Экспо көрмесі – Қазақстанның әлеуетін көрсетудің мүмкіндігі
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I. ЭКСПО КӨРМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Әлемдік ЭКСПО көрмесінің даму тарихы және өзіндік символдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 ЭКСПО.2017 Халықаралық көрмесі: әлеуметтік, экономикалық тиімділігі және келешекке көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
II. ЭКСПО КӨРМЕСІ . ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУЕТІН КӨРСЕТУДІҢ МҮМКІНДІГІ
2.1 Астананың ЭКСПО .2017 көрмесі өткізілетін орын ретінде таңдалуы . Қазақстанның жетістіктерінің танылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.2 ЭКСПО .2017 көрмесінің әлеуметтік тұғыры және оған арналған туристік бағдарлама және оның болжамы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
2.3 ЭКСПО көрмесі арқылы Қазақ елінің даму болашағы ... ... ... ... ... ... 47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
I. ЭКСПО КӨРМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Әлемдік ЭКСПО көрмесінің даму тарихы және өзіндік символдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 ЭКСПО.2017 Халықаралық көрмесі: әлеуметтік, экономикалық тиімділігі және келешекке көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
II. ЭКСПО КӨРМЕСІ . ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУЕТІН КӨРСЕТУДІҢ МҮМКІНДІГІ
2.1 Астананың ЭКСПО .2017 көрмесі өткізілетін орын ретінде таңдалуы . Қазақстанның жетістіктерінің танылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.2 ЭКСПО .2017 көрмесінің әлеуметтік тұғыры және оған арналған туристік бағдарлама және оның болжамы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
2.3 ЭКСПО көрмесі арқылы Қазақ елінің даму болашағы ... ... ... ... ... ... 47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...51
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Тәуелсіз қазақ елі өз орнын әлемдік деңгейде таныта білуде тарихи қиын-қыстау жолы мен дағдарысқа мойымай өз сара жолын таңдаумен мәлім болды. Әсіресе XX ғасыр қазақ халқы үшін ауыр тиіп, қайғыға толы кезеңімен есте қалды. Мың тоғыз жүз он алтыншы жылдағы көтеріліс, жиырмасыншы жылдардағы аштық, отызыншы жылдардағы тотолитарлық жүйе, ұлы Отан соғысы, мың тоғыз жүз сексен алтыншы жылғы жерді дүрсілкіндірген Желтоқсан оқиғасы. Бұның барлығы да қазақ жеріне ауыр жара салды. Қанша қиыншылық келсе де, біз оларды ешқашан ұмытпаймыз, айыптамаймыз да. Себебі, бұл-тарих. «Өткенімізді ұмытсақ, болашақ бізді кешірмейді»
Қазақ елі Тәуелсіздігін алғаннан бері қуатты мемлекет ретінде қалыптасып, әлемнің алдыңғы қатарлы еліне айналу жолында талай белестерді бағындырды, тамыры тереңде жатқан төл тарихымыздың жаңа беттері ашылды. Осы қысқа ғана уақыт ішінде экономикалық және әлеуметтік маңызы зор жобаларды қолға алып, әлемдік деңгейдегі іс-шаралардыңөтуіне ұйытқы бола білдік. Жаһандық мәселелер талқыға түскен кешегі, Астана экономикалық форумы, Инвестициялық форум, Дүниежүзілік ислам экономикалық форумы жас мемлекетіміздің мерейін үстем етіп, абыройын асқақтатты. Қазақстан экономикасы соңғы жылдары ақиқатында да зор даму биіктеріне шықты. Лондон қаласында өткен соңғы Олимпиадада Қазақстанның Көк байрағы ондаған рет көтеріліп, дүние жүзін жас егемен елдің ерен жеңістеріне тәнті етті.Ең бастысы, даму бағытын айқындап берді.Енді, міне, XXI ғасырдың ғажайыбы атанған Астана қаласында ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өткелі отыр. Осы жаһандық шараны өткізу барысында Қазақстан Республикасы тағы да үлкен қырларынан танылмақ. Қазақ елі төрткүл дүниеден келген қонақтарға өзінің экономикалық, әлеуметтік және мәдени зор жетістіктерін паш етеді. Қарашаның 22-сінде Франция астанасы Париж қаласында Халықаралық көрмелер бюросы Бас Ассамблеясының 152-ші сессиясы өтіп, онда әлемнің 161 мемлекеті жасырын дауыс беру арқылы ЭКСПО-2017 көрмесін өткізу құқығын Астанаға алып берді.
Қазақ елі Тәуелсіздігін алғаннан бері қуатты мемлекет ретінде қалыптасып, әлемнің алдыңғы қатарлы еліне айналу жолында талай белестерді бағындырды, тамыры тереңде жатқан төл тарихымыздың жаңа беттері ашылды. Осы қысқа ғана уақыт ішінде экономикалық және әлеуметтік маңызы зор жобаларды қолға алып, әлемдік деңгейдегі іс-шаралардыңөтуіне ұйытқы бола білдік. Жаһандық мәселелер талқыға түскен кешегі, Астана экономикалық форумы, Инвестициялық форум, Дүниежүзілік ислам экономикалық форумы жас мемлекетіміздің мерейін үстем етіп, абыройын асқақтатты. Қазақстан экономикасы соңғы жылдары ақиқатында да зор даму биіктеріне шықты. Лондон қаласында өткен соңғы Олимпиадада Қазақстанның Көк байрағы ондаған рет көтеріліп, дүние жүзін жас егемен елдің ерен жеңістеріне тәнті етті.Ең бастысы, даму бағытын айқындап берді.Енді, міне, XXI ғасырдың ғажайыбы атанған Астана қаласында ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өткелі отыр. Осы жаһандық шараны өткізу барысында Қазақстан Республикасы тағы да үлкен қырларынан танылмақ. Қазақ елі төрткүл дүниеден келген қонақтарға өзінің экономикалық, әлеуметтік және мәдени зор жетістіктерін паш етеді. Қарашаның 22-сінде Франция астанасы Париж қаласында Халықаралық көрмелер бюросы Бас Ассамблеясының 152-ші сессиясы өтіп, онда әлемнің 161 мемлекеті жасырын дауыс беру арқылы ЭКСПО-2017 көрмесін өткізу құқығын Астанаға алып берді.
1. ҚР Президентінің баспасөз қызметінің мәлімдемесі. Париж, 22 қараша, 2012.
2. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/kk/4/42/Expo2017.
3. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Қазақстан — 2050“ Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты Жолдауы. -Астана, 14 желтоқсан, 2012 ж.
2. Навстречу «зеленой» экономике: пути к устойчивому развитию и искоренению бедности // Обобщающий доклад для представителей властных структур. ЮНЕП, 2011. — 52с.
3. Сейфуллинские чтения : Молодежь и наука. – 2015. – Т.1, ч.3. – С. 248
4. Асылбекқызы Г. «ЭКСПО-2017» ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨРМЕСІНІҢ МАҢЫЗЫ МЕН ТИІМДІЛІГІ. –Алматы; Рауан, -251б.
5. http://g-global.yvision.kz/
6. Kaskataev NM, ZholmuhanovaA.Scientific and methodological basis for
the formation of information and advisory support to agriculture. Actual Problems
of Economics №9 (135), 2012 – Thomson Reuters (2012) – 0,039.ISSN 1993-6788
7. ”ЭКСПО-2017 көрмесі-елдіктің ерен жеңісі” 01.10.2013ж// Егемен Қазақстан газеті.
8. Бірінші Назарбаев оқулары “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” 17.11.2013// Қазақстан жаңалықтары ҚазАқпарат газеті.
9. Қазақстан Республикасының халықты әлеуметтік қорғау тұжырымдамасы: 2001 ж. 9 сәуірдегі №481 қаулысымен бекітілген.
10. Қазақстан Республикасының Заңы. «Қазақстан Республикасындағы жастар саясаты туралы»: 2004ж. 4-шілдедегі №581-ІІ ҚРЗ.
11. Қазақстан Республикасының Заңы «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік жұмыстар». //Егемен Қазақстан, 2013 жылғы 10 тамыз
2. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/kk/4/42/Expo2017.
3. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Қазақстан — 2050“ Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты Жолдауы. -Астана, 14 желтоқсан, 2012 ж.
2. Навстречу «зеленой» экономике: пути к устойчивому развитию и искоренению бедности // Обобщающий доклад для представителей властных структур. ЮНЕП, 2011. — 52с.
3. Сейфуллинские чтения : Молодежь и наука. – 2015. – Т.1, ч.3. – С. 248
4. Асылбекқызы Г. «ЭКСПО-2017» ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨРМЕСІНІҢ МАҢЫЗЫ МЕН ТИІМДІЛІГІ. –Алматы; Рауан, -251б.
5. http://g-global.yvision.kz/
6. Kaskataev NM, ZholmuhanovaA.Scientific and methodological basis for
the formation of information and advisory support to agriculture. Actual Problems
of Economics №9 (135), 2012 – Thomson Reuters (2012) – 0,039.ISSN 1993-6788
7. ”ЭКСПО-2017 көрмесі-елдіктің ерен жеңісі” 01.10.2013ж// Егемен Қазақстан газеті.
8. Бірінші Назарбаев оқулары “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” 17.11.2013// Қазақстан жаңалықтары ҚазАқпарат газеті.
9. Қазақстан Республикасының халықты әлеуметтік қорғау тұжырымдамасы: 2001 ж. 9 сәуірдегі №481 қаулысымен бекітілген.
10. Қазақстан Республикасының Заңы. «Қазақстан Республикасындағы жастар саясаты туралы»: 2004ж. 4-шілдедегі №581-ІІ ҚРЗ.
11. Қазақстан Республикасының Заңы «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік жұмыстар». //Егемен Қазақстан, 2013 жылғы 10 тамыз
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I. ЭКСПО КӨРМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Әлемдік ЭКСПО көрмесінің даму тарихы және өзіндік
символдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.2 ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесі: әлеуметтік, экономикалық
тиімділігі және келешекке
көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1
1
1.3 ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 20
II. ЭКСПО КӨРМЕСІ – ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУЕТІН КӨРСЕТУДІҢ МҮМКІНДІГІ
2.1 Астананың ЭКСПО -2017 көрмесі өткізілетін орын ретінде таңдалуы -
Қазақстанның жетістіктерінің
танылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.2 ЭКСПО -2017 көрмесінің әлеуметтік тұғыры және оған арналған
туристік бағдарлама және оның
болжамы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
2.3 ЭКСПО көрмесі арқылы Қазақ елінің даму
болашағы ... ... ... ... ... ... 47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...
.50
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..51
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Тәуелсіз қазақ елі өз орнын әлемдік деңгейде
таныта білуде тарихи қиын-қыстау жолы мен дағдарысқа мойымай өз сара жолын
таңдаумен мәлім болды. Әсіресе XX ғасыр қазақ халқы үшін ауыр тиіп, қайғыға
толы кезеңімен есте қалды. Мың тоғыз жүз он алтыншы жылдағы көтеріліс,
жиырмасыншы жылдардағы аштық, отызыншы жылдардағы тотолитарлық жүйе, ұлы
Отан соғысы, мың тоғыз жүз сексен алтыншы жылғы жерді дүрсілкіндірген
Желтоқсан оқиғасы. Бұның барлығы да қазақ жеріне ауыр жара салды. Қанша
қиыншылық келсе де, біз оларды ешқашан ұмытпаймыз, айыптамаймыз да. Себебі,
бұл-тарих. Өткенімізді ұмытсақ, болашақ бізді кешірмейді
Қазақ елі Тәуелсіздігін алғаннан бері қуатты мемлекет ретінде
қалыптасып, әлемнің алдыңғы қатарлы еліне айналу жолында талай белестерді
бағындырды, тамыры тереңде жатқан төл тарихымыздың жаңа беттері ашылды. Осы
қысқа ғана уақыт ішінде экономикалық және әлеуметтік маңызы зор жобаларды
қолға алып, әлемдік деңгейдегі іс-шаралардыңөтуіне ұйытқы бола білдік.
Жаһандық мәселелер талқыға түскен кешегі, Астана экономикалық форумы,
Инвестициялық форум, Дүниежүзілік ислам экономикалық форумы жас
мемлекетіміздің мерейін үстем етіп, абыройын асқақтатты. Қазақстан
экономикасы соңғы жылдары ақиқатында да зор даму биіктеріне шықты. Лондон
қаласында өткен соңғы Олимпиадада Қазақстанның Көк байрағы ондаған рет
көтеріліп, дүние жүзін жас егемен елдің ерен жеңістеріне тәнті етті.Ең
бастысы, даму бағытын айқындап берді.Енді, міне, XXI ғасырдың ғажайыбы
атанған Астана қаласында ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өткелі отыр. Осы
жаһандық шараны өткізу барысында Қазақстан Республикасы тағы да үлкен
қырларынан танылмақ. Қазақ елі төрткүл дүниеден келген қонақтарға өзінің
экономикалық, әлеуметтік және мәдени зор жетістіктерін паш етеді. Қарашаның
22-сінде Франция астанасы Париж қаласында Халықаралық көрмелер бюросы Бас
Ассамблеясының 152-ші сессиясы өтіп, онда әлемнің 161 мемлекеті жасырын
дауыс беру арқылы ЭКСПО-2017 көрмесін өткізу құқығын Астанаға алып берді.
2017 жылы Астанада өтетін ЭКСПО -2017 Орталық Азия өңіріндегі ғана
емес, ТМД аумағында өткізілетін алғашқы халықаралық көрме болмақ.
Халықаралық ЭКСПО көрмесінің Астанада өткізілуі – жаһан жұртшылығының
Қазақстанды мойындай білгендігінің белгісі.
Ұсынылып отырған 2017 жылы халықаралық ЭКСПО көрмесі Астанада 3 айға
– 2017 жылдың 10 маусымынан 10 қыркүйегіне дейін созылады. Көрмеге әлемнің
100-ге тарта елі мен 10 халықаралықұйым қатысады, көрмеге 5 миллион адам
келеді деп күтілуде. Бұл Қазақстанның халықаралық деңгейде алға жылжуында
үлкен қадам болмақ [1].
Елбасы, Н.Ә.Назарбаев: ЭКСПО бұл - тәуелсіздік жылдарындағы
Қазақстанның халықаралық сахнадағы ең үлкен жетістігі! -деп ерекше атап
өтті [1].
Шынында, ЭКСПО - 2017-мен ауқымы жөнінен елімізде өткен ешқандай іс-
шара деңгейлесе алмайды. ЭКСПО - 2017 қазақ елінің бұрын-соңды болмаған
ең ірі имидж-жобасына айналмақ. Қазақстан Президенті ЭКСПО енді бес
жылдан кейін қайда өтеді? деген сауалдың жауабын адамзат бүкіл әлем болып
іздегендігін айтады. Себебі Халықаралық көрмелер бюросына дүниежүзіндегі
161 тәуелсіз мемлекет мүше, сайлауға сол елдердің барлығы қатысты. Олардың
барлығы Қазақстанның қайда екендігін, Астананың не екендігін талқылады,
олардың барлығы өз таңдауларын білдіру үшін біздің еліміздегі ахуалды
саналы түрде зерттеді. Олардың барлығы ақыр соңында осынау жаһандық
ауқымдағы көрмені өткізуді Қазақстанға, Астанаға саналы түрде сеніп
тапсырды деп түсіндіреді Елбасы [3].
Рас, ЭКСПО-ны өткізу үшін ел бюджетіне біраз шығын шығаруға тура
келмек. Ал ЭКСПО Қазақстанға қандай пайда бермек?
- Біріншіден, әлемнің осыншама елінің Қазақстанды ең лайықты деп
тануының өзі өте маңызды, - дейді Мемлекет басшысы. Бұл бізге жат қылық
емес. Қазақ пейілі де жері де кең, батыры мен ақсақал данагөй қариялары да
әр қашанда елдікті, бірлікті туы еткен.
- Екіншіден, 100-ден астам ел Астанада өз павильондарын салу үшін
келеді. Шет елден инвистиция тарту, елді таныту. Даму үшін ең оңтайлы
мекендердің бірі ретінде танылу. Елдердің өз еріктерімен қазақ елі заң
талаптарына бағына отырып қимыл жасауына қолайлы негіздің бар екенін
таныту.
-Үшіншіден, ЭКСПО - 2017 көрмесіне біз ұсынған Болашақтың қуаты
ұраны негізінде елордамызға жаһандағы мемлекеттер өздерінің жаңа
технологияларын жеткізеді, паш етеді. Іс жүзінде ІІІ-индустриялық революция
жасыл экономикадан басталмақ. Бұл ретте қай елде жасыл экономика болса,
соныңқолында жаңа технологиялар бар. Ал жаңа технологияларсыз енді даму
жоқ. Яғни ЭКСПО - 2017 Қазақстан үшін экономикалық дамудың түбегейлі жаңа
бетін ашудағы бетбұрыс бекетіне айналмақ!
ЭКСПО өткізу кезінде Астана қаласы дүниенің әр бұрышынан келген әр
түрлі мәдениет үндеріне толады. Күн сайын көрме аумағында концерттер, шоу,
Ұлттық Күндер және басқа ойын-сауық шаралары өтетін болады.Туристтер мен
көрмеге қатысушылардың көп саны оларға қызмет көрсетуші жеке қызметтердің
белсенді дамуына жол ашады. Өйткені келушілерге тұратын орын, сапалы тамақ,
аудармашылар, экскурсиялар мен ойын-сауыққажет болады. Сондықтан қосымша
жұмыс орындары мен табыс табу мүмкіндіктері пайда болады.Студенттар мен
жоғары сынып оқушылары үшін бұл көрме өзге тілдерді үйренудегі тіл
жаттықтыруға, жетекші әлемдік ғылыми мектептермен танысып, бұдан былайғы
кәсіби өсу үшін идеялар табу мүмкіндіктерін бермек.
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың айтуынша: Дүниежүзінде
дағдарыстың жалғасып, ал әлем елдерінің қиындық кешіп жатқандығына
қарамастан, Қазақстан өз халқының өмірін жақсартып, әл-ауқатын арттырып
келеді [4]. Иә, тура 5 жылдан кейін, кезінде Парижге – Эйфель
мұнарасын, Лондонға – Хрусталь сарайын сыйлаған, ал Венаға әлемдегі ең
үлкен мұнарасы бар павильон тұрғызған дүниежүзілік көрме Астанада
өтетін болады. 2017 жылы егемен еліміздің елордасында өтетін бұл
өркениет көрмесі шындығында да ғажап құбылыс. Ал ЭКСПО көрмесін өткізу –
беделімізді асқақтатар тағы бір осындай үлкен шара болмақ. Әрине,
төрткүл дүние көз тіккен халықаралық шараны абыроймен өткізу біз үшін
зор мақтаныш, биік белес екені сөзсіз. Ендеше, осы ұлы шараны ұялмай
өткізер күнге жеткенше асықпыз. Тәуелсіздік тарихы қазақ елінің алтын
әріптермен жазылатын дастаны болмақ. Алел шежіресі әрбір жеке
адамның тарихынан құралады. Қазақстанның жетістіктері мен жеңістері ел
тұрғындарының өлшеусіз еңбегінің арқасы.
ЭКСПО-2017 көрмесі — экономика, ғылым, техника, мәдениет, өнер және
т.б. қоғамдық салалардағы жетістіктерді жариялап көрсететін демонстрация.
Бұл мемлекеттің әлеуметтік тұрақты дамуын көрсетумен қатар, елді танытудың
келелі жоспарлы шарасы деп атасақ та артық болмас. Әлеуметтік тараптан
қарағанда көрменің көптеген түрлері бар: жергілікті, ұлттық, халықаралық,
дүниежүзілік, жалпы және салалық. Салалық көрмелерге көркемөнер,
өнеркәсіптік, ауыл шаруашылық көрмелері жатады. Уақытына байланысты
көрмелер уақытша және тұрақты болып жіктеледі [5].
Көрмелер кез келген елдер мен халықтар үшін үлкен тәрбие мен
нәтижеліліктің көрінісі болып табылатынын естен шығармайық. Адам жөнінде,
қоғам қатынастары мен қамқорлықтың өсуі, оны әлеуметтік қорғау тек этикалық-
моральдық пайымдардың ғана бұйрығы емес, сонымен бірге оның даму негізі деп
қарасақ экономикалық өсудің басты қозғаушы күші ретінде шырқау биікке
көтерумен қатар осындай шараларды биік деңгейде өткізуге мүмкіндіктер
жасайды. Көптеген елдің ұлттық байлықтарының талдап жатпастан, дүниежүзілік
сарапшылардың Қазақ елін ЭКСПО өтілетін орын етіп алуы да тегін емес.
Әлемде орасан зор әлеуметтік жұмыс тәжірибесі жиналған алпауыт елдер
бар, оның ішінде көрсетілген халық тобымен де басым түсетіндері аз емес.
Бұл салада отандық тәжірибеде көп ұлтты зайырлы мемлекет ретінде дамып келе
жатқан қарқынымен көзге түсті. Қазіргі кезеңде еліміздегі әлеуметтік жағдай
күрт өзгерді, әлеуметтік қарам-қатынасының өршу үрдісі ойлануды, жалпылама
талдауды қажет етеді. Тұрғындармен әлеуметтік жұмыстың ғылыми негізделген
тұжырымдамасын, әлеуметтік технологияларды, әлеуметтік жұмыс жүргізуде
осындай әлемдік маңызы бар шаралардың атқарылуы түсінікті ақ.
Көрмелер тақырыбын ашатын болсақ, адамзат мәдениетінде ЭКСПО (ЭКСПО)
көрмесінің орны ерекше. Әлемдегі тәжірибе дәлелдегендей, көптеген елдерде
әлеуметтік қызметкерлердің есебінсіз әлеуметтік дамудың бағдарламасы да,
мемелекеттің әлеуметтік саясаты да іске асуы мүмкін емес. Бұл саладағы
мамандар, заңнамалық актілерді дайындауда, жергілікті билік орындары мен
қоғамдық ұйымдардың шешім қабылдауында сарапшы қызметіне көп мән береді.
ЭКСПО көрмесінің шығу тарихына мән беретін болсақ жаңа мәліметтерді танып
білеріміз сөзсіз.
ЭКСПО техникалық және технологиялық жетістіктерді әйгілейтін
халықаралық көрме. Ол ең алғаш рет 1851 жылы Лондонда Гайд-паркте Альберт
ханзаданың бастауымен өткізілді. Бұл көрме Джозеф Пакстонның Хрусталь
сарайымен танымал болды [6].
Лондон көрмесінен кейін ЕХРО үздіксіз дәстүрлі түрде жүргізіліп келеді
және оны өткізуге Қазақстан да өз ниетін білдірген болатын. Бұл оқиға 2017
жылға жоспарлануда, алайда, ол үшін Халықаралық шешім мен қолдау керек,
оның шешімі 2012 жылдың желтоқсан айында жарияланады.
Бұл жұмыстың өзектілігі — ЭКСПО көрмесінің маңыздылығы мен оның біздің
еліміз үшін беретін артықшылығын қарастырудан туындап отыр. Бұл тікелей
халықтар әлеуетін арттырып қана қоймайды түрлі мемлекеттер арасындағы
байланыстарды түзеді. Көрмелер мемлекет үшін экономикалық табыс көзі ғана
емес ол өз мәдениетін өзгелерге таныту, жаңғыру методологиясын әлемге паш
ету болып та табылады.
Жұмыстың зерттелу денгейі. Бұл тақырып тарихы сонау ежелге кеткенімен
арнайы зерттеліп келе жатыр десек дұрыс болмас. Бір қызығы бұл өз
құндылығын жоймайтын, әрі қайта-қайта зерттеуді қажет ететін жыл өткен
сайын сараптаулар жүргізе беретін аса қызығушылықпен қарайтын жұмыстар
қатарында. Әлемде барлық мемлекеттер осы тұрғыда сөз қозғап өзіндік
таңбасын қалдыруға тырысып жатады. Оны жас ұрпақ білуі керек.
Ағылшын ғалымы А.Формедеган Мәдениеттегі көрмелер тарихы еңбегі мен
Д.Белдің Өнер туындылары атты еңбектерінде көрмелер жөнінде жалпылама
сипаттамалар жасалған. Біздің қңірімізде келешекке жоспарланған жұмыстар
жөнінде тарихта әлі айтыла жатар демесек бұл тұрғыда тереңнен толғаған
зерттеулер жоқ. Газет пен ақпарат құралдарындағы бірін-бірі қайталап
толықтыруларды көреміз. Мен осы жұмысты бірінші ғылыми жұмыс деп атасам да
артық болмас.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері – ЭКСПО - 2017 Халықаралық
көрмесінің қазақ елі үшін маңызын таныту үшін төмендегідей мақсаттар мен
міндеттер белгіленді:
- ЭКСПО - 2017 Халықаралық көрмесінің әлеуметтік және экономикалық
тұрғыдағы даму көрсеткіші ретіндегі келешекке жоспарлы көзқарас жасау;
- ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін маңызы. Мемлекет тарапынан
жоспарлы жүзеге асып жатқан жұмыстардың барысын таныту;
- ЭКСПО - 2017 көрмесінің әлеуметтік тұғыры және оған арналған мәдени ел
таныту бағдарламаларын жүзеге асыру шараларын талдау.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ұсынылып отырған диплом жұмысында
төмендегідей ғылыми жаңалықтар анықталған:
- Мемлекет құрылымындағы дамуға бағытталған өзгерістер ЭКСПО - 2017
Халықаралық көрмесінің әлеуметтік және экономикалық тұрғыда тыңғылықты
жетістіктерге жетуімен анықталады. Арнайы сараланатын әлеуметтік
материалдарды қолдану арқылы оның мәдени-тәрбиелік маңызы анықталды.
Бұл қазіргі қоғамда дамушы жастардың санасынан сөзсіз орын алады.
- Қазіргі дағдарыс пен жаһандық процесстерді өтудегі рухани негіздердің
тарихи қажеттілігі ғана емес жаңа даңғыл жол салу екенін Елбасы
танытқан тарихи жолды таныту.
- Әлеуметтік қарым-қатынасты зерттеуші ұйымдар тарапынан жасалған
зерттеулерден алынған мәліметтерге қарай жасалған жұмыстар нақты
зерттеліп, жаңа ұсыныстар берілді.
Зерттеудің методологиялық негізі болып Елорда жасаған Елбасының берген
жалпыхалықтық сұқбаттары, еңбек, халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік
қорғау департаменттерінің жоспарлы бағдарламасы, Н.Қаппаров ҚР қоршаған
ортаны қорғау министірінің ЭКСПО-2017 өте ұтымды жоба, Бірінші Назарбаев
оқулары “ Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” 17.11.2013 және де басқа көптеген
еңбектер есептеледі.
Зерттеу жұмысының құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І ЭКСПО КӨРМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Әлемдік ЭКСПО көрмесінің даму тарихы және өзіндік символдары
ЭКСПО техникалық және технологиялық жетістіктерді әйгілейтін
халықаралық көрме. Ол ең алғаш рет 1851 жылы Лондонда Гайд-паркте Альберт
ханзаданың бастауымен өткізілді. Бұл көрме Джозеф Пакстонның Хрусталь
сарайымен танымал болды. Осы өткізген уақыттан бастап есептегенде 2011 жылы
160 жыл толады екен.
Лондон көрмесінен кейін ЕХРО үздіксіз дәстүрлі түрде жүргізіліп келеді
және оны өткізуге Қазақстан да өз ниетін білдірген болатын. Бұл оқиға 2017
жылға жоспарлануда, алайда, ол үшін Халықаралық шешім мен қолдау керек.
Қазақстан (Астана) көрмесі Бельгияның (Льеж) көрмесімен бақталастырып отыр.
Кезекті Экспо-2017 халықаралық көрмесін өткізетін ел мәртебесі
Қазақстанның елордасы Астана қаласына бұйырғандығы 2012 жылдың 22
қарашасында Францияның астанасы Париж қаласында өткен ХКБ-нің EXPO
халықаралық бюросы Бас ассамблеясының 152-ші сессиясы барысында белгілі
болды. Жасырын дауыс беру қорытындысы бойынша ХКБ-ның 103 мүше-
мемлекеті Астана қаласына дауыс берсе, біздің бәсекелесіміз бельгиялық Льеж
қаласы 44 дауыс жинаған. Біздің елдің ұйымдастырушыларының тарапынан
ұсынылған Future Energy, яғни Болашақ қуаты тақырыбы сарапшылардың
көпшілігінің көңілінен шығып, Экспо-2017 халықаралық көрмесінің тақырыбы
ретінде қолдау тапты [7].
Өткен 160 жыл өндірушілер және олардың тауарларын жалпы халықаралық
қараудың маңыздылығы мен мақсатқа лайықтылығын растады, бұған көптеген
елдерде жыл сайын өткізілетін көптеген көрмелер және жәрмеңкелермен қатар,
анағұрлым жарқын, әрі беделді бүкіләлемдік көрмелер қала беретіндігі куә.
Әрине, осындай үлкен мерзім ішіндегі мұндай көрмелердің мазмұны мен сипаты
едәуір өзгерген болар, бірақ оларға деген ерекше ілтипат пен абыройы сол
күйінде қала берді.
Бүгінгі күннен бастап олардың тұрғысынан қарастыра келе, бүкіләлемдік
көрмелер – бұл, белгілі бір деңгейде ұлттық формалардағы шоғырланған түрде
бейнеленген адамзат дамуының тарихи ретроспективасы деп пайымдауға болады.
Бүкіләлемдік көрмелерде ұсынылған экспонаттардың талдаудары,
құндылықтар мен басымдықтарды, сондай-ақ олардың жеке елдерде үстемдік
ететін басымдықтарымен қатынастарының жүйесі туралы қорытынды шығаруға
мүмкіндік береді. Осы құндылықтардың серпінділігі бүкіләлемдік көрмелердің
ұлттық өнеркәсіп пен мәдениеттің дамуына белгілі бір ықпалы туралы айтуға
мүмкіндік береді.
Әр бүкіләлемдік көрме экспонаттардың және идеялардың бірегейлігімен,
ұйымдастырушылар және қатысушылардың тұрғызған кешендер мен павильондардың
өзінділігімен, өткізілетін шаралардың көркемділігі және мерекелігімен
ерекшеленеді.
Бүкіләлемдік көрмелер өзінің ауқымы, жалпы-саяси және эконмикалық
мәнділігі бойынша теңдессіз оқиғалар болып табылады.
Олардың басты мақсаты – жаңа ғылыми-техникалық жетістіктер, даму
келешегі, сондай-ақ қатысушы-елдердің дәстүрлері мен тарихының жұрт
алдындағы шеруі.
Олар көп жерде халықаралық экономикалық және ғылыми байланыстардың
дамуы мен кеңеюіне ықпал етеді. Бүкіләлемдік көрмелер әр-түрлі елдерде
тұратын, бірақ бірдей құндылықтар, мүдделер және мақсаттармен біріккен
адамдардың араласуының бірегей мүмкіндігін сыйлайды. Қазірдің өзінде 63
көрме өткізілді.
Ел ішінде ХКБ-нің өзіндік мұрасы пайда болды: Лондондағы Хрусталь
сарайы; Париждегі Эйфель мұнарасы; Париждегі Александр III көпірі; Венадағы
Ротонда – әлемдегі ең үлкен күмбез астындағы павильон; Мельбурндегі
патшалық көрме павильоны.
ЭКСПО бес жылда бір өткізіледі және алты айға созылады. ЕХРО
мамандандырылған халықаралық көрмелері екі Дүниежүзілік көрмелердің
аралығында өтеді. Міндетті түрде ХКБ бекіткен тақырыпқа ие болады әрі үш
айға жалғасады.
Оңтүстік Корея, 1993 жыл, Дамудың жаңа жолын таңдау:
ЕХРО-93 бүкіләлемдік көрмесі Оңтүстік Кореяның Тэджон қаласында 1993
жылғы 7 тамыздан 7 қарашаға дейін жалғасты. Көрменің тақырыбы - дамудың
жаңа жолын таңдау.
Осы жылы өткен ЕХРО-ның басты символы - ғарыштан келген Кумдори сәбиі.
Символды ойлап тапқандардың пікірінше, сәби техникалық жаңғыртуға жетелеуі
керек. Кумдори адамның ғылым мен техника туралы арманын бейнеледі.
ЕХРО-93 мақсаты – түрлі елдердің қоршаған әлемді танып білудің ғылыми-
техникалық әдістерін әзірлеуге әртүрлі елдердің қосқан үлесін көрсету,
адамның қоршаған ортаны қорғау арқылы болашақ алдындағы жауапкершілігін
көрсету болып табылады. ЕХРО-93 ашылуына ЭКСПО Bridge көпірі салынды.
Өткізілген орны үш бас облыстан тұрды – халықаралық, корпоративтік және
саябақтың қызықты зонасы.
Мамандандырылған көрме болғандықтан, халықаралық зонадағы
павильондардың көбі дайын болып, бағдарлама уақытына түрлі халықаралық
қатысушыларға жалға берілді. Жүз сегіз мемлекет Тэджонда бұрын-соңды
өтпеген ірі көрмелердің бірі ЕХРО-93 көрмесіне қатысты.
Корпоративтік зона да ерекше сиқырға ие болғандай. Корейліктер әдемі
сәулет, мазмұнды көрме ұйымдастырды. Сондай-ақ, ЕХРО символы Kumdori
құрметіне Kumdori Land қызықты саябақ зонасы да сән-салтанатымен
қызықтырды.
Көрменің орталығы - биіктігі 93 метрлік pinnacled Hanbit немесе Үлкен
Жарық Мұнарасы. Жалпы ЕХРО-93 көрмесі үлкен технологиялық көрсетілімдер
арқылы танымал болды.
Испания, 1992 жыл, Жаңалықтар ғасыры. ЕХРО-1992 Испанияның Севильес
қаласында 20 сәуірден 12 қазанға дейін өтті. Көрменің басты тақырыбы –
Жаңалықтар ғасыры [8].
Оның символы – Curro болды. Curro - ұзын тұмсығы, түрлі-түсті айдары,
пілдің аяғы бар үлкен ақ құс. Оны жасаған неміс жобалаушысы Хайнц Эделман.
ЕХРО-1992 Христофор Колумбтың (1492-1992) Американы ашқандығына 500
жыл толуына орай ұйымдастырылды. Көрмені өткізуге Чикаго қаласы да қатыспақ
болды, дегенмен қаржыландырудың жеткіліксіз болғандығынан аталмыш қала
қатыспады.
215 га аумақта 100-ден астам ел қатысты. Халықаралық көрме бюросыың
мәліметтері бойынша, келушілердің саны 41 814 571 адамды құрады.
Австралия, 1988 жыл, Техника ғасырындағы бос уақыт [9].
Жасыл құрлықта өткен бүкіләлемдік алғашқы көрме Австралиядағы Брисбен
қаласында 1985 жылғы 30 сәуір-30 қазан аралығында ұйымдастырылды. Көрме
тақырыбы - Техника ғасырындағы бос уақыт.
1988 жылғы көрме символы ЕХРО Оз аталатын австралиялық platypus. Оны
әзірлеген Диснейдің Imagineering бөлімшесі.
ЕХРО-1988 көрмесін 30 сәуір күні Австралия Корольдігінде Элизабет II
ашты. Жәрмеңке 18 млн астам келушіні тартты. ЕХРО-1988 көрмесі Квинсленд
қаласын Австралияның дамыған қаласына айналдырды.
Көптеген мүсіндер мен ғимараттар бүгінгі күнге дейін сақталды. ЕХРО-88
52 үкіметтен 100-гу жуық павильонды тартты. Көрмеге көптеген елдер қатысты.
Ванкувер, 1986 жыл, Көлік және байланыс: қозғалыстағы және
байланыстағы әлем:
ЕХРО-1986 - Ванкувер қаласының жүз жылдығына орай 1986 жылғы 2 мамыр
мен 13 қазан аралығында өткізілген II санатты дүниежүзілік көрме. ЕХРО-86
ресми символы Эрни болды. Ол адамға ұқсас робот. Он жылдар өтсе де, ол
Ванкувердегі танымал символдардың бірі болып табылады [10].
Көрменің тақырыбы: Көлік және байланыс: қозғалыстағы және
байланыстағы әлем. Қатысаушы елдер саны жүзе жуық, ал келушілер қатары 6,5
млн адамды құрады. 86 жылғы ЭКСПОны 1986 жылғы 2 мамырда ханзада Чарльз
Уэльский, ханшайым Диана Уэльская және премьер-министр Брайан Малрони ашты.
Жапония, 1985 жыл, Адам тұрмысын жақсарту үшін ғылым мен
технологияларды дамыту:
ЕХРО -1985 Бүкіләлемдік көрмесі 1985 жылғы 17 наурыздан 16 қыркүйекке
дейін жапондық Цукуба қаласында өтті. Көрменің тақырыбы - Адам тұрмысын
жақсарту үшін ғылым мен технологияларды дамыту.
ЕХРО-1985 ресми символы - Cosmo Hoshimaru. Көрме техникалық
Диснейлендке ұқсады. Көрмеде роботтар басым болды. ЭКСПОзиция 3500 шаршы
метр аумақты алды. Көрмеге жалпы 20 млн адам келді және 111 мемлекет
қатысты[11].
Дүниежүзілік ЕХРО көрмесі техникалық және технологиялық жетістіктерді
көрсетуге арналған ашық халықаралық алаң болып табылады.
Сонда осындай керемет көрменің табыстары мен шығындары қандай болады?
Бұл жөнінде жұрт пікірі әрқалай. Мысалы, 2000 жылы Ганноверде (Германия)
ұйымдастырылған көрме кезінде көрмені тамашалаушылар үшін күніне 261 мың
билет сатылады деп шамаланғанымен бұл жоспар орындалмай қалған деседі. Ал
кейбір сарапшылардың есебінше, осы көрмеге қатысқан Нидерланды елі өз
жетістіктерін көрсету жолында 35 миллион доллар шығындапты. Дегенмен
жетістіктерін қажетті дәрежеде көрсете алуының арқасында кейін елге
тартылған инвестиция арқылы Нидерланды бұл шығынын 10 есеге дейін өндіріп
алған көрінеді.
Қорыта айтқанда, ЭКСПО көрмесінің осындай кереметтері бар. Ал 2017
жылы Астанада өтетін көрмені ол өткізілген уақыт ішінде кемінде 5 миллион
адам тамашалайтын болады деп болжануда. Ол Болашақтың қуат көздері деген
негізгі тақырыппен өтпек. Қысқасы, онда адамзатты толғандырып жүрген қуат
көзінің баламалы түрлеріне көшуге байланысты жаңа технологиялар
көрсетілетін болады.
1.2 ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесі: әлеуметтік, экономикалық
тиімділігі және келешекке көзқарас
ЭКСПО көрмесін өткізудегі мақсат – әлемге Қазақстанның мүмкіндіктерін
таныстыру, екіншіден, керісінше, әлемде бар тиісті мүмкіндіктерді елімізге
алып келіп, кәсіпкерлерге көрсету. Қазір дүниежүзінде жаһандану үдерісіне
үлкен көңіл бөлініп отыр. Бұл үдеріске біздің мемлекетіміз де белсенді
қатысуда. Осының барлығы ЭКСПО көрмесін өткізу нәтижесінде бізге тиісті
экономикалық міндеттерді белгілеп береді
ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін өткізуге ниетті Қазақстан әлемдік
қауымдастыққа Болашақ энергиясы тақырыбын ұсынғаны белгілі. Қалай дегенде
де, ЭКСПО сияқты халықаралық көрмелерге қатысу қай елдің болса да әлеуетін
дүниежүзіне паш етуге берілген тамаша мүмкіндік деуге болады. Оның үстіне,
әлем алдында өзіңнің даму деңгейіңді іс жүзінде дәлелдей отырып, шараны
жоғары жауапкершілікпен өткізу – өте зор құрмет. Өйткені елдерді
достастыру, ауызбірлікке шақыру, инфрақұрылымдарды лайықты деңгейде дамыту
– жоғары дәрежеде өтетін кез келген іс-шараның мақтанышы. Әрине, бұл оңай
шаруа емес.
Астанада ЭКСПО өткізуге арналған тақырып кездейсоқ таңдап алынбаса
керек. Жерінде табиғи байлықтың мол қоры бола тұра Қазақстан баламалы
энергетика мәселесін қозғауы тегін емес, әрине. Өйткені, шикізат көзіне
айналып отырған еліміз оның түбінде бір түгесілетінін жақсы түсінеді.
Сондықтан да тұрақты энергияны, баламалы энергетиканы пайдалану және табиғи
ресурстарды сақтау барлық энергетикалық саланы дамытудың басым бағытының
бірі болып табылады. Болашақ энергиясы – жел, күн, су, ғарыш баламалы
энергетика, биомасса энергиясы, атмосфераға СО2 қалдықтарын төмендету
мәселелерін терең қозғайтын өте ауқымды түсінік.
Шындығында да еліміздің географиялық орналасу жағдайын, жел және күн
энергиясын пайдалану мүмкіндігін, сондай-ақ мұнай және газ ресурстарының
энергетикалық әлеуетін ескерсек, бұл қажеттіліктің орнын толтыруға тамаша
мүмкіндік туып отыр. Қазақстанның сағатына 1 трлн кв энергия өндіруге
мүмкіндігі бар. Оның үстіне Астана көрмені өткізу құқығын жеңіп алған
жағдайда, ЭКСПО-2017 көрме қалашығы толықтай баламалы энергия көздері
арқылы жұмыс істеуге көшеді. Мұны көріп-біліп отырған сарапшы мамандар
еліміздің мүмкіндіктері мен артықшылықтарын толық мойындауда.
Демек, бұдан шығатын қорытынды, әлемдегі белді ұйымдар Қазақстанның
ЭКСПО көрмесін өткізуіне бір жағынан мүдделі болып отырса, екінші жағынан
Қазақстан мен оның энергия тақырыбына деген қызығушылығын көптеген елдер
қолдауда. Қазір елуден астам ел Астанада көрмені өткізуге жазбаша келісім
берсе, қырықтан астам мемлекет ауызша растаған.
Тағы да мамандардың пікіріне тоқтала кетуді жөн көріп отырмыз. КХБ бас
хатшысы Висенте Лоссерталес Астананың ЭКСПО-2017 өткізуге мүмкіндігі жоғары
деп есептейді. Ол біздің еліміздің үш артықшылығына бас мән беретінін
жеткізді.
Қазақстан тарапынан барған ұйымдастырушылар Астанада өткізілетін ЭКСПО-
2017 көрмесінінің басты тақырыбы ретінде Болашақтың энергиясы атты
тақырыпты ұсыну себебі, ол ең алдымен, баламалы энергия көздерін дамытуды
қоса алғанда, энергетикадағы сапалы өзгерістер жолы мен оны тасымалдау
тәсілдерін іздестіруге бағытталғандығы болып табылады. Орнықты энергиямен
жабдықтау осы күнде жаһандық көлемдегі негізгі мәселе болып
саналады және оны шешу экономикалық өсімді қамтамасыз
ету және қоршаған ортаға келер зиянды төмендетуге септігін тигізеді.
Қазақстанның бұл тақырыпты таңдауының басты негізі — еліміздің дәстүрлі
энергиялық ресурстардың елеулі қорына ие бола отырып, баламалы энергия
көздерін пайдалану жөніндегі шараларды дәйекті түрде
қабылдауда және жасыл экономика құру бағытын ұстанғандығы.
ЭКСПО дегеніміз не? Оның бізге берер пайдасы қандай? Ол не туралы болмақ?
ЭКСПО — индустрилиазацияның символы. Техникалық жетістіктер мен техниканың
өзін назарға салатын халықаралық көрме.
ЭКСПО көрмелерінде әлемнің барлық мемлекеті өздерінің ең үздік
технологиялық, ғылыми, мәдени жетістіктерін көрсетеді. Олар жаһандық
дамудың жаңа күн тәртібін қалыптастырады. Мұндай іс-шараға барлық құрлықтың
ондаған елінен миллиондаған адам қатысады. Бәсі биік бәсекеде
Астананың жеңіп шығуы бекерден бекер емес. Оған бірнеше факторлар ықпал
еткендігі аян:
Біріншіден, елордамыздың әлемдік-деңгейдегі шараны лайықты өткізе
алатын орталық ретінде қалыптасқаны баршаға белгілі болды.
Екіншіден, таңдаудың Қазақстан пайдасына шешілуі мемлекетіміздің табыстары
жоғары бағаланғанын білдіреді және Еуразия өңірінде-де оның даму келешегі
кемел екенін айғақтай түседі.
Үшіншіден, біздің Болашақтың энергиясы атты өзекті тақырыпты
ұсынуымыз жеңіске жетуімізге көмектесті.
Көп жылғы тарихы бар ЭКСПО көрмесі техникалық және технологиялық
жетістіктерді, сондай-ақ оған мүше елдердің тарихын, дәстүрі мен мәдениетін
көрсету үшін өткізіледі.
Бұл көрме бүкіл әлемдік қоғамдастықтың және оны тамашалаушы
миллиондаған адамның назарын өзіне аударатын ірі оқиға болып саналады.
Барлық ұлттардың өнеркәсіптік жұмыстарының ұлы көрмесі болып аталды.
Сенсеңіздер, дәл сол көрмеден кейін халықаралық аренада дизайн мектептері,
туризм саласы және өндіріс өнері пайда болды. Осы көрме халықаралық
сауданың жандануына септігін тигізді. Одан кейін 1855, 1878 жылдары
Парижде, 1939 жылы Нью-Йоркте, 1985 жылы Цукуба — Жапонияда, 1992 жылы
Севилья — Италияда, 1998 жылы Лиссабон — Португалияда, 2000 жылы Шанхай —
Қытайда ЭКСПО халықаралық көрмелері болып өткен[12].
Астанадағы өтетін ЭКСПО-ның тақырыбы: Болашақ энергиясы болмақ.
Көрмеге қатысушы мемлекеттер өздерінің энергия саласындағы техникалық
жетістіктерімен барша жұртты тәнті етеді. Әсіресе, қазіргі
таңда сұранысқа ие балама энергия көздерін алу мақсатындағы құрылғылармен
таныстырады. Сарқылмайтын энергия көздеріне жататын: күн сәулесі, жел, жер
асты сулары арқылы энергия алу болашақта адамзатқа қажетті ресурс түрі.
Осыдан, көрменің тақырыбы көпшіліктің қызығушылықтарын тудырары анық екені
білінеді.
EXPO-2017 жылы 10 маусым мен 10 қыркүйек аралығында өтеді. Халықаралық
көрмеде әрбір мемлекет өздерінің павильондарын 25 га жер көлеміне салатын
болады. Бұл көрмеге 5 млн.-нан астам адам келеді деп жоспарлануда. Әрбір
келген адам 130 $ ақша әкелетінін ескерсек, бізге түсетін пайда
520–910 млн.-ға дейін жоспарлануда[13].
Ал, енді бұл көрменің бізге қандай әлеуметтік тұрғыда, экономикалық
тұрғыда пайдасы бар екен? Біртіндеп, жауабын қарастырайық.
Еліміздегі техника саласының дамуы. Қазақстанда балама энергия көздерін
пайдаланатын аймақтар бар. Мысалы, Алматы қаласының маңында жер асты ыстық
сулары бар, Жоңғар қақпасынан жел энергиясын алуға болады және Байқоңырдың
орналасу траекториясы күн энергиясын алуға қолайлы жер. Ендеше,
болашақта энергиядан тапшылық көрмеу үшін Болашақ энергиясы атты көрменің
бізге берері мол.
Бізге түсетін, ақшалай пайда көрсеткіштерін жоғарыда жазған едім. Оны
қуаттау үшін, өзге елдердің көрмеден алған пайдасын санап көрелік. 2000
жылы Шанхайда өткен көрмеден түскен пайда 12 млрд $ болса, Ганноверде өткен
көрменің пайдасы 350 млн еуроға жеткен. Біздің мемлекетке-де айтарлықтай
пайданың болары айдан анық.
Өзге елдермен достық қатынастарымыз нығаяды. Оның көрсеткіші ретінде,
қазіргі уақытта Қазақстан Германия мемлекетімен көрмеге дайындықты бастады.
Германия бізге құрылыс саласында тәжірибелерімен бөлісуде. Бұл инициативаны
немістер бастаған еді. Соның төңірегінде елімізде жаңадан жұмыс орындары
ашылуда. Астана қаласында қонақүйлер салынуда. Көрме кезінде жастарымыздың
көңілдері көтеріңкі болары анық. Неге десеңіз? Қазіргі таңда жастарымыз
Work and travel бағдарламасы бойынша шетелге тіл үйренуге кетіп жатыр.
Бұл бағдарламаға қыруар, ақша кететіні өкінішті. Ендеше, ЭКСПО уақытында
тегін тәжірибеден өтуге мүмкіндік туады.
ЭКСПО халықаралық көрмесі Қазақстанның мәртебесін күллі әлемге паш
етеді. Халықаралық көрмелер бюросының штаб-пәтерінде Қазақстанның жеңісі
бізге деген қызығушылықтың барын көрсетеді. Бельгияға 44 дауыс,
Қазақстанға 104 дауыстың берілгені халықаралық аренада үлкен
қызығушылыққа ие екеніміз және өзім іздің мүмкіндіктерімізді көрсетудің
алғашқы қадамы болды.
Бұл еліміз үшін үлкен абырой болмақ. Ауқымы жағынан Олимпиада ойындары
мен әлемдік футбол чемпионатынан кейінгі орында тұрған көрмені ТМД
кеңістігінде тұңғыш рет Қазақстан өткізгелі тұр. Бұл бізге берілген сенім
квотасы һәм Елбасының дәрежесін сыйлау болса керек. Әрі
сыртқы саясаттағы табысымыз бен елді біріктіріп, тұтастыра түсетін уақыттық
нышан. Бұл миллиондардың ішінде инвесторлар да, туристер-де, журналистер-де
болады. Демек, Қазақстанғақпараттық шу, туристік қызығушылық
һәм инвестициялық климат жағынан болсын, бұл көрме әбден тиімді.
Көрме Астананың инфрақұрылымына үлкен серпіліс әкеледі. Жаңа қонақүйлер
салынады, жаңа жұмыс орындары ашылады, жеңіл рельсті трамвай жолдары
салынып, сауда-саттық дамиды. Шағын және орта бизнес өркендейді.
Және бұл көрме елдегі новаторлық рухты жанудың, ғылымға ұмтылуға құлшыныс
берудің таптырмас тетігі.
Астана көрмесінің бас тақырыбы — Болашақ қуаты. Жасыл технологияларды
дамыту, балама қуат көздерін табу мәселесі өзекті боп тұрған заманда 2017
жылғы көрме талай бастаманы іске асыру кілтіне айналады. Мысалы, 1939 жылы
Нью Иоркте өткен әлемдік көрмеде Рузвельттің телеэкранда пайда болып,
жиналғандарды таң қалдыруымен әлемде телевидение өрістей бастады.
Ал Эдисонның фонографы үшінші Парих көрмесінде танымал болып кетті. Ендеше,
Астана көрмесінде-де жаңа технологиялар мен ғылыми жетістіктердің
бағы жанып кетеді деп білеміз.
ЭКСПО-ны өткізу тарихына қарасаңыз, үлкен көрмелердің құрметіне
әр ел өзінің техникалық мүмкіндігін паш ету үшін сәулет туындыларын
салуға тырысқан. Мысалы, алғашқы ЭКСПО-дан Лондонда Хрусталь сарайы
қалған еді, ол 1936 жылы өртке оранып кетті. Парижде Эйфель мұнарасы,
Брюссельде Атомиум, Монреальда Хабибат деген ерекше тұрғын үй кешені
тұрғызылғанын тағы білесіздер. Ендеше, Астана көрмесінде-де сәулет тарихына
ұялмай кіретін туындылар салынады деп сенейік [14].
Көрме өтіп біткен соң қалған павильондардың біразы ғылыми зертханалар,
ғылыми орталықтар, зерттеу институттары ретінде қолданылады. Бұл туралы
Сыртқы істер министрінің орынбасары Рәпіл Жошыбаев мәлімдеген болатын.
Бұл павильондардың негізінде Зерттеу орталығы құрылып, оны Назарбаев
университеті АҚ-ына бекітіп береді [15].
Елдің дамуының „жасыл“ жолына көшуіне Астанадағы алда тұрған „ЭКСПО-
2017“ қуатты серпіліс беруі тиіс. Астанада ғылым мен техниканың үздік
әлемдік жетістіктері ұсынылатын болады. Көптеген қазақстандықтар біз
қол созып отырған „болашақтың энергиясын“ өз көзімен көре алады деді
Елбасымыз Қазақстан-2050 Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси
бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауында [16].
Энергия — бұл адамзат тіршілігінің дамуына жағдай
жасаушы және ынталандырушы бірден-бір табиғи қайнар көз.
Энергия социумдар үлгісінің сақталуын қамтамасыз етеді, ол көптеген
аспектілерді біріктіретін ұғым ретінде бүкіл әлем мен адамзатқа тікелей
қатысты қызықты сауалдарды туындатады. Қоғамның энергия көздеріне
қол жеткізуі олардың әлеуметтiк, экономикалық және экологиялық
тұрақты дамуының нақты жағдайларын тiкелей түрде анықтайды. Технология
саласындағы әр түрлi қуат көздерін оңтайландырумен байланысты ғылыми
зерттеулер мен жетiстiктер қоғамдастықтардың функционалды тәсiлдерiн
анықтап, энергетиканың тұрақты даму болашағын қалыптастырады.
Елді индустриялық-инновациялық дамытудың және Астанада ЭКСПО-2017
халықаралық мамандан¬дырылған көрмесін өткізу жоспа¬рының аясында жаңаша
сипат алған Жасыл экономиканы игерудегі алғашқы қадамдар жасалды. Елбасы
Қазақстан Республикасының Үкіметіне жасыл экономикаға көшу стратегиясын
дайындауды тапсырды. Премьер-министрдің өкімімен стратегияны әзірлеу
үшін жұмыс тобы құрылды. Оның құрамында барлық мемлекеттік және жергілікті
органдардың, ұлттық холдингтердің, үкіметтік емес және халықаралық
ұйымдардың өкілдері бар.
Стратегияның негізгі әзірлеушісі болып Назарбаев университеті ұсынылды.
Сондай-ақ, бас кеңесші ретінде халықаралық McKinsey компаниясы таңдалды.
Бұл компания осыған ұқсас зерттеулерді басқа елдерде-де жүргізген.
Стратегияны дайындау жұмыстары 3 кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде,
Қазақстан экономикасы жан-жақты зерттеледі және жасыл экономикаға не үшін
көшу керек деген сұраққа жауап беріліп оның қорытындылары өткен жылдың
желтоқсанында жұмыс тобына ұсынылды.
Қазір мамандар Стратегияны даяр¬лауға көшті және жол картасын дайындап
жатыр. Екінші кезеңнің жұмыстары сәуір айында аяқталады деп күтілуде [17].
Осы ретте, жасыл экономика ұғымына түсінік бере кетелік. Алғашқы рет
жасыл экономика термині жасыл экономика жобасы (Blueprint for a Green
Economy, Pearce et al, 1989) жұмысында қолданылды.
Адамдардың өмір сүруі мен дамуы үшін жасыл экономикаға көшуді қажет
етеді, яғни бұл болашақ ұрпақтарды экологиялық тәуекелдер мен экологиялық
тапшылықтарға апармай, өндірістермен байланыстарды, экономикалық қызмет
түрлерінің жүйесіне келтіріп, адамдардың әл-ауқатының көтерілуіне алып
келуі керек. Жасыл экономика — бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану
есебінен қоғамның әл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ
соңғы пайдалану өнімдерін өндірістік циклге қайтаруды қамтамасыз ететін
экономика. Жасыл экономика бірінші кезекте, қазіргі уақытта
сарқылуға ұшыраған (пайдалы қазбалар — мұнай, газ) ресурстарды үнемді
тұтынуға және сарқылмайтын ресурстарды тиімді пайдалануға бағытталған.
Жасыл экономиканың негізінде — таза немесе жасыл технологиялар жатыр.
Мамандардың айтуы бойынша жасыл экономиканы дамыту, көптеген
постиндустриалды елдерде өзінің ауқымымен қозғаған экологиялық дағдарысты
біздің елде болдырмауға мүмкіндік береді.
Жасыл экономикаға ауысу барынша үлкен танымалдыққа ие болып
келеді және ауқымды қызығушылық тудырады. Жасыл экономика бірінші кезекте
экономикалық прогреске жағдай жасайды және мыналарды қамтамасыз етеді: ішкі
жалпы өнімнің өсімі, елдің табыстарын ұлғайту, елдегі жұмыссыздық
көрсеткіштерін азайта отырып, халық үшін жұмыс орындарын құру. Бұл жерде
жасыл экономикаға ауысу климаттың өзгеруі, пайдалы қазбалардың
сарқылуы және су ресурстарының тапшылығы сияқты жаһандық қауіптен
тәуекелдерді төмендетеді. Жасыл экономиканы дамыту бағдарламасы аясында
Қазақстан экономиканың 10 шешуші секторына құралдарды инвестициялауды
жоспарлайды: ауыл шаруашылығы, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы,
энергетика, балық аулау, орман шаруашылығы өнеркәсіп, туризм, көлік,
қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу, су қорларын басқару [18].
Сонымен қатар Жасыл экономиканы дамытудың жеті негізгі бағыттары
айқындалды: Бірінші бағыт — жаңартылатын энергия көздерін енгізу. Мұнда
пайдалы қазбаларды ары қарай сақтау туралы мәселе орасан ауқымға ие болады.
Біздің мемлекет табиғи қорлары өте бай ел ретінде танылған. Мұнай, газ —
бүкіл дүние жүзінде ең ірі энергетикалық қорлардың бірі ретінде
сыныпталады, бірақ тіпті олардың өзі уақыты келгенде сарқылады, демек өмір
үшін жаңа ресурстар табу қажет. Бұл ретте Қазақстаннның жақсы экожүйеге,
жер қыртысына және орманға ие болуы айғағы басқа елдер алдындағы өзінің
,ұстанымын айтарлықтай арттырады.
Екінші бағыт — тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығындағы энергия
тиімділігі. Бұл қалалық тұрғын үй қорының маңызды бөлігі кеңестік дәуірден
кейінгі уақытта салынғандықтан, тұрғын үй кешендерінің көпшілігі тиімсіз
жылу изоляциялық құрылымдармен және жылумен қамтамасыз ету жүйелерімен
жабдықталған, ол маңызды жылу шығындарына алып келеді. Қазіргі уақытта
Қазақстанда жылумен қамтамасыз ету аспаптарының жұмысының істен
шығуы саласындағы іс-шараларды жүзе ге асыратын энергия сервистік
компаниялары әрекет етеді.
Үшінші бағыт — ауыл шаруашылығындағы органикалық егін шаруашылығы. Бірінші
кезекте бағыттың аталмыш түрі әр түрлі азық қоспаларынан, синтетикалық
тыңайту өнімдерінен (пестицидтерден) бас тартуды қарастырады. Дақылдық
өсімдіктердің шығымдылығын, өсуін қамтамасыз ету үшін органикалық
тыңайтқыштарды пайдалану туралы сөз болып отыр.
Ауыл шаруашылығын көгалдандыру табиғи қорларға зиян келтірместен,
халыққа азық-түлікті қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Қазақстан мынадай
бағыттар бойынша әрекет етуді жоспарлайды: жердің құнарлылығын басқару,
суды тиімді пайдалану, өсімдіктер және жануарлар денсаулығын басқару,
фермаларды механикаландыру.
Төртінші бағыт — қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру. Қалдықтарды
басқару мәселесі ерекше танымалдылыққа ие болды. Лас көшелер,
үйінділер және қандай да бір болып жатқанға бақылаудың жоқтығын жиі
кездестіресіз. . Қалыптасқан жағдайларға байланысты қалдықтарды өндірістік
өнімнің қайталама өнімі ретінде пайдалану ұсынылған.
Бесінші бағыт — су қорларын басқару жүйелерін жетілдіру. Су адамзаттың
өмір сүруін және экожүйелердің тұтастығын қамтамасыз етудің шешуші
табиғи құрылымы болып қала береді. Осыған байланысты су қорларын тиімді
пайдалану орасан ауқымға ие болатын мәселе болып қала береді.
Алтыншы бағыт — таза көлікті дамыту. Қазақстандағы тасымалдардың
көпшілігі дизелдебензинде жүргізіледі. Қазіргі уақытта тасымалдардың
басым бөлігі бензин (дизель) негізінде жүзеге асырылады. Бірінші
кезекте бұл парник газдарының жоғары шығарындыларына жағдай жасайды.
Жетінші бағыт — экожүйелерді сақтау және тиімді басқару. Осы
бағыттағы қызмет басты түрде біздің елдің бірегей
табиғат байлығын сақтауға бағытталғ ан[19].
Жалпы алғанда, Жасыл экономика — Қазақстан қабылдаған халықаралық
міндеттеме¬лерге сәйкес және болашақ ұрпақтың мүддесі үшін табиғи шикізат
қор¬ларын тиімді және рационалды қолдану арқылы тұрғындардың әл-ауқатының
артуына жеткізетін табысты экономика. Электр және жылу энергиясының
генерациясы, газ өндіру, су ресурстарын пайдалану, ауыл
шаруашылығын тұрақты дамыту, өнеркәсіп қалдықтарын бас¬қару мен тұтыну,
көлік және жол инфрақұрылымы жасыл эконо-миканың негізгі секторлары болып
саналады.
Қазақстан күн және жел энерге¬тикасын дамытуға қолайлы елдер¬дің бірі болып
табылады. Жел энер¬гетика¬сының тиімділі еуропалық одақ елдерімен
салыстырғанда екі есе тиімді. Күн энергетикасы жөнінен әлемнің ең үздік
аймақтарымен теңдесе алады. Жасыл экономикаға көшу тиімділігінің бірнеше
факторы бар. Халықаралық сараптама бойынша, жасыл
жобаларға са¬лынған инвестицияның 23-і өзін-өзі, ақтаса, 13-і бес жыл
көлемінде шығынсыз-деңгейге қол жеткізеді. Энергия тиімділігінің артуына
қарай инвестицияның тиімділігі 50 пайызды құрайды, оның өзін-өзі, ақтау
мерзімі екі жылға созылады. Жасыл экономикаға салынған инвестиция
активтердің жылдам өсіп келе жатқан санатына кіреді. Мысалы, жаңғыртпалы
энергия көздеріне салынған халықаралық инвестициялар көлемі жағынан қазба
байлықтары инвестицияларының көлеміне жақындайды.
Табиғи кеніш көздері сарқылып, қоршаған ортаның ластануынан адам
денсаулығының нашарлауы күрт өсті. Бүкіл әлемдік қауымдастық
осыған алаңдаулы. Жасыл экономика бұл күрделі сұрақтардың басты шешімі
болып табылады. Оны дамыту арқылы зиянды қалдықтардың ауаға таралуын
қысқарту, табиғи қорларды үнемдеп тұтыну, энергия тиімділігін
арттыруға қол жеткіземіз.
Жаңа экономиканың стратегиясы табиғи технологиялардың дамуына
инвестицияларды тартып, ел экономикасын жаңа белеске жеткізеді.
Экологияға бағытталған жасыл эко¬но¬миканың жарқын болашағы бар. Демек,
2017 жылы отанымыздың жүрегі Астана қаласында өткізілетін ЭКСПО-17
халықаралық көрмесінде жасыл экономиканың негізінде жасалған, болашақтың
балама энергия көздеріне арналған ірі жобаларымыз бен ұсынатын
қомақты дүниелеріміздің қатары көбейе бермек.
Қорыта келгенде, күннен күнге дамып жатқан заманауи технологияларды
тиімді пайдалану үкіметтік деңгейде қолға алынса, біздің дәстүрлі энергия
көздеріне тәуелділігімізді айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік туар еді.
Сонда біз қоршаған ортаны зиянды қалдықтардан қорғап қана қоймай,
көптеген жұмыс орнын құрып, сатып алу қабілеттілігін арттыра аламыз.
Сондықтан да біздің Тәуелсіз жас мемлекетіміз үшін ЭКСПО-2017 көрмесін
өткізудің маңызы өте зор.
1.3 ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін маңызы
Бүкіләлемдік көрме немесе ЭКСПО (ЕХРО) – индустрияландыру символы және
техникалық, технологиялық жетістіктерді көрсету үшін ашық алаң болып
табылатын халықаралық көрме. ЭКСПО-ның бүкіл халықаралық көрмелердің
арасында бөлекше орынға ие екенін айтудың өзі артық. Бүкіләлемдік
көрмелерде елдер адамзаттың ең көкейкесті мәселелерін шешуге жол ашатын
ғылыми-техникалық, технологиялық, экономикалық шешімдерді көрсетуге,
таныстыруға, талқылауға мүмкіндік алады. Және соның бәріне бір мезгілде,
бір жерде қол жетеді.
Ұсынылып отырған ЭКСПО-2017 көрмесі 3 айға – 2017 ж. 10 маусымынан 10
қыркүйегіне дейін созылады.
Көрмеге әлемнің 100-ге тарта елі мен 10 халықаралық ұйым қатысады,
көрмеге 5 миллион адам келеді деп күтілуде. Бұл Қазақстанның халықаралық
деңгейде алға жылжуында үлкен қадам болмақ[20].
ЭКСПО-2017 өткізу елорданың да, тұтас республиканың да экономикалық
және инфрақұрылымдық дамуы үшін қосымша ынталандыру болады.
Астанадағы және оның маңындағы кіші және шағын бизнес, ең алдымен
қызмет көрсету саласы, қонақ үй бизнесі мен ішкі туризм дамуға елеулі дүмпу
алады. Бұл шара көрме нысандары мен астананың инфрақұрылымын салуға жеке
ивестицияның елеулі көлемін тартуға мүмкіндік береді.
Көрме әлемді қазақстандықтардың көпұлтты мәдениетімен, көне тарихымен,
өнерімен, дәстүрлері мен қонақжай мінезімен таныстырды, Қазақстанның
әлемдік қоғамдастықтағы танымалдылығы мен тартымдылығын жоғарылатады.
Елорданың мәдени дамуы да маңызды іс. ЭКСПО өткізу кезінде Астана
қаласы дүниенің әр бұрышынан келген әр түрлі мәдениет үндеріне толады. Күн
сайын көрме аумағында концерттер, шоу, Ұлттық Күндер және басқа ойын-сауық
шаралары өтетін болады.
Туристтер мен көрмеге қатысушылардың көп саны оларға қызмет көрсетуші
жеке қызметтердің белсенді дамуына жол ашады.Өйткені келушілерге тұратын
орын, сапалы тамақ, аудармашылар, экскурсиялар мен ойын-сауық қажет болады.
Сондықтан қосымша жұмыс орындары мен табыс табу мүмкіндіктері пайда болады.
Кіші және орта бизнес иелері үшін Астанадағы ЭКСПО-2017 көрмесін
өткізу жаңа энергия сақтағыш технологиялармен танысуға және кейіннен оларды
енгізуге, инвесторлар мен бизнесті одан әрі дамытуға идеялар іздеуге тамаша
мүмкіндік бола алады.
Студенттар мен жоғары сынып оқушылары үшін бұл тамаша тіл ұстарту
практикасы, жетекші әлемдік ғылыми мектептермен танысып, бұдан былайғы
кәсіби өсу үшін идеялар табу мүмкіндігі.
Жаңа қызықты кездесулер мен танысуларды да ұмытпаған жөн, өйткені
Қазақстанға барша әлем өкілдері келеді.
Бүкіләлемдік көрмені өткізудің мәртебелі екендігі де, пайдалы екендігі
де талас тудырмайды. ЭКСПО өткізген елдің де, қаланың да аты өркениет
тарихында қалатындығын, мемлекеттің мерейін асыратындығын айтпағанның
өзінде, құрылысқа, туристік инфрақұрылымға, қонақүй бизнесіне салынатын
инвестицияның мультипликативтік тиімділігін айтпағанның өзінде, оның
зияткерлік тұрғыдағы әсер-ықпалы бүкіл елдің дамуына қуатты қозғау
қосатындығы күмәнсіз. Біз Астанадай қала салу арқылы өз күшімізге, өз
мүмкіндігімізге сене түссек, айналасы 14-15 жылдың ішінде атын бүкіл
адамзат баласы білген, экономикасы қуатты, саясаты сарабдал, халқы тағатты
елдің бас қаласында бүкіл әлемнің басын қосып, Біздерде мынандай бар,
мынандай бар дегізу арқылы, күллі адамзаттың технологиялық жетістіктерін
жайып салып, ақыл-ой қазынасын жарыстыру арқылы өзіміз де өркениеттің өріне
көтеріле түсеміз.
Қазіргі ЭКСПО индустрияландыру символына және елдің әртүрлі
салаларындағы барлық елеулі жетістіктерді танытудың ашық алаңқайына айналып
отыр. ЭКСПО-ның әр көрмесіне миллиондаған адамдар келеді. Елдің ЭКСПО-ға
қатысуы мәселесі үкіметтік деңгейде шешіледі. Үміткер мемлекеттердің ЭКСПО-
ны өткізу жолындағы күресі таласының тартыстылығы тұрғысынан Олимпиялық
ойындарды өткізу құқын иелену үшін күресті еске салады, деп жазды.
Негізінде ЭКСПО-ның әлемдік оқиғалар арасындағы орны жаңағы айтылған
Олимпиялық ойындар мен футболдан әлем чемпионатынан ғана кейін тұратыны
айдан анық.
Әлемдік экономикалық дағдарыс жағдайында, оның үстіне Мексика
шығанағында мұнай платформасындағы, Фукусима атом электр стансасындағы
апаттардан кейін техногендік трагедиялардан әбден зәрезап болған адамзат
үшін Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған Болашақтың энергиясы идеясы айрықша
көкейкестілігімен өте тартымды шығып, Астана кандидатурасын алға сүйреген
себептердің бірі десек, бұл жағынан Қазақстан әлі игерілмеген тыңның
алдында тұрғандай.
365 күннің шамамен 300 күні бұлтсыз болатын қазақ жерінде күн
энергиясын пайдаланудың мүмкіндігі ересен. Жел энергиясы жөнінде де осыны
айта аламыз. Сонау Жоңғар қақпасынан бастап, екіленетін Ебінің желі, қара
ағаштарыңды қисайтып жіберетін Арыстанды-Қарабастың желі, аспан астын
шаңытып соғатын Шақпақтың желі сияқтыларды айтып жатпай-ақ қояйық, сайын
сахарадағы салқын самал-ақ кілтін тапқан кісіге күшті кернеудің көзі,
табиғат-ана сәт сайын қалпына келтіріп тұратын сарқылмас қуаттың тап өзі.
2017 жылы, енді небәрі төрт жарым жылдан кейін зу етіп келіп қалатын ЭКСПО
елдіктің ерен сынағы екенін әрбір қазақстандық көкірегіне түюге тиіс[21].
Астананың инфрақұрылымына үлкен серпіліс әкеледі. Жаңа қонақүйлер
салынады, жаңа жұмыс орындары ашылады, жеңіл рельсті трамвай жолдары
салынып, сауда-саттық дамиды. Шағын және орта бизнес өркендейді. Және бұл
көрме елдегі новаторлық рухты жанудың, ғылымға ұмтылуға құлшыныс берудің
таптырмас тетігі.
ЭКСПО-2017 көрмесі үш айға, яғни 2017 жылдың 10 маусымынан 10
қыркүйегіне дейін созылады. Көрмеге әлемнің 100-ге тарта елі мен 10
халықаралық ұйым қатысады. Біз көрмеге 1 млн аса адам келеді деп болжап
отырмыз, ал 5 млн адам дегеніміз – бұл көрмеге бірнеше рет келіп-
кетушілердің саны ғой [22]. Қазақстанның халықаралық деңгейде танылуына,
экономикалық және инфрақұрылымдық жағынан дамуына бұл шара кәдімгідей ықпал
етеді. Сәйкесінше, саяхатшылар мен көрмеге қатысушыларға қызмет көрсететін
туризм сервисі дамиды. Өйткені, келушілерге тұратын орын, сапалы тамақ,
аудармашылар, экскурсиялар мен ойын-сауық қажет. Яғни, бұл – қосымша жұмыс
орны, табыс табу мүмкіндігі.
II. ЭКСПО КӨРМЕСІ – ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУЕТІН КӨРСЕТУДІҢ МҮМКІНДІГІ
2.1 Астананың ЭКСПО - 2017 көрмесі өткізілетін орын ретінде таңдалуы -
Қазақстанның жетістіктерінің танылуы
ЭКСПО көрмелерінде әлемнің барлық мемлекеті өздерінің ең үздік
технологиялық, ғылыми, мәдени жетістіктерін көрсетеді. Олар жаһандық
дамудың жаңа күн тәртібін қалыптастырады. Мұндай іс-шараға барлық құрлықтың
ондаған елінен миллиондаған адам қатысады. Бәсі биік бәсекеде Астананың
жеңіп шығуы бекерден бекер емес.
Біріншіден, елордамыздың әлемдік деңгейдегі шараны лайықты өткізе
алатын орталық ретінде қалыптасқаны баршаға белгілі болды. Екіншіден,
таңдаудың Қазақстан пайдасына шешілуі мемлекетіміздің табыстары жоғары
бағаланғанын білдіреді және Еуразия өңірінде де оның даму келешегі кемел
екенін айғақтай түседі. Үшіншіден, біздің Болашақтың энергиясы атты
өзекті тақырыпты ұсынуымыз жеңіске жетуімізге көмектесті. Ең бастысы,
Астананың таңдалуы – Қазақстанның барша халқының күш-жігерінің нақты
жемісі.
ЕХРО-2017 Астанада 100 гектар аумаққа 97 павильоннан тұратын қалашық
салынады. Ол үшін қаланың оңтүстік-шығысындағы гольф клуб, Шәмші Қалдаяқов
көшесі, К-1 айналма жолының қиылысынан жер бөлінді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I. ЭКСПО КӨРМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Әлемдік ЭКСПО көрмесінің даму тарихы және өзіндік
символдары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.2 ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесі: әлеуметтік, экономикалық
тиімділігі және келешекке
көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1
1
1.3 ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 20
II. ЭКСПО КӨРМЕСІ – ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУЕТІН КӨРСЕТУДІҢ МҮМКІНДІГІ
2.1 Астананың ЭКСПО -2017 көрмесі өткізілетін орын ретінде таңдалуы -
Қазақстанның жетістіктерінің
танылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.2 ЭКСПО -2017 көрмесінің әлеуметтік тұғыры және оған арналған
туристік бағдарлама және оның
болжамы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
2.3 ЭКСПО көрмесі арқылы Қазақ елінің даму
болашағы ... ... ... ... ... ... 47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...
.50
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..51
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Тәуелсіз қазақ елі өз орнын әлемдік деңгейде
таныта білуде тарихи қиын-қыстау жолы мен дағдарысқа мойымай өз сара жолын
таңдаумен мәлім болды. Әсіресе XX ғасыр қазақ халқы үшін ауыр тиіп, қайғыға
толы кезеңімен есте қалды. Мың тоғыз жүз он алтыншы жылдағы көтеріліс,
жиырмасыншы жылдардағы аштық, отызыншы жылдардағы тотолитарлық жүйе, ұлы
Отан соғысы, мың тоғыз жүз сексен алтыншы жылғы жерді дүрсілкіндірген
Желтоқсан оқиғасы. Бұның барлығы да қазақ жеріне ауыр жара салды. Қанша
қиыншылық келсе де, біз оларды ешқашан ұмытпаймыз, айыптамаймыз да. Себебі,
бұл-тарих. Өткенімізді ұмытсақ, болашақ бізді кешірмейді
Қазақ елі Тәуелсіздігін алғаннан бері қуатты мемлекет ретінде
қалыптасып, әлемнің алдыңғы қатарлы еліне айналу жолында талай белестерді
бағындырды, тамыры тереңде жатқан төл тарихымыздың жаңа беттері ашылды. Осы
қысқа ғана уақыт ішінде экономикалық және әлеуметтік маңызы зор жобаларды
қолға алып, әлемдік деңгейдегі іс-шаралардыңөтуіне ұйытқы бола білдік.
Жаһандық мәселелер талқыға түскен кешегі, Астана экономикалық форумы,
Инвестициялық форум, Дүниежүзілік ислам экономикалық форумы жас
мемлекетіміздің мерейін үстем етіп, абыройын асқақтатты. Қазақстан
экономикасы соңғы жылдары ақиқатында да зор даму биіктеріне шықты. Лондон
қаласында өткен соңғы Олимпиадада Қазақстанның Көк байрағы ондаған рет
көтеріліп, дүние жүзін жас егемен елдің ерен жеңістеріне тәнті етті.Ең
бастысы, даму бағытын айқындап берді.Енді, міне, XXI ғасырдың ғажайыбы
атанған Астана қаласында ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі өткелі отыр. Осы
жаһандық шараны өткізу барысында Қазақстан Республикасы тағы да үлкен
қырларынан танылмақ. Қазақ елі төрткүл дүниеден келген қонақтарға өзінің
экономикалық, әлеуметтік және мәдени зор жетістіктерін паш етеді. Қарашаның
22-сінде Франция астанасы Париж қаласында Халықаралық көрмелер бюросы Бас
Ассамблеясының 152-ші сессиясы өтіп, онда әлемнің 161 мемлекеті жасырын
дауыс беру арқылы ЭКСПО-2017 көрмесін өткізу құқығын Астанаға алып берді.
2017 жылы Астанада өтетін ЭКСПО -2017 Орталық Азия өңіріндегі ғана
емес, ТМД аумағында өткізілетін алғашқы халықаралық көрме болмақ.
Халықаралық ЭКСПО көрмесінің Астанада өткізілуі – жаһан жұртшылығының
Қазақстанды мойындай білгендігінің белгісі.
Ұсынылып отырған 2017 жылы халықаралық ЭКСПО көрмесі Астанада 3 айға
– 2017 жылдың 10 маусымынан 10 қыркүйегіне дейін созылады. Көрмеге әлемнің
100-ге тарта елі мен 10 халықаралықұйым қатысады, көрмеге 5 миллион адам
келеді деп күтілуде. Бұл Қазақстанның халықаралық деңгейде алға жылжуында
үлкен қадам болмақ [1].
Елбасы, Н.Ә.Назарбаев: ЭКСПО бұл - тәуелсіздік жылдарындағы
Қазақстанның халықаралық сахнадағы ең үлкен жетістігі! -деп ерекше атап
өтті [1].
Шынында, ЭКСПО - 2017-мен ауқымы жөнінен елімізде өткен ешқандай іс-
шара деңгейлесе алмайды. ЭКСПО - 2017 қазақ елінің бұрын-соңды болмаған
ең ірі имидж-жобасына айналмақ. Қазақстан Президенті ЭКСПО енді бес
жылдан кейін қайда өтеді? деген сауалдың жауабын адамзат бүкіл әлем болып
іздегендігін айтады. Себебі Халықаралық көрмелер бюросына дүниежүзіндегі
161 тәуелсіз мемлекет мүше, сайлауға сол елдердің барлығы қатысты. Олардың
барлығы Қазақстанның қайда екендігін, Астананың не екендігін талқылады,
олардың барлығы өз таңдауларын білдіру үшін біздің еліміздегі ахуалды
саналы түрде зерттеді. Олардың барлығы ақыр соңында осынау жаһандық
ауқымдағы көрмені өткізуді Қазақстанға, Астанаға саналы түрде сеніп
тапсырды деп түсіндіреді Елбасы [3].
Рас, ЭКСПО-ны өткізу үшін ел бюджетіне біраз шығын шығаруға тура
келмек. Ал ЭКСПО Қазақстанға қандай пайда бермек?
- Біріншіден, әлемнің осыншама елінің Қазақстанды ең лайықты деп
тануының өзі өте маңызды, - дейді Мемлекет басшысы. Бұл бізге жат қылық
емес. Қазақ пейілі де жері де кең, батыры мен ақсақал данагөй қариялары да
әр қашанда елдікті, бірлікті туы еткен.
- Екіншіден, 100-ден астам ел Астанада өз павильондарын салу үшін
келеді. Шет елден инвистиция тарту, елді таныту. Даму үшін ең оңтайлы
мекендердің бірі ретінде танылу. Елдердің өз еріктерімен қазақ елі заң
талаптарына бағына отырып қимыл жасауына қолайлы негіздің бар екенін
таныту.
-Үшіншіден, ЭКСПО - 2017 көрмесіне біз ұсынған Болашақтың қуаты
ұраны негізінде елордамызға жаһандағы мемлекеттер өздерінің жаңа
технологияларын жеткізеді, паш етеді. Іс жүзінде ІІІ-индустриялық революция
жасыл экономикадан басталмақ. Бұл ретте қай елде жасыл экономика болса,
соныңқолында жаңа технологиялар бар. Ал жаңа технологияларсыз енді даму
жоқ. Яғни ЭКСПО - 2017 Қазақстан үшін экономикалық дамудың түбегейлі жаңа
бетін ашудағы бетбұрыс бекетіне айналмақ!
ЭКСПО өткізу кезінде Астана қаласы дүниенің әр бұрышынан келген әр
түрлі мәдениет үндеріне толады. Күн сайын көрме аумағында концерттер, шоу,
Ұлттық Күндер және басқа ойын-сауық шаралары өтетін болады.Туристтер мен
көрмеге қатысушылардың көп саны оларға қызмет көрсетуші жеке қызметтердің
белсенді дамуына жол ашады. Өйткені келушілерге тұратын орын, сапалы тамақ,
аудармашылар, экскурсиялар мен ойын-сауыққажет болады. Сондықтан қосымша
жұмыс орындары мен табыс табу мүмкіндіктері пайда болады.Студенттар мен
жоғары сынып оқушылары үшін бұл көрме өзге тілдерді үйренудегі тіл
жаттықтыруға, жетекші әлемдік ғылыми мектептермен танысып, бұдан былайғы
кәсіби өсу үшін идеялар табу мүмкіндіктерін бермек.
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың айтуынша: Дүниежүзінде
дағдарыстың жалғасып, ал әлем елдерінің қиындық кешіп жатқандығына
қарамастан, Қазақстан өз халқының өмірін жақсартып, әл-ауқатын арттырып
келеді [4]. Иә, тура 5 жылдан кейін, кезінде Парижге – Эйфель
мұнарасын, Лондонға – Хрусталь сарайын сыйлаған, ал Венаға әлемдегі ең
үлкен мұнарасы бар павильон тұрғызған дүниежүзілік көрме Астанада
өтетін болады. 2017 жылы егемен еліміздің елордасында өтетін бұл
өркениет көрмесі шындығында да ғажап құбылыс. Ал ЭКСПО көрмесін өткізу –
беделімізді асқақтатар тағы бір осындай үлкен шара болмақ. Әрине,
төрткүл дүние көз тіккен халықаралық шараны абыроймен өткізу біз үшін
зор мақтаныш, биік белес екені сөзсіз. Ендеше, осы ұлы шараны ұялмай
өткізер күнге жеткенше асықпыз. Тәуелсіздік тарихы қазақ елінің алтын
әріптермен жазылатын дастаны болмақ. Алел шежіресі әрбір жеке
адамның тарихынан құралады. Қазақстанның жетістіктері мен жеңістері ел
тұрғындарының өлшеусіз еңбегінің арқасы.
ЭКСПО-2017 көрмесі — экономика, ғылым, техника, мәдениет, өнер және
т.б. қоғамдық салалардағы жетістіктерді жариялап көрсететін демонстрация.
Бұл мемлекеттің әлеуметтік тұрақты дамуын көрсетумен қатар, елді танытудың
келелі жоспарлы шарасы деп атасақ та артық болмас. Әлеуметтік тараптан
қарағанда көрменің көптеген түрлері бар: жергілікті, ұлттық, халықаралық,
дүниежүзілік, жалпы және салалық. Салалық көрмелерге көркемөнер,
өнеркәсіптік, ауыл шаруашылық көрмелері жатады. Уақытына байланысты
көрмелер уақытша және тұрақты болып жіктеледі [5].
Көрмелер кез келген елдер мен халықтар үшін үлкен тәрбие мен
нәтижеліліктің көрінісі болып табылатынын естен шығармайық. Адам жөнінде,
қоғам қатынастары мен қамқорлықтың өсуі, оны әлеуметтік қорғау тек этикалық-
моральдық пайымдардың ғана бұйрығы емес, сонымен бірге оның даму негізі деп
қарасақ экономикалық өсудің басты қозғаушы күші ретінде шырқау биікке
көтерумен қатар осындай шараларды биік деңгейде өткізуге мүмкіндіктер
жасайды. Көптеген елдің ұлттық байлықтарының талдап жатпастан, дүниежүзілік
сарапшылардың Қазақ елін ЭКСПО өтілетін орын етіп алуы да тегін емес.
Әлемде орасан зор әлеуметтік жұмыс тәжірибесі жиналған алпауыт елдер
бар, оның ішінде көрсетілген халық тобымен де басым түсетіндері аз емес.
Бұл салада отандық тәжірибеде көп ұлтты зайырлы мемлекет ретінде дамып келе
жатқан қарқынымен көзге түсті. Қазіргі кезеңде еліміздегі әлеуметтік жағдай
күрт өзгерді, әлеуметтік қарам-қатынасының өршу үрдісі ойлануды, жалпылама
талдауды қажет етеді. Тұрғындармен әлеуметтік жұмыстың ғылыми негізделген
тұжырымдамасын, әлеуметтік технологияларды, әлеуметтік жұмыс жүргізуде
осындай әлемдік маңызы бар шаралардың атқарылуы түсінікті ақ.
Көрмелер тақырыбын ашатын болсақ, адамзат мәдениетінде ЭКСПО (ЭКСПО)
көрмесінің орны ерекше. Әлемдегі тәжірибе дәлелдегендей, көптеген елдерде
әлеуметтік қызметкерлердің есебінсіз әлеуметтік дамудың бағдарламасы да,
мемелекеттің әлеуметтік саясаты да іске асуы мүмкін емес. Бұл саладағы
мамандар, заңнамалық актілерді дайындауда, жергілікті билік орындары мен
қоғамдық ұйымдардың шешім қабылдауында сарапшы қызметіне көп мән береді.
ЭКСПО көрмесінің шығу тарихына мән беретін болсақ жаңа мәліметтерді танып
білеріміз сөзсіз.
ЭКСПО техникалық және технологиялық жетістіктерді әйгілейтін
халықаралық көрме. Ол ең алғаш рет 1851 жылы Лондонда Гайд-паркте Альберт
ханзаданың бастауымен өткізілді. Бұл көрме Джозеф Пакстонның Хрусталь
сарайымен танымал болды [6].
Лондон көрмесінен кейін ЕХРО үздіксіз дәстүрлі түрде жүргізіліп келеді
және оны өткізуге Қазақстан да өз ниетін білдірген болатын. Бұл оқиға 2017
жылға жоспарлануда, алайда, ол үшін Халықаралық шешім мен қолдау керек,
оның шешімі 2012 жылдың желтоқсан айында жарияланады.
Бұл жұмыстың өзектілігі — ЭКСПО көрмесінің маңыздылығы мен оның біздің
еліміз үшін беретін артықшылығын қарастырудан туындап отыр. Бұл тікелей
халықтар әлеуетін арттырып қана қоймайды түрлі мемлекеттер арасындағы
байланыстарды түзеді. Көрмелер мемлекет үшін экономикалық табыс көзі ғана
емес ол өз мәдениетін өзгелерге таныту, жаңғыру методологиясын әлемге паш
ету болып та табылады.
Жұмыстың зерттелу денгейі. Бұл тақырып тарихы сонау ежелге кеткенімен
арнайы зерттеліп келе жатыр десек дұрыс болмас. Бір қызығы бұл өз
құндылығын жоймайтын, әрі қайта-қайта зерттеуді қажет ететін жыл өткен
сайын сараптаулар жүргізе беретін аса қызығушылықпен қарайтын жұмыстар
қатарында. Әлемде барлық мемлекеттер осы тұрғыда сөз қозғап өзіндік
таңбасын қалдыруға тырысып жатады. Оны жас ұрпақ білуі керек.
Ағылшын ғалымы А.Формедеган Мәдениеттегі көрмелер тарихы еңбегі мен
Д.Белдің Өнер туындылары атты еңбектерінде көрмелер жөнінде жалпылама
сипаттамалар жасалған. Біздің қңірімізде келешекке жоспарланған жұмыстар
жөнінде тарихта әлі айтыла жатар демесек бұл тұрғыда тереңнен толғаған
зерттеулер жоқ. Газет пен ақпарат құралдарындағы бірін-бірі қайталап
толықтыруларды көреміз. Мен осы жұмысты бірінші ғылыми жұмыс деп атасам да
артық болмас.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері – ЭКСПО - 2017 Халықаралық
көрмесінің қазақ елі үшін маңызын таныту үшін төмендегідей мақсаттар мен
міндеттер белгіленді:
- ЭКСПО - 2017 Халықаралық көрмесінің әлеуметтік және экономикалық
тұрғыдағы даму көрсеткіші ретіндегі келешекке жоспарлы көзқарас жасау;
- ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін маңызы. Мемлекет тарапынан
жоспарлы жүзеге асып жатқан жұмыстардың барысын таныту;
- ЭКСПО - 2017 көрмесінің әлеуметтік тұғыры және оған арналған мәдени ел
таныту бағдарламаларын жүзеге асыру шараларын талдау.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ұсынылып отырған диплом жұмысында
төмендегідей ғылыми жаңалықтар анықталған:
- Мемлекет құрылымындағы дамуға бағытталған өзгерістер ЭКСПО - 2017
Халықаралық көрмесінің әлеуметтік және экономикалық тұрғыда тыңғылықты
жетістіктерге жетуімен анықталады. Арнайы сараланатын әлеуметтік
материалдарды қолдану арқылы оның мәдени-тәрбиелік маңызы анықталды.
Бұл қазіргі қоғамда дамушы жастардың санасынан сөзсіз орын алады.
- Қазіргі дағдарыс пен жаһандық процесстерді өтудегі рухани негіздердің
тарихи қажеттілігі ғана емес жаңа даңғыл жол салу екенін Елбасы
танытқан тарихи жолды таныту.
- Әлеуметтік қарым-қатынасты зерттеуші ұйымдар тарапынан жасалған
зерттеулерден алынған мәліметтерге қарай жасалған жұмыстар нақты
зерттеліп, жаңа ұсыныстар берілді.
Зерттеудің методологиялық негізі болып Елорда жасаған Елбасының берген
жалпыхалықтық сұқбаттары, еңбек, халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік
қорғау департаменттерінің жоспарлы бағдарламасы, Н.Қаппаров ҚР қоршаған
ортаны қорғау министірінің ЭКСПО-2017 өте ұтымды жоба, Бірінші Назарбаев
оқулары “ Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” 17.11.2013 және де басқа көптеген
еңбектер есептеледі.
Зерттеу жұмысының құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І ЭКСПО КӨРМЕСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Әлемдік ЭКСПО көрмесінің даму тарихы және өзіндік символдары
ЭКСПО техникалық және технологиялық жетістіктерді әйгілейтін
халықаралық көрме. Ол ең алғаш рет 1851 жылы Лондонда Гайд-паркте Альберт
ханзаданың бастауымен өткізілді. Бұл көрме Джозеф Пакстонның Хрусталь
сарайымен танымал болды. Осы өткізген уақыттан бастап есептегенде 2011 жылы
160 жыл толады екен.
Лондон көрмесінен кейін ЕХРО үздіксіз дәстүрлі түрде жүргізіліп келеді
және оны өткізуге Қазақстан да өз ниетін білдірген болатын. Бұл оқиға 2017
жылға жоспарлануда, алайда, ол үшін Халықаралық шешім мен қолдау керек.
Қазақстан (Астана) көрмесі Бельгияның (Льеж) көрмесімен бақталастырып отыр.
Кезекті Экспо-2017 халықаралық көрмесін өткізетін ел мәртебесі
Қазақстанның елордасы Астана қаласына бұйырғандығы 2012 жылдың 22
қарашасында Францияның астанасы Париж қаласында өткен ХКБ-нің EXPO
халықаралық бюросы Бас ассамблеясының 152-ші сессиясы барысында белгілі
болды. Жасырын дауыс беру қорытындысы бойынша ХКБ-ның 103 мүше-
мемлекеті Астана қаласына дауыс берсе, біздің бәсекелесіміз бельгиялық Льеж
қаласы 44 дауыс жинаған. Біздің елдің ұйымдастырушыларының тарапынан
ұсынылған Future Energy, яғни Болашақ қуаты тақырыбы сарапшылардың
көпшілігінің көңілінен шығып, Экспо-2017 халықаралық көрмесінің тақырыбы
ретінде қолдау тапты [7].
Өткен 160 жыл өндірушілер және олардың тауарларын жалпы халықаралық
қараудың маңыздылығы мен мақсатқа лайықтылығын растады, бұған көптеген
елдерде жыл сайын өткізілетін көптеген көрмелер және жәрмеңкелермен қатар,
анағұрлым жарқын, әрі беделді бүкіләлемдік көрмелер қала беретіндігі куә.
Әрине, осындай үлкен мерзім ішіндегі мұндай көрмелердің мазмұны мен сипаты
едәуір өзгерген болар, бірақ оларға деген ерекше ілтипат пен абыройы сол
күйінде қала берді.
Бүгінгі күннен бастап олардың тұрғысынан қарастыра келе, бүкіләлемдік
көрмелер – бұл, белгілі бір деңгейде ұлттық формалардағы шоғырланған түрде
бейнеленген адамзат дамуының тарихи ретроспективасы деп пайымдауға болады.
Бүкіләлемдік көрмелерде ұсынылған экспонаттардың талдаудары,
құндылықтар мен басымдықтарды, сондай-ақ олардың жеке елдерде үстемдік
ететін басымдықтарымен қатынастарының жүйесі туралы қорытынды шығаруға
мүмкіндік береді. Осы құндылықтардың серпінділігі бүкіләлемдік көрмелердің
ұлттық өнеркәсіп пен мәдениеттің дамуына белгілі бір ықпалы туралы айтуға
мүмкіндік береді.
Әр бүкіләлемдік көрме экспонаттардың және идеялардың бірегейлігімен,
ұйымдастырушылар және қатысушылардың тұрғызған кешендер мен павильондардың
өзінділігімен, өткізілетін шаралардың көркемділігі және мерекелігімен
ерекшеленеді.
Бүкіләлемдік көрмелер өзінің ауқымы, жалпы-саяси және эконмикалық
мәнділігі бойынша теңдессіз оқиғалар болып табылады.
Олардың басты мақсаты – жаңа ғылыми-техникалық жетістіктер, даму
келешегі, сондай-ақ қатысушы-елдердің дәстүрлері мен тарихының жұрт
алдындағы шеруі.
Олар көп жерде халықаралық экономикалық және ғылыми байланыстардың
дамуы мен кеңеюіне ықпал етеді. Бүкіләлемдік көрмелер әр-түрлі елдерде
тұратын, бірақ бірдей құндылықтар, мүдделер және мақсаттармен біріккен
адамдардың араласуының бірегей мүмкіндігін сыйлайды. Қазірдің өзінде 63
көрме өткізілді.
Ел ішінде ХКБ-нің өзіндік мұрасы пайда болды: Лондондағы Хрусталь
сарайы; Париждегі Эйфель мұнарасы; Париждегі Александр III көпірі; Венадағы
Ротонда – әлемдегі ең үлкен күмбез астындағы павильон; Мельбурндегі
патшалық көрме павильоны.
ЭКСПО бес жылда бір өткізіледі және алты айға созылады. ЕХРО
мамандандырылған халықаралық көрмелері екі Дүниежүзілік көрмелердің
аралығында өтеді. Міндетті түрде ХКБ бекіткен тақырыпқа ие болады әрі үш
айға жалғасады.
Оңтүстік Корея, 1993 жыл, Дамудың жаңа жолын таңдау:
ЕХРО-93 бүкіләлемдік көрмесі Оңтүстік Кореяның Тэджон қаласында 1993
жылғы 7 тамыздан 7 қарашаға дейін жалғасты. Көрменің тақырыбы - дамудың
жаңа жолын таңдау.
Осы жылы өткен ЕХРО-ның басты символы - ғарыштан келген Кумдори сәбиі.
Символды ойлап тапқандардың пікірінше, сәби техникалық жаңғыртуға жетелеуі
керек. Кумдори адамның ғылым мен техника туралы арманын бейнеледі.
ЕХРО-93 мақсаты – түрлі елдердің қоршаған әлемді танып білудің ғылыми-
техникалық әдістерін әзірлеуге әртүрлі елдердің қосқан үлесін көрсету,
адамның қоршаған ортаны қорғау арқылы болашақ алдындағы жауапкершілігін
көрсету болып табылады. ЕХРО-93 ашылуына ЭКСПО Bridge көпірі салынды.
Өткізілген орны үш бас облыстан тұрды – халықаралық, корпоративтік және
саябақтың қызықты зонасы.
Мамандандырылған көрме болғандықтан, халықаралық зонадағы
павильондардың көбі дайын болып, бағдарлама уақытына түрлі халықаралық
қатысушыларға жалға берілді. Жүз сегіз мемлекет Тэджонда бұрын-соңды
өтпеген ірі көрмелердің бірі ЕХРО-93 көрмесіне қатысты.
Корпоративтік зона да ерекше сиқырға ие болғандай. Корейліктер әдемі
сәулет, мазмұнды көрме ұйымдастырды. Сондай-ақ, ЕХРО символы Kumdori
құрметіне Kumdori Land қызықты саябақ зонасы да сән-салтанатымен
қызықтырды.
Көрменің орталығы - биіктігі 93 метрлік pinnacled Hanbit немесе Үлкен
Жарық Мұнарасы. Жалпы ЕХРО-93 көрмесі үлкен технологиялық көрсетілімдер
арқылы танымал болды.
Испания, 1992 жыл, Жаңалықтар ғасыры. ЕХРО-1992 Испанияның Севильес
қаласында 20 сәуірден 12 қазанға дейін өтті. Көрменің басты тақырыбы –
Жаңалықтар ғасыры [8].
Оның символы – Curro болды. Curro - ұзын тұмсығы, түрлі-түсті айдары,
пілдің аяғы бар үлкен ақ құс. Оны жасаған неміс жобалаушысы Хайнц Эделман.
ЕХРО-1992 Христофор Колумбтың (1492-1992) Американы ашқандығына 500
жыл толуына орай ұйымдастырылды. Көрмені өткізуге Чикаго қаласы да қатыспақ
болды, дегенмен қаржыландырудың жеткіліксіз болғандығынан аталмыш қала
қатыспады.
215 га аумақта 100-ден астам ел қатысты. Халықаралық көрме бюросыың
мәліметтері бойынша, келушілердің саны 41 814 571 адамды құрады.
Австралия, 1988 жыл, Техника ғасырындағы бос уақыт [9].
Жасыл құрлықта өткен бүкіләлемдік алғашқы көрме Австралиядағы Брисбен
қаласында 1985 жылғы 30 сәуір-30 қазан аралығында ұйымдастырылды. Көрме
тақырыбы - Техника ғасырындағы бос уақыт.
1988 жылғы көрме символы ЕХРО Оз аталатын австралиялық platypus. Оны
әзірлеген Диснейдің Imagineering бөлімшесі.
ЕХРО-1988 көрмесін 30 сәуір күні Австралия Корольдігінде Элизабет II
ашты. Жәрмеңке 18 млн астам келушіні тартты. ЕХРО-1988 көрмесі Квинсленд
қаласын Австралияның дамыған қаласына айналдырды.
Көптеген мүсіндер мен ғимараттар бүгінгі күнге дейін сақталды. ЕХРО-88
52 үкіметтен 100-гу жуық павильонды тартты. Көрмеге көптеген елдер қатысты.
Ванкувер, 1986 жыл, Көлік және байланыс: қозғалыстағы және
байланыстағы әлем:
ЕХРО-1986 - Ванкувер қаласының жүз жылдығына орай 1986 жылғы 2 мамыр
мен 13 қазан аралығында өткізілген II санатты дүниежүзілік көрме. ЕХРО-86
ресми символы Эрни болды. Ол адамға ұқсас робот. Он жылдар өтсе де, ол
Ванкувердегі танымал символдардың бірі болып табылады [10].
Көрменің тақырыбы: Көлік және байланыс: қозғалыстағы және
байланыстағы әлем. Қатысаушы елдер саны жүзе жуық, ал келушілер қатары 6,5
млн адамды құрады. 86 жылғы ЭКСПОны 1986 жылғы 2 мамырда ханзада Чарльз
Уэльский, ханшайым Диана Уэльская және премьер-министр Брайан Малрони ашты.
Жапония, 1985 жыл, Адам тұрмысын жақсарту үшін ғылым мен
технологияларды дамыту:
ЕХРО -1985 Бүкіләлемдік көрмесі 1985 жылғы 17 наурыздан 16 қыркүйекке
дейін жапондық Цукуба қаласында өтті. Көрменің тақырыбы - Адам тұрмысын
жақсарту үшін ғылым мен технологияларды дамыту.
ЕХРО-1985 ресми символы - Cosmo Hoshimaru. Көрме техникалық
Диснейлендке ұқсады. Көрмеде роботтар басым болды. ЭКСПОзиция 3500 шаршы
метр аумақты алды. Көрмеге жалпы 20 млн адам келді және 111 мемлекет
қатысты[11].
Дүниежүзілік ЕХРО көрмесі техникалық және технологиялық жетістіктерді
көрсетуге арналған ашық халықаралық алаң болып табылады.
Сонда осындай керемет көрменің табыстары мен шығындары қандай болады?
Бұл жөнінде жұрт пікірі әрқалай. Мысалы, 2000 жылы Ганноверде (Германия)
ұйымдастырылған көрме кезінде көрмені тамашалаушылар үшін күніне 261 мың
билет сатылады деп шамаланғанымен бұл жоспар орындалмай қалған деседі. Ал
кейбір сарапшылардың есебінше, осы көрмеге қатысқан Нидерланды елі өз
жетістіктерін көрсету жолында 35 миллион доллар шығындапты. Дегенмен
жетістіктерін қажетті дәрежеде көрсете алуының арқасында кейін елге
тартылған инвестиция арқылы Нидерланды бұл шығынын 10 есеге дейін өндіріп
алған көрінеді.
Қорыта айтқанда, ЭКСПО көрмесінің осындай кереметтері бар. Ал 2017
жылы Астанада өтетін көрмені ол өткізілген уақыт ішінде кемінде 5 миллион
адам тамашалайтын болады деп болжануда. Ол Болашақтың қуат көздері деген
негізгі тақырыппен өтпек. Қысқасы, онда адамзатты толғандырып жүрген қуат
көзінің баламалы түрлеріне көшуге байланысты жаңа технологиялар
көрсетілетін болады.
1.2 ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесі: әлеуметтік, экономикалық
тиімділігі және келешекке көзқарас
ЭКСПО көрмесін өткізудегі мақсат – әлемге Қазақстанның мүмкіндіктерін
таныстыру, екіншіден, керісінше, әлемде бар тиісті мүмкіндіктерді елімізге
алып келіп, кәсіпкерлерге көрсету. Қазір дүниежүзінде жаһандану үдерісіне
үлкен көңіл бөлініп отыр. Бұл үдеріске біздің мемлекетіміз де белсенді
қатысуда. Осының барлығы ЭКСПО көрмесін өткізу нәтижесінде бізге тиісті
экономикалық міндеттерді белгілеп береді
ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін өткізуге ниетті Қазақстан әлемдік
қауымдастыққа Болашақ энергиясы тақырыбын ұсынғаны белгілі. Қалай дегенде
де, ЭКСПО сияқты халықаралық көрмелерге қатысу қай елдің болса да әлеуетін
дүниежүзіне паш етуге берілген тамаша мүмкіндік деуге болады. Оның үстіне,
әлем алдында өзіңнің даму деңгейіңді іс жүзінде дәлелдей отырып, шараны
жоғары жауапкершілікпен өткізу – өте зор құрмет. Өйткені елдерді
достастыру, ауызбірлікке шақыру, инфрақұрылымдарды лайықты деңгейде дамыту
– жоғары дәрежеде өтетін кез келген іс-шараның мақтанышы. Әрине, бұл оңай
шаруа емес.
Астанада ЭКСПО өткізуге арналған тақырып кездейсоқ таңдап алынбаса
керек. Жерінде табиғи байлықтың мол қоры бола тұра Қазақстан баламалы
энергетика мәселесін қозғауы тегін емес, әрине. Өйткені, шикізат көзіне
айналып отырған еліміз оның түбінде бір түгесілетінін жақсы түсінеді.
Сондықтан да тұрақты энергияны, баламалы энергетиканы пайдалану және табиғи
ресурстарды сақтау барлық энергетикалық саланы дамытудың басым бағытының
бірі болып табылады. Болашақ энергиясы – жел, күн, су, ғарыш баламалы
энергетика, биомасса энергиясы, атмосфераға СО2 қалдықтарын төмендету
мәселелерін терең қозғайтын өте ауқымды түсінік.
Шындығында да еліміздің географиялық орналасу жағдайын, жел және күн
энергиясын пайдалану мүмкіндігін, сондай-ақ мұнай және газ ресурстарының
энергетикалық әлеуетін ескерсек, бұл қажеттіліктің орнын толтыруға тамаша
мүмкіндік туып отыр. Қазақстанның сағатына 1 трлн кв энергия өндіруге
мүмкіндігі бар. Оның үстіне Астана көрмені өткізу құқығын жеңіп алған
жағдайда, ЭКСПО-2017 көрме қалашығы толықтай баламалы энергия көздері
арқылы жұмыс істеуге көшеді. Мұны көріп-біліп отырған сарапшы мамандар
еліміздің мүмкіндіктері мен артықшылықтарын толық мойындауда.
Демек, бұдан шығатын қорытынды, әлемдегі белді ұйымдар Қазақстанның
ЭКСПО көрмесін өткізуіне бір жағынан мүдделі болып отырса, екінші жағынан
Қазақстан мен оның энергия тақырыбына деген қызығушылығын көптеген елдер
қолдауда. Қазір елуден астам ел Астанада көрмені өткізуге жазбаша келісім
берсе, қырықтан астам мемлекет ауызша растаған.
Тағы да мамандардың пікіріне тоқтала кетуді жөн көріп отырмыз. КХБ бас
хатшысы Висенте Лоссерталес Астананың ЭКСПО-2017 өткізуге мүмкіндігі жоғары
деп есептейді. Ол біздің еліміздің үш артықшылығына бас мән беретінін
жеткізді.
Қазақстан тарапынан барған ұйымдастырушылар Астанада өткізілетін ЭКСПО-
2017 көрмесінінің басты тақырыбы ретінде Болашақтың энергиясы атты
тақырыпты ұсыну себебі, ол ең алдымен, баламалы энергия көздерін дамытуды
қоса алғанда, энергетикадағы сапалы өзгерістер жолы мен оны тасымалдау
тәсілдерін іздестіруге бағытталғандығы болып табылады. Орнықты энергиямен
жабдықтау осы күнде жаһандық көлемдегі негізгі мәселе болып
саналады және оны шешу экономикалық өсімді қамтамасыз
ету және қоршаған ортаға келер зиянды төмендетуге септігін тигізеді.
Қазақстанның бұл тақырыпты таңдауының басты негізі — еліміздің дәстүрлі
энергиялық ресурстардың елеулі қорына ие бола отырып, баламалы энергия
көздерін пайдалану жөніндегі шараларды дәйекті түрде
қабылдауда және жасыл экономика құру бағытын ұстанғандығы.
ЭКСПО дегеніміз не? Оның бізге берер пайдасы қандай? Ол не туралы болмақ?
ЭКСПО — индустрилиазацияның символы. Техникалық жетістіктер мен техниканың
өзін назарға салатын халықаралық көрме.
ЭКСПО көрмелерінде әлемнің барлық мемлекеті өздерінің ең үздік
технологиялық, ғылыми, мәдени жетістіктерін көрсетеді. Олар жаһандық
дамудың жаңа күн тәртібін қалыптастырады. Мұндай іс-шараға барлық құрлықтың
ондаған елінен миллиондаған адам қатысады. Бәсі биік бәсекеде
Астананың жеңіп шығуы бекерден бекер емес. Оған бірнеше факторлар ықпал
еткендігі аян:
Біріншіден, елордамыздың әлемдік-деңгейдегі шараны лайықты өткізе
алатын орталық ретінде қалыптасқаны баршаға белгілі болды.
Екіншіден, таңдаудың Қазақстан пайдасына шешілуі мемлекетіміздің табыстары
жоғары бағаланғанын білдіреді және Еуразия өңірінде-де оның даму келешегі
кемел екенін айғақтай түседі.
Үшіншіден, біздің Болашақтың энергиясы атты өзекті тақырыпты
ұсынуымыз жеңіске жетуімізге көмектесті.
Көп жылғы тарихы бар ЭКСПО көрмесі техникалық және технологиялық
жетістіктерді, сондай-ақ оған мүше елдердің тарихын, дәстүрі мен мәдениетін
көрсету үшін өткізіледі.
Бұл көрме бүкіл әлемдік қоғамдастықтың және оны тамашалаушы
миллиондаған адамның назарын өзіне аударатын ірі оқиға болып саналады.
Барлық ұлттардың өнеркәсіптік жұмыстарының ұлы көрмесі болып аталды.
Сенсеңіздер, дәл сол көрмеден кейін халықаралық аренада дизайн мектептері,
туризм саласы және өндіріс өнері пайда болды. Осы көрме халықаралық
сауданың жандануына септігін тигізді. Одан кейін 1855, 1878 жылдары
Парижде, 1939 жылы Нью-Йоркте, 1985 жылы Цукуба — Жапонияда, 1992 жылы
Севилья — Италияда, 1998 жылы Лиссабон — Португалияда, 2000 жылы Шанхай —
Қытайда ЭКСПО халықаралық көрмелері болып өткен[12].
Астанадағы өтетін ЭКСПО-ның тақырыбы: Болашақ энергиясы болмақ.
Көрмеге қатысушы мемлекеттер өздерінің энергия саласындағы техникалық
жетістіктерімен барша жұртты тәнті етеді. Әсіресе, қазіргі
таңда сұранысқа ие балама энергия көздерін алу мақсатындағы құрылғылармен
таныстырады. Сарқылмайтын энергия көздеріне жататын: күн сәулесі, жел, жер
асты сулары арқылы энергия алу болашақта адамзатқа қажетті ресурс түрі.
Осыдан, көрменің тақырыбы көпшіліктің қызығушылықтарын тудырары анық екені
білінеді.
EXPO-2017 жылы 10 маусым мен 10 қыркүйек аралығында өтеді. Халықаралық
көрмеде әрбір мемлекет өздерінің павильондарын 25 га жер көлеміне салатын
болады. Бұл көрмеге 5 млн.-нан астам адам келеді деп жоспарлануда. Әрбір
келген адам 130 $ ақша әкелетінін ескерсек, бізге түсетін пайда
520–910 млн.-ға дейін жоспарлануда[13].
Ал, енді бұл көрменің бізге қандай әлеуметтік тұрғыда, экономикалық
тұрғыда пайдасы бар екен? Біртіндеп, жауабын қарастырайық.
Еліміздегі техника саласының дамуы. Қазақстанда балама энергия көздерін
пайдаланатын аймақтар бар. Мысалы, Алматы қаласының маңында жер асты ыстық
сулары бар, Жоңғар қақпасынан жел энергиясын алуға болады және Байқоңырдың
орналасу траекториясы күн энергиясын алуға қолайлы жер. Ендеше,
болашақта энергиядан тапшылық көрмеу үшін Болашақ энергиясы атты көрменің
бізге берері мол.
Бізге түсетін, ақшалай пайда көрсеткіштерін жоғарыда жазған едім. Оны
қуаттау үшін, өзге елдердің көрмеден алған пайдасын санап көрелік. 2000
жылы Шанхайда өткен көрмеден түскен пайда 12 млрд $ болса, Ганноверде өткен
көрменің пайдасы 350 млн еуроға жеткен. Біздің мемлекетке-де айтарлықтай
пайданың болары айдан анық.
Өзге елдермен достық қатынастарымыз нығаяды. Оның көрсеткіші ретінде,
қазіргі уақытта Қазақстан Германия мемлекетімен көрмеге дайындықты бастады.
Германия бізге құрылыс саласында тәжірибелерімен бөлісуде. Бұл инициативаны
немістер бастаған еді. Соның төңірегінде елімізде жаңадан жұмыс орындары
ашылуда. Астана қаласында қонақүйлер салынуда. Көрме кезінде жастарымыздың
көңілдері көтеріңкі болары анық. Неге десеңіз? Қазіргі таңда жастарымыз
Work and travel бағдарламасы бойынша шетелге тіл үйренуге кетіп жатыр.
Бұл бағдарламаға қыруар, ақша кететіні өкінішті. Ендеше, ЭКСПО уақытында
тегін тәжірибеден өтуге мүмкіндік туады.
ЭКСПО халықаралық көрмесі Қазақстанның мәртебесін күллі әлемге паш
етеді. Халықаралық көрмелер бюросының штаб-пәтерінде Қазақстанның жеңісі
бізге деген қызығушылықтың барын көрсетеді. Бельгияға 44 дауыс,
Қазақстанға 104 дауыстың берілгені халықаралық аренада үлкен
қызығушылыққа ие екеніміз және өзім іздің мүмкіндіктерімізді көрсетудің
алғашқы қадамы болды.
Бұл еліміз үшін үлкен абырой болмақ. Ауқымы жағынан Олимпиада ойындары
мен әлемдік футбол чемпионатынан кейінгі орында тұрған көрмені ТМД
кеңістігінде тұңғыш рет Қазақстан өткізгелі тұр. Бұл бізге берілген сенім
квотасы һәм Елбасының дәрежесін сыйлау болса керек. Әрі
сыртқы саясаттағы табысымыз бен елді біріктіріп, тұтастыра түсетін уақыттық
нышан. Бұл миллиондардың ішінде инвесторлар да, туристер-де, журналистер-де
болады. Демек, Қазақстанғақпараттық шу, туристік қызығушылық
һәм инвестициялық климат жағынан болсын, бұл көрме әбден тиімді.
Көрме Астананың инфрақұрылымына үлкен серпіліс әкеледі. Жаңа қонақүйлер
салынады, жаңа жұмыс орындары ашылады, жеңіл рельсті трамвай жолдары
салынып, сауда-саттық дамиды. Шағын және орта бизнес өркендейді.
Және бұл көрме елдегі новаторлық рухты жанудың, ғылымға ұмтылуға құлшыныс
берудің таптырмас тетігі.
Астана көрмесінің бас тақырыбы — Болашақ қуаты. Жасыл технологияларды
дамыту, балама қуат көздерін табу мәселесі өзекті боп тұрған заманда 2017
жылғы көрме талай бастаманы іске асыру кілтіне айналады. Мысалы, 1939 жылы
Нью Иоркте өткен әлемдік көрмеде Рузвельттің телеэкранда пайда болып,
жиналғандарды таң қалдыруымен әлемде телевидение өрістей бастады.
Ал Эдисонның фонографы үшінші Парих көрмесінде танымал болып кетті. Ендеше,
Астана көрмесінде-де жаңа технологиялар мен ғылыми жетістіктердің
бағы жанып кетеді деп білеміз.
ЭКСПО-ны өткізу тарихына қарасаңыз, үлкен көрмелердің құрметіне
әр ел өзінің техникалық мүмкіндігін паш ету үшін сәулет туындыларын
салуға тырысқан. Мысалы, алғашқы ЭКСПО-дан Лондонда Хрусталь сарайы
қалған еді, ол 1936 жылы өртке оранып кетті. Парижде Эйфель мұнарасы,
Брюссельде Атомиум, Монреальда Хабибат деген ерекше тұрғын үй кешені
тұрғызылғанын тағы білесіздер. Ендеше, Астана көрмесінде-де сәулет тарихына
ұялмай кіретін туындылар салынады деп сенейік [14].
Көрме өтіп біткен соң қалған павильондардың біразы ғылыми зертханалар,
ғылыми орталықтар, зерттеу институттары ретінде қолданылады. Бұл туралы
Сыртқы істер министрінің орынбасары Рәпіл Жошыбаев мәлімдеген болатын.
Бұл павильондардың негізінде Зерттеу орталығы құрылып, оны Назарбаев
университеті АҚ-ына бекітіп береді [15].
Елдің дамуының „жасыл“ жолына көшуіне Астанадағы алда тұрған „ЭКСПО-
2017“ қуатты серпіліс беруі тиіс. Астанада ғылым мен техниканың үздік
әлемдік жетістіктері ұсынылатын болады. Көптеген қазақстандықтар біз
қол созып отырған „болашақтың энергиясын“ өз көзімен көре алады деді
Елбасымыз Қазақстан-2050 Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси
бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауында [16].
Энергия — бұл адамзат тіршілігінің дамуына жағдай
жасаушы және ынталандырушы бірден-бір табиғи қайнар көз.
Энергия социумдар үлгісінің сақталуын қамтамасыз етеді, ол көптеген
аспектілерді біріктіретін ұғым ретінде бүкіл әлем мен адамзатқа тікелей
қатысты қызықты сауалдарды туындатады. Қоғамның энергия көздеріне
қол жеткізуі олардың әлеуметтiк, экономикалық және экологиялық
тұрақты дамуының нақты жағдайларын тiкелей түрде анықтайды. Технология
саласындағы әр түрлi қуат көздерін оңтайландырумен байланысты ғылыми
зерттеулер мен жетiстiктер қоғамдастықтардың функционалды тәсiлдерiн
анықтап, энергетиканың тұрақты даму болашағын қалыптастырады.
Елді индустриялық-инновациялық дамытудың және Астанада ЭКСПО-2017
халықаралық мамандан¬дырылған көрмесін өткізу жоспа¬рының аясында жаңаша
сипат алған Жасыл экономиканы игерудегі алғашқы қадамдар жасалды. Елбасы
Қазақстан Республикасының Үкіметіне жасыл экономикаға көшу стратегиясын
дайындауды тапсырды. Премьер-министрдің өкімімен стратегияны әзірлеу
үшін жұмыс тобы құрылды. Оның құрамында барлық мемлекеттік және жергілікті
органдардың, ұлттық холдингтердің, үкіметтік емес және халықаралық
ұйымдардың өкілдері бар.
Стратегияның негізгі әзірлеушісі болып Назарбаев университеті ұсынылды.
Сондай-ақ, бас кеңесші ретінде халықаралық McKinsey компаниясы таңдалды.
Бұл компания осыған ұқсас зерттеулерді басқа елдерде-де жүргізген.
Стратегияны дайындау жұмыстары 3 кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде,
Қазақстан экономикасы жан-жақты зерттеледі және жасыл экономикаға не үшін
көшу керек деген сұраққа жауап беріліп оның қорытындылары өткен жылдың
желтоқсанында жұмыс тобына ұсынылды.
Қазір мамандар Стратегияны даяр¬лауға көшті және жол картасын дайындап
жатыр. Екінші кезеңнің жұмыстары сәуір айында аяқталады деп күтілуде [17].
Осы ретте, жасыл экономика ұғымына түсінік бере кетелік. Алғашқы рет
жасыл экономика термині жасыл экономика жобасы (Blueprint for a Green
Economy, Pearce et al, 1989) жұмысында қолданылды.
Адамдардың өмір сүруі мен дамуы үшін жасыл экономикаға көшуді қажет
етеді, яғни бұл болашақ ұрпақтарды экологиялық тәуекелдер мен экологиялық
тапшылықтарға апармай, өндірістермен байланыстарды, экономикалық қызмет
түрлерінің жүйесіне келтіріп, адамдардың әл-ауқатының көтерілуіне алып
келуі керек. Жасыл экономика — бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану
есебінен қоғамның әл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ
соңғы пайдалану өнімдерін өндірістік циклге қайтаруды қамтамасыз ететін
экономика. Жасыл экономика бірінші кезекте, қазіргі уақытта
сарқылуға ұшыраған (пайдалы қазбалар — мұнай, газ) ресурстарды үнемді
тұтынуға және сарқылмайтын ресурстарды тиімді пайдалануға бағытталған.
Жасыл экономиканың негізінде — таза немесе жасыл технологиялар жатыр.
Мамандардың айтуы бойынша жасыл экономиканы дамыту, көптеген
постиндустриалды елдерде өзінің ауқымымен қозғаған экологиялық дағдарысты
біздің елде болдырмауға мүмкіндік береді.
Жасыл экономикаға ауысу барынша үлкен танымалдыққа ие болып
келеді және ауқымды қызығушылық тудырады. Жасыл экономика бірінші кезекте
экономикалық прогреске жағдай жасайды және мыналарды қамтамасыз етеді: ішкі
жалпы өнімнің өсімі, елдің табыстарын ұлғайту, елдегі жұмыссыздық
көрсеткіштерін азайта отырып, халық үшін жұмыс орындарын құру. Бұл жерде
жасыл экономикаға ауысу климаттың өзгеруі, пайдалы қазбалардың
сарқылуы және су ресурстарының тапшылығы сияқты жаһандық қауіптен
тәуекелдерді төмендетеді. Жасыл экономиканы дамыту бағдарламасы аясында
Қазақстан экономиканың 10 шешуші секторына құралдарды инвестициялауды
жоспарлайды: ауыл шаруашылығы, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы,
энергетика, балық аулау, орман шаруашылығы өнеркәсіп, туризм, көлік,
қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу, су қорларын басқару [18].
Сонымен қатар Жасыл экономиканы дамытудың жеті негізгі бағыттары
айқындалды: Бірінші бағыт — жаңартылатын энергия көздерін енгізу. Мұнда
пайдалы қазбаларды ары қарай сақтау туралы мәселе орасан ауқымға ие болады.
Біздің мемлекет табиғи қорлары өте бай ел ретінде танылған. Мұнай, газ —
бүкіл дүние жүзінде ең ірі энергетикалық қорлардың бірі ретінде
сыныпталады, бірақ тіпті олардың өзі уақыты келгенде сарқылады, демек өмір
үшін жаңа ресурстар табу қажет. Бұл ретте Қазақстаннның жақсы экожүйеге,
жер қыртысына және орманға ие болуы айғағы басқа елдер алдындағы өзінің
,ұстанымын айтарлықтай арттырады.
Екінші бағыт — тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығындағы энергия
тиімділігі. Бұл қалалық тұрғын үй қорының маңызды бөлігі кеңестік дәуірден
кейінгі уақытта салынғандықтан, тұрғын үй кешендерінің көпшілігі тиімсіз
жылу изоляциялық құрылымдармен және жылумен қамтамасыз ету жүйелерімен
жабдықталған, ол маңызды жылу шығындарына алып келеді. Қазіргі уақытта
Қазақстанда жылумен қамтамасыз ету аспаптарының жұмысының істен
шығуы саласындағы іс-шараларды жүзе ге асыратын энергия сервистік
компаниялары әрекет етеді.
Үшінші бағыт — ауыл шаруашылығындағы органикалық егін шаруашылығы. Бірінші
кезекте бағыттың аталмыш түрі әр түрлі азық қоспаларынан, синтетикалық
тыңайту өнімдерінен (пестицидтерден) бас тартуды қарастырады. Дақылдық
өсімдіктердің шығымдылығын, өсуін қамтамасыз ету үшін органикалық
тыңайтқыштарды пайдалану туралы сөз болып отыр.
Ауыл шаруашылығын көгалдандыру табиғи қорларға зиян келтірместен,
халыққа азық-түлікті қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Қазақстан мынадай
бағыттар бойынша әрекет етуді жоспарлайды: жердің құнарлылығын басқару,
суды тиімді пайдалану, өсімдіктер және жануарлар денсаулығын басқару,
фермаларды механикаландыру.
Төртінші бағыт — қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру. Қалдықтарды
басқару мәселесі ерекше танымалдылыққа ие болды. Лас көшелер,
үйінділер және қандай да бір болып жатқанға бақылаудың жоқтығын жиі
кездестіресіз. . Қалыптасқан жағдайларға байланысты қалдықтарды өндірістік
өнімнің қайталама өнімі ретінде пайдалану ұсынылған.
Бесінші бағыт — су қорларын басқару жүйелерін жетілдіру. Су адамзаттың
өмір сүруін және экожүйелердің тұтастығын қамтамасыз етудің шешуші
табиғи құрылымы болып қала береді. Осыған байланысты су қорларын тиімді
пайдалану орасан ауқымға ие болатын мәселе болып қала береді.
Алтыншы бағыт — таза көлікті дамыту. Қазақстандағы тасымалдардың
көпшілігі дизелдебензинде жүргізіледі. Қазіргі уақытта тасымалдардың
басым бөлігі бензин (дизель) негізінде жүзеге асырылады. Бірінші
кезекте бұл парник газдарының жоғары шығарындыларына жағдай жасайды.
Жетінші бағыт — экожүйелерді сақтау және тиімді басқару. Осы
бағыттағы қызмет басты түрде біздің елдің бірегей
табиғат байлығын сақтауға бағытталғ ан[19].
Жалпы алғанда, Жасыл экономика — Қазақстан қабылдаған халықаралық
міндеттеме¬лерге сәйкес және болашақ ұрпақтың мүддесі үшін табиғи шикізат
қор¬ларын тиімді және рационалды қолдану арқылы тұрғындардың әл-ауқатының
артуына жеткізетін табысты экономика. Электр және жылу энергиясының
генерациясы, газ өндіру, су ресурстарын пайдалану, ауыл
шаруашылығын тұрақты дамыту, өнеркәсіп қалдықтарын бас¬қару мен тұтыну,
көлік және жол инфрақұрылымы жасыл эконо-миканың негізгі секторлары болып
саналады.
Қазақстан күн және жел энерге¬тикасын дамытуға қолайлы елдер¬дің бірі болып
табылады. Жел энер¬гетика¬сының тиімділі еуропалық одақ елдерімен
салыстырғанда екі есе тиімді. Күн энергетикасы жөнінен әлемнің ең үздік
аймақтарымен теңдесе алады. Жасыл экономикаға көшу тиімділігінің бірнеше
факторы бар. Халықаралық сараптама бойынша, жасыл
жобаларға са¬лынған инвестицияның 23-і өзін-өзі, ақтаса, 13-і бес жыл
көлемінде шығынсыз-деңгейге қол жеткізеді. Энергия тиімділігінің артуына
қарай инвестицияның тиімділігі 50 пайызды құрайды, оның өзін-өзі, ақтау
мерзімі екі жылға созылады. Жасыл экономикаға салынған инвестиция
активтердің жылдам өсіп келе жатқан санатына кіреді. Мысалы, жаңғыртпалы
энергия көздеріне салынған халықаралық инвестициялар көлемі жағынан қазба
байлықтары инвестицияларының көлеміне жақындайды.
Табиғи кеніш көздері сарқылып, қоршаған ортаның ластануынан адам
денсаулығының нашарлауы күрт өсті. Бүкіл әлемдік қауымдастық
осыған алаңдаулы. Жасыл экономика бұл күрделі сұрақтардың басты шешімі
болып табылады. Оны дамыту арқылы зиянды қалдықтардың ауаға таралуын
қысқарту, табиғи қорларды үнемдеп тұтыну, энергия тиімділігін
арттыруға қол жеткіземіз.
Жаңа экономиканың стратегиясы табиғи технологиялардың дамуына
инвестицияларды тартып, ел экономикасын жаңа белеске жеткізеді.
Экологияға бағытталған жасыл эко¬но¬миканың жарқын болашағы бар. Демек,
2017 жылы отанымыздың жүрегі Астана қаласында өткізілетін ЭКСПО-17
халықаралық көрмесінде жасыл экономиканың негізінде жасалған, болашақтың
балама энергия көздеріне арналған ірі жобаларымыз бен ұсынатын
қомақты дүниелеріміздің қатары көбейе бермек.
Қорыта келгенде, күннен күнге дамып жатқан заманауи технологияларды
тиімді пайдалану үкіметтік деңгейде қолға алынса, біздің дәстүрлі энергия
көздеріне тәуелділігімізді айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік туар еді.
Сонда біз қоршаған ортаны зиянды қалдықтардан қорғап қана қоймай,
көптеген жұмыс орнын құрып, сатып алу қабілеттілігін арттыра аламыз.
Сондықтан да біздің Тәуелсіз жас мемлекетіміз үшін ЭКСПО-2017 көрмесін
өткізудің маңызы өте зор.
1.3 ЭКСПО көрмесінің Қазақ халқы үшін маңызы
Бүкіләлемдік көрме немесе ЭКСПО (ЕХРО) – индустрияландыру символы және
техникалық, технологиялық жетістіктерді көрсету үшін ашық алаң болып
табылатын халықаралық көрме. ЭКСПО-ның бүкіл халықаралық көрмелердің
арасында бөлекше орынға ие екенін айтудың өзі артық. Бүкіләлемдік
көрмелерде елдер адамзаттың ең көкейкесті мәселелерін шешуге жол ашатын
ғылыми-техникалық, технологиялық, экономикалық шешімдерді көрсетуге,
таныстыруға, талқылауға мүмкіндік алады. Және соның бәріне бір мезгілде,
бір жерде қол жетеді.
Ұсынылып отырған ЭКСПО-2017 көрмесі 3 айға – 2017 ж. 10 маусымынан 10
қыркүйегіне дейін созылады.
Көрмеге әлемнің 100-ге тарта елі мен 10 халықаралық ұйым қатысады,
көрмеге 5 миллион адам келеді деп күтілуде. Бұл Қазақстанның халықаралық
деңгейде алға жылжуында үлкен қадам болмақ[20].
ЭКСПО-2017 өткізу елорданың да, тұтас республиканың да экономикалық
және инфрақұрылымдық дамуы үшін қосымша ынталандыру болады.
Астанадағы және оның маңындағы кіші және шағын бизнес, ең алдымен
қызмет көрсету саласы, қонақ үй бизнесі мен ішкі туризм дамуға елеулі дүмпу
алады. Бұл шара көрме нысандары мен астананың инфрақұрылымын салуға жеке
ивестицияның елеулі көлемін тартуға мүмкіндік береді.
Көрме әлемді қазақстандықтардың көпұлтты мәдениетімен, көне тарихымен,
өнерімен, дәстүрлері мен қонақжай мінезімен таныстырды, Қазақстанның
әлемдік қоғамдастықтағы танымалдылығы мен тартымдылығын жоғарылатады.
Елорданың мәдени дамуы да маңызды іс. ЭКСПО өткізу кезінде Астана
қаласы дүниенің әр бұрышынан келген әр түрлі мәдениет үндеріне толады. Күн
сайын көрме аумағында концерттер, шоу, Ұлттық Күндер және басқа ойын-сауық
шаралары өтетін болады.
Туристтер мен көрмеге қатысушылардың көп саны оларға қызмет көрсетуші
жеке қызметтердің белсенді дамуына жол ашады.Өйткені келушілерге тұратын
орын, сапалы тамақ, аудармашылар, экскурсиялар мен ойын-сауық қажет болады.
Сондықтан қосымша жұмыс орындары мен табыс табу мүмкіндіктері пайда болады.
Кіші және орта бизнес иелері үшін Астанадағы ЭКСПО-2017 көрмесін
өткізу жаңа энергия сақтағыш технологиялармен танысуға және кейіннен оларды
енгізуге, инвесторлар мен бизнесті одан әрі дамытуға идеялар іздеуге тамаша
мүмкіндік бола алады.
Студенттар мен жоғары сынып оқушылары үшін бұл тамаша тіл ұстарту
практикасы, жетекші әлемдік ғылыми мектептермен танысып, бұдан былайғы
кәсіби өсу үшін идеялар табу мүмкіндігі.
Жаңа қызықты кездесулер мен танысуларды да ұмытпаған жөн, өйткені
Қазақстанға барша әлем өкілдері келеді.
Бүкіләлемдік көрмені өткізудің мәртебелі екендігі де, пайдалы екендігі
де талас тудырмайды. ЭКСПО өткізген елдің де, қаланың да аты өркениет
тарихында қалатындығын, мемлекеттің мерейін асыратындығын айтпағанның
өзінде, құрылысқа, туристік инфрақұрылымға, қонақүй бизнесіне салынатын
инвестицияның мультипликативтік тиімділігін айтпағанның өзінде, оның
зияткерлік тұрғыдағы әсер-ықпалы бүкіл елдің дамуына қуатты қозғау
қосатындығы күмәнсіз. Біз Астанадай қала салу арқылы өз күшімізге, өз
мүмкіндігімізге сене түссек, айналасы 14-15 жылдың ішінде атын бүкіл
адамзат баласы білген, экономикасы қуатты, саясаты сарабдал, халқы тағатты
елдің бас қаласында бүкіл әлемнің басын қосып, Біздерде мынандай бар,
мынандай бар дегізу арқылы, күллі адамзаттың технологиялық жетістіктерін
жайып салып, ақыл-ой қазынасын жарыстыру арқылы өзіміз де өркениеттің өріне
көтеріле түсеміз.
Қазіргі ЭКСПО индустрияландыру символына және елдің әртүрлі
салаларындағы барлық елеулі жетістіктерді танытудың ашық алаңқайына айналып
отыр. ЭКСПО-ның әр көрмесіне миллиондаған адамдар келеді. Елдің ЭКСПО-ға
қатысуы мәселесі үкіметтік деңгейде шешіледі. Үміткер мемлекеттердің ЭКСПО-
ны өткізу жолындағы күресі таласының тартыстылығы тұрғысынан Олимпиялық
ойындарды өткізу құқын иелену үшін күресті еске салады, деп жазды.
Негізінде ЭКСПО-ның әлемдік оқиғалар арасындағы орны жаңағы айтылған
Олимпиялық ойындар мен футболдан әлем чемпионатынан ғана кейін тұратыны
айдан анық.
Әлемдік экономикалық дағдарыс жағдайында, оның үстіне Мексика
шығанағында мұнай платформасындағы, Фукусима атом электр стансасындағы
апаттардан кейін техногендік трагедиялардан әбден зәрезап болған адамзат
үшін Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған Болашақтың энергиясы идеясы айрықша
көкейкестілігімен өте тартымды шығып, Астана кандидатурасын алға сүйреген
себептердің бірі десек, бұл жағынан Қазақстан әлі игерілмеген тыңның
алдында тұрғандай.
365 күннің шамамен 300 күні бұлтсыз болатын қазақ жерінде күн
энергиясын пайдаланудың мүмкіндігі ересен. Жел энергиясы жөнінде де осыны
айта аламыз. Сонау Жоңғар қақпасынан бастап, екіленетін Ебінің желі, қара
ағаштарыңды қисайтып жіберетін Арыстанды-Қарабастың желі, аспан астын
шаңытып соғатын Шақпақтың желі сияқтыларды айтып жатпай-ақ қояйық, сайын
сахарадағы салқын самал-ақ кілтін тапқан кісіге күшті кернеудің көзі,
табиғат-ана сәт сайын қалпына келтіріп тұратын сарқылмас қуаттың тап өзі.
2017 жылы, енді небәрі төрт жарым жылдан кейін зу етіп келіп қалатын ЭКСПО
елдіктің ерен сынағы екенін әрбір қазақстандық көкірегіне түюге тиіс[21].
Астананың инфрақұрылымына үлкен серпіліс әкеледі. Жаңа қонақүйлер
салынады, жаңа жұмыс орындары ашылады, жеңіл рельсті трамвай жолдары
салынып, сауда-саттық дамиды. Шағын және орта бизнес өркендейді. Және бұл
көрме елдегі новаторлық рухты жанудың, ғылымға ұмтылуға құлшыныс берудің
таптырмас тетігі.
ЭКСПО-2017 көрмесі үш айға, яғни 2017 жылдың 10 маусымынан 10
қыркүйегіне дейін созылады. Көрмеге әлемнің 100-ге тарта елі мен 10
халықаралық ұйым қатысады. Біз көрмеге 1 млн аса адам келеді деп болжап
отырмыз, ал 5 млн адам дегеніміз – бұл көрмеге бірнеше рет келіп-
кетушілердің саны ғой [22]. Қазақстанның халықаралық деңгейде танылуына,
экономикалық және инфрақұрылымдық жағынан дамуына бұл шара кәдімгідей ықпал
етеді. Сәйкесінше, саяхатшылар мен көрмеге қатысушыларға қызмет көрсететін
туризм сервисі дамиды. Өйткені, келушілерге тұратын орын, сапалы тамақ,
аудармашылар, экскурсиялар мен ойын-сауық қажет. Яғни, бұл – қосымша жұмыс
орны, табыс табу мүмкіндігі.
II. ЭКСПО КӨРМЕСІ – ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУЕТІН КӨРСЕТУДІҢ МҮМКІНДІГІ
2.1 Астананың ЭКСПО - 2017 көрмесі өткізілетін орын ретінде таңдалуы -
Қазақстанның жетістіктерінің танылуы
ЭКСПО көрмелерінде әлемнің барлық мемлекеті өздерінің ең үздік
технологиялық, ғылыми, мәдени жетістіктерін көрсетеді. Олар жаһандық
дамудың жаңа күн тәртібін қалыптастырады. Мұндай іс-шараға барлық құрлықтың
ондаған елінен миллиондаған адам қатысады. Бәсі биік бәсекеде Астананың
жеңіп шығуы бекерден бекер емес.
Біріншіден, елордамыздың әлемдік деңгейдегі шараны лайықты өткізе
алатын орталық ретінде қалыптасқаны баршаға белгілі болды. Екіншіден,
таңдаудың Қазақстан пайдасына шешілуі мемлекетіміздің табыстары жоғары
бағаланғанын білдіреді және Еуразия өңірінде де оның даму келешегі кемел
екенін айғақтай түседі. Үшіншіден, біздің Болашақтың энергиясы атты
өзекті тақырыпты ұсынуымыз жеңіске жетуімізге көмектесті. Ең бастысы,
Астананың таңдалуы – Қазақстанның барша халқының күш-жігерінің нақты
жемісі.
ЕХРО-2017 Астанада 100 гектар аумаққа 97 павильоннан тұратын қалашық
салынады. Ол үшін қаланың оңтүстік-шығысындағы гольф клуб, Шәмші Қалдаяқов
көшесі, К-1 айналма жолының қиылысынан жер бөлінді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz