Шу өңірінің тарихын білеміз бе?

Біздің білетініміз — Шу тарихын зерттеп жүрген екі ғалым бар. Бірі — тарих ғылымдарының докторы, профессор, Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің құрметті профессоры, Әбу Насыр Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің құрметті кафедра меңгерушісі, Қазақстан Республикасының, Қарақалпақстан Республикасының еңбек сіңірген ғылым қайраткері, ҚР гуманитарлық академиясының толық мүшесі Уахит Хамзаұлы Шәлекенов. Ол — белгілі тарихшы, археолог және этнолог. 400-ден астам еңбектің (оның 20-дан астамы монография, жинақ кітаптар) авторы. Екінші ғалым — Ә. Марғұлан атындағы археология институтының аға қызметкері, тарих ғылымдарының кандидаты Айман Досымбаева.
Тұңғышбай БАЙҚҰЛОВ, тарихшы, М. X. Дулати атындағы мектептің директоры.
1973-1974 жылдары С. М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінде бізге (қазіргі Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) археология мен этнография ғылымы негіздерінен У. X. Шәлекенов дәріс оқыды. Ғалымның әрбір лекциясы ғылымға деген ізденісті, Отанға деген сүйіспеншілікті арттыра түсетін. Әлі есімде Уахит Хамзаұлы: «Қазақстан тарихын зерттеу болашақтың ісі. Түбінде қазақ елі өз алдына мемлекет болады, сонда ғана халқымыздың шын тарихы жазылады», дегенде бала көзімізден кеңестік идеология санамызда берік қалыптасқан студенттер бір-бірімізге таңырқаса қараушы едік.
Сонау Кеңес өкіметі тұсында басталып «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында 2006 жылы Алматы қаласындағы «Жібек жолы» баспасынан шыққан У. X. Шәлекеновтың «V-XIII ғасырлардағы Баласағұн қаласы" деген монографиясы Қазақстан тарихына ғана емес, дүниежүзілік өркениетке қосылған үлкен ғылыми еңбек деп атауға толық негіз бар.
Ұлы Жібек жолының бойына орналасқан ортағасырлық Баласағұн қаласының орнын анықтау үшін ғалымдар алты ғасыр бойы еңбек етті. Бірақ, таба алмады. Осы жұмбақтың шешімін 1974 жылдан бастап 30 жыл бойы Шу ауданындағы Шу өзенінің сол жағасында орналасқан (жергілікті халық «Ақтөбе» деп атап кеткен) көне қала орнын зерттеу үшін Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің экспедициясын басқарған профессои У. Х. Шәлекенов тапты. Бұл экспедиция өзінің археологиялық зерттеу жұмысын оқу үдерісімен байланыстырып, бұрынғы Калинин атындағы колхоздан 4-5 шақырым жерде орналасқан Ақтөбені тарих факультеті студенттерінің археологиялық тәжірибе базасына айналдырды. Осы жерге университет жүз орынды тұрақты жатақхана салды, әр жылы болашақ тарихшылар сол жерде тәжірибеден өтіп отырды.