жасай отырып, материалды кезең-кезеңмен орындайды.
Тармақталған бағдарламалап оқыту тәсілін американ педагогы Н. Кроудер ұсынған. Бұл бағдарламалар студенттің қиналған кездерінде көмекке келетін қосымша тармақтарының болуымен ерекшеленеді. Бағдарламалар білім алушылардың деңгейіне қарай оқытуды даралауға мүмкіндік береді және танымдық әрекеттерді жүзеге асырудың тиімді жолдарын қалыптастырады. Білім алушы жауаптарды таңдауда қиналған тұста, көмекке келетін қосымша бағдарламаларды қарастыра алады. Тапсырмаларды құрастыруда студент қызығушылығын тудыратын танымдық сипаттағы материалдар белсенділікті арттырып, өздігінен ізденуге түрткі болады.
Сызықтық бағдарламалау мен тармақты бағдарламалап оқытуды біріктіргенде пайда болған әдісті аралас әдіс немесе аралас бағдарламалау деп танимыз. Бұл әдісте оқу материалы көлемі жағынан бірнеше бөліктерге бөлінеді. Олардың мазмұндық және логикалық тұрғыда байланысуына қарай сызықтық немесе тармақтық бағыттағы бағдараламалар қолданылады. Яғни материалды меңгерту мақсатына қарай әртүрлі бағдарламалардың тоғысуы аралас бағдарламалап оқытуды тудырған.
Бұл бағдарлама қолданыста бар бағдарламалап оқыту түрлерінің ең бір ұтымды тұстарын пайдалана отырып, оқытудың нәтижелілігін арттыруды көздеді. Бұл Скиннер мен Кроудер тұжырымдамасындағы классикалық бағдарламалап оқытудың білім деңгейі әлсіз студенттерге дұрыс жауапты жаттату арқылы оқытудағы және білімді бекіту, бағалаудағы қолданылу ерекшелігіне, студенттердің үлгере алмай жатқан тұстарын толықтыруға қатысты тұстары болды. Ал жоғарыда айтылған бағдарламалап оқытудың бір кемшін тұсы, ол студенттің сыни ойлауын, шығармашылығын дамытуда әлсіз түсіп жататын тұстарын толықтыру үшін бағдарламалап оқытудың блокты түрі қолданылды.
Аралас оқытудың бұл түрін варшавалық деп атаған. Жоғары мектепте студенттердің өздігінен білім алуын дамыту мақсатында классикалық бағдарламаларға балама ретінде білім алушыларға әртүрлі интеллектуалдық операцияларды жасауға және өзінде бар білімді нақты мәселелерді шешуде қолдануға жетелейтін, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
МӨЖ
ТАҚЫРЫБЫ: Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері (қашықтықтан оқыту, кейс технологиялары)
ОРЫНДАҒАН: Жайсаңбаева А.Н.
6М011700 Қазақ тілі мен әдебиеті
ТЕКСЕРГЕН: Мұқанова Қ.Қ.
п.ғ.к
СЕМЕЙ - 2015
Жоспар:
1. Қазақ тілін оқытудың тиімді жолдары
1.1 Қазіргі заман талабы бойынша білім берудің ақпараттандыру
1.2 Сабақта интерактивті әдіс-тәсілдерді қолдану
2. Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері
2.1 Кейс технологиялары
2.2 Қашықтықтан оқыту
3. Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қазіргі таңда мемлекеттік тілді оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану – заман талабы. Тәуелсіз Қазақстанның ел басқарушысы Нұрсұлтан Әбішұлының кезекті Жолдауында қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейту, дамыту және жетілдіру мәселелері сөз болғаны баршамызға мәлім. Сондай-ақ, Елбасы: Біз қазақ тілін жаңғыртуды жүргізуге тиіспіз. Тілді заманға сай үйлестіріп, терминология мәселесінен консенсус іздеу керек. Сонымен қатар, әбден орныққан халықаралық және шет тілінен енген сөздерді қазақ тіліне аудару мәселесін біржола шешу қажет. Бұл мәселе оқшауланған қайраткерлердің ортасында шешілмеуге тиіс. Үкімет мұны реттегені жөн дегенді шегелеп тұрып тапсырған еді. Көп жайларды зерттеп, көңілге түйіп, мәселелер төңірегінде іздену әр ұстаздың міндетіне айналды. Сондықтан ұстаздардың тәжірибесінде мынадай проблема тууы мүмкін: оқушылардың танымдық қабілеттерін, танымдық процестерін (есту,көру,қимыл және т.б.) дамытуда қолданып жүрген әдіс-тәсілдердің заман талабына сай болмауы. Осы проблеманы шешу үшін тиімді жолдарды қарастыру қажет.
Қазіргі заман талабы бойынша білім берудің ақпараттандырудың негізгі талаптарының бірі – оқу үдерісіне мультимедиалық технологиялар мен коммуникативтік интерактивті әдістемелердің үйлесімді байланысы негізінде жасалған, оқыту және тексеру электрондық бағдарламаларды, оқулықтарды енгізу.
Интерактивті тақтаның келуіне байланысты оқытудың жаңаша әдісі пайда болды. Мұғалімдер өз сабақтарында мейлінше интерактивті тақтаны пайдалана отырып, жан-жақты ізденіп, сабақтарын қызықты, әрі тартымды, нәтижелі өткізуге тырысуда. Интерактивті тақтаның мүмкіншілігі шексіз.
Оқушылардың жеке-дара ерекшеліктерін ескере отырып, коммуникативтік шығармашылық құзіретін дамыту. Оқушының тілдік қорын дамыту, іс жүзінде ауызша сөйлей білуге үйрету.
1. Қазақ тілін оқыту әдістемесін әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейіне көтерудің тиімді жолы – білім беру саласын толықтай ақпараттандыру.
2. Мемлекеттік тілді оқытуда– ақпараттық-коммуникациялық технологияларды оңтайлы пайдалану.
Ақпараттық технологиялардың бірі – интерактивті тақта, мультимедиялық және онлайн сабақтары. Былтырғы жаңа оқу жылының ерекшелігі – республикада алғаш рет жалпы білім беретін мектептерде Елбасының онлайн режимінде өткен интерактивті сабағымен басталды.
Өзім қызмет жасайтын мектепте жаңа ақпараттық технологияларды қолдану кеңінен қарастырылған. Қазақ тілі кабинетінде интерактивті тақта орнатылған. Сондықтан, бұл тақтамен әр сабақты қызықты өткізуді ойластырып, жоспарлаймын, себебі қолда бар мүмкіндіктерді пайдалану арқылы оқушыларды жаңа заман технологиясымен жұмыс жасауға үйретеміз.
ХХІ ғасыр – жаңа технология мен ақпараттандыру ғасыры. Тәуелсіз Қазақстан да сол ғасырға нық қадам басты. Еліміздегі барлық білім ошақтары компьютер және интерактивті тақтамен жабдықталуда. Қазіргі заманғы, ғылыми-техникалық үдерістің қарқыны күннен-күнге өсуде. Сонымен қатар, білім беру жүйесінің алдына да жаңа міндеттер жүктелуде. Білім беру саласында жаңа ақпараттық технологияны практикада меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа ақпараттық технологияны меңгеру мұғалімнің білімін шыңдап ғана қоймай, интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және тағы басқа көптеген адами келбетін қалыптастыруына ықпал жасайды.
Білім берудің негізгі мақсаты – білім мазмұнының жаңаруымен қатар, оқытудың әдіс тәсілдерімен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Осы мақсатты жүзеге асыруда ақпараттық технологияны пайдалану әдісі зор рөл атқарады. Мектеп пәндерін оқыту процесінде интерактивті тақтаны пайдалану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесін, олардың білімге деген қызығушылығының, ізденушілікке деген ынтасының, сезімінің өсуіне әсер етеді. Сондықтан білім берудегі барлық оңды өзгерістер педагогтың жаңаша ойлау тәсілімен, жаңа шығармашылық іс-әрекеттерімен, ізденушілігіне байланысты.
Ақпараттық технологияны оқыту үдерісінде екпінді түрде енгізу бағытына қолданылатын жаңа түрдегі құрал – интерактивті тақта болып табылады. Интерактивті тақтаның келуіне байланысты оқытудың жаңаша әдісі пайда болды. Мұғалімдер өз сабақтарында мейлінше интерактивті тақтаны пайдалана отырып, жан-жақты ізденіп, сабақтарын қызықты, әрі тартымды, нәтижелі өткізуге тырысуда. Интерактивті тақтаның мүмкіншілігі шексіз. Оны көрнекілік ретінде қарастырсақ, ол оқу нәтижесінің сапасына оң әсер етері сөзсіз. Бұл – бейнеконференциялар, мектептер арасында бірлескен сабақтар өткізу үшін қолданылатын ерекше жүйе. Сонымен қатар, пәндік көрнекі құралдарды бейнематериалдар арқылы көрсетуге болады.
Сабақ үстінде оқушының жүйелі жұмыс істеуіне мүмкіндік туғызу, сабақтың тақырыбына сай нақтылы міндет қоя білу – ол әрбір мұғалімнің шеберлігіне байланысты. Өйткені, оқушыларды терең әрі жинақты біліммен қаруландыру, олардың шығармашылық қабілетін, қызығушылық талғамын дамыту, өз бетінше білімін толықтандыруға дағдыландыру сияқты күрделі жұмыстар сабақ барысында қалыптасады. Бұл әрбір мұғалімді ойландырып, жаңаша жұмыс істеуге, жаңа ізденістерге жетелейді. Әрбір мұғалімнің негізгі алға қойған міндеті – шәкірттерінің ой-өрісін кеңейтуге, биік адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру.
Орыс мектептеріндегі қазақ тілін жүргізу мұғалімдерден көп дайындықты талап етеді. Мұғалімнің еңбегінің табысты болуының қайнар көзі оқушының ана тілі мен қазақ тілінің арасындағы әр қилы ұқсастықтарын, айырмашылықтарын есепке ала отырып, соларға негіздей оқытқанда ғана сабақ табысты да тиімді болады. Оқу тәрбие жұмысының негізі – сабақ. Сапалы сабақ оқу тәрбиесінің нәтижелі болуына тікелей әсер етеді.
Тілді оқытып, үйретудің сапасын арттыру әр түрлі жағдайларға байланысты. Орыс мектебінде оқытылатын қазақ тілі пәнінің түпкі мақсаты – оқушыларға қазақ тілін меңгерту, ойлау қабілеті мен сауаттылығын арттыру, қазақ тілінде сөйлеп, жаза білетін дәрежеге жеткізу, қазақ халқының әдет-ғұрпын, тарихын танып талаптандыру, тілін құрметтеуге тәрбиелеу, сонымен қатар Отанды, табиғатты, айналадағы құбылысты, тыныс – тіршілігімен жан-жақты терең таныстыру.
Осылардың барлығы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дәстүрлі әдістемеге қарағандағы артықшылықтарын пайдалану арқылы тіл үйренушінің білім сапасының артуына, қатысымдық құзіреттілігінің қалыптасуына ықпал етеді. Тілдік білім беруде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану тіл үйренушілерді әлемдік мәдени құндылықтарға, ақпараттық ресурстарға жақындатып алып келеді, шынайы мәдени аралық коммуникацияға жағдай жасайды. Бұл технологияның тіл үйретудегі мүмкіндіктері ғылыми-теориялық тұрғыдан жан-жақты дәлелденген, тек практикалық тұрғыдан жүзеге асыруға мамандардың дайындығы арта түсуі қажет. Алдағы уақытта жоғары талаптарға жауап беретін ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың түрлері арта беретіні сөзсіз.
Сондықтан қазақ тілін оқыту-үйрету үдерісінде бұл технологияларды ұтымды қолдану үшін оқытушылардың өз кәсіби шеберліктерін, ақпараттық-технологиялық құзыреттілігін үнемі дамытып отыруы талап етіледі.
Сабақта интерактивті тақтаны дұрыс пайдалану мазмұнды ұғымдардың қалыптасуына көмектеседі, оқушылардың логикалық ойлау және сөйлеу қабілетін дамытуға, нақтылы құбылыстарды қарастыру және талдау негізінде, кейін практикада қолданылатын тұжырымдарға келулеріне көмектеседі.
Сонымен, оқуда интерактивті тақтаны пайдалану арқылы оқушылардың білімі нанымы болады. Сонымен қатар интерактивті тақтамен орындалатын жаттығулар оқушылардың білімді меңгеруін жеңілдетеді, деректерді есте сақтауға ықпал жасайды.
Оқушылардың көпшілігі естігенінің 5% және көргенін 20 % есте сақтайтыны белгілі. Аудио – және видеоақпаратты бір мезгілде қолдану есте сақтауды 40-50 % дейін арттырады.
Интерактивті тақтада орындалатын тапсырмалар бір мақсатқа бағытталған, өзара байланысты әрекеттердің тұтастығын көрсетеді. Ол әрекеттер тілдік және ой операциясының күрделенуіне байланысты болады.
Оқу тапсырмаларының негізінен, жазба түрде орындалуын қажет ететін логикалық тілдік жаттығулардың арқалайтын жүгі салмақты, өйткені бұл жаттығулар арқылы оқушы қазақ тілі тақырыптарын грамматикалық ерекшелігін танудың нық әрі сенімді баспалдағын қалайды және оқушы үшін маңызды болып табылатын жазу, орфография ережелерін меңгереді.
Білім берудегі интерактивті тақтаны қолданудың үш кілттік бағытының артықшылығын қарастырайық.
1. Презентациялар, демонстрациялар, модельдеуді сабақтарда қолдану
Интерактивті тақта – визуалды ресурс. Сабаққа қажетті кез келген суреттер, сызбалар, кесте, диаграммаларды қолдануға мүмкіндік береді. Интернет желісіне қосылып ақпарат алуға, оқу материалын қозғалмалы күйге келтіру, абстрактілі ойлау мен түсінуді моделдеуге , обьектілерді ойлау мен түсінуді моделдеуге, обьектілер арсындағы байланыс орнатуға болады.
2. Сабақ барысында оқушылардың белсенділігінің артуы
Интерактивті тақтамен жаңа сабақ өткізу кезінде тиімді қолдануға болады. Әр пәннің өз ерекшелігімен қатар, өзіндік күрделігі де болады. Сондықтан ұстаздың міндеті осы күрделікті дұрыс құрастырып, сабақтың әр сағатын тиімді өткізу. Жалпы интерактивті тақтаны пайдалана отырып білімін жетілдіру барысында іскерлігін дамыту, тапсырмаларды орындау барысында теориялық білімдерін тиімді пайдалана білу.белсенділік танытып тапсырмаларды ұқыпты орындаған оқушылардың ой-өрісін жан-жақты жетілдіруіне, шығармашылық қабілетін арттыруына, белсенділігін дамытуына ықпалы зор.
3. Уақыт ұтымдығы
Егер сізде интерактивті тақта болса, сізге күтуге тура келмейді. Мысалы, жаңа тақырыпты, үй тапсырмасын жазып уақыт алмаймыз. Алдын ала дайындалған материалдарды қолдау арқылы тіпті қиын тақырыпты оқушыларға меңгеруге оңай болады. Қолданылған материалдарды сақтап қоюға болады. Тіпті шетелдік оқыту әдісінде сабаққа келмей қалған оқушыға дайын материалды беріп жіберіп, меңгеріп алуын қамтамасыз етеді екен.
Интерактивті тақтаны кез келген елде, кез келген білім беру саласында кез келген пәнді оқыту үшін қолдануға болады.
Интерактивті тақтаны қолданудың негізгі әдістері:
(Ұлыбритания педагогтарының ұсынысы бойынша)
- Экранда көрсетілетін сурет туралы ақпаратты жоғары жаққа жазу;
- Интернеттен алынатын ақпаратты тікелей оқушылармен бірге іздеу;
- Топпен тығыз жұмыс жасау;
- Конференциялар өткізу үшін басқа мектептермен байланыс орнату;
- Интерактивті тақтаны компьютердің көмегінсіз басқару;
- Қолданылған материалды кейін пайдалану үшін файл түрінде сақтап отыру;
- Видеороликтер көрсету, электронды оқулықтар пайдалану;
- Сабақ кезінде сақталған файлды оқушыларға беру.
Интерактивті тақта:
1. Оқушыларға жаңа материалды (иллюстрациялар, фотографиялар, бейнелік, дидактикалық материалдар) көрнекі түрде көрсету құралы болатын болса, екінші жағынан материалды дайындауды және оны қолдану процесінде жеңілдетеді. Алдын ала жүргізілген тәжірибелі презентацияларды пайдалану балалардың оқуға деген ынталығын арттырып, сабақтың қызғылықты өтуін қамтамасыз етіп, оған дайындалу мерзімін ең бастысы мұғалімнің уақытын қысқартады.
2. Компьютерлік сауатты болуды талап етеді. Өйткені сабаққа қажетті оқу материалдарын алдын ала мұғалімнің өзі дайындап қояды.
3. Интернет желісінен ақпарат іздеп, оны жүктеп алу жұмыстарын жасауды үйренеді.
4. СD, DVD және электронды оқулықтарды пайдалана білуінің арқасында, мұғалім жан-жақты біліммен қаруланады. Білімін шыңдайды, шығармашылығы артады. Ақпараттық технологияны еркін меңгереді, бәсекеге қабілетті оқушы тәрбиелейді.
Флипчарт – бұл бірнеше қажетті беттерден тұратын негізгі жұмыс аймағы Активті экран кешені білім үрдісінде қолданылатын ақпаратты көрсетуге және оны компьютермен басқаруға тағайындалған әмбебап интерактивті жүйе болып табылады.
Білім берудің кез-келген саласында электрондық оқулықтарды пайдалану оқушылардың өз бетінше жұмысын және олардың жоғары танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды. Сапалы электронды оқулық қашықтықтан оқытуға, тіл үйренушінің өздігінен оқып үйренуіне мүмкіндік береді.
Қазақ тілінің қоғамдық қызметін кеңейтіп, оның маңызын, қажеттілігін табиғи түрде арттыру, жан-жақты дамытудың бірден-бір жолы – тілді үйретудің сапасына қатаң талап қою, тіл үйренушілердің өздігінен білім алуын ұйымдастырумен бірге оның нәтижелеріне тұрақты бақылау жасау. Бақылау жасау – адамның өзінің алдына қойған мақсатына қарай жүзеге асырылатын әрекетінің дұрыстығын қадағалау, тексеру. Компьютер тіл үйренушінің жауабын бағалайды, келесі кезекте қандай материал ұсынылуы қажет екенін анықтайды. Оқу үдерісінде компьютер оқытушы, электронды интерактивті тренажер, эксперт, іс-әрекет серіктесі, құралы, үйретуші, тексеруші, бағалаушы қызметтерін атқарады.
Қазақ тілін оқытуда қолданылатын бақылау, бағалау тапсырмаларын, аралық, қорытынды сынақтарды компьютерлік жолмен автоматтандыру кезінде тексеруге кететін уақыт мөлшерін бірнеше есеге үнемдеуге, бақылау мен тексеруде объективтілікке қол жеткізіледі. Компьютердің мультимедиалық ерекшелігі тест тапсырмаларын алуан түрлі етіп, сөйлесу әрекетінің барлық түрін қамти отырып, қатысым әрекетіне негіздей құруға мүмкіндік береді. Қазақ тілін ғаламтор арқылы оқыту жүйесінде қолданылып жүрген онлайн-тестілеу жүйесінің диагностикалық мақсаты – бақылау, тексеру, бағалау, статистикалық мәліметтерді талдау, қорытынды жасау арқылы тіл үйрету үдерісінің нәтижесін, тіл үйренушінің қатысымдық құзіреттілігінің деңгейін анықтау болып табылады, ол өз кезегінде кемшіліктер мен жетістіктердің себептерін айқындауға, тіл үйрету үдерісінің әрі қарай даму болжамдарын жасауға ықпал етеді.
Сабақтың тиімді жағының бірі – ол заман талабына сай сабақты электронды оқу құралдарын, интерактивті тақтаны пайдалана отырып жүргізу. Тіл үйренушіге мәтінді электронды оқу құралдарынан компьютер көмегімен тыңдап, сұрақтарға жауап беріп, мәтін негізінде бірнеше грамматикалық тапсырмалар орындауға мүмкіндік берілген. Ең бастысы – тапсырмалар күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарға негізделіп берілген, яғни бұл тіл үйренушінің тілді жеңіл түсініп, тез меңгеруіне көмектеседі. Ұсынылған сабақ жоспары тиімді, кезеңдері байланыстырыла, түрлі тапсырмалармен толық түрде ұсынылған. Егер әр сабақты мұғалім аталған сабақтай жоспарлап, мүмкіншіліктерді, жаңа технологияларды толық пайдаланып жүргізсе, мемлекеттік тілді меңгерген азаматтар санының өсері сөзсіз.
Қашықтықтықтан оқыту (ҚОТ) - білім, білік дағдыларды алу үрдісі, бұл кезде оқыту процедураларының тұтас немесе белгілі бір бөлігі оқытушы мен студенттің территориялық алшақтығына қарамастан жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асырылады.
Қашықтықтықтан оқыту технологиясының кейс және желілік технология деген түрлерін ерекшелеп көрсетуге болады. Қашықтықтан оқыту технологиясының дамуына Интернеттің әсерін бағалау қиын. Ол ара қашықтықтықты қысқартумен қатар, оқытушы мен студентке анағұрлым көп еркіндік береді. Енді тыңдаушы немесе студент тапсырмалар және тестпен өзіне ыңғайлы уақытта айналыса алады. Оқытушы материал мазмұньн жедел түрде өзгерте алады. Қашықтықтан оқыту технологиясының дамуы - біздің білім беру жүйесінің болашағы болып табылады. Шетелде күндізгі немесе қашықтықтан білім берудің қайсысының дұрыстығы жөнінде сөз де болмайды. Өйткені, басты орынды қашан да сапалы білім алады.
Қашықтықтан оқытуда өз бетінше жүргізілетін жұмысты сөзжұмбақтар, шарада немесе тапсырмалар арқылы ұйымдастыру, жаңа тақырыптарды меңгеру үшін өте ыңғайлы. Қашықтықтан оқытудың жетістігі - оқытушының өзінің қатысуынсыз оқушылар назарын өзінен тыс қалдырмауға қабілеттілігіне байланысты болады. Жаңа тақырып бойынша берілетін материал баспаға шығарылған түрде қашықтықтан оқыту курсында электрондық түрде немесе электрондық оқулық түрінде беріледі. Жаңа тақырыпты бұлай баяндау кезінде сабақтың басты элементі форум немесе чат болып табылады. Мұндай баяндаулар алдын ала жоспарланып, алдын ала даярланған сценарий бойынша жүргізіледі. Оқу үрдісіне тьютор белсенді қатысады. Қашықтықтан оқытуда жаңа материалды баяндаудың тағы бір нұсқасы виртуалды шебер. Әдетте оқу материалын баяндау және талқылау бір мезгілде жургізіледі.
Қашықтықтан оқыту жүйесін әрқайсысы өз кезегінде бірнеше компоненттерден тұратын үш компоненттің жиыны ретінде карастыруға болады. Олар:
·Дидактикалық жүйе;
·Технологиялық жүйе;
·Қамтамасыз ету жүйелері.
Қашықтықтан оқыту үшін оқытудың жалпы дидактикалык бес әдісін қолдануға болады:
1. Ақпараттық-рецептивті;
2. Репродуктивті;
3. Мәселелік мазмұндау;
4. Әвристикалық;
5. Зерттеу.
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі бағыты XXI ғасырдың талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып табылады.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыты жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану аркылы дамыта оқыту, кашыктыктан оқыту, дара тұлғаға бағыттап окыту максаттарын жүзеге асыра отырып, оку-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғары-латуды көздейді.
Қашыкқтықтан оқыту ұғымын кең мағынада алсақ, бұл-тыңдаушылар мен оқытушылардың бір-бірінен кеңістікте алыстатылған оқу формасы. Ал, тармағынадағы қашықтықтан оқу ұғымы тындаушылар мен оқытушылар арасындағы, сонымен қатар тыңдаушылардың өзара белсенді ақпаратпен алмасуын қарастыратын және жоғаргы дәрежедегі қазіргі жаңа ақпаратгық технологияларды (аудио-визуальды кұралдар, дербес компьютерлер, телекоммуникация құралдары, т.б.) пайдаланатын белгілі бір тақырыптар, оқу пәндері бойынша ұйымдастырылатьш оқу процесі.
Қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі технологиялары бар:
Кейс-технология - оқытушы-тьюторлардың дәстүрлі және қашықтықтан консультацияларды үйымдастыру кезінде мәтіндік, аудиовизуальды және мультимедиалық оқу-әдістемелік материалдарды жинау және оларды пайдаланушылардың өз бетінше меңгеруі үшін жіберуге негізделген.
Кейс технологиясы (ағылшынның сasе—портфель) оқытуда жасалынған әдістемелік материалдармен іске асырылады.
Кейс-технология арналған материалдар түрлері мыналар:
1. Әдістемелік нұсқалар. Оқу құралдары мен глоссарий. Оқушыларға оқужоспарындағы пәндер бойынша әлектрондық тасымалдауышта (CD-ROM) оқу-әдістемелік материалдардың кешені (кейс) беріледі. Кешенді даярлауда ұжымдық әдістер, жобалау әдістері пайдаланылады. Мұндай әдістер тыңдаушылардың белсенділігін арттыруға, шығармашылық қабілеттерін белсендіруге
2. Жұмыс дәптері.
3. Анықтама.
4. Оқу, аудио, бейне материалдары.
5. Бақылау және емтихан материалдары.
Қашықтықтықтан оқытуға арналған кейстердің сапалық қасиеттері:
- курстың терминдер мен ұғымдарына арналған гипертекстік құрылымы;
- пайдаланушыға ыңғайлы құрылым – мұғалім материалды беру реті мен бейнелеудің бірнеше түрін таңдай алады. Сол арқылы бір оқу материалын әр түрлі аудитория үшін әдістемелік қажеттілік болса әр түрлі түрде беру мүмкіндігі бар.
- Кейстің құрамына белгілі бір нормативті талаптар жоқ. Кең таралған документтер мен дыбыс, анимация, графикалық кірістірулер, слайд-шоу пайдаланылады.
- Оқушы оқулықтың кез келген бетін қағазға шығара алады.
- Оқушы оқу материалдарына кез келген әдіспен қол жеткізе алады (Интернет, CD-ROM).
- Оқулыққа кіріктірілген білімді тексеру жүйесі бар.
- Оқулық бетінен Интернет ресурстарына қол жеткізуге болады.
Желілік –технология - білім алушы, оқытушылар, әкімшілік арасындағы интерактивті өзара әсері мен оның оқу-әдістемелік қүралдармен жабдықталуын қамтамасыз етуде телекоммуникациялық желіні қолдануға негізделген;
Оқытудың желілік –технологиясына жатады:
- Интернет желісін пайдалану;
- Әлектрондық поштаны пайдалану;
- Телекоммуникациялық құрылғыларды пайдалану;
- Мультимедиамен жабдықталған, Интернетке шығу мүмкіндігі бар желелік компьютерлік класс;
Электронды почта тыңдаушыларға курстың негізгі мәселелері бойынша конфиденциалды хат жазысуға мүмкіндік береді. Электронды почта арқылы ақпаратты жоғары жылдамдықпен жіберу мүмкіндігінің арқасында тыңдаушыға көмек дер кезіңде, сұранысты алған соң бірден көрсетіледі. Интернет көмегімен тыңдаушылармен кері байланыс орнатып қана қоймай, олардың оқу қызметін бақылауға, бағалауға болады.
Қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша оқытушының негізгі міндеті білім алушының келесі түрдегі орындалатын өз бетінше жұмысын басқару болып табылады: туындайтын мәселелерді қарастыру; мақсат пен міндеттерді қою; білім, тәжірибелерді беру; ұйымдастыру қызметі; білім алушылардың арасында өзара байланысты ұйымдастыру; оқу процесін бақылау. Тыңдаушылар қашықтықтан оқыту кезінде білім беру процесінің негізін қолайлы уақытта, ыңғайлы орында, тиімді темптегі өз бетінше жұмыс құрайды. Сондықтан тындаушылар өз бетінше жұмыстың
техникасы мен әдістемесін, жоғарғы деңгейде білімді өз бетімен толықтыру негіздерін меңгеруі қажет. Сонымен бірге нәтижелі түрде оқу үшін жаңа ақпараттық технологияның кұралдарымен жұмыс істей білуі тиіс.
Сонымен, қашықтықтан оқыту — адамның білім алуға және ақпарат алуға деген құқықтарын іске асыратын үздіксіз білім беру жүйесі нысандарының бірі ретінде мамандардын негізгі қызметін атқара жүріп білімін, біліктілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Қашықтықтықтан оқытудың дидактикалық құралдары
1. Білім алушыларды қашықтықтықтан оқытуға арналған оқу-әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету үшін қашықтықтық технологияларын қолданумен іске асырылатын білім беру бағдарламаларының пәндері бойынша әлектрондық оқу-әдістемелік кешен болуы керек.
2. Әлектрондық оқу-әдістемелік кешенін дайындауды үлгілік оқу бағдарламаларына қатаң сәйкестендіріліп әзірленген, бекітілген оқу жұмыс бағдарламасы бойынша курсты әзірлеуші жүзеге асырады.
3. Әрбір пәннің әлектрондық оқу-әдістемелік кешені міндетті және қосымша комплектілерден тұруы керек.
Міндетті комплект мыналардан:
a) үлгілік оқу бағдарламасынан;
· оқу жұмыс бағдарламасынан (пәннің мазмұны, күнтізбелік- тақырыптық жоспар, ұсынылатын әдебиеттердің тізімі (негізгі және қосымша), курстың модулдық бөлінуі, қашықтықтық кеңестерін өткізу кестесі);
b) лекциялардың әлектрондық курсынан;
c) практикалық және семинарлық сабақтардың материалдарынан;
· зертханалық практикумнан (тапсырмалар, мысалдар, әдістемелік нұсқаулар);
d) студенттің өзіндік жұмысына және оқытушы–тьютордың жетекшілігімен жүргізілетін студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалардан;
· рубеждік бақылауды ұйымдастыру жөніндегі материалдардан (бақылау жұмыстары, тест тапсырмалары, жеке тапсырмалар және тағы басқа);
· қорытынды бақылауды ұйымдастыру жөніндегі материалдардан (емтихандық тестілеу тапсырмалары, емтиханға арналған сұрақтар, билеттер, емтихандық бақылау жұмыстары) тұрады.
Электрондық оқу-әдістемелік кешенін бағдарламалық қамтамасыз етілу функционалдылығы мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес болуы керек.
Қосымша комплект курстық жұмыстарды орындау жөніндегі әдістемелік нұсқаулардан тұруы мүмкін; оқыту сипатындағы компьютерлік бағдарламалар, тренажерлар, репетиторлар, анықтамалық-әдістемелік материалдар, пәннің оқу материалдарын игеруге көмектесетін оқу және оқу-әдістемелік құралдарды және өзге де материалдарды орындаудың мультимедиалық нұсқалары.
Оқу-әдістемелік қамтамасыз ету автономды және желілік өзіндік жұмыстар мен білім алушыларды аттестаттауға дайындау үшін жеткілікті болуы керек.
4. Қашықтықтықтан оқыту жүйесімен оқыту білім алушылардың оқу курстарын оқытушы-консультанттың (тьютордың) басшылығымен қашықтықтықтан оқыту жүйесіне арналған оқу-практикалық құралдарды, оқытудың қазіргі құралдарын (компьютерлік, телекоммуникациялық) пайдалана отырып, өзіндік зерделеуді ұсынады.
·Оқытудың теледидарлық құралдарына кабельдік немесе спутниктік теледидардың көмегімен ұжыммен немесе жеке қолданатын бейне лекциялар, сондай-ақ интерактивтік режимдегі теледидар сабақтары жатады.
·Оқытудың компьютерлік құралдарына әлектрондық оқулықтар, мультимедиалық курстар, кері байланысы бар тренингтік бағдарламалар (супертьюторлар), кәсіби бағдарламалардағы оқыту тапсырмалары (профтьюторлар), желілік іскер ойындар жатады.
·Оқытудың ойындық құралдарына іскер және операциялық ойындар түріндегі ұжымдық сабақтардың белсенді әдістері, дискуссиялар, коммуникативтік сабақтар, сондай-ақ виртуалды білім беру ортада оқылатын проблемалық және пәнаралық лекциялар жатады.
5. Қашықтықтықтан оқытуда консультациялар телефон, әлектрондық пошта, чат, сондай-ақ телеконференцияны пайдалану түрінде өткізілуі мүмкін.
6. Қашықтықтықтан оқытуда зертханалық практикум мультимедиа-технологияларды, гипер ақпараттық жүйе (ГАЖ)-технологияларды, еліктеуді модельдеу қолданумен өткізіледі.
7. Барлық оқыту қызметінің түрлері:
· әлектрондық байланыс тәсілдерін қолдана отырып оқытушының (тьютордың) студентпен (тыңдаушымен) педагогикалық қарым-қатынасы;
· студенттің оқыту құралдарымен өзіндік жұмысы арқылы жүзеге асырылады.
Байланыс уақытына кеңестермен қатар барлық бақылау іс-шаралары кіреді: емтихан, зертханалық жұмыстарды, рефераттарды, әсселерді, курстық, есептеу-кестелік жұмыстарды, жобаларды қорғау, қорытынды мемлекеттік атестаттау.
8. Қашықтықтықтан оқытуды ұйымдастырудағы маңызды кезең виртуальдық (синхрондық немесе асинхрондық) өзара іс-қимыл. Синхрондық өзара іс-қимыл студент пен оқытушының нақты уақыт режиміндегі қатынасты қарастырады. Бұл үшін қашықтықтықтан оқыту жүйесінің чаттары немесе бейне конференциялар қолданылуы мүмкін. Асинхрондық өзара іс-қимыл студент пен оқытушы нақты уақытта қарым-қатынаста болмаған жағдайда жүзеге асырылады, бұл жағдайда қашықтықтықтан оқытудағы байланыстар жіберу тізімдерінің немесе телеконференциялардың көмегімен әлектрондық пошта бойынша хат алмасу арқылы ұйымдастырылады.
Оқытушының кеңесі (синхрондық немесе асинхрондық) – қашықтықтықтан оқытуды орындаудың міндетті шарттары.
9. Оқу процесін басқару және білім алушыларға дидактикалық материалдарды жеткізіп беру үшін көліктік және ақпараттық коммуникациялар, сондай-ақ автоматтандырылған құжат айналымы жүйесі кіретін мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз ету, білімнің әлектрондық банкілері және оқытудың интерактивтік мультимедиалық құралдары қолданылады.
10. Курстарды әзірлеушілер мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттардың пәндері үшін оқу жұмыс бағдарламаларына сәйкес пәннің мазмұнын өз бетінше анықтауы мүмкін.
11. Білім беру ұйымы, телекоммуникациялық және спутниктік байланыс арналары бойынша жіберуге арналған оқу материалдарын, басқа да материалдарды, ағымдық, аралық және қорытынды аттестаттаудың материалдарын дайындау мен көбейтуді жүзеге асырады және олармен әрбір оқушыны қамтамасыз етеді.
12. Қашықтықтықтан оқыту нысанын іске асыратын білім беру ұйымдарында электронды ақпараттық-білім беру ресурстары болуы керек.
Қашықтықтан оқыту технологиясы – тіл үйренушілердің мүмкіндіктеріне, ерекшеліктеріне бейімделген ақпарат көздерін қамтитын, анықтамалық, машықтандырушы қызметтерін атқаратын, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, тексеру міндеттеріне құрылған оқыту. Деңгейлік тапсырмаларға негізделген қашықтықтан оқыту технологиясы тіл үйренушінің ерекше танымдық белсенділігі мен қызығушылығына құрылған қатысымдық құзыреттілікке жетелейтін тұлғалық, нәтижеге бағдарланған оқыту ортасы болады. Қашықтықтан оқыту жүйесі арқылы жүзеге асырылатын қайтарымды байланыстың тіл үйренушіге оқу материалдарының бір ізділігін өзгертуге не оған бейімделуге мүмкіндік беретін әсері болады. Бүгінгі қоғам сұранысын ескере отырып тіл үйренушілердің қатысымдық құзыреттілігін дамытуда қазіргі ақпараттық технологияларды және деңгейлік тапсырмаларды кіріктірген қашықтықтан оқыту технологиясының қажеттілігі дау тудырмайды.
Қашықтықтан оқыту технологиясындатіл үйренушілердің білімін өз таңдаулары бойынша көтеруіне мүмкіндік беретін оқыту үдерісі жүзеге асырылады. Бұл өздігінен білім алу формаларының бірі ретінде оқытудың “жеке траекториясын” жасақтауға мүмкіндік береді. Бүгінгі білімнің негізгі шарты үйренушінің жаңаны, өзіне қызықтыны, өз оқу траекториясын іздеу қажеттілігін қалыптастыру екенін ескерсек, қашықтықтан оқыту технологиясынжоспарлауда басты шарт тіл үйренушінің өз бетімен қатысымдық, танымдық, ізденушілік әрекетке ұмтылысын қамтамасыз ету болуы қажет.
Қашықтықтан оқыту технологиясында электронды білім ресурстарын қолдану тіл үйренушілердің өздігінен жұмысын белсендіру факторы болып табылады. Тіл үйренуші өз бетімен ақпарат көздерін таңдай алады, уақыт үнемдеу дағдысы мен халықаралық қарым-қатынас этикасын меңгереді, өз әлеуетін, өзінің іскери, тұлғалық сапаларын объективті және мақсатты бағалауды үйренеді. Адам ақпараттың 10%-ын оқығанда, 20%-ын тыңдағанда, 30%-ын көргенде, 50%-ын көріп, естігенде, 70%-ын талқылағанда, және 90%-ын өзі орындаған кезде меңгеретінін ескерсек, компьютердің көмегімен аудио-бейне әсерлермен берілген, өз еріктерімен, өз күштерімен қол жеткізген білімдік ақпараттың тіл үйренуші үшін маңыздылығы да жоғары болады, тұрақты жадында ұзақ сақталады. Бұл жөнінде зерттеуші ғалымдар өз бетімен, өз күшімен қол жеткізген ақиқаттың танымдық құндылығы ерекше болатындығын атап көрсетеді. Соған байланысты оқушылардың үнемі жауап беруін, қайтарымды байланыста болуларын талап етіп отыратын интерактивті оқу құралдарын оқу үдерісіне енгізу үлкен мүмкіндіктерге жол ашады.
Қазақ тілін қашықтықтан оқыту технологиясын құруда ескерілетін дидактикалық талаптар:
- Ғылыми-әдістемелік берік тұғырнамасының болуы;
- Технология талаптарына сай болуы;
- Деңгейлерге сәйкес лайықталып, іріктелген тілдік материалдарды қамтуы;
- Тұтынушының сөздік қорын молайтуға, тілдік қатынасқа түсуіне ықпал жасайтын жасанды тілдік орта құрылуы;
- Тілдік материалдың деңгейлік оқытудың қазақстандық жүйесіне негізделуі;
- Қашықтықтан басқару арқылы оқыту үдерісіне қажетті лингводидактикалық базаны жаңартып-жаңғыртып отыру мүмкіндігінің болуы;
- Тексеру модулінің тіл үйренушінің қатысымдық құзыреттілік деңгейін анықтауға негізделуі;
- Тест тапсырмаларының сөйлесім әрекетінің барлық түрлерін (тыңдалым, оқылым, жазылым, айтылым) тексеруге бағытталуы;
- Тұлғаның ақпаратты барынша көп жинақтауы ғана емес, сонымен бірге оны шынайы өмірлік жағдаяттарда қолдана алу мүмкіндігіне ие болуына барынша жағдай жасау арқылы қашықтықтан тіркелу, ақпарат алмасу, курс соңында тиісті деңгейге сәйкес сынақ тапсырып, сертификат алуын жүзеге асыру мүмкіндігі.
Қазақ тілін қашықтықтан оқыту технологиясын құруда ескерілетін техникалық талаптар:
- Тұтынушыларды орталықтан басқару, бақылау мүмкіндігі;
- Желілік ресурстарға тиімді қол жеткізу мүмкіндігі;
- Бағдарламалық-әдістемелік жағынан қамтамасыз етудің дидактикалық ұстанымдарға негізделген жоғары сапасы;
- Кең көп функционалдылық пен технологиялық ұтқырлық;
- Тұтынушылардың түрлі талаптарына жылдам жауап бере алатын бейімділігі;
- Тұтынушылардың өздеріне ыңғайлы, рационалды уақытта ұйымдастырылатын үдеріс;
- Тікелей тұлға аралық қарым-қатынас, мықты қайтарымды байланыс;
- Тіл үйренушілердің білім деңгейін анықтауды компьютерлік жолмен автоматтандыру;
- Объективті бағалау жүйесі, статистикалық талдау.
Адамзат өркениетінің іргелі сипаты ақпаратты алу, жинақтау өңдеу және тұтыну болып табылады. Ал тілдік білім беруді қашықтықтан ұйымдастыру тіл үйренушілерді әлемдік мәдени құндылықтарға, ақпараттық ресурстарға жақындатып алып келеді, шынайы мәдениаралық коммуникацияға жағдай жасайды. Қашықтықтан оқытудың тіл үйретудегі мүмкіндіктері ғылыми-теориялық тұрғыдан жан-жақты дәлелденген, практикалық тұрғыдан жүзеге асыруға мамандар толық дайын. Қазақстандық ЖОО-ының бірқатарында бұл тәжірибе іске асырылып, алғашқы табыстардың көкжиегі де көрінуде. Сонымен бірлікте тіл үйренуші электронды білімдік ресурстардан, жаңашыл оқу-әдістемелік құралдардан, бұқаралық ақпарат құралдарынан, көркем әдебиеттен қазақ тілінде өзіне керекті ақпаратты өз ниетімен, жүрек қалауымен іздеп, тауып, оқып, қажетіне жарату мүмкіндігіне қол жеткізген кезде ғана нағыз қатысымдық құзыреттілік иесі, толық тілдік тұлға дәрежесіне жете алатынын есте сақтауымыз қажет.
БАҒДАРЛАМАЛАП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Қазақ тілін оқыту технологияларының ішінде бағдарламалап оқыту технологиясы ерекше тоқталуды қажет етеді. Себебі компьютер оқытуды жоспарлауда, басқаруда, бақылауда басты құрал болғандықтан, осы әрекеттер көбінесе бағдарламалау тәсілін қолдану арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар бағдарламалап оқыту технологиясы компьютерді оқу үдерісінде қолданудың дидактикалық негізі болып саналады. Бұл жөнінде ғалымдар былай дейді: Дидактической основой компьютерного моделирования в рамках алгоритмической лингвистики является программированное обучение (уже накопившее достаточный теоретико-прагматический опыт), которое реализует принцип непрерывного усвоения знаний и последовательно-индивидуального закрепления созданных навыков и умений на основе разделения сложного учебно-познавательного процесса обучения на последовательные этапы, уточняя цели и задачи каждого из этих этапов с организацией обратной связи и контроля усвоения.
Бағдарламалап оқыту технологиясының шығу тарихына тоқталар болсақ, ол өткен ғасырдың ортасынан бастап батыс және кеңес зерттеушілерінің зор қызығушылығын тудырғанын байқаймыз. Бағдарламалап оқытутехнологиясын АҚШ-та профессор Б.Ф. Скиннер 1954 жылы психология мен техника саласы жетістіктерін білім беруді басқару тиімділігін арттыру мақсатында қолдану үшін енгізген. Оқытудың бұл түрі кейін педагогика, психология және кибернетиканы ұштастырып пайдаланылды.
Шетел әдіскерінің жаңалықтары ресей зерттеушілер Н.Ф. Талызина, П.Я. Гальперин, Л.Н. Ланда, И.И. Тихонов, А.Г. Молибог, А.М. Матюшкин, Т.А Ильина ғалымдардың зерттеу еңбектерінде жалғасын табады [92-99]. Бағдарламалап оқытудың элементтері көне ойшылдар Сократ, Платон және И.Ф. Гербарт, Дж.Дьюи сынды ғалымдар еңбектерінде де айтылады деген пікірлер бар.
Бағдарламалап оқытудың негізгі мақсаты – оқыту үдерісін басқаруды жетілдіру, тексеруден өзін-өзі тексеруге, оқытудан өзін-өзі оқытуға көшу. Бағдарламалап оқыту теориясы оқыту материалдарын меңгеру үдерісін машиналарға қолданылатын бағдарламалар әрекетіне негіздеуден туындаған. Оқытудағы бұл бағыт танымдық мәліметтерді толық қабылдауға жеңіл болатындай, логикалық тұрғыда аяқталған бөлшектермен беруді ұсынады.
Білім беру саласында бағдарламалап оқытуды қолдану ғылым мен практиканың тығыз байланысына құрылады. Оқыту тиімділігіне қол жеткізу үшін оған қатысты барлық ғылым салаларының жетістіктерін қолдана білу қазіргі таңда тіл үйретуде компьютерлік технологиялардың арқасында мүмкін болып отыр. Бағдарламалап оқыту кибернетиканың, яғни басқарудың жалпы заңдылықтарын оқыту үдерістерінде енгізумен ерекшеленеді және оқытуды басқарудың жалпы талаптарын айқындап береді.
Оқыту бағдарламаларына қойылатын талаптарды орындау жалпы оқу үдерісінің ерекшеліктерін айқындайтын психологиялық-педагогикалық ғылым салаларының зерттеулеріне негізделетіні белгілі. Дегенмен бағдарламалап оқытуда бір мамандар тек психологиялық бағытты таңдаса, біреулері таза кибернетикалық тәжірибені негізге алады. Ал дәстүрлі оқу бағдарламалары көбінесе тәжірибеге сүйеніп жасалады да, кибернетика мен психологиядан қажетті мәліметтер қолданылады. Бұл кибернетикалық талаптарға сәйкес кері байланыстың, ал психологияда оқудағы даралықты ескеру қажеттілігімен шектелді де меңгеру үрдісінің белгілі қадамдармен жүзеге асырылу үлгісі ескерілмейді.
Өткен ғасырдың ортасында ақпарат, байланыс, басқару туралы ғылым кибернетика (kybernetike — грек тілінен басқару өнері) пайда болды (Н.Виннер, 1948 ж). Электронды есептеуіш техникасының дамуымен кибернетика саласы да дами түсті. Бихевиоризмнің педагогикада қолданысында кибернетиканың үйретуді басқару тұжырымдамасымен толықтырылады. Осындай ғылым салаларының тоғысында бағдарламалық оқыту идеясы туындайды.
АҚШ-та жасалған бағдарламалап оқытуға үйретудің механикалық бағытын көздейтін бихевиористикалық теория негіз болады. Оның авторлары Скиннер, Кроудер сынды психологтар білім беруде адамды ынталандыру тетігін ойластыру керек деген идеяға сүйенеді. Яғни материалды шағын бөлшектерге бөліп меңгертуде дұрыс жауап берілгенде білім алушыға сый ретінде келесі қадам ұсынылады деген пайымдаулар осы әдіске негіз болады. Бұл идеялар кибернетиканың алгоритмдеу ұғымыммен астасып жатты. Электронды есептеуіш машиналардың дамуымен бағдарламалап оқыту әдісі де кең өріс ала бастайды.
Бихевиористикалық негізде жасалған оқыту бағдарламалары:
а) сызықтық, (Скиннер әзірлеген),
ә) тармақталған (Н.Кроудер әзірлеген),
в) аралас (Шеффилд британ университетінің психологтары әзірлеген) болып бөлінеді.
Бағдарламалап оқытудың сызықтық жүйесіне Б.Скиннер төмендегідей талаптарды қойған:
- оқушының алдын-ала дайындалған, құрастырылған қадамдарды кезең-кезеңмен өтуі,
- оқытуды тек оқу материалын қабылдатумен шектелмей, оқушының белсенділігін, қызығушылығын ашатындай етіп жасалуы,
- жаңа материалды меңгермес бұрын оқушы алдыңғы материалды толық
меңгеруі тиіс,
- оқушыға материалды аздаған бөліктерге бөлу және үнемі еске салу,
ойландыру арқылы қиындықты жеңуге көмектесу.
Бұл жүйеге сәйкес білімгер бағдарламада көрсетілген барлық қадамдарды кезең-кезеңімен өтіп шығады. Б.Скиннердің бұл тәсілі берілген тапсырмаларға студенттің дұрыс жауап бергенінше қайта-қайта орындауларын талап ете отырып, дұрыс жауапты есте сақтауын жаттықтырады. Сызықтық бағдарламалап оқыту білімі әлсіз студенттің өздігінен білім алуына тиімді тәсіл болып табылады. Дұрыс жауапты табуға деген құлшыныс оған келесі тапсырманың берілуімен көтермеленеді. Сызықтық бағдарламалар барлық студенттердің жасалатын қадамдарының қатесіз жүргізілуін қамтамасыз етеді. Сондықтан да білім алушылардың барлығы бір сызықтың бойымен бірдей қадам жасай отырып, материалды кезең-кезеңмен орындайды.
Тармақталған бағдарламалап оқыту тәсілін американ педагогы Н. Кроудер ұсынған. Бұл бағдарламалар студенттің қиналған кездерінде көмекке келетін қосымша тармақтарының болуымен ерекшеленеді. Бағдарламалар білім алушылардың деңгейіне қарай оқытуды даралауға мүмкіндік береді және танымдық әрекеттерді жүзеге асырудың тиімді жолдарын қалыптастырады. Білім алушы жауаптарды таңдауда қиналған тұста, көмекке келетін қосымша бағдарламаларды қарастыра алады. Тапсырмаларды құрастыруда студент қызығушылығын тудыратын танымдық сипаттағы материалдар белсенділікті арттырып, өздігінен ізденуге түрткі болады.
Сызықтық бағдарламалау мен тармақты бағдарламалап оқытуды біріктіргенде пайда болған әдісті аралас әдіс немесе аралас бағдарламалау деп танимыз. Бұл әдісте оқу материалы көлемі жағынан бірнеше бөліктерге бөлінеді. Олардың мазмұндық және логикалық тұрғыда байланысуына қарай сызықтық немесе тармақтық бағыттағы бағдараламалар қолданылады. Яғни материалды меңгерту мақсатына қарай әртүрлі бағдарламалардың тоғысуы аралас бағдарламалап оқытуды тудырған.
Бұл бағдарлама қолданыста бар бағдарламалап оқыту түрлерінің ең бір ұтымды тұстарын пайдалана отырып, оқытудың нәтижелілігін арттыруды көздеді. Бұл Скиннер мен Кроудер тұжырымдамасындағы классикалық бағдарламалап оқытудың білім деңгейі әлсіз студенттерге дұрыс жауапты жаттату арқылы оқытудағы және білімді бекіту, бағалаудағы қолданылу ерекшелігіне, студенттердің үлгере алмай жатқан тұстарын толықтыруға қатысты тұстары болды. Ал жоғарыда айтылған бағдарламалап оқытудың бір кемшін тұсы, ол студенттің сыни ойлауын, шығармашылығын дамытуда әлсіз түсіп жататын тұстарын толықтыру үшін бағдарламалап оқытудың блокты түрі қолданылды.
Аралас оқытудың бұл түрін варшавалық деп атаған. Жоғары мектепте студенттердің өздігінен білім алуын дамыту мақсатында классикалық бағдарламаларға балама ретінде білім алушыларға әртүрлі интеллектуалдық операцияларды жасауға және өзінде бар білімді нақты мәселелерді шешуде қолдануға жетелейтін, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz