Коммерциялық банктің өтімділігі мен төлем қабілеттілігі

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ . . . . . . . 3

1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ ӨТІМДІЛІГІ МЕН ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . 5

1. 1 Коммерциялық банктің өтімділігі мен төлем қабілеттілігінің мәні……. 5

1. 2 Банк өтімділігі мен төлем қабілеттілігіне ықпал етуші факторлар . . . 10

1. 3 Коммерциялық банктің өтімділігі мен төлем қабілеттілігін басқару әдістері16

1. 4 Шетелдегі коммерциялық банктердің өтімділік пен төлем қабілеттілікті бағалау көрсеткіштері. . 23

2 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ МЕН ӨТІМДІЛІГІН ТАЛДАУ («ТУРКМЕНБАШЫ» МКБ МЫСАЛЫНДА )

2. 1 Төлем қабілеттілігі мен өтімділігін талдау. ………. . 35

2. 2 « Туркменбашы» мемлекеттік коммерциялық банктің тарихы және негізгі қызмет түрлері ……… . . . . 45

2. 3 «Туркменбашы» мемлекеттік коммерциялық банктің қаржылық жағдайын талдау ……… . . . . . . 49

3 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРДІҢ ӨТІМДІЛІК ПЕН ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІК МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . . 62

3. 1 Банк секторындағы өтімділік пен төлем қабілеттілік мәселелері және оны шешу жолдары… . . . 62

3. 2 «Туркменбашы» мемлекеттік коммерциялық банктің қызметін жетілдіру жолдары . . . 69

ҚОРЫТЫНДЫ ……… . . . . 74

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР …… . . . . . 76

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Түрікменстан Республикасының осы заманғы әлеуметтік-экономикалық даму кезеңі нарықтық қатынаспен сипатталады. Бұл қатынаста жаңа ақша-несие жүйесі қалыптасып, қаржы-несие институттарының жаңа түрлері пайда болып жатыр, нарықтық экономикаға тән жүйеге сәйкес банк жүйесінің құрылымы өзгереді.

Еліміздің банктік жүйенің халықаралық банк жүйесінің жұмыс істеу принциптеріне көшуі барысында Түрікменстан Республикасындағы өтпелі кезеңнің ерекшеліктерімен әлемдік банктің технологиясын ұштастыра білудің маңызы өте зор .

Сол себепті де құзыретті, бастамашыл әрі өзгерген ахуалға жылдам бейімделіп, бағдарлана алатын кәсіби банк маманына қажеттілік артып отыр.

Банктердің әр түрлі меншік түріндегі шаруашылық жүргізуші субъектілермен өзара қарым-қатынас көп жағынан объектіге, несиелеудің әдісіне, ссуданың түріне, қарыз алушының несиені өтей алатын қабілетіне, несие берушінің тәуекелдік деңгейіне, сондай-ақ кассалық-есеп айырысудың қызметіне қарай ұйымдастырылады.

Банк -бұл ақшалай қаражатты тарту үшін және оларды өз атынан мерзімінде қайтару, төлеу шартымен орналастыру үшін құрылатын ұйым.

Несие жүйесінің негізгі буыны - банктер. Себебі масштабы және маңызы жөнінен несие қатынастарының басым көпшілігі банктер арқылы өтеді. Банктер мемлекет пен кәсіпорындардың, акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің, мектептер мен ауруханалардың, институттар мен бала бақшалардың және халықтың уақытша бос ақшаларын шоғырландырып, оларды іс - жүзіндегі капиталға айналдырады. Сонымен қатар банк төлем, есептеу, несие беру, сақтандыру және т. б. көптеген сан алуан операциялар жүргізеді [1] .

Кез келген бизнестің қаржылық -экономикалық жағдайын талдау, оның ең бір өзекті мәселесі болып саналады. Өйткені тек сол арқылы, оның төлем қабілетін, қоршаған ортаға бейімділгін және болашағын анықтайды. Қаржылық жағдайы деп, банк өз қызметін өзі қаржыландыра алатын қабілетін айтады. Мәселен төлемдерді төлеу үшін жеткілкті ақшалай қаржысы болмаса, онда өндірістің тоқтаусыз жүруі, материалдық ресурстармен қамтамасыз етілуі, өндіріс бағдарламасының орындалуы екі талай.

Сонымен қоса банктің қаржылық жағдайы ағымдағы және болашақтағы төлем қабілеттігінің, айналымдылығының, заемдық және меншік қаражаттарының көрсеткіштерімен, олардың тиімді пайдалануымен сипатталады.

Бұл дипломдық жұмыста коммерциялық банктердің өтімділігі мен төлем қабілеттілігінің мәселелерін кешенді түрде мемлекетпен, экономикамен, өндіріспен, ұйымдастырумен байланыстырып жазуға тырыстым. Сонымен қатар бұл еңбекте тек өтімділігі мен төлем қабілетілігінің мүмкін болатын масштабын ғана емес, сонымен қатар оның мазмұны, әр түрлі басқару тәсілдерін және оның шешу жолдары қарастырылған.

Диплом жұмысының мақсаты - коммерциялық банктердің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету жолдарын анықтау. Сол арқылы ұсыныстар беру. Қойылған мақсатқа жету мынадай міндеттерді шешуді көздейді:

Коммерциялық банктің өтімділігі мен төлем қабілеттілігінің теориялық негіздерін қарастыру;
Шетелдегі коммерциялық банктердің өтімділік пен төлем қабілеттілікті бағалау көрсеткіштерін зерттеу;
«Туркменбашы» мемлекеттік коммерциялық банктің төлем қабілеттілігі мен өтімділігін талдау жасау;
Коммерциялық банктердің өтімділік пен төлем қабілеттілік мәселелері және оны жетілдіру жолдарын айқындау болып табылады.

Зерттеу объектісіне - Банктің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету жолдары бойынша зертеу объектісі болып «Туркменбашы» мемлекеттік коммерциялық банктің қызметі болып табылады.

Зерттеу пәні - «Туркменбашы» мемлекеттік коммерциялық банктің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету жолдарын анықтау.

Жұмыстың ғылыми зерттелу деңгейі Э. Гиллдің, Э. Дж. Доланның, В. Н. Едронованың, В. И. Колесниковтің, Л. П. Кроливецкаяның, К. Д. Кэмпбелдің, Р. Дж Кэмпбелдің, Р. Коггердің, О. И. Лаврушиннің, П. С. Роуздің, Э. Ридтің, В. Т. Севруктың, Р. Смиттің, Ф. Дж. Синкидің және т. б. еңбектерін жатқызуға болады. Банктің төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету туралы сұрақтарының ілімін С. А. Аханов, Ә. Ә. Әбішев, Ұ. М. Искаков, С. А. Святов, Ғ. С. Сейітқасымов, Е. Х. Сигаев, А. В. Мельников, С. Б. Мақыш, Н. Н. Хамитов, А. Д. Шелекбайдың еңбектерінде қарастырылған.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Түрікменстан Республикасының заңдары, Түркменстан Республикасы Орталық банкісінің нормативтік нұсқаулары, «Турікменбашы» мемлекеттік коммерциялық банктің ережелері, Түрікменстан Республикасының статистика бойынша агенттіктің мәліметтері болып табылады.

Диплом жұмысының құрлымы . Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1 КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТІҢ ӨТІМДІЛІГІ МЕН ТӨЛЕМ ҚАБІЛЕТТІЛІГІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Коммерциялық банктің өтімділігі мен төлем қабілеттілігінің мәні

Өтімділік - банктің сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы сипаттамаларының бірі.

Банк өтімділігі - бұл салымшылар мен қарыз берушілер алдында банктің өз міндеттемелерін уақытында және шығынсыз орындау қабілеттігі .

Банктің төлем қабілеттілігі оның қаржылық тұрақтылығының маңызды белгілерінің бірі және сонлықтан онымен тығыз байланысты болады. Сол себепті нарық экономикасы жағдайында оған көп көңіл бөлінеді.

Арнайы есептік-талдау әдебиеттерінде төлем қабілеттілігін анықтау жөнінде әр түрлі көзқарастар кездеседі. Қаржылық талдау бойынша кейбір авторлар төлем қабілеттілігі ретінде кәсіпорынның өзінің ұзақ мерзімді міндеттемелері бойынша есептесе алу қабілеттілігін түсінеді. Мысалы О. С. Ефимова төлем қабілеттілігі: “кәсіпорынның өзінің ұзақ мерзімді міндеттемелері бойынша есептесе алу қабілеттілігін түсіну қабылданған ”, - деп жазады.

“ Төлем қабілеттілік деп -компанияның ұзақ мерзімді қарыздарын уақыты келген кезде өтеу қабілеттілігін анықтау үшін бағалайды”. Басқа авторлар төлем қабілеттілігі деп кәсіпорынның тек қысқа мерзімді міндеттемелерін өтеуге дайындығын түсінеді. Осылай,

“ Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі деп оның өзінің жедел міндеттемелері бойынша өз мерзімінде төлем жүргізу қабілеттілігі түсіндіріледі” деп есептейді. Бұл түсінікті М. Н. Крейнина толығырақ баяндайды. “ Төлем қабілеттілігі, -деп жазады ол, - бұл кәсіпорынның кредиторлары жағынан төлемдер туралы қойылған талаптары қарыздарын өтеуге дайындығы”. Сөз, тек қысқа мерзімді қарыздар туралы екендігі анық. Ұзақ мерзімді қарыздарды қайтару мерзімі алдын ала белгілі болады. Төлем қабілеттілігі -бұл барлық қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша қарыздарды өтеу және өнім процесін үзіліссіз іске асыру үшін жеткілікті қаржының болуы. Профессор И. Т. Балапановтың анықтамасы “ Төлем қабілеттілігі - ол бар ақша сомасының белгілі бір мерзімді жедел төлемдердің сомасына қатынасын көрсететін төлем қабілеттілігінің коэффициенті арқылы көрінеді. Егер төлем қабілеттілігінің коэффициенті бірден үлкен немесе тең болса, онда бұл шаруашылық жүргізуші субъект төлем қабілетті екенін білдіреді. Егер төлем қабілеттілігінің коэффициенті 1-ден аз болса, онда талдау процесінде төлем қаражаттарының жетіспеу себептерін анықтау керек”[2] .

Жоғарыда айтылғандарды қорытындай келе, банктің төлем қабілеттілігі деп, оның дер кезінде өзінің барлық міндеттемелері бойынша төлемдер жүргізуге дайындығын түсіну керек деп есептейміз.

Теориялық түрде қарыздарды өтеу банктің барлық ағымдағы активтерімен қамтамасыз етіледі. Нақ осылай теорялық түрде, егер банктің ағымдағы активтерң қысқа мерзімді міндеттемелерінің сомасынан артса, онда ол қарыздарды өтеуге дайын деп есептеуге болады. Бірақ, егер банк барлық ағымдағы активтерін қарыздарды өтеуге бағыттаса, онда дәл сол кезде оның өндірістік қызметі тоқтатылады, себебі онда өндіріс құралдарын тек негізгі құралдары құрайды, ал материалды айналым құралдарын алуға қаржы жоқ, олар толығымен қарыздарды төлеуге кетті,

Сондықтан төлем қабілеттілігі бар деп, ағымдағы активтің сомасы ағымдағы міндеттемелерін көп жоғары банктерді есептеуге болады . банктің тек қарыздарды өтеуге ғана емес, сонымен бірге үздіксіз өндіріс үшін қаржылары болуы керек.

Банктің міндеттемелері нақты және потенциалды деп екіге бөлінеді . Банктің нақты міндеттемелері : талап ету депозиттері, мерзімді депозитттер, тартылған банкаралық ресурстар, несие берушілердің қаражаттары түрінде банктің балансында көрсетілді .

Ал потенциалды немесе баланстан тыс міндеттемелерге : банктен берген кепілхаттар, клиенттерге несие желілерін ашу, т. б. арқылы көрсетіледі .

Егер коммерциялық банктің борыштық және қаржылық міндеттемелерді уақытында орындау үшін қолма-қол ақшалай қаражаттар мен басқа да өтімді активтері болып, сонымен қатар басқа көздерден қаражаттарды тез арада жұмылдыру мүмкіндігі жеткілікті болса, онда бұл өтімді банк болып табылады.

Банк өтімділігі аталған барлық міндеттемелерді, сонымен бірге болашақта пайда болуы мүмкін міндеттемелерді уақытында орындауын сипаттайды. Міндеттемелерді орындау үшін кассадағы және корреспонденттік шоттардағы ( Орталық банкте және басқа коммерциялық банктерде ) қалдықтарымен сипатталған банктік ақшалардың барлығы ; қолма-қол ақшаға тез айналатын активтер ; банкаралық нарықтан немесе Орталық банктен алынатын банкаралық несиелер сияқты қаражат көздері пайдаланады.

Осы аталған қаражат көздерін пайдалану банк үшін шығыстармен байланысты болмау керек . Мысалы, өтімді қаражаттардың көзі ретінде бағалы қағаздарды немесе басқа активтерді сату қалыпты тәртіпте алдын ала келісіп қойған шарттардың негізінде жүзеге асырылуы керек.

Банк өтімділігі мынадай қызметтерді атқарады :

депозиттерді алу мен несиелерге байланысты сұранысты қанағаттандыру;
тиімділік тәуекелін азайту және банктің сенімділігін қамтамасыз ету;
активтерді зиянсыз сату ;
тартылған қаражаттары бойынша төлей алмау тәуекелі үшін сыйақы мөлшерін шектеу .

Банк өтімділігінің екі формасы, яғни міндеттемелерді өз уақытында және шығынсыз орындауы көптеген ішкі және сыртқы факторлардың ықпалымен анықталады .

Ішкі факторларға қатарына мыналар жатады:

- банк капиталының базасы ;

- банк активтерінің сапасы ;

- депозиттердің сапасы ;

- сыртқы қаражат көздеріне орташа тәуелділігі ;

- мерзімі бойынша активтер мен пассивтердің өзара сәйкестігі ;

- сауатты менеджмент ;

- банктің жоғары дәрежелі беделі .

Банк капиталының базасы - бұл салымшылар қаражаттары мен депозиттеріне кепіл беретін және олардың мүдделерін қорғайтын меншікті капиталдың жеткілікті мөлшерін сипаттайды . Меншікті капиталдың көзіне : жарғылық капитал және әр түрлі мақсаттар үшін бағытталған банктің басқа да қорлары жатады . Банктің меншікті капиталы неғұрлым жоғары болса, оның өтімділігі соғұрлым жоғары болады [3] .

Банк активтерінің сапалылығы мынадай төрт критерийлермен анықталады:

өтімділік
тәуекелділік
табыстылық
диверсификация .

Активтердің өтімділігі - бұл қарыз алушының міндеттемелерді өтеу немесе осы активтерді сату арқылы олардың қолма-қол ақшаларға айналу қабілеті .

Активтердің өтімділік дәрежесі олардың айналымына байланысты . Ақшалай формадағы банктің активтері төлем қызметін орындауға бағытталған.

Активтер тәуекелі критериийі, олардың ақшалай формаға айналдыру кезінде шығындарға ұшырау мүмкіндігін сипаттайды. Активтердің тәуекел дәрежесі, олардың әр түрі үшін ерекше көптеген факторлармен анықталады. Мысалы, несиелік тәуекел қарыз алушының қаржылық жағдайына, қарыз көлеміне, беру мен өтеу тәртібіне, т. б. факторларға байланысты .

Банк активтерінің тәуекелі неғұрлым жоғары болған сайын банктің өтімділігі соғұрлым төмен болады.

Активтердің табыстылығының критерийі ретінде : активтердің жұмыс жасау қабілеті, тиімділігі, яғни табысты әкелу қабілеті, сонымен қатар банктің дамуы үшін қаражат көзін табу және банктің капитал базасын нығайту қабілеті . Табыстылық дәрежесі бойынша активтер: табыс әкелетін және табыс әкелмейтін боылп екіге бөлінеді.

Активтердің диверцификациясы критерийі банктің ресурстарын әр түрлі орналастыру аялары бойынша бөлу дәрежесін сипаттайды . Активтердің диверсификациялау көрсеткіштері мынадай : ресурстарды орналастыру бағыттары бойынша банк активтерінің құрылымы, объектілері мен субъектілері бойынша несиелік жұмсалымдардың құрылымы ; бағалы қағаздар портфелінің құрылымы, валюталар құрылымы ; банкпен корреспонденттік және несиелік қатынастарда болатын басқа банктердің құрылымдық құрамы . Активтер неғұрлым көп диферсификацияланса, соғұрлым банктің өтімділігі жоғары болады.

Банк өтімділігін анықтайтын фактор - банктің депозиттік базасының сапалылығы . Депозиттік базаны мерзімді депозиттік және жинақ салымдары, есеп айырысу және ағымдағы шоттардағы қаражаттарды ретінде банкте жинақталған заңды және жеке тұлғалардың қаражаттары құрайды . Депозиттердің сапалылығының басты критерийі олардың тұрақтылығын сипаттайды . Депозиттердің тұрақты бөлігі неғұрлым көп болса, банктің өтімділігі соғұрлым жоғары болады . Депозитттердің тұрақты бөлігінің көбеюі өтімді активтерге мұқтаждығын азайтады . Талап етілгенге дейінгі депозиттер жоғары тұрақтылыққа ие, өйткені бұл депозиттердің түрі сыйақы мөлшерлемесіне байланыссыз. Банкте осы депозит түрінің көп болуы банктің қызмет етуінің сапалылығы мен жылдамдығы, банктің клиентке жақын орналасуы сияқты факторларға байланысты . Ал мерзімді және жинақ депозиттерінде қалдықтары тұрақтылықтың төмен дәрежесіне ие, себебі оған банктің сыйақы мөлшерлемесі ықпал етеді.

Банк өтімділігі оның сыртқы қаражат көздеріне, яғни банкаралық несиелерге деген тәуекелдігімен де сипатталады. Банкаралық несие өтімді қаражаттарға деген қысқа мерзімді жетіспеушілікті жоя алады, бірақ осы несиенің жалпы тартылған ресурстардың құрамындағы үлесі жоғары болса, онда банк банкротқа ұшыруы мүмкін . Егер банктің сыртқы көздерге тәуелділігі жоғары болса, онда бизнес үшін өз базасының даму преспективаларының жоқтығын көрсетеді .

Банк активтері мен пассивтерінің арасында мерзім мен сомма бойынша сәйкестілігі де банк өтімділігін анықтайды . Банктің клиенттер алдында міндеттемелерді орындауы инвестицияланатын ақша қаражаттары мерзімдері мен салымшылары берген ақша қаражаттарының мерзімдері сәйкес болуын білдіреді .

Менеджмент, яғни жалпы банктің қызметін және өтімділігін басқару жүйесі де банк өтімділігін анықтайтын ішкі факторлардың бірі болып табылады . Банкті басқару сапасы мыналармен анықталады :

банк саясатының болуы және оның мазмұны ;
стратегиялық және ағымдағы міндеттемелерді жоғары деігейде шешуге мүмкіндік беретін банктің аймақтық ұйымдастыру құрылымы ;
банктің активтері мен пассивтерін басұару механизмі ;
әр түрлі пруденциялардың нақты мазмұнын анықтау ;
білікті мамандардың болуы ;
банк қызметін басқару жүйесінің ғылымилығы.

Банктің беделі де банк өтімділігін анықтайды . Жақсы беделі бар банк депозитттік базасының тұрақтылығын оңай қамтамасыз ете алады .

Банк өтімділігің жағдайы бірқатар сыртқы факторларға, яғни банк қызметінен тыс факторларға байланысты . оларға мыналар жатады :

♦ елдегі жалпы саяси және экономикалық жағдайы;

♦ бағалы қағаздар нарығының дамуы ;

♦ банкаралық несие нарығының дамуы ;

♦ қайта қаржыландыру жүйесін ұйымдастыру ;

♦ Орталық банктің қадағалау қызметінің тиімділігі .

Елдегі жалпы саяси және экономикалық жағдай банк операцияларының дамуының және банк жүйесінің сәтті жұмыс істеуінің алғышарттарын қалыптастырады, банктер қызметінің экономикалық негізінің тұрақтылығын қамтамасыз етеді . Банктерге деген отандық және шетелдік инвесторлардың сенімділігін арттырады . Осы аталған жағдайларсыз банктердің тұраөты депозиттік базаны құруы, операциялардың тиімділігіне қол жеткізуі, өз құралдарын дамытуы, активтерінің сапалығын жоғарлатуы және басқару жүйесін жетілдіруі мүмкін емес .

Бағалы қағаздар нарығының дамуы өтімді қаражаттар құрудың оңтайлы вариантын қамтамасыз ете алады, себебі көптеген шетел мемлекеттерінде банктің активтерін ақшалай қаражаттарға тез арада айналдыру жолы қор нарығының жұмысымен байланысты .

Банкаралық нарықтың дамуы уақытша бос ақшалай ресурстарды банктер арасында жылдам қайта бөлуге көмектеседі . Банк өз өтімділігін ұстап тұру үшін банаралық нарықтан әр түрлі мерзімге, сонымен қатар бір күнге болсын, қаражаттарды тарта алады . Банкаралық нарықтан қаражаттарды тарту жылдамдығы жалпы қаржылық конъюктураға, банкаралық нарықтың ұйымдастырылуына банктік беделіне байланысты.

Орталық банкі коммерциялық банктерді қайта қаржыландыру жүйесі банктердің өтімді активтерін Орталық банктен алынған несиелер арқылы жабуға мүмкіндік береді.

Орталық банкінің қадағалау қызметінің тиімділігі өтімділікті басқарудағы коммерциялық банктер мен мемлекеттік қадағалау органы арасындағы қарым-қатынастың дәрежесін көрсетеді.

Түрікменстан Республикасы Ұлттық банкінің екінші деңгейдегі банктер үшін өтімділіктің белгілі бір нормативтерін белгілеуге мүмкіндігі бар. Көрсеткіштер банктің өтімділік жағдайын неғұрлым нақты көрсететін болса, соғұрлым банктің өзі және қадағалау органы өтімділікпен байланысты проблеманы уақытында шешуге мүмкіндігі бар.

Банктің өтімділігі тұрақты өзгерісте болатын көптеген факторлармен анықталатын банк қызметінің сапасын сипаттайды. Сондықтан банктің өтімділігі бірте-бірте қалыптасатын тұрақты факторлармен және әр түрлі тенденциялармен сипатталатын динамикалық жағдайды білдіреді.

Банк өтімділігінің коэффициенті - бұл банк балансының мәліметі бойынша белгіленетін, несиелік және «өтімді» деп аталатын активтер жиынтығының активтердің жалпы сомасына немесе пассивтің бірқатар тиісті баптарына арақытанасын көрсететін көрсеткіші .

Әдебиеттерден көбінесе өтімділіктің кеңінен тараған қаржылық коэффициенттерін кездестіруге болады. Мәселен, мыналар секілді:

ағымдағы активтердің ағымдағы міндеттемелердің қатынасына тең болатын ағымдағы өтімділік коэффициенті (% есебімен) ;
дебиторлық берешектің ағымдағы міндеттемелердің қатынасын қоса алғанда өтімді құнды қағаздар мен қолма-қол ақша сомасына тең өтімділіктің шапшаң коэффициенті (% есебімен) .

Сондай-ақ, өтімділік коэффициентіне мына көрсетікіш жатады:

К өтім, өзіндік қаражаттың (банк капиталының) міндеттемелердің сомасына қатысты қатынасы.

К өтім дамыған елдердің көбісінде төлем қабілеттілігін сипаттау үшін пайдаланылады. Банк міндеттемесі мен капиталының арасындағы бұл арақатынас банк міндеттемесінің оның өзіндік қаражатымен қаншалықты өтелгенін көрсетеді.

Коммерциялық банктердің өтімділік коэффициентін, әдетте орталық банк белгілейді және ол міндетті сипатқа ие немесе ұсыныс түріндегі сипатқа ие болады.

Франция мен Германияда өтімділіктің міндетті коэффициенті анықталған, ал, басқа елдерде орталық банк коммерциялық банктердің өтімділік коэффициентін белгілемейді. Коммерциялық банктердің өтімділік коэффициентін белгілемейтін бұл елдердің орталық банкісі тек кейбір коэффициенттердің есептелуін ғана талап етеді әрі оны қадағалап отырады[4] .

Түрікменстан Республикасы Ортылық банкісінің екінші деңгейдегі банктердің өтімділігін реттеудегі рөлі мынады: ТР Президентінің «Ортылық банк туралы» Жарлығына сәйкес екінші деңгейдегі банктердің қызметі Ортылық банк белгіленген нормативтермен (пруденциялық нормативтермен) реттеледі.

Капитал жеткіліктілігі коэффициенті мен жарғылық қордың ең аз шамадағы мөлшерінен өзге онда аз немесе 0, 2 -ге тең болатын өтімділік коэффициенті анықталған. Бұл өтімді активтердің барлық міндеттеме сомасына қатынасы .

1. 2. Банк өтімділігі мен төлем қабілеттілігіне ықпал етуші факторлар

Өтімділік - банктің сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің жалпы сипаттамаларының бірі.

Банк өтімділігі - бұл салымшылар мен қарыз берушілер ал-дында банктік өз міндеттемелерін уақытында және шығынсыз орындау қабілеттілігі.

Банктің міндеттемелері нақты және потенциалды деп екіге бөлінеді. Банктің нақты міндеттемелері: талап ету депозиттері, мерзімді

депозиттер, тартылған банкаралық ресурстар, несие берушілердің қаражаттары түрінде банктің балансында көрсетіледі. Ал потенциалды немесе баланстан тыс міндеттемелерге: банктен берген кепілхаттар, клиенттерге несие желілерін ашу, т. б. арқылы көрсетіледі.

Егер коммерциялық банктің борыштық және қаржылық міндеттемелерді уақытында орындау үшін қолма - қол ақшалай қаражаттар мен басқа да өтімді активтер болып, сонымен қатар басқа көздерден қаражаттарды тез арада жұмылдыру мүмкіндігі жеткілікті болса, онда бұл өтімді банк болып табылады.

Банк өтімділігі аталған барлық міндеттемелерді, сонымен бірге болашақта пайда болуы мүмкін міндеттемелерді уақытында орындауын сипаттайды. Міндеттемелерді орындау үшін кассадағы және корреспонденттік шоттардғы (Орталық банкте және басқа коммерциялық банктерде) қалдықтарымен сипатталатын банктік ақшалардың барлығы; қолма - қол ақшаға тез айналатын активтер; банкаралық нарықтан немесе Орталық банктен алынатын банкаралық несиелер сияқты қаражат көздері пайдалынады[5] .

Осы аталған қаражат көздерін пайдалану банк үшін шығыстармен байланысты болмауы керек. Мысалы, өтімді қаражаттардың көзі ретінде бағалы қағаздарды немесе басқа активтерді сату қалыпты тәртіпте алдын ала келісіп қойған шарттардың негізінде жүзеге асырылуы керек.

Банк өтімділігі мынадай қызметтерді атқарады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.