Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірбаяны

Жоспар

Кіріспе

Негіізгі бөлім
1. Шәкәрімнің өмірбаяны
2. Шәкәрім шығармашылығының рухани шыңы.
3. Ақынның ақырғы күзі.
4. Шәкәрім Құдайбердіұлының ұрпақтары.

Қорытынды

Тарихнамасы
Ш. Құдайбердиев мұрасын жинауға, баспаға даиындауға, ғылыми зерт-теуге белгілі ғылым Ы. Дұйсенбаев едәуір ұлес қосты. Ш. Құдайбердиев туралы ол әдеби энциклопедияға мақала жазды.
Шәкәрімнің қолжазбаларының, бұрын жария етілмеген бірсыпыра өлеңдері мен прозалық шығармаларының табылуына оның баласы, мұғалім Ахат Шәкәрімұлы Құдайбердиев көп еңбек етті. Шәкәрім Құдайбердиевтің мұрасын бағалауда «Қазақ әдебиетінің даму заңдылықтарын зерттейтін» ғылыми-координациялық совет пен М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институтының ғылыми советі бірігіп, 1969 жылы 3-декабрьде өткізген мәжілістің маңызы болды. Онда С. Мұқанов, Ғ. Мүсірепов, Ә. Тәжібаев, М. Базарбаев. ЬІ. Дүйсенбаев, С. Қирабаев, Ә. Нұрпейісов т. б. сөз сөйлеп, Ш. Құдайбердиевтің творчествосын зерттеу туралы пікір алысты.
Мәжілісте С. Мұқанов былай деген еді: «Шәкәрім бір қазаққа хат жазған жоқ, маған ғана бір хат жазған еді, сол хаты менде бар, сонда барлық пікірін жазған. Қандай принцип ұстаған, не істеп жатыр, шығармасы қашан жазылған, осылары бар. Осы хатта біраз мән бар. Хаты жазушылық жолының есебі, сияқты.»
Көптеген кедергілерге қарамастан Шәкәрім Құдайбердиев өлеңдерінің топтамасын орыс тілінде жариялал, өмірбаянын жазып, белгілі жазушы, ғалым М. Мағауин үлкен адамгершілік, батылдық жасады. Ақын мұрасын халық қазынасына айналдырудың қажеттігі туралы белгілі жазушылар Ә. Әлімжаиов пен Ә. Нұрпейіеов «Литературная газетада» жариялаған мақалаларында жазды.
Абай шәкірттерінің ішінде көп жасағаны да, көп жазғаны да - Шәкәрім. Ол - әрі лирик, әрі эпик ақын және прозаик, ол -композитор және музыкант, орыс және шығыс классиктерімен қазақ оқушыларын таныстырған шебер аудармашы, ол - терең ойшыл әрі бармағынан мәр тамған сегіз қырлы өнерпаз, үлкен мәднииет қайраткері.
Мұхтар Әуезов "Абай ақындығының айналасы" атты мақаласында "Абайдың дәл өз тұсында, өз дәуірінде еңбек еткен" ақындар туралы айта келіп: "Мұндай ақын - төртеу,— дейді. Оның екеуі — Ақылбай, Мағауия; Абайдың өз балалары... Қалған екеуі - Көкбай, Шәкәрім. Осы төрт ақын Абайдың нағыз толық мағынадағы шәкірттері, Абайдан аталық, ағалық, ұстаздық тәрбие-алудан басқа, оның өлең мен қара сөздерін оқушы әрі таратушы, бағалаушы, тұтынушы болудан басқа, бұлар Абай басшылығы-мен өз жандарынан жырлар да жазған... Абай оларға тақырып беріп, өлеңдерін сынайды, түзейді, қалай түзудің жолын айтады. Дәлін айтқанда, мыналар Абайдың ақын шәкірттері есепті де, Абай алды оларға жазушының мектебі сияқты болады.
ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті тарихында Абайдан кейінгі ең ірі ақынымыз – Шәкәрім. Ұлы ақын дүниеден қайтқан соң, халық Шәкәрімді екінші Абайымыз деп танып, ерекше құрметтеген.
Ғұлама ақын ғұмырнамасының бүгінгі тандағы зерттелу деңгейі қандай? Ақын алғаш рет саяси "жылымықта", 1958 жылы, ақталды да "Қазақ әдебиетінде" өлендері мен шығармашылығы туралы мақала жарияланды. Амал қанша, саяси ахуал қабағы тағы өзгеріп ақын есімі қайта жабылды. Жиырма жыл өткеңде, яғни 1978 жылы "Поэты Казахстана" атты кітапта жазушы Мұхтар Мағауин ақыннын өмірі мен шығармашылығы туралы мақаласын жариялаған еді. Алайда, жалғыз қарлығаш көктем әкелмейді. Шәкәрім мұрасынын халқымен қайта қауышуы бұдан соң да ұзақ он жылға созылды.
Ақыры, 1988 жылы Шәкәрім шығармалары жинағының екі кітабы бір уақытта басылып шықты. Біріншісі - "Жазушы" баспасынан шыққан көлемі 560 беттік "Шәкәрім шығармалары"' атты кітап. Онда Шәкәрімнің өмірі мен өнері жайлы Әбділда Тәжібаев пен Шәмшиябану Сәтбаеваның "Шәкәрім Құдайбердиев (1858-1931)" деген мақаласы берілді. Шәкәрімнің өлендері мен поэмалары топтастырылған "Жалын" баспасынан шыққан көлемі 254 беттік "Жолсыз жаза" атты екінші кітапта Мұхтар Мағауиннің "Абайдың інісі" деген Шәкәрімнің өмірі жайлы мақаласы жарияланды. Осы жылдын 15 сәуірінде жұртшылық "Қазақ әдебиеті" газеті бетінен Қайым Мұқаметхановтың Шәкәрім атты енбегін оқып, ақын ғұмырнамасына қаныға түсті. Ал, бұлардан төрт жыл

Пайдаланылған әдебиеттер
1. Шәкәрім Құдайбердіұлы шығармалары. Алматы; 1988 ж.
2. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Түрік, қырғыз, қазақ, һәм шежіресі» А; 2004
3. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Үш анық» Алматы; 1991 ж.
4. Әлем. Алматы; 1991 ж.
5. С.Ізтілеуова «Шәкәрімнің сырлы сөзі». Алматы; 2004 ж.
6. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Мұсылмандық шарты» Алматы; 1991 ж.
7. А.Кәкен «Ақынның соңғы күзі» // Астана ақшамы. 1999 ж. 16 қараша.
8. А. Омарова «Шәкәрімнің өмірбаяны» // Абай. 2006 ж. №1.
9. Қ. Мұқаметханов «Шәкәрімнің шежіресі» // Қазақ әдебиеті.
1989 ж. 14 шілде.
10. Д.Сейсенұлы «Шыңғыстау. Шәкәрім. Шыңырау» // Егеменді Қазақстан. 2003 ж. 25 маусым.
11. Г. Әбдірасілова «Шәкәрімнің таным - тағлымы» // Ақиқат 1996 ж. №2.
12. Кішібеков «Шәкәрім - философ» // Ақиқат. 1994 ж. №7.