Фармацевтикалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі туралы мәлімет

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Шәкәрім атындағы Семей Мемлекеттік университеті

СӨЖ

Фармацевтикалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі.

Орындаған: Мейрамбекұлы. М. ВМ-503

2015 жыл

Жоспар

I. Кіріспе

II. Негізгібөлім

1. Фармацевтикалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

2. Негізгі фармацевтикалық түсініктер.

3. Фармацевтикалық терминдердің негізгі ережелері мен əдістері.

III. Қорытынды

Кіріспе

Фармацевтикалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелуі

Фармацевтикалық терминология - фармацияда қолданылатын термино-

логия (грек тілінен ”pharmacon“ - «дəрі») . Балау, алдын алу, емдеу үшін

қолданылатын дəрілік заттарды дайындауға, стандарттауға, зерттеуге, сақ-

тауға, жіберуге арналған ғылым саласы. Көп ғасырлар бойы дəрілік заттар

атауларында латын тілі қолданылады. Фарматевтикалық терминологияда қамтылған терминосистема фармацевтикалық терминология мен рецептураны игеру үшін грамматикалық бөлімдер мен дағдылар қажет. Сонымен қатар рецептурамен байланысты кейбір қосымша грамматикалық тақырыптарды білу керек. Жаттығу материалдары өзінің мазмұны бойынша арнайы лексиканы қамтиды. Онымен емдеуші және операция жасаушы дәрігерлер дәрілерді тағайындағанда, рецептуралық анықтамаларды, препараттардың аннотациясын оқығанда жұмыс жасайды.

Негізгі фармацевтикалық түсініктер

• Дəрілік шикізат - өсімдіктердің, жануарлар мүшесінің бір бөліктері

жəне минералдардан, бактериялардан, саңырауқұлақтардан алынатын

өнімдер.

• Дəрілік заттар - дəрілік заттар ретінде қолданылатын химиялық

қосылыстар. Дəрілік заттарды химиялық синтез жолымен дəрілік шикізат-

тардан арнайы əдіспен алады.

• Дəрі - ауруды емдеу жəне алдын алу мақсатында қолданылатын

химиялық немесе табиғи жолмен алынатын заттар

• Дəрілік заттар пішіні - дəрілік затқа қолдануға ыңғайлы болу үшін

берілетін пішін. Олар төмендегідей болып бөлінеді:

Сұйық (ерітінділер, тұнбалар, қайнатпалар, сұйық экстрактілер, сус-

пензиялар, микстуралар, эмульсиялар . . . )

Жұмсақ (сүртпе майлар, линименттер, пасталар, суппозиторилер,

таяқшалар, пластырлер. . )

Қатты (ұнтақтар, капсулалар, таблеткалар, жиынтық дəрілік заттар,

пилюлдер, болюстер, брикеттер . . . )

Дəрілік препарат -дəрілік пішіндегі дəрілік зат (қатты, сұйық, жұмсақ

Фармацевтикалық атауларда жəне рецептте бас əріппен:

• Дəрілік заттар атаулары (мысалы: Raunatinum) .

• Дəрілік өсімдіктер атаулары (мысалы: Crataegus) .

• Химиялық элементтер атаулары (мысалы: Hydrargўrum) .

• Дəрілік заттарға теңгерілген атаулар (Saсchărum - қант, Amўlum -

крахмал, Gelatīna - желатин жəне т. б. ) .

• Рецептегі жаңа рецептік жол.

• Терминнің құрамындағы төмендегі сөздер (олар сөздік формада жай

əріппен жазылады) : Acĭdum acetylsalicylĭcum - ацетилсалицил қышқылы,

Aqua destillāta - дистилденген су, Liquor Ammonii anisātus - мүсəтір-анис

тамшылар, Solutio Ammonii caustĭci - мүсəтір спирті, Vitaminum B12 -

витамин В12) .

• Терминнің ортасында келетін дəрілік пішін атаулары (мысалы: Pulvis

extracti Belladonnae) .

• Сын есімдер (мысалы: Mentha piperīta) .

• Оксид атауларындағы oxўdum, peroxўdum, hydroxўdum (мысалы: Zinci

oxўdum) .

• Терминнің ортасында келетін өсімдік бөлшектерінің атаулары (мыса-

лы: Infusum radīcis Althaeae) .

• Тұз атауларындағы анион атаулары: (мысалы: Magnesii sulfas) .

• Рецепт рəсімдеудегі қалыптасқан сөздерде: in vitro nigro, contra tussim,

in charta cerata жəне т. б.

Кез келген фармацевтикалық атауларда бірінші сөз бас əріппен

басталатынын ұмытпаған жөн (номенклатурада, сөздіктерде, этикетка-

ларда, тізімде) . Жаттығу мен бақылау жазғанда төменде көрсетілгендей етіп

жазу керек:

• Solutio Camphŏrae - камфоры ерітіндісі.

• Flores Chamomillae - дəрілік түймедақ гүлдері.

ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ ТЕРМИНДЕР ҚҰРУДЫҢ НЕГІЗГІ ƏДІСТЕРІ МЕН ЕРЕЖЕЛЕРІ

1. Көп дəрілік заттардың латын атаулары -um-ға аяқталаын n тектік

түріндегі екінші жіктеудің зат есімдері: Ampicillinum. Бұл зат есімдер ілік

септігінде -i-ге аяқталады: Ampicillini. Екпін бұл терминдерде соңғы

буынның алдындағы буынға түседі жəне қазақ тіліне um жалғауынсыз

аударылады - ампициллин. .

2. n тектік түріндегі екінші жіктеудің зат есімдерінің біразы -ium

жалғауына аяқталады. Олар -ий, -форм жалғауымен сай келеді: натрий -

Natrium, хлороформ - Chloroformium. Мұндай зат есім ілік септігінде -ii-ға

аяқталады: Chloroformii (бірінші і- түбірдің соңғы дауыстысы) . Екпін

соңынан санағанда үшінші буынға түседі.

3. -а -ға аяқталатын шет елдік препараттар I жіктеу бойынша жіктеледі:

Levodopa, Methyldopa

Қазақ тілінде -за-ға аяқталатын дəрілік заттар атаулары латын тіліне n

тектік түрінде аударылады: глюкоза - Glucosum, лидаза - Lydasum (бірақ: -

Asperasa, Gelatosa өзгермей қалады) .

4. Дəрілік заттардың тауарлық атаулары қандай түрде патенттелген

болса, солай жазылуы керек. Бірақ рецепт жазғанда ілік септігіндегі -і

жалғауы арқылы жазылады: Magurol - Maguroli, Taktivine - Taktivini.

5. Дəрілік заттарды жазғанда бірінші орында дəрілік зат формасы

жазылады: solutĭo, unguentum, tinctūra . . .

6. Екінші орында ілік септігіндегі дəрі атауы бас əріппен жазылады:

Solutĭo Lidocaīni - лидокаин ерітіндісі, Unguentum Tetracyclīni - тетрациклин

7. Фармацевтикалық термин құрамындағы сын есімдер терминнің

соңында жазылады: Solutĭo Hexoestrōli oleōsa - майлы гексэстрол ерітіндісі

(бірақ, мынадай дəрілік зат формаларынан кейін - membranulae - шілтер

(плёнка), mixtura - микстура, suppositorium -балауыз, сын есімдер дəрілік зат

формасының атынан кейін жазылады, мысалы: Suppositorium rectale

“Anusolum”) .

8. Тұнбалардың, тұндырмалардың, экстрактылардың, қайнатпалардың

атауларында дəрілік зат формасы мен өсімдік атының ортасында ілік

септігіндегі өсімдік бөлшектерінің атаулары жазылады (жапырақ, тамыр,

шөп жəне с. с. ) Infūsum foliōrum Digitālis - оймақгүл жапырақтарының

тұнбасы.

9. Күрделі құрамдағы дəрілік заттардың компоненттерін тізбектеп жазып

жатпау үшін оларға коммерциялық ат беріледі. Алдымен дəрілік зат

формасы, соңынан тырнақшаның ішінде атау септігінде коммерциялық аты

жазылады: Suppositorĭa «Anaesthesōlum» - балауыз «Анестезол».

Көп кездесетін құрам (жиілік кесінділер) - белгілі бір мағынасы мен

жазылуы бар фармацевтикалық терминнің құрылымдық компоненті.

Фармацевтикалық терминдердің құрамындағы бұл құрамдар

орфографиялық дұрыс жазуға жəне көп терминдерің мағынасын түсінуге себеп болады.

Етістік туралы жалпы түсінік

Латын тілінде етістік формаларының жүйесі төмендегі грамматикалық категорияларға бөлінеді

Шақ категориясының 6 түрі бар:

(Бірақ, біз бір түрін өтеміз - осы шақты -tempus praesens) .

Рай категориясы ;

1modus infinitivus - тұйық рай ;

2 modus indicativus - ашық рай ;

3modus conjunctivus - шартты рай ;

4modus imperativus - бұйрық рай;

Екі түрі бар :

1numerus singularis - жекеше түрі numerus

2pluralis - көпше түрі;

Жақ категориясы (personae) Медициналық терминологияда үшінші жақтың жекеше және көпше түрлері қолданылады.

Етіс категориясы:

1genus activum - негізгі етіс

2 genus passivum - ырықсыз етіс

1 Негізгі етісте бастауыш жасайтын істі білдіреді (Мен кітап оқып отырмын) .

2 Ырықсыз етісте істі кім істегені белгісіз (Шөп шабылды) . Сабақты етістіктер негізгі және ырықсыз етістерде қолданылады. Салт етістіктер тек негізгі етісте қолданылады. Aegrotus pneumonia laborat (act) . Науқас өкпе қабынуымен ауырады.

Етістіктің жіктелу түрлері.

Сөздіктегі түрі Сөз негізі қандай дауыстыға аяқталатынына қарай, етістіктер төрт топқа бөлініп, төрт түрлі үлгі бойынша жіктеледі. І ІІ ІІІ IV -а -е дауыссыз немесе - и - і

Сөз негізін анықтау үшін етістіктің

1 тұйық рай (Infinitivus) формасының -re жалғауын алып тастау керек. 2Жіктеудің ІІІ түріне жататын етістіктерде -ere алып тастау керек, өйткені -е қысқа болып тұр, түбірге де, жалғауға да жатпайды, жай ғана екеуін қосып тұр.

3 Infinitivus Негізі Жіктеудің түрі curare habere dignoscere diluere audire cura - habe- dignosс- dilu- audi- I II III III IV Етістіктердің сөздіктегі түрі мынандай компоненттерден тұрады: осы шақтың 1 жақ ашық райдағы негізі етістегі формасы - о жалғауымен. тұйық райдың -re жалғау алдындағы дауысты дыбыспен бірге. жіктеудің түрі Мысалы: signо, are 1- белгілеу habeo, ere II - пайда болу diluo, ere III - сұйылту, су қосу аudio, ire IV - тыңдау

Ашық рай (Indicativus) Осы шақтың ашық райдың негізгі және ырықсыз етістің формалары

(Praesens indicativi activi et passivi) сөздің негізіне жіктік жалғаулары жалғануы арқылы жасалады. PІA PІP sing - t sing - tur 3 жақ 3 жақ pl - nt pl - ntur

Жіктеудің І түрі cura - t cura - nt cura - tur cura - ntur

Жіктеудің ІІ түрі misce - t misce - nt misce - tur misce - ntur

Жіктеудің ІІІ түрі defend - i- t defend - u -nt defend - i- tur defend - u -ntur Жіктеудің ІVтүрі audi - t audi - u - nt audi - tur audi - u - ntur

Жіктеудің ІІІ түріне жататын етістерді PІA, PІP формаларының жасалуында түбір мен жалғауының арасында - і - дауысты дыбысы пайда болады, ал жіктеудің ІІІ және IV түрлеріне жататын етістіктерде көпше түрінде - u -дауысты дыбысы пайда болады.

Шартты рай (Conjunctivus) Шартты райда сөйлеуші іс-әркеттің, қимылдың шартын білдіреді. Рецептурада латынның шартты мағыналарының біреуі ғана беріледі - іске жұмылдыру, бүйыру.

Қазақ тілінде етістік шартты райдың жалғауымен беріледі: Араластырылсын Белгіленсін Praesens conjunctivi activi et passivi осы шақтың негізінен және жіктік жалғаулардың (негізгі етіс, ырықсыз етіс) қосылуы арқылы жасалады. Жіктеудің І түрінде негізіндегі «а» «е» дауысты дыбысына ауысады. Жіктеудің ІІ, ІІІ, IV түрлерінде негізіне «а»- жұрнағы қосылады.

PCA (осы шақ шартты рай негізгі етіс) PCP (осы шақ шартты рай ырықсыз етіс)

Жіктеудің І түрі sign - e - t sign - e -nt misce -а- t

Жіктеудің ІІ түрі misce -а - nt repet -a -t

Жіктеудің ІІІ түр repet - a -nt audi -a- t

Жіктеудін ІVтүр audi - a - nt sign - e

. Бұйрық рай (Imperativus)

Бұйрық райдың екі формасы бар:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.