Атмосфераны ластайтын заттектер және олардың қоршаған ортаға әсері

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 2

1 АТМОСФЕРАНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ГАЗ ҚҰРАМЫ

1. 1 Табиғи ауа құрамы және оның маңызы . . . 4

1. 2 Атмосфералық ауа сапасын бақылау . . . 5

2 АТМОСФЕРАНЫ ЛАСТАЙТЫН ЗАТТЕКТЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРІ

2. 1 Атмосферада ластаушы заттардың таралуы . . . 12

2. 2 Ластаушы заттардың өзгеріске ұшырауы . . . 14

3 АТМОСФЕРАНЫ ШАҢ - ТОЗАҢНАН ТАЗАРТУ ӘДІСТЕРІ

3. 1Өндірісте түзілген шаң - тозаң бөлшектерінің формасы . . . 16

3. 2 Шаңдарды тазарту әдістерінің құрылысы . . . 20

3. 3 Газ қоспасын азот тотықтарынан тазарту тәсілі . . . 24

3. 4 Атмосфераны қоғау туралы іс - шара . . . 25

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 28

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 29

Кіріспе

Жұмыстың өзектілігі: Қашанда aдaмның тәні мен жанына дауа болатын фактордың бірі - таза ауа. Тал-ағаш, өсімдіксіз таза ауа өнбейтіні мәлім. Сондықтан жасылдандыру бүгін аса маңызды экологиялық, қоғамдық мәселеге айналып отыр.

Ел Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев ерекше назарда ұстап, қала мен ауыл, елді мекендерді, айналаны көгалдандыруды қоғам алдындағы үлкен міндет қылып қойды.

Өнеркәсіп өндірісінің жедел дамуы, техникалық прогресс, іштен жану двигательдерінің траспортта кеңінен қолданылуы атмосфераға бөлінетін газ молшерін арттырып, ауа сапасының төмендеуіне әкеліп соқтырып отыр. Қалыптасқан жағдайларда қарағанда-өндіріс, өнеркәсіп орындарының әлі де қалдықсыз технология саласын жетік меңгере алмағандығынан, атмосфераға әуә кеңістігін ластаушы заттар шығарылып тұрады. Тек соңғы жылдардың өзінде дүние жүзі ғалымдары табиғат апаттарының барынша жиілеп, ауа райының айрықша жылылық танытуын атмосфераға көміртегі газының шектен тыс бөлінуі мен қоршаған ортаны жаппай аяусыз ластаудың салдарынан деп түсіндіруде. Бұдан бірнеше ондаған жыл бұрын Ю. А. Израиль мен М. И. Будыко ауа райының күрт өзгеріске ұшырауын пайдалы қазбаларды отын үшін жағып, мәшинелерге жаққан жанар майларды пайдаланумен, көміртегі газының көп тарауымен ауа райының жылынуына әкеліп соғып, Солтүстік мұзды мұхит пен Гренландиядағы және Антарктидадағы мұздардың еруі мәңгі тоң аймақтарының жібуіне әсер етеді.

Сол кезде ғалымдардың біразы бұл пікірге қарсы шыққан-тұғын. Себебі, 1940-65 жылдары көміртегінің шығарылуы азаймаса да, ауа райында сондайлық жылылық байқала қоймады. Тіпті, бұдан миллиондаған жылдар бұрын атмосфера қабатына аталмыш газдың көтерілуі екі есеге дейін көбейсе де, ауа райы жылы қабақ таныта қоймаған болатын. Бұдан шығатын қорытынды - қанша озық үлгілі техника мен құрал-жабдық пайдаланылса да, оған қанша қаражат бөлінсе де ғалымдар ауа райын ұзақ мерзім бұрын алдын ала болжау мүмкіндігіне қол жеткізе қойған жоқ.

Жұмыстың мақсаты: Атмосферада ластаушы заттардың таралмауын қамтамасыз ету, ауадағы ластаушы заттардың әуе кеңістігінде өзгеріске ұшырамауын қадағалау және талдау.

Жұмыстың міндеті: Атмосфералық ауадағы зиянды заттардың сапалық және сандық құрамын, сондай - ақ атмосфералық ауаға зиянды физикалық әсер етуін анықтау қажет.

Атмосфералық ауаны қоғау жөніндегі мемлекеттік бағдарламалардың

орындалуын қамтамасыз ету керек.

Ауа атмосферасының жағдайы ауаға ластанған қалдықтардың көптеп

шығарылуын азайту.

Атмосфераны қорғау туралы іс - шараны қолға алу.

Құрылымы: кіріспеден, 3 - негізгі бөлімнен, 5 - кестеден, 3 - суреттен, 9 - формуладан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттен тұрады.

1 АТМОСФЕРАНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ МЕН ГАЗ ҚҰРАМЫ

1. 2 Табиғи ауа құрамы және оның маңызы

Атмосфера деген атау гректің екі сөзінен: atmos -ауа және phaira -шар, алынған. Көбіне өзіміздің тіршілігімізде қолданатын ауаны біз атмосфера деп атай береміз. Бірақ-та, бұл ұғым дұрыс емес, себебі ауа атмосфераньң негізгі бөлігінің бірі ғана. Атмосфера әр түрлі газ, су буы және ауа тозаңы бөлшектерінің қоспаларынан тұратын Жердің газ тәрізді қабықшасы. Ауа осы газды қабаттың жерге жақын орналасқан бөлігінде шоғырланады және бұл ең тығыздығы қабат болып саналады. Жоғары биіктікке көтерілген сайын атмосфералық қысым төмендеп отырады (1 - кесте) .

1 - кесте Атмосфералық ауаның биіктігі мен қысымы

Биіктік (км)

100

Биіктік (км): Қысым (мм)

0: 760

1: 671

2: 593

3: 524

4: 463

5: 405

20: 41, 1

50: 0, 40

100: 0, 007

0С кезіндегі биіктігі 760 мм сынап бағынасына тең ауа қысымы өлшем бірлігі болып саналады. Интернационалдық жүйе бойынша км - 101, 325 кПа-ға тең. Атмосфераның жалпы массасы 5, 51. 10/15 тоннаға (500 тирллионт) жуық, оның ішінде оттекке әклетіні 105 триллион тонна, жыл сайын жұмсалатын оттектің мөлшері 0, 01%. Планетедағы оттекті тірі заттектер 5200-5800 жылда тотық жаңартады. Ал оның барлық массасы тірі организмдер арқылы шамамен 2000 жылда өтеді [1] .

1. 2 Атмосфералық ауа сапасын бақылау

Өнеркәсіп өндірісінің жедел дамуы, техникалық прогресс, іштен жану двигательдерінің траспортта кеңінен қолданылуы атмосфераға бөлінетін газ мөлшерін арттырып, ауа сапасының төмендеуіне әкеліп соқтырып отыр.

Дүниежүзілік ақпарат ұйымының мәліметтеріне сүйенсек, ауылды жерлердегі елді мекендерге қарағанда, қалалардағы атмосферадығы ауа құрамында зиянды газ күйіндегі заттар 10-25 есе, ал тозаң 10 еседей артық мөлшерде ұшырысады. Өнеркәсіп шоғырланатын жерлерге қыс айларында тұманның жиі түсетіндегі, ал жауын-шашының қалыптағыдан 5-10 есе артық жауатындығы да байқалады.

Дүниежүзілік денсаулық сақтау комитетінің сараптау жұмыстары нәтижесінде, әр түрлі заттармен ауаның ластану деңгейінің шекті шамасы белгіленеді, бұлар орташа жылдық, орташа маусымдық, орташа тәуліктік мәндерімен сипатталады. Мысалы, күкірт тотықтарының орташа жылдық ластану деңгейінің шамасы - 60 мкг/м ³ . Ал коміртегі тотықтары үшін орташа мерзімдік ластану деңгейі 10 мкг/м ³ . Ластану деңгейінің жоғарғы мәні осы мерзім ішінде 40 мкг/м ³ болуы мүмкін.

Ауа сапасын бақылау үшін белгіленген нормотивтер бар. Олардың қатарына, ауа құрамындағы ластаушы заттар концентрациясын жуықтап бағалайтын болжамды қауіпсіз әсер деңгейі немесе болжамды қауіпсіз әсер шамасы - БҚӘШ және болжамды зиянсыз концентрация - БЗК енеді. Жалпы жағдайда аталған нормативтер орнына уақытша зияны жоқ концентрация - УЗЖК шамасы қолданылады.

Алайда ауа тазалығының ең басты көрсеткіші болып, біздің елімізде заттардың зияны жоқ жоғарғы концентрациясы шамасы - ЗЖЖК саналады.

1971 жылы бұл норматив бекітіліп, ЗЖЖК тізіміне ауа құрамын ластайтын 120-дай зат тіркелді.

Экологиялық көзқарас тұрғысынан ЗЖЖК - қарастырылып отырған нақты зат концентрациясының адамзат, жан-жануар, тіршілік иелерінің өмір суруінің қалыпты жағдайына әсер етпейтін жоғарғы мөлшері.

Қалыптасқан жағдайларда қарағанда-өндіріс, өнеркәсіп орындарының әлі де қалдықсыз технология саласын жетік меңгере алмағандығынан, атмосфераға әуә кеңістігін ластаушы заттар шығарылып тұрады. Осы себепті, оның шығарылған жеріндегі мөлшері мен одан тыс жерлердегі (елді мекендердегі) мөлшері әр түрлі болғандықтан, бұларды жеке - дара қарастырады. Ластаушы зат түзілетін жұмыс аймағы мен елді мекендердегі атмосфералық ауа - құрамдарын сипаттау үшін, осыларға сәйкес - жумыс аймағындағы зияны жоқ жоғарғы концентрация шамасы - ЗЖЖК _{ж. а.} және елді мекен атмосфералық ауадағы зияны жоқ жоғарғы концентация шамасы ЗЖЖК деген ұғымдар енгізіледі.

ЗЖЖК _{ж. а} - күнделікті 8 сағат жұмыс уақытысында немесе аптасына 41 сағаттан артпайтын уақыт бойы жұмыс аймағында болғанда, бүкіл еңбек стажына сәйкес келетін мерзім ішінде денсаулыққа зиянды әсер етіп, науқасқа немесе өзге ауытқуларға әкелдіріп соқтырмайтын ластаушы зат концентрациясы.

Жұмыс аймағы - деннен 2 м биіктіктегі ауа бөлігін қамтитын, жұмысшылардың тұрақты не уақытшажұмыс істейтін кеңістік бөлігі.

ЗЖЖК _{а. а.} - қоршаған орта мен адамзат өміріне бүкіл тіршілік мерзімінде зиянды әсер етпейтін, ластаушы заттардың ауадағы мүмкін болатын жоғарғы концентрациясы.

Аталған нормативтерді жеке-дара қарастыру-оларды орташа тәуліктік және максималды дүркін түрлеріне бөлу жағын да ескереді.

Максималды дүркін шектеуші концентрация шамасы, ауадағы ең жоғарғы ластаушы заттар мөлшеріне сәйкес келеді де, жұмыс аймағында анықталатын ЗЖЖК _{ж. а.} келтірілген шаммамен, яғни ЗЖЖК _{м. д.} -мен салыстырылады. Көптеген оқулықтарға жиі ұшырысатын ЗЖЖК-мәндері жұмыс аймағындағы ЗЖЖК _{ж. а.} -мәндерімен салыстырылады. Бұл негізде дұрыс емес, өйткені жұмыс аймағындағы бір дүркін ЗЖЖК _{ж. а.} түптеп келгенде жұмыс аймағындағы бір дүркін шығарылатын максималды концентрация ЗЖЖК _{м. д} - ны білдіреді. Демек ЗЖЖК _{ж. а.} дегеніміз ЗЖЖК _{м. д.} болып табылады.

ЗЖЖК _{м. д.} шамасының ЗЖЖК _{ж. а.} - дан айырмашылығы - ол жұмыс аймағынан өзге жерлердегі, яғни елді мекен-жайлардағы ластаушы заттардың максималды концентрациясы сипаттай алады, ал ЗЖЖК _{ж. а.} тек жұмыс аймағына ған тән. Осы себепті мына теңсіздік орынды:

ЗЖЖК _{ж. а} ЗЖЖК _{м. д} (ПДК _{р. з} ПДК _{м. р} )

Келтірілген теңсіздік, шын мәнінде, жұмыс аймағындағы ластаушы зат концентрацияларының, атмосфералық ауадағы (елді мекен - жайларды) ЗЖЖК _{а. а} мәнінен жоғары екендігі көрсеттеді, яғни

ЗЖЖК _{ж. а} > ЗЖЖК _{м. д.} (ПДК _{р. з} > ПДК _{м. р.} )

Мысалы күкіртті ангидрид - SO ₂ үшін:

ЗЖЖК _{ж. а.} = 10мг/м ³ , ал ЗЖЖК _{м. д.} == 0, 5мг/м ³ ,

Ал меркаптан үшін:

ЗЖЖК _{ж. а.} = 0, 8мг/м ³ , ал ЗЖЖК _{м. д.} = 9Ч10- ⁶ мг/м ³ ,

Бұл дұрыс Көп жағдайда, кәсіпорын қызметкерлері мен студенттер, өздерінің міндетіне ауаны ластаушы заттардың зияны жоқ жоғарғы концентрациясын (ЗЖЖК) анықтап, сол мәнді көрсеткіш ретінде қабылдау жүктеледі деп түсінеді. емес, өйткені ЗЖЖК (УЗЖК және БҚӘШ сияқты) денсаулық сақтау министрлігінде, бақылау, зерттеулер нәтижесінде анықталып бекітілді де, тексеруге жатпайтын заңды шама болып табылады. Ал санитарлық, тазалық саласындағы қызметкерлер заттардың тек қана ауадағы бар мөлшерін анықтап, оның нормативтен асып кетпеуін бақылап, қадағалайды.

Табиғи ауа құрамы және ондағы мүмкін болатын заттар концентрациясын 2 - кестеде келтірілген [7] .

Жалпы мемлекеттік бақылау орындарынан келіп түскен байқау нәтижелерінің деректері көптеген қалалардағы табиғи ортаның, ондағы атмосфераның экологиялқ жағжайы өте ауыр екендігін көрсетеді.

2 - кесте Табиғи ауа құрамы

Компоненттер

Өлшем бірлігі

Таза ауа концентрациясы

Компоненттер:

Азот

Оттегі

Аргон

Көміртегі диоксиді

Көміртегі

Метан

Күкіртті ангидрид

Озон

Азот оксиді

Азот диоксиді

Күкіртті сутегі

Аммиак

Формальдегид

Иод

Хлор

Өлшем бірлігі:

Мг/м ³

Мкг/м ³

Таза ауа концентрациясы:

78, 09

20, 95

0, 93

0, 02-0, 04

0, 2

0, 8-1, 5

0-10

1-2

2-9

20-40

Барлық қалалардағы жыл ішінде шаңның орта есеппен шоғырлануы, белгіленген нормадан асып кетеді. Мысалы, күкірт пен азоттың қос тотықтары 30-38 есе артық. Әсіресе, ауаның ерекше улы заттармен улануы өте жоғары. Еліміздің 46 қаласында, ең алдымен қара және түсті металлургия орналасқан кәсіпорындарда (әсіресе алюминий өнеркәсібі бар қалаларда, қатты отынды пайдаланатын ірі жылу электр орталықтары мен қазандықтарында) 3, 4-бензапиреннің орташа концентрациясы 5 еседей асып кеткен.

Байқау жұргізілген 161 қаланың 17-сінде, қорғасын мөлшері көбейген. Түсті металлургия кәсіпорындары орналасқан - Зырянов, Лениногор, Өскемен, Рудный, Пристань қалаларында олардың мөлшері орташа деңгейден жоғары болған [2] .

Түсті металлургия мен минералдық тыңайтқыштар өндіретін кәсіпорындардан шығатын қоқыстар ауаны фторлы сутегімен елеулі түрде ластайды. Алмалық қаласында фторлы сутегі, тиісті деңгейден 5 еседей жоғары. Қалалардың 87 пайызында, фторлы сутегінің максималь концентрациясы жоғары болған. Мұның өзі, өнеркәсіп орындарындағы технологиялық қондырғылардан шыққан қоқыстардан және технологиялық режимінің бұзылуынан деп бағалауға болады.

Анализ деректеріне қарағанда, ауаға лас заттардың түсетін негізгі көздер - өнеркәсіп орындары мен автотранспорттары екендігі анықталады. 1987 жылы КСРО территориясында 46 мың өнеркәсіп шыққан қоқыстардың жалпы жиынтығы 63, 5 млн. тонна болды.

Атмосфераның құрылымы мен құрамы : Жер бетінің газ күйіндегі қабаты - атмосфера деп аталынады. Оның массасы 5. 9х10 ¹⁵ тоннаға тең.

Атмосфера - мезосфера мен тропосфера қабаттарынан тұрады. Әрбір қабатта ауа мөлшері мен температурасы әр түрлі болады.

Жер бетіне ең жақын атмосфера қабаты - тропосфераның қалыңдығы 10-12 км (орта еңдікте теңіз деңгейінен есептегенде) , ал полюсте 7-10, экваторда 16-18 км шамасын құрайды. Тропосферағы массасының 4/5 бөлігі келеді. Тропосферадағы биіктік бойынша әрбір 100м сайын температура

0, 6 ⁰ С-а өзгеріп, оның мәні +40 ⁰ С-тан - 50 ⁰ С аралығында орналасқан.

Тропосфераның жоғарғы бөлігі стратосерамен алмасады. Оларды жалғастырушы тропопауза болып табылады. Әр түрлі ендік аймақтарында екі не үш тропопауза қабаттары кездеседі.

Стратосфераның қалыңдығы 40 км-ге жуық. Бұл қабатта ауа сирек және ылғалдылық төмен. Тропосфераның жанасқан шекаралықтан 30 км биіктікке дейін ауа температурасы тұрақы, яғни - 50 ⁰ С шамасында. Ал онан соң температура көтеріле бастайды да, 50 км биіктікке ол 10 ⁰ С-қа жетеді. Стратосферада күн сәулесінің ультракүлгін және космос сәулелерінің қысқа толқынды бөліктері арқылы ауа молекулалары ионданады және озон түзіледі.

Озон қабаты 25-40 км-дей биіктікке орналасқан. Мезосфера мен стратосфера аралығы стратопаузамен бөлінген.

Мезосферадан жоғары термосфера (иносфера) орналасқан. Олар мезопауза арқылы өзара жалғасып жатады.

Термосфера қабаты биіктеген сайын оның температурасы жоғарылай береді. 150км биіктікте температура мәні 200-240 ⁰ С, 200км-де 500 ⁰ С, ал 500-600 км биіктікте 1500 ⁰ С-тан артық. Термосфера қабатында газдардың сиректігі соншалықты, олардың молекулалары өте үлкен жылдамдықпен қозғалып өзара қақтығыспайды.

Күн сәулесінің радиациясы нәтижесінде 70-80 км биіктікте ауа құрамындағы газда ионданады. Яғни оң зарядты (N ⁺ , H ⁺ , O ⁺ , O ⁺ ₂ және т. б. ) және теріс зарядты (N ^- , O ^- , O ^- ₂ , CO ^- ₃ , NO ^- ₂ , NO ^- ₃ ) иондар түзіледі. Бұл иондар өзара төмендегідей қосылыстар түзеді: NO ^+. N ₂ ; NO ^+. CO ₂ ; NO ^+. H ₂ ; О ₂ ^+, (Н ₂ О) .

Жер бетінен ең қашық жерде экзосфера орналасқан (қашықтығы 800-ден 1600 км-ге дейін) . Экзосферада, атмосферада кездесетін газдарды ұшыратуға болады. Олардың атомдары әлем кеңістігіне таралып жатады. Бұл газдар қатарына негізінен сутегі мен гелийді жатызуға болады.

Атмосфераның төменгі қабатындағы ауа құрамы (2 - кестеде берілген) Атмосферадағы ластайтын заттарды классификациялау. Агрегаттық күйіне қарай, атмосфераны ластайтын заттарды 4 топқа бөледі. Қатты, сұйық, газ, және аралас. Сонымен қатар, өніріс қалдықтарының атмосфераға тарайтын бөлігін төмендегідей етіп те топтайды.

Шығару және бақылау жүйелерін үйлестіру бойынша;
Ластаушы затты шығару режимі бойынша (үздіксіз-периодты) ;
Температура бойынша (газ-тозаңды қоспаның температурасы ауа температурасынан жоғары және төмен болады) ;
Шоғырландыру бойынша (негізгі, көмекші өндіріс немесе қосалқы өндіріс) ;
Тазалау сипты не тәсілдері бойынша (ауаға тазаламай бірден шығарылатын және жіберілетін заттар) (3 - кестеде)

3-кесте Ауаға таралатын зиянды тазарту және қолдану сипаты бойынша классификациялау

Үйлестірілген өндіріс қалдығын шығару дегеніміз арнаулы газ жүретін құрылғы, құбырлар арқылы газды атмосфераға шығару. Үйлестрілмеген өндіріс қалдығын шығару - газ өнімдерін бейтарап, бағы бағдарсыз атмосфераға жіберу.

Атмосфераға шығарылатын газдар- біріншілік және екіншілік қалдықтар деп бөлінеді. Біріншілік қалдықтар өндіріс орнынан, өзге жерден тікелей атмосфераға шығарылады. Екіншілік қалдықтар - біріншілік қалдықтардың өнімі бола отырып, біріншілік қалдықтарға қарағанда улылау және зияндылығы жоғары болады.

Ластаушы көздер. Атмосфера құрамын ластайшы жүйелер -табиғи және жасанды деп екіге бөлінеді (4 - кесте) .

4-кесте Ауаның ластануы

Өнеркәсіп қалдықтарының атмосфералық әуә кеңістігін ластаушы көздерін төмендегідей етіп топтауға болады.

Арнаулы сипаттағы

а) белгілі сүзгі, қондырғылардан, сіңірілуден өткен газдар, аппараттарды үрлеуден босанған газдар;

ә) желдеткіш жүйелерінен, газ алмастыру барсында шығатын газдар.

2. Орналасу жағдайы бойынша:

а) жел бетінде орналасқан биік мұржалар;

ә) төмен орналасқан қысқа мұржалар;

б) жер бетіндегі өнеркәсіп құбырларының құдығы;

3. Геометриялық түріне қарай:

а) нүктелік мұржа, шахта, желдеткіштер;

ә) сызықтық аэрациялық шамдар, ашық терезелер.

4. Жұмыс жағдайына қарай:

а) үздіксіз;

ә) периодты;

б) дүркін-дүркін

в) лездік

Дүркін-дүркін ластау кезінде, ауаға бірден өте көп мөлшерде зиянды заттар қосылады. Лездік ластау барысында ластаушы газдар ауаға өте аз уақыт ішінде тарайды. Яғни, бұл - жарылыс, қопарылыс болған кезде пайда болған газдар.

Қоршаған ортаның жағдайы мен оны қорғау проблемалары жыл өткен сайын барынша көкейкесті сипат алуда. Ауа атмосферасының жағдайы ауаға ластанған қалдықтардың көптеп шығарылуынан нашарлауда [6] . Ауаны ластаушылардың бірі тұрақты ластау көздері бар кәсіпорындар болып табылады. 2010 жылы облыстың 965 кәсіпорынында ластанған қалдықтарды шығаратын 6 272 тұрақты көзі болды, олардан 5 197 ұйымдастырылған болса, оның алтыдан бірі бөлігі тазалағыш құрылғыларымен жабдықталған.

2010 жылы тұрақты ластаушы көздерден шыққан ластағыш заттардың көлемі 988, 9 мың тонна құрады, оның 911, 1 мың тоннасы немесе 92, 1%-ы ұсталып, зарарсыздандырылды.

2010 жылы облыстың кәсіпорындары атомосфераға 77, 7 мың тонна ластанған қалдықтар шығарған, оның 46, 1%-ын қатты бөлшектер, 53, 9%-ын газ түріндегілер және сұйықтар құрайды. Газ түріндегі және сұйық шығарындылар құрамында 49, 9%-ы күкіртті ангидрит, 26, 6 - көмір қышқылы, 14, 0 - азот қышқылы болып, 2, 1 - көмірсутектер, 4, 8 - ұшпалық органикалық қосылыстары, 2, 5%-ды - өзге де ластайтын заттар құрайды [14] .

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында неғұрлым өзекті экологиялық проблемалар әлі күнге дейін климат пен озон қабатының өзгеруімен, биоалуан түрліліктің қысқаруымен, шөлейттенумен, су ресурстарының, ауаның ластануымен, өндіріс және тұтыну қалдықтарының жинақталуымен байланысты проблемалар болып отыр.

«Қазақстан Республикасының 2005 - 2007 жылдарға арналған қоршаған ортаны қорғау» бағдарламасының шеңберінде орындалған Қазақстан Республикасында парник газдары шығарындыларының көздеріне өткізілген түгендеудің нәтижелері бойынша соңғы 5 жыл ішінде атмосфераға парник газдары эмиссияларының жыл сайынғы ұлғаюы 6, 7% құрағандығы анықталған. Қазақстандағы парник газдары эмиссияларының негізгі көзі энергетикалық қызмет болып қалады, оның үлесі іс жүзінде өзгермеді, 2005 жылы 78, 0% құрады [18] .

Атмосфералық ауаның ластануы проблемасы бұдан әрі өз шешімін талап етеді. Қазіргі уақытта, Қазақстан Республикасы бойынша орташа, бір тұрғынға есептегенде, атмосфераға жылына 200 кг-дан астам әртүрлі химиялық қосылыстар шығарылады, ал 2000 жылы бұл көрсеткіш 163 кг-ға тең болатын.

1 - суреттегі графикті талдау көрсеткендей, соңғы жылдары шамамен ішінде республика бойынша стационарлық көздерден шығарындылардың жылына 3 миллион тонна-деңгейінде тұрақтануы байқалады, ал автомобиль көлігінен ластаушы заттардың шығарындылары тоқтаусыз өсуде, бұл автокөлік құралдары санының республика аумағындағы күрт өсуімен шартталған. Атмосфералық ауаның ластануы проблемасы қалалар үшін неғұрлым өзекті. Республиканың көптеген ірі қалаларында ауа бассейнін ластауға автокөліктердің үлесі жалпы қалалық жалпы шығарындыдан 60%-ға және одан да астам, ал Алматы қаласында - 90%-ға жетеді.

1-сурет - Қазақстан Республикасының стационарлық және жылжымалы көздерінен жалпы шығарындылары санының динамикасы, мың тонна.

Қазақстан Республикасында атмосфералық ауаның стационарлық көздерінен ластануының негізгі себептері мыналар болып табылады: көптеген өндірістердің ескірген технологиялары; тозаң және газ тазартқыш қондырғыларының жеткіліксіз саны; бар тазарту қондырғыларының тиімділігінің; жұмыстың технологиялық режимін бұзушылық; энергетикада төмен сапалы көмірлерді пайдалану.

2-сурет - Қазақстан Республикасы қалаларының ластану индексінің динамикасы

2006 жылы 2005 жылмен салыстырғанда Астана, Теміртау, Павлодар қалаларында атмосфералық ауаның ластану-деңгейі едәуір артты. Ақтау, Ақтөбе, Атырау, Балқаш, Қостанай, Петропавл, Риддер, Тараз, Орал, Екібастұз қалаларында және Глубокое кентінде атмосфералық ауаның ластану-деңгейі аса өзгерген жоқ, Алматы, Қарағанды, Семей, Өскемен және Шымкент қалаларында - төмендеген (2-сурет) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.