Құрылыста қолданылатын шыны түрлері, қасиеттері және өндіру әдістері

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім.
2.1 Құрылыстық шыны жəне оның құрамы мен өндірілуі.
2.2 Парақша шынының түрлері мен қасиеттері.
2.3 Тыстама шынылар, шыны бұйымдар жəне конструкциялар.
2.4 Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе
Бұл жұмыста құрылыстық шыны туралы түсінік, оның құрамы, өндірілуі, парақша шынының түрлері, қасиеттері тыстамалық шынылар, шыны бұйымдар, конструкциялар, табиғи тастарды балқытып немесе балқып тұрған сұйық металлургиялық шлактарды құю арқылы жасалынған бұйымдар жəне шыны-кристалды “ситалдар” деп аталынған материалдар қаралады.
Шыны деп – балқыған затты тез суыту арқылы алынатын аморфтық денелерді айтады. Құрылыста силикаттық шынылар қолданылады. Олар кремний тотығының негізінде алынады. Балқыған силикаттық шыныларды суытқанда, олар тез қоюланып, микробөлшектері (иондары, атомдары, молекулалары) өзара дұрыс орналаса алмай, кристалды емес – аморфтық құрылым түзеді.Құрылыстық шынының химиялық құрамы салмақтық % бойынша шамамен мынадай: 71-73 SiO2; 13-15 Na2O; 8-10,5 CaO; 1-4 MgO; қалған 1-2,8%-ті калий, алюминий, күкірт пен темір оксидтерін құрайды; химиялық формуласы Na2O • МgO • 6SiO2 жақын. Құрылыстық шыныны өндіру үшін негізгі шикізат ретінде кварцты құм, сода, əктас, ал қосымшалар ретінде балқыту температурасын төмендететін, бояғыш, т.б. заттар пайдаланылады. Мысалы, мөлдір шыны алу үшін құрамында бояғыш, темір, хром, т.б. оксидтері жоқ таза кварцті құмды қолданып, шихтаға (шикізаттардың араласпасына) мөлдіреткіш зат (натрий, аммоний сульфаттары немесе балқытқыш шпатты) қосу қажет. Шыны өндіру технологиясы мынадай операциялардан (процестерден тұрады) шикізаттардан шыны шихтасын дайындау – шихтаны 800-1500оС-та пісіру-балқыту жəне балқыған шихтаны суытып, жазық келген парақ нұсқалы немесе басқа кескінді бұйымдар өндіру. Шикізаттар керек емес табиғи қоспалардан ажыратылады; керек жағдайда, мысалы əктас – бөлшектелінеді; шихта құрайтын заттардың əрқайсысы өлшелінеді, өзара араластырылады; осылай шыны шихтасы дайындалады. Шихтаны пісіру-балқыту көбінесе ванна тəрізді пештерде жүреді. Бұл процесс үш кезеңнен тұрады. 800-900оС шихтаның сілтілі компоненттері мен кремний оксидінің бөлімі байланысуынан, силикаттар түзіледі (масса-шихта піскен, қатты); 1150-1200оС кремний оксидінің қалған бөлімі, силикаттардың еруінен шыны түзеді (масса балқыған, тұтқыр, мөлдір емес – газдар көбіктері көп); 1400-1500оС шыны мөлдірлендіріледі (масса газдар көбіктерінен ажыратылады), біркелкі – гомогенді құрам түзіледі (тұтқырлығы 100 пуаз шамасында). Осындай мөлдірлендірілген, гомогенді шыныдан парақ нұсқалы немесе басқа кескінді бұйымдар өндіру үшін алдымен оның температурасы 200-300оС-ға төмендетіледі. Бұл жағдайда массаның тұтқырлығы мың мен млрд пуаз (П) аралығында болады. Тұтқырлығы одан да жоғарылап, 1013П болса, масса морт (қатты) материалға айналады. Балқыған массадан тез суыту арқылы парақша шыны өндірудің көп тараған əдісінің бірі – қайықша қолдану. Қайықша деп – отқа төзімді материалдан жасалынған ұзын осінде парақша шынының енінен (1600 мм-ге дейін) сəл ұзынырақ (250 мм-ге), қуысы бар брусты атайды. Осындай қайықша, балқыған массаға жартылай батырыла, шыныны лента түрлі етіп тік тартатын машинаның астына орнатылады. Бұл жағдайда қайықшаның түбіндегі қуысы арқылы жоғары қарай ыдысқа масса арнаулы көп білікті машинамен режимді суытылып, лента түрінде тік тартылып шығарылады. Массаны ленталап тарту жылдамдығы 2 м/мин шамасында. Бұл жылдамдылық шынының (лентаның) қалыңдығына байланысты, жұқа шыны тез тартылады. Шыныны тік тартатын машина – суытқыштан, бір-біріне қарсы айналып тұратын 13 пар білік пен автоматтандырылған омыртқыштан тұрады. Шынылы масса лента түрінде ең соңғы қос біліктерден өткен соң, омыртқышпен қажетті ұзындықта көлденеңінен омыртылады- парақтандырылады. Парақтар əрі қарай кесетін цехқа жеткізіледі.

1. kk.wikipedia.org
2. М. САДУАҚАСОВ Ғ. БАТЫРБАЕВ «ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫ»