Фосфор қышқылы, оның қасиеттері, қолдануы, өндіріс әдісі, жай және екі еселенген суперфосфат. 2. азот тыңайтқышы және оның классификациясы. нитрат аммоний өндірісі

Жоспар
Кіріспе

1. Фосфор қышқылы, оның қасиеттері, қолдануы, өндіріс әдісі, жай және екі еселенген суперфосфат.
2. Азот тыңайтқышы және оның классификациясы. Нитрат аммоний өндірісі.

Фосфор қышқылы (ортофосфор қышқылы) H3 PO4 , молярлық массасы- 97,995. Түссіз гигроскопиялық кристаллдар (а=0,5762 нм, b=0,4831 нм, с=1,1569 нм, =95,31°), ауада жайылады. Балқу температурасы 42,5°С, тығыздығы 1,88 г/см3, ΔH - 1283 кДж/моль. Балқыған күйде асқын салқындауға қабілетті, 150C-та қою майлы сұйықтық, - 1210 C - та шыны тәріздес масса түзеді. Фосфор қышқылы суда кез келген қатынаста араласады. Сұйытылған сулы ерітінділердің қышқыл дәмі бар. Фосфор — барлық тірі организмнің құрамына кіретін маңызды элемент. Фосфор ферменттердің, дәрумендердің кұрамында болады. Фосфорсыз хлорофилл түзілмейді, онда өсімдік жапырағы көмірқышқыл газын сіңіре алмайды. Өсімдікте фосфор жетіспесе, жапырақта қара қошқыл жасыл, қара дақ пайда болып, өсімдіктің гүлденуі мен пісуі баяулайды. Фосфор тыңайтқышын топыраққа енгізу арқылы алынатын жемістің сапасы жақсарып, өнімі артады. Фосфор тыңайтқыштары суда еритін, ерімейтін болып бөлінеді.

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ және ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Фосфор қышқылы, оның қасиеттері, қолдануы, өндіріс әдісі, жай және екі еселенген суперфосфат. 2. Азот тыңайтқышы және оның классификациясы. Нитрат аммоний өндірісі.

Орындаған: Хамитова А.
Тексерген: Лебаева Ж.Т. Жоспа р:
1. Фосфор қышқылы, оның қасиеттері, қолдануы, өндіріс әдісі, жай және екі еселенген суперфосфат.
2. Азот тыңайтқышы және оның классификациясы. Нитрат аммоний өндірісі.

1) Фосфор қышқылы (ортофосфор қышқылы) H3 PO4 , молярлық массасы- 97,995. Түссіз гигроскопиялық кристаллдар (а=0,5762 нм, b=0,4831 нм, с=1,1569 нм, =95,31°), ауада жайылады. Балқу температурасы 42,5°С, тығыздығы 1,88 гсм3, ΔH - 1283 кДжмоль. Балқыған күйде асқын салқындауға қабілетті, 150C-та қою майлы сұйықтық, - 1210 C - та шыны тәріздес масса түзеді. Фосфор қышқылы суда кез келген қатынаста араласады. Сұйытылған сулы ерітінділердің қышқыл дәмі бар. Фосфор -- барлық тірі организмнің құрамына кіретін маңызды элемент. Фосфор ферменттердің, дәрумендердің кұрамында болады. Фосфорсыз хлорофилл түзілмейді, онда өсімдік жапырағы көмірқышқыл газын сіңіре алмайды. Өсімдікте фосфор жетіспесе, жапырақта қара қошқыл жасыл, қара дақ пайда болып, өсімдіктің гүлденуі мен пісуі баяулайды. Фосфор тыңайтқышын топыраққа енгізу арқылы алынатын жемістің сапасы жақсарып, өнімі артады. Фосфор тыңайтқыштары суда еритін, ерімейтін болып бөлінеді. Қазақстан жеріндегі бай фосфор қорын өңдеу жолын іздеу фосфорлы қосылыстар химиясын дамытуға негіз болды. Академик Ә.Б. Бектұров Қаратау фосфоритінен әртүрлі фосфор тыңайтқыштарын алудың ғылыми негізін қалады. Фосфор қосылыстары мен фосфор тыңайтқыштарын зерттеуде Ә.Б. Бектұров және оның шәкірттері көп еңбек сіңірді. Қаратау бассейнінің фосфорит кенінен Тараздың және Шымкенттің өндірістік бірлестіктері және басқа химия кәсіпорындары фосфор тыңайтқыштарын өндіреді.

Фосфор қышқылын алу және ашылу тарихы.
Фосфор қышқылын Бойль ашқан. Оны каталитикалық процесс арқылы алған:
Р+О2--P2O5 +H2O--HPO3(H3PO4)
ақотүсті,огазотәрізді.
Техникалық жағдайда фосфор қышқылын осыдан 100 жыл бұрын алған.
Са3(PO4)2 +Н2SO4--СаSO4 +H3PO4
Фосфориттер Fe, Al мен ластанған болған. Алынған Н2SO4 конц 5-10 %, нәтижесіндеоH3PO4 о40-%оалынған.
Жоғары сапалы фосфор жыныстары, 30-40 % Н2SO4 алынса онда гипстің ине тәрізді кристалдары пайда болады. Ол сұйық H3PO4 фазасын ластайды және нашар шайылады. Сондықтан P2O5 жоғалуы жоғары.
H3PO4 - физикалық қасиеті: қ.ж. түссіз, ромб тәрізді зат. Балқу температурасы 42,30С, қатты түрінде сирек қолданады, көбіне гидраттар пайдаланады. Таза H3PO4 май тәрізді сұйық, электр өткізгіштігі төмен.

H3PO4 басқа фосфор қышқылдарынан ажырату үшін келесі сапалық реакцияопайдаланады:осарыотұңбаотүз іледі:
3AgNO3 +H3PO4 --Ag3PO4↓+3HNO3
3Ag+ +PO43- --Ag3 PO4↓
Алобасқаоқышқылдарыоақотұңбаотүзеді .
Фосфороқышқылыноалудынотехнологиясы :о2отүріобар.
1.Экстракциялық - экономикалықотиімді.
2.Термиялық.
Экстракциялықожолы:
Са3(PO4)2 +Н2SO4--СаSO4 +H3PO4
Бұндай әдіспен фосфорит шығаратын орындар: Хибинск аппатит концентраттары және Қаратау фосфорит алады.
Термиялықожолмен оH3PO4 оасаотазасыноалады:
Р+О2--Р4О10 +H2O--H3PO4
Алынатын қышқыл конденсацияға жатады. Конденсацияның 3 түрдегі тәсілі: буландыру, жылу алмасу, циркуляциялық-өндірісте таралған. Фосфор (V) оксидін суда еріту арқылы:
Р2О5 + ЗН2О = 2Н3РО4
Фосфоритке концентрлі қышқылмен әрекет ету арқылы:
Са3(РО4)2 + 3H2SО4(конц) = 2Н3РО4+ 3CaSО4
Фосфор қышқылы үш түрлі тұз түзеді: NaH2PО4 - натрий дигидрофосфаты; Na2HPО4 - натрий гидрофосфаты; Na3PО4 - натрий фосфаты. Фосфор қышқылының Na, К тұздары - ортофосфаттары, гидро- және дигидрофосфаттары суда жақсы ериді.

Химиялық қасиеттері:
Фосфор қышқылы тотықтырғыш қасиет көрсетпейді, қышқылдарға тән барлық реакцияларға түседі.
1) активті металдармен сутек бөле әрекеттеседі:
2Н3РО4 + ЗСа = Са3(РО4)2+ ЗН2↑
2) негіздік оксидтермен тұз бен су түзеді:
2Н3РО4 + 3MgO = Mg3(PО4)2+ ЗН2О
3) негіздермен тұз бен су түзе әрекеттеседі:
Н3РО4 + 3NaOH = Na3PО4 + 3H2О
4) әлсіз қышқылдардың тұздарымен әрекеттеседі;
2H3PО4 + 3Na2S = 2Na3PО4 + 3H2S↑
жаңа тұз және жаңа қышқыл түзеді.
Фосфор қышқылының қалдығына (РО43-) сапалық реакция жасау үшін күміс ионы (Ag+) қолданылады.
Н3РО4+ 3AgNО3 = Ag3PО4↓+ 3HNО3
(РО43-+ 3Ag+-- Ag3PО4↓

Ортофосфор қышқылы мен оның тұздарының маңызы:
Фосфор өте маңызды биогенді зат. Фосфор өсімдіктердің жемістері мен дәндерінің өсуін жақсартады. Фосфор қышқылының туындылары жануарлар мен адамдарға қажет. Олар: тіс, тырнақ, инелер және т.б. құрамындаоболады.
Органикалық қосылыстармен бірге тіршілікте жүретін зат алмасу процестеріне белсене қатысады. Олар: сүйек, мый, қан, қаңқа сүйектерінде болады. Әсіресе, фосфор қышқылы көп мөлшерде нерв жасушаларының құрамында кездеседі. Сондықтан биогеохимик Ферсман Фосфор ой элементі деп атаған. Фосфор қосылыстардың тапшылығынан қанның аз болуыорахитоауруларыопайдаоболады.

Фосфор қышқылының мемлекет өндіріс салаларындағы орны жәнеоқолданылуы.
Н3РО4--фосфаттар--тыңайтқыш.
Фосфор қышқылы тірі ағзалардың өмір сүруіне қажетті органикалық фосфорлы қосылыстар күйінде көптеп кездеседі (АТФ; глюжкозофосфат).
P2O5*H2O - Фосфорооқышқылы,офосфордыңототығуод әрежесі+5.
HPO3 - метафосфороқышқылы,офосфордыңототығ уодәрежесі+5.
H3PO4 - ортофосфороқышқылы,офосфордыңототығ уодәрежесі+5.
H4P2O7 - пирофосфороқышқылы,офосфордыңототығ уодәрежесі+5.
Ортофосфор қышқылын қыздырғанда суды буландырады және ол концентрліоьболады:оьтемпература-30 00С.
2H3PO4 --H4P2O7 +H2O
Пирофосфор қышқылы гигроскопиялық шыны тәрізді масса.
Метафосфор қышқылын фосфор (V) оксидінен алады: (сулы)
P2O5 +H2O--HPO3
Одан температураның катысында ортофосфор қышқылын алады:
HPO3 +H2O--H3PO4
Осы қышқылдардың ең маңыздысы ортофосфор қышқылы және оның қосылыстарыо - офосфориттер.
H3PO4 - орта күшті қышқылдарға жатады және күкірт қышқылы сияқтыоорганикалықозаттардыокүйдіре ді.
Біріншіден 90% фосфор қышқылы тыңайтқыштар алуға пайдалынады (фосфор және комбинирленген тыңайтқыштар алады). Осы мақсатта әлемде 100 млн т фосфор рудалары шығарылады.
Оның себебі: ауыл шаруашылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.