Жаңа жібек жолы экономикалық белдеуі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР . . . 3

КІРІСПЕ . . . 4

1-ТАРАУ. БАЙЫРҒЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ ҚЫТАЙ ЖӘНЕ ДҮНИЕ ЭКОНОМИКАСЫНА ЕТКЕН ЫҚПАЛЫ

1. 1. Байырғы Жібек жолының желісі . . . 7

1. 2. Байырғы Жібек жолының Қытай мен дүние экономикасына еткен ықпалы . . . 13

1. 3. Байырғы жібек жолының біртіндеп құлдырауы . . . 15

2-ТАРАУ. ЖАҢА ЖІБЕК ЖОЛЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЛДЕУІ ЖӨНІНДЕГІ КӨЗҚАРАСТЫ ОРТАҒА ҚОЮДЫҢ АРТҚЫ КӨРІНІСТЕРІ

2. 1. Бірінші көрініс: Жаһандануы . . . 17

2. 2. Екінші көрініс: Қытайдың 30 жылдан астам реформа жүргізіп есік ашуы . . . 19

2. 3. Үшінші көрініс: Қытай мен Әлемдік экономиканың қарым-қатынасы . . . 22

3-ТАРАУ. ЖАҢА ЖІБЕК ЖОЛЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЛДЕУІНІҢ НАҚТЫ МАЗМҰНЫ

3. 1. Саяси мазмұны . . . 29

3. 2. Экономикалық мазмұны . . . 34

4-ТАРАУ. ЖАҢА ЖІБЕК ЖОЛЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЛДЕУДІҢ

РЕАЛДЫҚ МАЗМҰНЫ

4. 1. Әлем экономикасының дамуына болған реалдық мәні . . . 40

4. 2. Қытайдың экономикасына болған реалдық мәні . . . 46

4. 3. Жібек жолы экономикалық белдеуді құруға қатысудағы Қазақстанның ынтымақтастық ауқымы . . . 49

4. 4. Жібек жолы экономикалық белдеуді құруға қатысудағы Қазақстанның болашағы . . . 53

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 56

ГЛОССАРИЙ . . . 58

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 61

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

ҚХР - Қытай Халық Республикасы.

АҚШ - Америка Құрама Штаттары.

ҚКП - Қытай Коммунистік Партиясы.

ҚКП ОК - Қытай Коммунистік Партиясы Орталық Комитеті.

GDP - General Demand Product (Жалпы Ішкі Өнім) .

ТМД - Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы.

СССР - Союз Советских Социалистических Республик (Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы) .

TAPI программасы -Түркіменстан, Ауғаныстан, Пәкістан мен Үндістанның газ құбыры.

CASA-1000 программасы -Орталық Азия - Оңтүстік Азия электр энеригиясы.

КІРІСПЕ

Адамдар өте ерте кезден-ақ бір-бірімен сауда жасасқан. Бұл сауда орындарының - базардың, жәрмеңкенің, сонымен қатар ел мен елді, қалалар мен халықтарды бір-біріне жалғаған сауда жолдарының пайда болуына себепші болды. Жолдар бір-біріне қосылып, батысқа, шығысқа, оңтүстікке, солтүстікке қарай көршілес жатқан жерлердің бірінен соң біріне жылжи отырып созыла берді. Осылайша Еуропа мен Азияда Ұлы Жібек жолы пайда болды. Чжан Цианның жасаған саяхаты нәтижесінде б. з. б. 2 ғасырда ашылды. «Ұлы Жібек жолы» деген атау тек 1877 жылы пайда болды. Оны неміс географы Ферделнад Пауль Вильгельмфон Рихтгофен қалыптастырды.

2013 жылы 7 қыркүйекте Қытай Халық Республикасының Төрағасы Си Цзиньпин Қазақстан Республикасы Назарбаев Университетіндегі лекциясында: “Еуразия әр елдерімен болған экономикалық байланысты оданда тығыз, өзара ынтымақтастық оданда терең, даму кеңістігін оданда кең болуы үшін, біз жаңаша түрдегі ынтымақтастық формасын қолдану арқылы, Жібек жолы экономикалық белдеуді ортақ құруымызға болады. ” - деп атап көрсетіп, тұңғыш рет Еуразия құрлығын кесіп өтетін “Жібек жолы экономикалық белдеу” жөніндегі көз қарасын ортаға қойды. Жібек жолы экономикалық белдеудің қазіргі кезеңдік жағдайынан алып қарасақ, ол Қытайдан Батыс Азияға дейінгі әр мемлекеттердің арасында қалыптасқан экономикалық ынтымақтастық аймағы. Негізінен байырғы Жібек жолының көлемінде болып, оның ішінде Қытайдың Батыс-Солтүстік Шанши, Гансу, Шиньхай, Ниншия, Шыңжаң бес өлке аймағын және Батыс-Оңтүстік Чончин, Сишуан, Юннан, Гуанси төрт өлке аймағын қамтиды. Жібек жолы экономикалық белдеудің мәнісі, ол Қытайдың Еуразия ішкі құрлығына қаратып ашқан жаңа стратегиясын ұйғаруы болып табылады. Осы өңірдің жерасты байлық-қайнары өте мол, Жібек жолы экономикалық белдеуді құру, әлемдік экономикаға және Қытайдың есік ашуына маңызды ықпалын тигізеді.

Жібек жолы экономикалық белдеудің жалпы жан саны 3 миллиард шамасында, нарықтың құрылымы мен оның көмескі күші теңдессіз, Жібек жолы экономикалық белдеуін қайта жандандырудың өзі Қытай мен Орталық Азия әр мемлекетіне жаңаша ынтымақтастық кеңістігін ашты. Қытай мемлекеті “жаңа Жібек жолының” негізінде, жаңаша экономикалық өсу шегін қалыптастыруы, өндірістік салаларды енгізуі жан санын шоғырландыруы, бұлардың барлыығы Қытайдың Батыс өңірін тез дамытады. Жібек жолы “жол қатынас авто дәлізінен” “экономикалық даму белдеуге” айналуы, Батыс өңірді дамыту стратегиясынан кейінгі, Қытайдың Батыс өңірінің аймақтық экономикасын жетектеп және өндірістік саласына жаңа даму формасын енгізетін жаңаша түрдегі “өсу шегі” болып қалыптасты. Жібек жолы экономикалық белдеуін құруда, жол қатынас торабын, құрылыстың жүргізу түйіні ете отырып, жол бойындағы жол қатынастардың негізгі құрылғылармен өзекті қалаларына сүйене отырып, аймақ ішіндегі сауда экономикамен өндірістік салаларына оңтайландыруды жүргізу арқылы аймақтық экономиканы нығайтып, ең соңында аймақтық экономика мен қоғамның ортақ дамуын қалыптастырып, Қытайдың сыртқа есікті ашудың ұстау тәсілінің өзгеруін нығайту.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қытайдың Жібек жолы экономикалық белдеуді құру жөніндегі стратегиялық идеясын ортаға қойғаннан кейін, Батыс өңір экономикасының дамуына мыңда-бір кезігетін орай жаратуымен бірге, сондай-ақ міндетті түрде қарастыруға тиісті бірнеше мәселелерде анық байқала бастады. Мысалы: Орталық Азия әр мемлекеттердің қазіргі даму жағдайы мен ұзақ мерзімді экономикалық даму ауқымының бейнелегі не; Жібек жолы экономикалық белдеуі ол әр аймақты интеграцияландырудағы стратегиялық идея, қайткен жағдайда Жібек жолы экономикалық белдеудегі әр мемлекетпен Қытай арасындағы нарықты интеграцияландыруды, өндіріс саласын интеграцияландыруды, негізгі құрылғыларды интеграцияландыруды қалыптастыруға болады; Орталық Азия әр мемлекеттердің экономикаларының даму формасы қандай, ондай форма Қытаймен болған байланысы және айырмашылығы қандай; Қытайдың ішіндегі аймақтар Жібек жолы экономикалық белдеуін құруға қалай кіріседі, қайткенде Жібек жолы экономикалық белдеуін құруды пайдаланып, жаңа кезеңдік Батыс өңірінің экономикасының дамуын ілгерлете алады? Міне, бұлардың барлығын маңызды зерттеу нысаны ете отырып мұқият түрде зерттелетін мәселелер болып табылады.

Дипломдық жұмысымның тақырыбы ҚХР-дың жаңа Жібек жолы экономикалық белдеуін құруының стратегиясы жөнінде. Бұл тақырыпты алу себебім, ерте заманнан бері жалғасып келе жатқан Ұлы Жібек Жолы, яғни байырғы Жібек жолының таралу желісі мен тарихын негіз ете отырып, жаңа Жібек жолы экономикалық белдеуге зерттеу жасау. Өйткені, байырғы Жібек жолынан туындаған аймақтық экономика бүгінгі әлемдік экономиканың негізі болып табылады, экономиканың жаһандануы аймақтық экономиканың дамуымен тығыз байланысты. Ал бүгінгі таңда жарыққа шыққан ірі елдердің жаңа Жібек жолы экономикалық белдеуі жөніндегі стратегиялары осы аймақтық экономикаға болған ықпалыда күн сайын ауырлап барады. Құрлық Жібек жолындағы мемлекеттердің осындай жүйелі және алып стратегиялық құрылысқа дайындығы қандай, ірі елдердің Орталық Азия мемлекеттерінің келешектегі стратегияларының даму кеңістігі, даму ауқымы, әсіресе Қытайдың келешектегі стратегиялық идеясы, нысаны, бағыты туралы, онымен қатар Қазақстанның Жібек жолы экономикалық белдеуді құру барысындағы ауқымы және оның болашағы аймақтық экономикаға маңыздылығы бар екенін байқадым.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеті. Қытай Халық Республикасының жаңа Жібек жолы экономикалық белдуінің даму стратегияларын зерттеу. Осы мақсатқа жету үшін жұмыста мынадай мәселелерді шешу қарастырылады:

- Байырғы Жібек жолының тарихы, таралу желісі, рөлі, Қытайдың өзіне және әлемнің дамуына болған ықпалы, оның құлдырау себептерін қарастыру;

- Қытай экономикасының жаһандануы, Жібек жолы экономика-лық белдеуіне түрткі болған Қытайдың реформа жүргізіп есік ашу саясаты, Қытайдың Батыс өңірін дамыту саясатын қарастырып, сондай-ақ XXI ғасырдан басталған Қытай мен әлем экономикасының қарым-қатынасына талдау жасау;

- Жаңа Жібек жолы экономикалық белдеудің саяси және экономи-калық мазмұны, ірі елдердің Жібек жолы бойындағы Орталық Азия өңіріне жасаған саясатынан туындаған экномикалық мазмұнын қарастыру;

- Жаңа Жібек жолы экономикалық белдеуді құру алды-артында әлем экономикасы мен Қытай экономикасына болған реалдық мәні және Қазақстанның Жібек жолы экономикалық белдеуді құруға қатысудағы даму ауқымы мен болашағын зерттеу;

Зерттеу объектісі ретінде, Қытай 2013 жылында бүкіл әлемге “Жаңа Жібек жолы экономикалық белдеуді ортақ құру” стратегиялық идеясын ортаға қойғаннан кейін ір елдердің көз-қарасы, оның айналасындағы мемлекеттерге болған ықпалы, мысалы: Орталық Азиядағы Қазақстан Республикасына еткен ықпалы, онымен қатар, ірі елдердің Орталық Азия өңіріндегі бәсекелерінің туылу себептері мен нәтижесі және Жібек жолы экономикалық белдеуге еткен ықпалы. Сондай-ақ бұл жөнінде түрткі болып отырған Қытайдың бірнеше кезеңдік саясаттары және стратегиялары қамтылады. Мысалы: 1980 жылдардан басталған Дэн Сяопиньнің реформа жүргізіп есік ашу саясаты; 1998 жылдан басталған Цзянь Цземинның Батысты дамыту саясаты; 2013 жылғы Си Цзинпиньнің жаңа жібек жолы экономикалық белдеуді ортақ құру стратегиялық идеясы диплом жұмысына алынып отыр.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері ретінде, байырғы Жібек жолының тарихы мен даму желісі, бұл қазіргі заманғы жаңа Жібек жолы экономикалық белдеудің даму негізі болып табылады. Өткен тарихқа негізделіп, жаңа Жібек жолын зерттеуде маңызы бар. Онымен қатар, 1980 жылдардан басталған Дэн Сяопиньнің реформа жүргізіп есік ашу саясаты; 1998 жылдан басталған Цзянь Цземинның Батысты дамыту саясаты; 2013 жылғы Си Цзинпиньнің жаңа жібек жолы экономикалық белдеуді ортақ құру стратегиялық идеясы диплом жұмысына алынып отыр.

Дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі қысқартылған сөздер тізімінен, кіріспеден, төрт тараудан, қорытындыдан және глоссарий тізімінен, пайдаланылған әдебиеттерден, барлығы 63 бетті құрайды.

1-ТАРАУ. БАЙЫРҒЫ ЖІБЕК ЖОЛЫНЫҢ ҚЫТАЙ ЖӘНЕ ДҮНИЕ ЭКОНОМИКАСЫНА ЕТКЕН ЫҚПАЛЫ

1. 1. Байырғы Жібек жолының желісі

Немістің география ғалымы Ферделнад Пауль Вильгельмфон Рихтгофен өзінің «Қытай: менің саяхатым және үйренісімнен результат 1877-1911ж. » атты шығармасында, тұңғыш рет Жібек жолы (丝绸之路) деген атаумен Қытайдың батыс бөлігінен Еуропаға дейінгі сауда жолын сипаттап өтті, бұл атау бүгінге дейін кеңінен қолдануда. 1

Байырғы Жібек жолын қытайлар белсенді түрде ашқан, уақыты Б. з. б II ғасыр батыс Хан патшалық (西汉王朝) кезіндегі Қытай елшісі Чжан Циян (张骞) батысқа сапарын белгі деп есептелінеді. V ғасыр шамасында, Хэ Си кoридорын (河西走廊) ашумен бірге, Қытай мен батыстың сауда қатынастарын ілгерлетті, батыс аймақтар, мысалы: Пішән (鄯善), Куча (龟兹) қатарлы мемлекетерде арт-артынан осы уақытта пайда болды. Ал осы уақыттағы еуропа елдерде әлде қашан Seres (赛里斯) деген атаумен жібекті мол өндіретін Қытай мемлекетін атаған. (Seres, Қытай тіліндегі 丝 иеороглифінен дыбыстық аудармадан «Ser» пайда болады) . 2

Байырғы Жібек жолы дегеніміз - Орталық азияны, Памир үстіртін басып өтіп, ең соңында батыс Еуропаға барып тоқталатын сауда жолы болып табылады. солтүстікке қарай бет алса, солтүстік жолы; оңтүстікке қарай бет алса, оңтүстік жолы болады. Б. з. д 139 жылында, Чжан Циан(张骞) тұңғыш рет батысқа сапарын бастап, соңында Лоулань (楼兰), Куча (龟兹), Хотан (于阗) жерлеріне жетті, тіпті оның көмекшісіде Парфян мемлекеті (安息国), Шинь дук мемлекеті (深毒国Shinduk) сияқты жерлергеде жетті. Жібек жолы тек Қытайдың шығысы мен батысын байланыстыратын «мемлекеттік жолы» емес, ол жалпы байырғы Қытай мен шетелдің экономикасы мен мәдениетін өзара алмастыратын халықаралық жол. Оның ішінде, құрлық Жібек жолы, сахара Жібек жолы, теңіз үсті Жібек жолы болып қамтылады.

Құрлық Жібек жолы дегеніміз - Еуразияның солтүстік бөлігіндегі сауда жолы. Оңтүстіктегі Аншикалық шәй карридорымен (茶马古道) салыстырмалы ретінде, батыс хан дәуіріндегі Чжан Циянның Чаньаньды (长安) бастама етіп және шығыс Хан дәуіріндегі Бан Чаодің (班超) батысқа сапарында Лоянді (洛阳) бастама етіп жол ашқан, орта жазық, Гуанжұң өңірі, Хэ Си карридоры, Тарым ойпатын басып өтіп, Сыр дария мен Әму дария (乌浒河) арасындағы орта азия дария аймақтары, ұлы Йран, жер орта теңізіндегі әр бір мемлекетерді тұтастыратын даңғыл жолы болып табылады.

Сахара Жібек жолы дегеніміз - Байырғы қытайдың орта жазық өңірінен солтүстікке қарай, ұлы қорғанды басып өтіп, терістік өңірге құйылып, содан кейін моңғол үстіртін, оңтүстік ресей саһараны, орта батыс азияның солтүстігін басып өтіп, еуропа құрлығына қарай жүретін құрлықтағы сауда жолы болып табылады. Оның ішіндегі ең маңызды қалалар отырар, тараз, токмақ болды. Саһара жібек жолы, батыс хан (西汉) кезінде, жетісу өңіріндегі үйсүнен монғол үстіртінге дейінгі жерді басып өткен дерегі болған, Таң патшалық дәуіріндегі Орхон ұйғұр жолы (回纥道) және ұйғұр жолы (回鹘路), орта жазықтан солтүстікке қарай Янь-Инь (阴山+阳山) тауының оңтүстігіндегі Шуо Фан Чжунь ауданы (朔方郡), У Юань Чжунь ауданы (五原郡), Июнь Чжун Чжунь ауданы (云中郡), Динь Сянь Чжунь ауданы (定襄郡), Янь Мэнь Чжунь аудандағы (雁门郡) Хэнань өңіріндегі сол уақытта Жаңа Цинь ортасы (新秦中之外) деп атайтын терістік жерін басып өтіп, моңғол үстіртіне құйылып, орталық азия солтүстік бөлігін, оңтүстік ресей саһарасын басып өтіп батысқа тартып еуропа құрлығына дейінгі құрлықтағы сауда жолы саһара жібек жолы болып табылады. 3

Теңіз үстіндегі Жібек жолы дегеніміз - Бұл құрлық Жібек жолының созылуы, оның басталу жері Қытайдың Фуцзянь (福建) өлкесінің Цюаньчжоу (泉州) қаласы. Оның қалыптасуының негізгі себебі: Қытайдың оңтүстік шығыс теңіз жағалауыда таулар көп, жазық жер аз, ішкі қарым-қатынасымен оңай болмағандықтан, ежелден бері көптеген адамдар белсенді түрде теңіз үстіндегі сауда жолын дамытып, және құрлықты жолда жер бедерінің ықпалынан, батысқа баратын жолда көптеген адамзаттың қоныстануына лайық келмейтін жерлерді басып өтеді. Бірақ Қытайдың шығыс жағасындағы жаз бен қыс мезгілінде маусымдық желі теңіз кемелеріне көмек беретіндіктен, теңіз жолынан еуропа құрлығына жетуге көптеген қолайлылық арттырды. Әсіресе екі Сун (两宋) жылдарында көшпенді ұлттар солтүстік Қытай өңірін иемденіп алып, құрлық жібек жолы тартылып қалуынан, теңіз үстіндегі жібек жолы тіптіде көркейді. 4

Байырғы Жібек жолының негізгі рөлі, Қытай мен шетелдің тауарын, мәдениетін, дінін өзара алмастыруды нығайту.

Тауар алмастыру рөлі

«Жібек жолының» атындай, осы 7000 километр үзындықтағы сауда жолында, жібекті және Қытайда өндірілген фарфор немесе шыны-ыдыс сияқты, сол кездегі Қытайдың көркейген мәдениетінің белгісі етіп есептейді. Ежелгі заманда, кеңнен таралған жібек тек осы сауда жолындағы маңызды әсемқойлық тұтыну бұйымдары болып қалмастан, әрі көптеген замандар бойы орта жазық патшалықтарының ұтымды саяси құралы болып, Қытайдың досық елшілері батыс өңірге, тіпті оданда шалғайдағы елдерге сапарлай барған кезде, көбінде жібекті екі елдің достық байланысын білдірудегі ең ұтымды сауғасы болып табылады Және жібектің батысқа таралуы азда болса, батыс елдердің Қытайға деген көз қарасын өзгертті, батыстағы Канстантинопольға таралған жібекпен шынының бағасы өте жоғары болғандықтан, көптеген адамдар Қытайды немесе шығыс азиядағы басқа елдерді зат өнімдері мол, бай деп есептеді. Тіпті кейбір батыс елдеріндегі ел басшысы мен ақ сүйектері де жібектен жасалған киімдермен киінуді, шыны, фарфор бұйымдарын қолдануды абыройлы деп қарады. Бұдан басқа, Ауғанстанның Лазурит тасыда (青金石) сауда керуенімен үздіксіз еуропаның әр-бір жеріне құйылды. Осы ерте сауда бұйымдарының Еуразия үлкен құрлығында кеңнен таралуы Еуразияның сауда алмастыруын нығайтуына үлкен ұлесін қосқан. Осы құнды тауарлар Месопотания (两河流域) бойындағы әр елдің байлық символы болған. Лазурит тасы (青金石) Үндістанға таралғанан кейін, сол жердегі буддистердің табынатын жеті түрлі қасиетті асыл заттың біріне айналды, Лазурит тасына (青金石) бір тұрлі діндік қасиеті бар бір беті пайда болды. Ал, жүзім, жаңғақ, сәбіз, қара бұршақ, шыпинат, қияр, анар сияқты жеміс-жидектердің таралуы, шығыс азиядағы адамдардың күнделікті тағамдарына көптеген талғау орайын жаратты. Қытайдың батыс бөлігінде ерекше өнім болып саналатын жүзім виносы тарихтың дамуымен бірге Қытайдың дәстұрлі арақ мәдениетіне сіңісіп кетті. Cауда тобы Қытайдан темір құралдар, айна және басқада сәулетті бұйымдарды тасып әкетті. Ал Қытайға тасып әкелгені сирек жануарлар, құстар, өсімдіктер, тері заттар, дәрі-дәрмектер, истендіргіштер және жақұт-лағыл алқа-маржандар болды. 5

Шығыс пен батыстың өзара таратқан және жаңғыртқан заттар өте көп болды. Дәрігерлік өнері, би өнері, сайыскерлік өнері және бірнеше танымал жануарлар мен өсімдіктер, бұлардың бәрі екі жақтың көз-аясын, ой-өрісін өсірді. Хан дәуірі (汉朝) кезінде, батыстан кірген заттарға үнемі 胡 (Ху) иероглифы бар атаумен атады, мысалы: 胡琴 (Хуцинь), 胡瓜 (Хугуа: қияр), 胡萝卜 (Хулуобо: сәбіз) . Ал Таң(唐朝) дәуірі кезінде, батыстан кірген заттарды үнемі 海 (Хай) иероглифы бар атаумен атады, мысалы: 海棠(Хайтаң: бегония), 海石榴(Хайшэлю: Жапон камелиясы), 海珠(Хайчжоу: теңіз маржаны, Фарсы шығанағы маржан 波斯湾珍珠) . «唐会典» (Таң дәуірі классикасы) атты кітабындағы деректерге қарағанда, Таң патшалығы 300ден астам мемлекеттер және аймақтармен өзара қатынастарды құрған. әр жылы жібек жолы дұниедегі ең алып қаласы Шаң Ан (长安) қаласына келген әр елдің меймандары мен саудагерлерінің саны онмың санағымен есептелсе, Қытайдың Гуан Чжоу қаласына ұзақ уақыт мекендеп тұратын шетелдіктердің саны мың санағымен есептеледі екен.

Өзара мәдениет алмастыру рөлі

Қытайдың байырғы төрт үлкен тапқырлығы - Шығыс хан (东汉) кезіндегі қағаз жасау техникасы; XI ғасырдағы құйма әріпті басып шығару техникасы; XII, XIII ғасырдағы оқ дәрі мен компас, бұлардың бәрі байырғы Қытайдың шұғылалы техникасының жетістігі. Осы тапырлықтар жібек жолы арқылы дүниенің жер-жеріне тарқалды, әр ел халық арасындағы өзара мәдениет алмастыру мен сауданың барыс-келістігін нығайтуына, білім-ғылымның тез уақыт ішінде таралуы мен артуына, дүние өркениетін нығайту мен ілгерлеуіне терң әсер етті. Қағаз жасау техникасы мен құйма әріпті басып шығару техникасы әдебиет мәдениетінің таралуын итермелеп, Еуропа мәдениетінің қайта өрлеу дәуіріндегі сауаттандыру қимылы мен дінді реформалау қимылына және XIV, XVI ғасырлардағы Еуропада білім-ғылым, әдебиет-көркем өнердің қайта көркею қимылына негізін салып, «Еуропадағы тек мәртебелілер қауымы ғана кітап оқи алады» деген жағдайды өзгертті. Оқ дәрінің таралуы соғыс жүргізу әдісін өзгертті, Еуропадағы капиталистік таптың февдализм қорғанын күйретуіне комек беріп, Еуропаның тарих беталысын тездетті. Компастың пайда болуы, «Жаңа үлкен құрлықты табудағы» ең үлкен шарты болып есептелді. Әлқиса, төрт үлкен тапқырлық Қытайдың Жібек жолынан басталып, тіпті дүниенің «жаңа үлкен құрлықты» байқағаны, бұлардың барлығы, дүние өркениетінің тарихын нығайтты.

Сондай-ақ, құдық тоған техникасы мен құдық тесу амалыда жібек жолы арқылы Қытайдан батыс елдерге таралғанын анықталады. Ежелгі заманда, батыс бөліктегі өңірлерді шөл даламен бүркеліп қалған, әр елдің өркендеуі судың үлесуымен айырлыса алмайды. Тянь-Шань мен Кунлунь шыңынан еріген қар суы батыс алқаптағы негізгі су қамдау қайнарының бірі болып табылады. Бірақ, қар суын жинау оңайға соқпады, тау етегіне жиналған қар суы көз жүмғанша бұланып немесе жер астына сіңіп кетеді. Хан дәуірі (汉朝) батыс өңірінде жиналып қалған әскерлерін егін шаруашылығын дамытуға қолданған уақытында, таулы аймақтарға таралған кәріз құдығы мен құдық тоған техникасын, су қайнарын қажет еткен әскерлер пайдаланып, біртіндеп ұзақ елдерге таратты. Қытайдың әйгілі тарихи шығармасы «Тарихнама» ның ішінде жазылғандай: Генараль Лигуанли (李广利) әскерін бастап Даваньға соққы берген шақта, су қайнарын бұзу амалын қолданып қаланы қоршаған болатын. Ал Даваньдықтар Хан дәуірінен құдық тоған техникасын үйренгендігінен, осы шайқаста көп уақытқа шыдады. 6

Дін алмастыру рөлі

Жібек жолы алдымен Қытайдан басталған, одан кейін әр ел халықының бірлікте дамытып гүлдендірген бір ұлы сауда жолы болып есептеледі. сан-мың жыл дамып өркендеуінен, ол әр елдің сауда саласын, мәдениетін нығайтып қана қалмастан, әрі діннің өзара алмастырып таратуы мен өркендеуін нығайтты.

Буддизм

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.