Педагогикалық шеберлік туралы
1.Кіріспе
а) Білім ордасы . мектеп, мектептің жаны . мұғалім.
б) Мұғалім . қоғам айнасы.
в) Мұғалімге қойылатын талаптар.
д) Мұғалімдік қабілет талаптары.
в) Шеберлік дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
а) Педагогикалық шеберлігі туралы жалпы түсінік.
б) Педагогикалық шеберлік негізі.
в) Мұғалімнің шеберлігі туралы жалпы түсінік.
г) Мұғалім таланты, шеберлігі, бейімділігі.
д) Қазақстан Республикасының мұғалімдердің шеберлігін дамыту әдістері.
е)Жеке іс.тәжірибемнен сабақжоспарлары.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланған әдебиеттер.
а) Білім ордасы . мектеп, мектептің жаны . мұғалім.
б) Мұғалім . қоғам айнасы.
в) Мұғалімге қойылатын талаптар.
д) Мұғалімдік қабілет талаптары.
в) Шеберлік дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
а) Педагогикалық шеберлігі туралы жалпы түсінік.
б) Педагогикалық шеберлік негізі.
в) Мұғалімнің шеберлігі туралы жалпы түсінік.
г) Мұғалім таланты, шеберлігі, бейімділігі.
д) Қазақстан Республикасының мұғалімдердің шеберлігін дамыту әдістері.
е)Жеке іс.тәжірибемнен сабақжоспарлары.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланған әдебиеттер.
1. Білім ордасы – мектеп, мектептің жаны – мұғалім.
Жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған келелі мәселе–білім беру, ғылымды дамыту.Осы орайда білім ордасы–мектеп,ал мектептің жаны – мұғалім екені баршаға мәлім.
А.Байтұрсыновтың «Мектеп керектері» еңбегінде «…. Мұғалім қандай болса,мектеп һәм осындай болмақшы. Яғни,мұғалім білімді болса,ол мектептен балалар көбірек білім алып
шықпақшы.Солай болған соң,ең әуелі мектепке керегі – білімді,педагогика әдістемеден хабардар,жақсы оқыта білетін мұғалім» делінген.
Ұстаз адам тағдыры,болашақ ел тағдыры үшін жауапты. Ол өсіп,дамып келе жатқан ұрпақпен жұмыс істейді. Жас ұрпақты бүгінгі күн жаңалығынан сырт қалдырмай ізденіске ұмтылдырыпрып,заман талабына сай жаңа білім,жаңа тәрбие беру керек.
Жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған келелі мәселе–білім беру, ғылымды дамыту.Осы орайда білім ордасы–мектеп,ал мектептің жаны – мұғалім екені баршаға мәлім.
А.Байтұрсыновтың «Мектеп керектері» еңбегінде «…. Мұғалім қандай болса,мектеп һәм осындай болмақшы. Яғни,мұғалім білімді болса,ол мектептен балалар көбірек білім алып
шықпақшы.Солай болған соң,ең әуелі мектепке керегі – білімді,педагогика әдістемеден хабардар,жақсы оқыта білетін мұғалім» делінген.
Ұстаз адам тағдыры,болашақ ел тағдыры үшін жауапты. Ол өсіп,дамып келе жатқан ұрпақпен жұмыс істейді. Жас ұрпақты бүгінгі күн жаңалығынан сырт қалдырмай ізденіске ұмтылдырыпрып,заман талабына сай жаңа білім,жаңа тәрбие беру керек.
Жоспар:
1.Кіріспе
а) Білім ордасы - мектеп, мектептің жаны - мұғалім.
б) Мұғалім - қоғам айнасы.
в) Мұғалімге қойылатын талаптар.
д) Мұғалімдік қабілет талаптары.
в) Шеберлік дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
а) Педагогикалық шеберлігі туралы жалпы түсінік.
б) Педагогикалық шеберлік негізі.
в) Мұғалімнің шеберлігі туралы жалпы түсінік.
г) Мұғалім таланты, шеберлігі, бейімділігі.
д) Қазақстан Республикасының мұғалімдердің шеберлігін дамыту әдістері.
е) Жеке іс-тәжірибемнен сабақ жоспарлары.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланған әдебиеттер.
Кіріспе
1. Білім ордасы - мектеп, мектептің жаны - мұғалім.
Жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған келелі мәселе - білім беру, ғылымды дамыту.Осы орайда білім ордасы - мектеп,ал мектептің жаны - мұғалім екені баршаға мәлім.
А.Байтұрсыновтың Мектеп керектері еңбегінде ... Мұғалім қандай болса,мектеп һәм осындай болмақшы. Яғни,мұғалім білімді болса,ол мектептен балалар көбірек білім алып
шықпақшы.Солай болған соң,ең әуелі мектепке керегі - білімді,педагогика әдістемеден хабардар,жақсы оқыта білетін мұғалім делінген.
Ұстаз адам тағдыры,болашақ ел тағдыры үшін жауапты. Ол өсіп,дамып келе жатқан ұрпақпен жұмыс істейді. Жас ұрпақты бүгінгі күн жаңалығынан сырт қалдырмай ізденіске ұмтылдырыпрып,заман талабына сай жаңа білім,жаңа тәрбие беру керек. Сондықтан,мұғалім сөзімен,ісімен,мәдениетімен,білікті білімімен,ұйымдастырушылық қабілетімен,балалармен тіл табысудағы қасиетімен өз кәсібін қадірлеу қажет. Осы қасиеттері арқылы ұстаз педагогикалық үрдісте әрбір оқу- тәрбие мәселесін шешуде жеке адамдармен не ұжыммен қарым-қатынас жасауда көрінетін кәсіптік сапасы - педагогикалық әдебі мен мәртебесін биік ғмда қажетті де осындай ұстаздар,өйткені тәуелсіз Қазақстанды әлемге танытатын - ғылымы мен білімі десек, Ел Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Мектеп -- әлеуметтік мәселенің ең өзектісі деп Үкімет пен жұртшылық назарын жалпы білім беретін мектептің қызметін көтеруге аударып отырған жағдайының өзі жаңа заман мұғалімінің жауапкершілігін арттырып,мұғалім кәсібі мен
педагогикалық әдебінің әлеуметтік маңызының зор екенін
дәлелдейді.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша. Мектеп -- қазіргі қоғамның дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз байланысты. Мектеп өмірі балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады.
Тәрбиенің сан-салалы, күрделі мәселелеріне терең байлауға бастайтын, күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар аркылы баланың жан дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы -- бастауыш мектеп. Бастауыш саты -- білім, дағды, іскерліктің қалыптасуың бастамасы болып табылады. Келешекте жалпы білім алумен кез-келген арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы осы бастауышта қаланбақ. Сондыктан оның сипаты мен мазмұны, оқытудың әдістері мен формалары қазіргі жағдайда жан-жақты талданып отыр. Өйткені баланың жеке бас қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінін калыптасуы мектепке дейінгі тәрбие мен бастауыш сыныптарда жузеге аспақ. Оқушының рухани күш-куаты мен ерік-жігерінің, шығармашылық қабілетінін, жалпы мүмкіндіктерінің ашылар кезі. Бастауыш мектептің негізгі міндеті -- жеке тулғаны дамытып, оның алғашкы қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге деген сенімін нығайту, іскерлігі мен дүниетанымын қалыптастыру, оқуға деген қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады. Ендеше, осы міндеттерді жүзеге асыратын басты түлға - Ұстаз. Тек мықты ұстаз ғана осындай ауыр жүкті алып жүре алады.
Халқымыз әрқашанда ұстаз мәртебесін көтеріп, аса жоғары қастерлеп, бағалаған. "Ұстаздық еткен жалықпас, үйретуден балаға", "Адамның адамшылығы жаксы ұстаздан болады", деп айтқан ұлы Абай.
Ал чехтің педагогі Я.А.Коменский: "Мүғалім мәңгі нұрдың кызметшісі, ол барлық ой мен қимыл әрекетіне нұр құятьн тынымсыз жалын иесі", -- деп, ұстаздар қауымын жоғары бағалаған.
Мектеп табалдырығын атаған жас бала ертеңгі ел түтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу -- әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мүғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім беріп қана қоймай, оларға халықтык педагогиканың нәрлі қайнарымен сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-күлық, адамгершілік, сыпайлылық пен кішіпейілдік қасиеттерін калыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани қазыналар-мен байытуға, қазақ халқының әдет-ғүрпын, салт-дәстүрін меңгертуге тиіс.
Алдыңгы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оку үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын енгізіп, окушылардың жалпы дамуын камтамасыз етуі керек. Бала жаны жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, бастауыш сынып мүғалімі олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс. Оқушылардың сүйіспеншілігін арттыру максатында сабақ барысында тиімді әдіс-тәсілдерді енгізіп, оны үйымдастыру формасын түрлендіріп отыру -- мұғалімнің басты міндеті екені белгілі. Мұндай жағдайда мұғалімнің шеберлігі, ұйымдастырушылык кабілеті үлкен рөл атқарады. Кіші мектеп оқушылары үшін муғалім олардың еліктейтін, үлгі ететін абыройлы жан. Олар ұстазының бүкіл іс-кимылына, жүріс-тұрысына, сөйлеу мәнеріне, адаммен қарым-қатынасына еліктейді. Сондықтан да жауапкершілігі мол, адал да мейірімді, әділ де парасатты, рухани дүниесі бай педагогтар ғана балаға білім мен тәрбие беріп, оның жан дүниесіне әсер ете алады.
Қоғамда болып жатқан әлеуметтік -экономикалық өзгерістерге сәйкес білім беру мақсаты мен міндеттері оқушыларды әлемдік даму деңгейіне сәйкес келетін белгілі бір біліммен қаруландыруды және ұлттык, сана-сезімін тәрбиелеуді көздейді.
Бұл міндетті шешу және қазіргі кезде білім берудің мемлекеттік стандарттарының жасалуы, оқушылардың стандарт деңгейінен кем емес білім алуының талап етілуі оқытудың дәстүрлі әдіс -тәсілдерін өзгертіп, озық технологияларды қолдануды, мүғалімдердің әдістемелік даярлықтарына қойылатын талаптар деңгейін көтеріп, олардың оқытудың жаңаша әдіс - тәсілдерін, жаңа технологияларын меңгеруін қажет етеді.
Ал, жаңа технологияны меңгерудің қажетті шарттарының бірі - мұғалімнің кәсіптік білімін жетілдіру болып табылады.
Мұғалімнің өздігінше кәсіби білім көтеруі - жалпы мәдеииет пен кәсіби тілектерін өтеу, танымдық мұддесін қанағаттандыру максатында арнайы жүйелі түрде ұйымдастырылған, жан -жақты, жеке және кәсіби маңызды танымдық қызмет. Бұл мұғалімнің шығармашылық қабілеті мен кәсіби шеберлігінің қалыптасуына тығыз байланысты, оның кәсіби өсуі мен педагогикалық қызметінің қорытындысына тікелей бағытталған көпсатылы қызмет болып табылады. Туптеп келгенде, бұл тәрбиеленушілердің жеке тұлға болып қалыптасуына игі әсерін тигізері сөзсіз. Бастауыш сынып муғалімдерінің өз бетінше білім жетілдіру қызметі мен соған деген әзірлікті біз жүйелілік пен іс-әрекет ұстанымдарына негізделген құрылымдық модель ретінде қарастырамыз. Онда біріншіден, оку-тәрбие процесі көп деңгейлі әрекетті жұйе ретінде, ал екіншіден қызметтік жуйе ретінде қарастырылады.
2. Мұғалім - қоғам айнасы
Мұғалім -- бұл қай кезде де ең алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол тұлға. Ол оқытудың жаңа технологияларын өмірге ендіруге дайын, оқу-тәрбие ісіне шынайы жанашырлық танытатын қоғамнын ең озық бөлігінін бірі деп ссептеледі. Және солай болуға тиіс, Жоғары оқу орнында білікті мұғалімді даярлау үшін оқытушының да, студенттің де қажымас еңбегі қажет. Педагогикалык практика мұғалімді кәсіби даярлау жүйесінде басты элемент болып табылады. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасынын педагог кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру саласында "педагог кадрларды даярлау бағдарламаларына оқытудың бүкіл жылдар бойы үздіксіз педагогикалық және психологиялық-педагогикалық практиканы енгізу" қажеттігі көрсетілген.
Кейінгі уақытта бұрын қалыптасқан ережеден ауытқып, педагогикалық практика тек бітіруіні курстарда ғана өткізіліп келді. Қазіргі студенттер Қазақстан Республикасының Білім жэне ғылым министрлігінің 2001 жылы дайындалған мемлекеттік жалпы білім беру стандарты бойынша білім алып жатса, бұл стандартта педагогикалық практика 1-курстан басталады, Бір ерекшелігі, 2004 жылы дайындалған мемлекеттік стандартта да барлық практиканың түрлері сақталып, ол 1-курста басталып соңғы курста аяқталады.
Бұдан сал бұрын бітірген студентгерде бұл мүмкіндік болған жоқ. Мектепке тек 3-курста ғана келген студент-практиканттар бірден балалармен араласып кете алмайды, бейімделу уақыты үздікке созылды. Педагогикалық практика алдында 3-курс студенттерінен алынғак бақылау сұрақтарына алынған жауаптардан, жүргізілген әңгімелерден, мектепке баруға деген қорқынышты, сенімсіздікті, өздерінің үлкен сынға ұшырауы мүмкін деген ойдың мазалауын байқадық. Студенттердің барлығы дерлік балалар өздерін қалай қабылдайды, мектеп ұжымы -- практикант балалар арасында тығыз байланыс бола ма?! Міне, студенттердің практика алдындағы ойлары осыны қамтиды. Біздің ойымызша, бұл олардың мектеппен, оқушылармен байланысының болмағандығының нәтижесі. Егер студенттер 1-курстан бастап практикада болса, жоғары курста мұндай келеңсіз құбылыстар кездеспеген болар еді, Бұған дәлел ретіндс 1-курс студенттерінің педагогикалық практикадан кейінгі нәтижелерді талдауын келтіруге болады. Олардың күнделікке түсірген ойларынан, сонымен қатар "Мектеп - бірінші курс студентінің көзқарасымен" шығармасынан көп жағдайдың мәнін білуге болады. Студенттер күнделіктеріндегі жазбаларында көргенін сипаттап, оған талдау жасамаған, ал шығармада олар өздерінің алғашқы әсерлерін ерекше көрсетіп, практиканың маныздылығын жан-жақты, өр кырынан сипаттаған.
Студенттердің барлығы да бұл практиканың дер кезінде ендірілгенін, оның қажет екенін жазады. Олардан үзінді келтірер болсақ: "... Мен мектепке оны кеше бітірген оқушы ретінде емес, мұғалім ретінде қарап және ол жерді өзімнің болашақ жұмыс орным ретінде қабылдай бастадым" десе, келесі бір студент: "Мектеп -- бұл керемет мекеме, онсыз өмір қызық болмас еді. Мен мұны практикаға барған кезден жақсы түсіндім" деп жазады.
Көптеген студенттер практика кезінде өздерін мұғалім ретінде сезінуге мүмкіндік алды, өз таңдауларының дұрыстығына көздері жетті, сабақ құрылымы туралы алғашқы түсініктері қалыптасты. Сондай-ақ, бастауыш сынып оқушыларымен қарым-қатынас жасау ерекшеліктеріне үйренді. Осы қарым-қатынастар балалардың көңіл-күйіне қалай әсер ететінін, өз еңбектерінің нәтижелігін зерделеуге талпындырды. Бұл айтылғандардың барлығын студенттік аудиторияда сезіну мүмкін емсс екені айтпаса да белгілі.
Жоғарыдағы студенттер 2-курста ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістемесі бойынша практикадан өтті. Бұл практиканың мақсаты -- болашақ мұғалімдерді кәсіби-педагогикалык бағыттауды одан әрі жетілдіру, сонымен қатар оқу-тәрбие міндеттерін шешуді талдау ыңғай тұрғысынан дамыту, гылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру және әдістерімен таныстыру. Демек, үздіксіз практиканы ендіру нәтижесінде студенттерді бірінші курстан бастап педагогикалық қызметке жүйелі түрде және оларды үшінші курста өтетін практикаға біртіндеп дайындаута мүмкіндік береді.
Үздіксіз педагогикалық практика жүйесі келесі кезеңдерден тұрады:
1) психологиялық-педагогикалык диагностика және тәрбие жұмысының әдістемесі бойынша практика (1-курс);
2) ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістемесі бойынша практика (2-курс);
3) бастауыш мектептегі алғаш сабақ беру практикасы (3-курс);
4) оқу-тәрбие практикасы (4-курс).
Әр курстың студенттері үшін орындауға міндетті тапсырмалардың жүйесі анықталған. Менің ойымша, бұл тапсырмалар жүйесі жыл сайын психологиялық-педагогикалық циклдар пәндерінің мазмұнына қарай ықтиятталуы тиіс, яғни міндеттер және студентгер іс-әрекеттерінің мазмұны біртіндеп күрделенуі қажет. Олар ең алдымен болашақ мұғалімдердің мүмкіндігінше кәсіби бағытының деңгейін кетеруді қалыптастырады (педагогикалық мамандыққа кызығушылығын, балаларға деген сүйіспеншілігін, жұмысқа жауапкершілік және шығармашылық қарым-қатынасты).
Мұғалім кадрларын кәсіби окыту жүйесінде педагогикалык, практика өте маңызды орын алады. Ол жоғары оқу орнындағы оқу-тәрбие үрдісінің басты бір бөлігі болып табылады да, болашақ мұғалімдердің теориялық дайындығы мен практикалық іс-әрекетін біріктіруін қамтамасыз етеді.
Педагогикалық практика үрдісінде келесі міндеттер шешімін табады:
- студенттерді мұғалім мамандығына деген қызығушылық пен сүйіспеншіліктің тұрақтылығына тәрбиелеу;
- нақты педагогикалық міндеттерді шешу барысында психологиялық-педагогикалық және арнайы білімдерді пайдалану үрдісін терендету, бекіту;
- болашақ мұғалімдердің кәсіби іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыру және дамыту: педагогикалық қызметке шығармашылық, зерттеушілік ыңғайға бейімдеу.
Педагогикалық практиканың тиімділігінің негізгі шарттары - оның кәсіби бағыты, теориялық негізділігі, оқыту және тәрбиелеу сипаты, педагогикалық практиканың мазмұнына және ұйымдастырылуына комплексті тұрғыдан қарау, жүйелілік, оны өткізудегі қажеттілік.
Педагогикалық практика кезінде студент келесі кәсіби-педагогикалық іскерлік негіздерін меңгеруі тиіс:
- оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерін және ұжымның әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, нақты оқу-тәрбие міндеттерін анықтау;
- оқушылардың дамуы мен тәрбиесін диагностикалау және жобалау мақсатында оқушы тұлғасы мен ұжымды зерттеу;
- педагогикалық қызметтің ағымдағы және болашақтағы жұмыстарды жоспарлауын жүзеге асыру (пән бойынша оқу және сыныптан тыс жұмыстар, әртүрлі іс-әрекеттерде т.б.);
- оқушылардын оқу-танымдық қызметінде басқарудың әртүрлі формалары мен әдістерін пайдалана алу және білім-тәрбие міндеттерін шешу;
- балалар ұжымын алға қойған міндеттерді орындауын ұйымдастыру (өз іс-әрекеті мен оқушылар іс-әрекетінің жүйелілігін анықтау, белсенділерді анықтау, ұжым мен белсенділердің қарым-қатынасын үйлестіру, бакылауды жүзеге асыру, жұмыстың қорытындыларын шығарып, оны талдау);
- мұғалімдермен, сынып жетекшілерімен, тәрбиешілермен, ата-аналармен және тәрбис ісіне қатысы бар барлық адамдармен дұрыс қарым-қатынаста болу;
- оқу-тәрбие жұмысын бақылау және талдау;
- ата-аналар арасында педагогикалық насихат жұмыстарын жүргізу.
Қорыта айтқанда, болашақ мұғалімнің кәсіби қалыптасуында үздіксіз практиканың алатын орны ерекше. Ол педагогикалық оқу орны мен мектеп арасындағы тығыз байланыстың нәтижесінде жүзеге асырылады. Нақты жүзеге асырудың тікелей жолы - студенттер үшін "Мектеп күнін" өткізуді қайтадан қалпына келтіру (бұрын болған). Бұл педагогикалық оқу орындарының студенттері аптаның бір күнінде толығымен мектепте болып, алдына қойған міндеттерге жетудің тікелей жолы. Өйткені, қазіргі 1,2-курс студенттері практикаға сабақтан шыккан уақытта барады, бұл кезде студентгердің қандай да бір нәрсеге үйренуге деген қызығушылығы төмен болады деп ойлаймын.
Сонымен қатар, қазір белгілі болғанындай, республика мектептері 2008 жылдан 12 жылдық білім беру жүйесіне көшкелі отыр. Осы мәселені ескере отырып студентгерді 12 жылдық білім беру бойынша бағдарламалармен жұмыс жүргізіп жатқан мектептердегі экспериментальды сыныптарға практикадан өтуге жіберуді де қазірден бастап ойлағанымыз дұрыс.
Ешкім де педагог болып тумайды,педагог болып
қалыптасады.Ол үшін оның бойында психологиялық- педагогикалық білім,шеберлікпен шектесетін ептілік,ерекше ұстаздық мінез-құлық,ойлау қабілеті болуы керек.
Мұғалім - үйретуші болумен қатар,үнемі үйренуші де болуы
керек,баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату,адамгершілік тәрбие беру керек.
Балалар мен жасөспірімдерге қоршаған адамдардың немқұрайлылығы,зейін қоймауы негізінде дамитын әлеуметтік педагогикалық бақылаусыз қалу бұл тізбектегі ерекше рөл мен мағынаға ие.Нәтижесінде жалғыздық,қараусыз қалғандық, қажетсіздік,қорғансыздық сезімдері пайда болады.
Балалар мен жасөспірімдердің тұлғасындағы және мінез-құлқындағы ауытқушылардың алдын алу,оларды психологиялық имунизациялауды қажет етеді,яғни әлеуметтік-құзырлы адам болып қалыптасуы үшін мінез-құлықтың психогигиеналық дағдыларына,
дұрыс таңдау жасай алу біліктерін үйрету.
Мектеп жасөспірім тұлғасының дамуы үшін,оған жағымды сапалары мен жағымды әлеуметтік тәжірибесін үйренуге,оған ұқсауға тырысатын үлкендермен қарым-қатынас жасауға мүмкіндік бере алады.
Өзінің ішкі әлеміне жақсы көретін,құрметтейтін адамдарының құндылықтары мен ұстанымдарын,нормаларын енгізген жасөспірім еліктеу арқылы өзінің қандай болғысы келетіндігі жөніндегі идеалын қалыптастырады. Жоғары адамгершілік ұстанымы бар адамдармен қарым-қатынас жасау - жасөспірімге мінез-құлқына қатынасын өзгертуге мүмкіндік береді.
Жоғары адамгершілік ұстанымы бар адам - ол,бірінші кезекте,ұстаз болуы керек!
Мұғалім - мектептің жаны, мұғалімнің кәсіптік мәдениеті-мектеп міндеттерін шешудегі басты шарт. Бүгінгі таңда мұғалімнің ұстаздық тұлғасын қалыптастыру күшеюде, ойшыл,зерттеуші,
жаттандылықтан аулақ,практикалық қызметте шебер,іскер мұғалімді қажет етеді.
Қазіргі заман,қоғам, қоғамдық қасиеттер, ата-ана мен бала психологиясы өзгерген, кез келген мұғалімді жан дүниесі қабылдамайды. Олардың сұранысы өте биік. Сондықтан, мұғалім жан-жақты,әлемдегі жаңалықтардан мағлұматы бар болғанда ғана үлкен беделге ие бола алады. Мұғалім жеке көзқарасы бар,соны қорғай алатын, ойшылдық қасиеті бар маман болуымен қатар,ұлттық құндылықтарды,яғни этнопедагогика,этнопсихология негіздерін меңгеруі қажет,әлемдік білімге сай,мәдениеті жоғары жеке тұлға тәрбиелей алатын ұстаз болу қажет.
Ұстазы жақсының,ұстанымы жақсыдемекші барлық адами құндылықтарды ұстаз тәрбиесінен алады,сондықтан мұғалімнің оқушы тәрбиесіндегі ролі маңызды мәселе.
Ең алдымен бала жүрегіне жол таба білу үшін балалық жүрек,балалық тіл керек.Бала жүрегіне жолды сөзбен де, айла,әдіс-тәсілмен де,балаға деген жүрек сезімі - махаббатпен де табуға болады.
Бұл- шәкірттерімен қарым-қатынаста таптырмайтын құрал. Жылы - жылы сөйлесең жібімейтін жүрек жоқ,тек соған апарар жолды таңдай білуі керек.
Әрбір мұғалімнің өзіндік тактикасы болуы заңды. Бала тәрбиесінде қатып қалған заң жоқ. Болуы да мүмкін емес. Ал, біз оқып- біліп жүрген психологиялық,педагогикалық заңдылықтар дегеніміз - тек негізгі бағыт қана. Сол бағытты бетке ұстап,әрбір мұғалім ұстанымы арқылы әр баланың көңіл кілтін табуы тиіс. Екіншіден, шынайы ұстаз болу үшін өз пәнін,өз мамандығын жақсы игерген біліктілік керек. Бірақ,кей ұстаздар өз пәнін жақсы игерсе де сабақтары сәтсіз шығып жататыны сөзсіз. Неге ?
Бірдеңе жетпей тұрады ... Ол Не ? Ол - тәжірибенің аздығы,ниеттің жоқтығы. Мәселе,мұғалімнің қанша жыл жұмыс жасағанында емес,өз білгенін балаға жеткізе білуінде. Жеткізе алмау - қабілетсіздік емес,тәжірибесіздік,яғни өзін-өзі қалыптастыруға ұмтылмауында. Осы сәтте бала сабақ үстінде сөйлейді, қозғалады.Қызықсыз сабақ кесірінен қақтығыс туындайды.Ол қақтығыстан шыға білу педагогикалық әдептілікті талап етеді.Дәл осы жерде мұғалім қақтығысты өзінің кәсіби кемшілігінен туындағанын біліп,сөйлеген балаға ақырып-жекірмей,сабақ мазмұнын,әдісін өзгертіп балаға ықпал жасау арқылы жағдаяттан шықса - үлкен шеберлік дер едім.
ХХІ ғасыр - ақпараттық-қоғам дәуірі,айналадағы дүниеге,адамның денсаулығына,кәсіби мәдениеттілігіне мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны,мұғалім мен оқушының арасындағы байланыс бастамалары мұғалім арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге тек пән мұғалімі ретінде ғана баға беру немесе пән мұғалімі ретін қабылдау олқылық көрсетеді.
Бүгінгі ұстаз кім ?
Ол - ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері !Мұғалім - оқытушы, мұғалім - ұстаз,мұғалім - оқулық авторы,мұғалім - технолог, мұғалім - жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Мұғалімнің кәсіби міндетін көтеру -- өмір талабы.
Мұғалімнің әлеуметтік беделі және кәсіби мәртебесін көтеру қажеттілігін алдымен білі және ғылым қызметкерлерінің ІІ республикалық съезінде еліміздің президенті Н.Ә. Назарбаев айтқан болатын.
Бүгінгі білім беру саласындағы көкейтесті мәселенің бірі - біліктілікті арттыру.Ұстаздың кәсіби шеберлігінің негізі:біріншіден,мұғалімнің өмірге көзқарасы; екіншіден,пәнді жетік білуі,оны оқушыларға толық жеткізу үшін жан-жақты қасиеттерді сіңіру,моральдық нормаларды білу; үшіншіден,оқыту мен тәрбиелеудің әдіс-тәсілдерін міндетті түрде меңгеруі тиіс. Осы мақсатта жалпы білім беретін Ұзынкөл орта мектебі үнемі ізденіс жолында. Мектеп ұстаздарының кәсіптік біліктілігін жетілдіру жұмыстары жолға қойылып, педагогикалық-психологиялық мәселелер бойынша кәсіптік мәні бар шаралар өтіп,мұғалімдердің өз бетінше меңгеруі міндеттелініп отыр. Мұғалімдерге әдістемелік ақыл-кеңес беріліп,өзгерістерге сай шығармашылық,жаңашылдық білім беру жолдарын талап етеді. Осыған орай мұғалімнің кәсіптік деңгейін көтеру мақсатында мектепте Қайнар, Ізденіс шығармашылық топтары құрылды. Бұл топты шығармашылықпен жұмыс жасайтын тәжірибелі ұстаз ретінде мен жетекшілік жасаймын. Топтың өзекті мәселесі - жаңа технологияны ғылыми негізде меңгерту және терең білімді,ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу. Мұғалімдерге жан-жақты терең білім беру,жаңа технологияны тиімді пайдалану,зерделі де зейінді шәкірт даярлау талабы қойылды. Әр мұғалімнің қояр мақсаты:оқытудан күтілетін нәтижелерді алдын ала жоспарлау,
мұғалім мен мен оқушы,оқушы мен мұғалім арасында ынтымақтастық,достық қарым-қатынас орнату,өз бетімен білім алуға,оқулықпен және басқа да оқу әдебиеттерімен жұмыс істей білуге,алған білімін күнделікті өмірдегі түрлі жағдайларға қолдана білуге баулу. Әр педагог бойында психологиялық-педагогикалық білім,шеберлікпен шектесетін ептілік,яғни ұстаздық мінез-құлық,ойлау қабілеті болу керек білеміз.Шығармашылықпен жұмыс істеу жолдарын ұйымдастыру бағыттары төмендегіше топталды:
1. Кәсіби сапалық тұрғыда дамыту ұстанымдары.
2. Сабақтан тыс тәрбие жұмыстарының ұстаным-бағытын қалыптастыру.
3. Білімдік ғылымдарды оқытудың педагогикалық ұстанымы.
Осы жұмысты іске асыру мақсатында Жаңашылдар сөйлейді атты семинар-панорама өткізілді. Жаңа технологияларды пайдаланып жүрген ұстаздар өз тәжірибелерін ортаға салды. Атап айтқанда Технология пәнінің мұғалімі А.И.Исатаев Деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту , Тарих пәнінің мұғалімі Пәндік логикалық тест жүйесі, бастауыш сынып мұғалімі Ә.Б. Кубашева Жеке тұлғаны қалыптастырудағы сын тұрғысынан ойлау А.Ә.Досқалиева Нәтижелік рейтинг жүйесі тақырыптарында тұсаукесер жасады.Соңында қорытынды пікірлер айтылып,семинар - панорама ұсынбалары.
жасалып,бірлестік жетекшілеріне тапсырылды.Топтың алдына қойған негізгі міндеттерінің бірі оқушылардың ақыл-ойы мен мінез-құлық қасиеттерінің әдістерін, интеллект коэффици -- ентінанықтауды меңгерту,оқытудың инновациялары мен этнопедагогика құжаттары негізінде оқушылардың ақыл-ой қабілеттері мен мінез-құлық сапаларын жүйелі қалыптастыру болып табылады.
Сонымен,жаңа ғасыр білім беру жүйесіне жаңа міндеттер жүктеп отырғандық-тан мұғалімдердің кәсіби әрекетін жаңа ұстанымдарға сай ұйымдастырып,
мұғалімнің кәсіптік шеберлігі мәдениеті артуына,шығармашылықпен жұмыс істеуіне,өз білімін көтеруіне мүмкіндігіміз бар деп айта аламын.
Қорытынды:Белгілі педагог К.Ушинский: Мұғалім -- өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім.Оқуды,ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де тоқтайды - деген. Сондықтан ұстаз - шәкірт - ұстаз болуы қажет. Белгілі ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып,мұғалімнің мәдениет мен шеберлігін,интеллектуалдығын бірнеше бөліктермен анықтауға болады.
1. Мұғалімнің сыртқұы келбетінің мәдениеті.
2. Мұғалімнің өзін-өзі басқару шеберлігі.
3. Мұғалімнің кәсіби мәдениеті,әдебі,сөйлеу шеберлігі,шешендік қасиеті,дем алуы,дауыс ырғағы,сазы.
4. Ілтипаттылығы,сенімі,әділдігі,төзім мен сабыр сақтауы.
Мұғалімнің кәсіби білік дағдылары жеке кәсіби педагогикалық әдебін көрсететін өлшем. Олай болса,егемен еліміздің ұрпағын білім нәрімен сусындататын саналы тәрбие,сапалы білім беретін жеке тұлға,мәдениет мен кәсіби шеберлігі шыңдалған мұғалім -жастарға басты қиындықтарды көре білетін,әлеуметтік ақыл-ойға сәтті кіруге көмектесетін жолбасшы болып табылады.
Ұлы Абай Кісіге біліміне қарай - болыстық қыл деген екен,олай болса, мұғалім өз беделін асқақ ұстаудағы педагогикалық тосын жайлардың психологиялық астары мен педагогикалық тәлім - тәрбиеге қайшы келер тәлімнің алдын ала білуі тиіс.
Мұғалімге қойылатын талап - жауапкершілік, жүктелген үлкен міндет, абыройлы істің сан қырлылығы одан жан - жақты терең біліктілікті, аса педагогикалық шеберлікті, өте нәзік психологиялық қабілеттілікті талап етеді.
Бұдан нені байқауға болады? Мұғалімнен жан - жақты терең білім-біліктілікті, сегіз қырлы, бір сырлылықты талап етіп тұрған жоқ па?
Мұғалімнің бір ғана сыры - оның мамандығы. Бұл дүниеде теңдесі жоқ мамандық тек мұғалімге ғана лайық. Сондықтан ұстаз адам - кәсіби мамандығына құштар, оны жан - тәнімен сүйетін, барлық өмірін соған арнауы тиіс. Олай болса мұғалім еңбегінің сан қырлылығы осыдан өрбиді. Мұғалім адамның өз пәнін терең меңгеруі оның ең алғашқы қыры, кәсіби шеберлілігін үздіксіз ұштай, шыңдай түсуі екінші қыры болмақ.
Үшінші қыры - мұғалімнің тілді меңгеруі - тіл шеберлігі. Сөзді жетесіне жеткізе сөйлей білудің өзі - өнер. Себебі, тіл - тәрбие құралы.
Төртінші қыры - байқағыштық сезімі - көрегендігі.
Бесінші қыры - әр жүректі білім шұғыласымен нұрландырудың ең тиімді, ең төте жолын таба білетін жасампаздығы.
Алтыншы қыры - жан - жақты дарындылығы.
Жетінші қыры - үздіксіз, тынымсыз ізденімпаздығы. Сегізінші қыры - үлгі-өнегесі, мұғалім мәдениеті немесе педагогикалық әдеп - этикасы деуге болар еді. Себебі, мұғалімнің келбеті - сыртқы мәдениеті, қарым-қатынасы, өзін-өзі басқаруы, бақылауы, сөйлеу мәдениеті, үздіксіз жаңарып, өзгеріп, үнемі жаңа сипатқа ие болып отыруы мұғалімдік мамандықтың ең басты этикалық сапалық белгісі.
Мұғалім - Ұстаз тұлғасы, оның іс-әрекетінің сан - қырлылығынан ұстаз беделі деген ұғым туындайды. Мұғалімнің беделді болуының алғы шарттары: бірінші: балаға үлгілі болуы, Оқушылармен қарым-қатынасқа түсудегі педагогикалық шеберліктің өзектілігі және осы қарым-қатынасқа мұғалімнің дайындығының жеткіліксіздігіне біздің зерттеуіміздің тақырыбы Мұғалім мен оқушының тығыз қарым-қатынасқа тусуіне педагогикалық шеберліктің тигізетін әсері себепші болды.
және үлгі көрсетуші болуы керек.
Мұғалімдік қабілет талаптары
Қазақстан Республикасының үздіксіз білім беру жүйесі саясатының басты мақсаттарының бірі - жан - жақты, жоғары білімді, шығармашылық қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру.
Білім туралы заңда (8-бап) білім беру жүйесінің басты міндеті ...ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау делінген. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында оқу бітіруші түлектердің біліміне қойылатын талаптар төмендегідей:
- әлеуметтік - гуманитарлық ғылым саласында негізгі оқу мазмұнын білу, әлеуметтік жағынан қажетті ділгірліктер мен үрдістерді ғылыми тұрғыдан талдай білу, ғылыми әдістерді кәсіптік және әлеуметтік қызметтің әр алуан саласында қолдана білу;
- адамның адамға, қоршаған ортаға қарым-қатынасын реттейтін этикалық және құқықтық нормаларды білу, оларды экологиялық және әлеуметтік іс жобаларын әзірлеуде ескере білу; т.б.
Мұғалімдік қабілеттілікке ие болу үшін педагогтық ережелерді жаттап алу жеткіліксіз. Мұғалімдік жұмысқа қабілеттіліктің дамуында күнделікті өз ісіне қортынды жасауы көп көмектеседі. Ал, оның шыңдай түсуі сол ұстаздық қызметінің басталуынан-ақ көрінеді. Ол жылдар бойында оның үнемі ізденуінің нәтижесінде толысып отырады. Әрине ол шыңдай түсуде талмай еңбектенуі қажет.
Шеберлік - кәсіби немесе әуесқойлық білімдердің каңдай да болсын түрінде істі терең танушылықпен, дамыған іскерлікпен үйлестіріп тиімді әрекеттерді жүзеге асырушылық.
Шебер педагог көзі қарақты, құлағы сергек, көкірегі ояу, білім беру саласында атқарылып жатқан игі істердің куәсі болуы керек. Сонымен бірге жаныңды шуаққа бөлеп, үлкен үмітке жетелеуші- білім беру саласы мұғалімдік мамандықтың сыры мен қырын шебер меңгерген, сол кәсіптің ыстығы мен суығын өзі де басынан кешірген адам нағыз ұстаздар, шынайы бапкерлер осындай қасиеті бар жандардан шығады. Сыпайы әдебімен, тұнық мінезімен, терең білімділігімен көпке жақын адам.
Шеберлік - кәсіби немесе әуесқойлық білімдердің каңдай да болсын түрінде істі терең танушылықпен, дамыған іскерлікпен үйлестіріп тиімді әрекеттерді жүзеге асырушылық.
жұмысқа, іс әрекетке байланысты: белгілі бір көзқарас бойынша жұмыс пен қойылатын талап сапалары; іс-әрекеттің еркіндік деңгейі, жұмыс қалай іске асып жатыр екенін бақылау; оны зерттеуге жұмсалатын уақыт; тәжірибе мен білім деңгейі;
адамға қатысты: білім барысында және тәжірибе іс-әрекетінде ашылатын адамның қабілеттілігі;
әлеуметтік құрылыс: әдеттер мен тәжірибе, кәсіподақтар келіссөзі, енбекті Реттеуге байланысты енбектің немесе жұмысбастылықтың кейбір түрлеріне басылатын таңба. Мұның бәрі ақы мен статустың жіктелген нормаларын шақырады. Әдетте істің ресми біліктілігінде бейнеленеді: білікті, жартылай білікті, төмен білікті;
кең әлеуметтік мағынада: әлеуметтік факторлардың ең жалпы кабілеттіліктері мен кұзіреттілігі, яғни әлеуметтік өмірге араласу әрқашан білікті орындау болып табылады.
Негізгі бөлім
1.Педагогикалық шеберлік
Педагогикалық шеберлік үнемі жетіліп отыруды қажет ететін балаларды оқыту мен тәрбиелеу өнері. Ол өнерге балаларды сүйетін және өз қалауымен жұмыс істейтін әр педагогтің қолы жетуі мүмкін. Педагог - өз ісінің шебері, жоғары мәдениетті, өз пәнін терең меңгерген, ғылым мен өнердің тиісті салаларынан хабардар, жалпы, әсіресе балалар психологиясының мәселелеріне қанық, оқыту мен тәрбиенің әдістемесін жетік игерген маман.
2.Педагогикалық шеберлік негізі неде?
Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан-жақты дамыған маман - уақыт талабы. Кеше ғана көк туын желбіретіп шаңырақ көтерген егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мәңгілік іргетасын қалаушы- ұстаз тұрады. Мұғалімдер- қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең сынампаз бөлігі болып табылады, - деп Елбасы Н. Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да бүгінгі таңда тәуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері қажет. Ал педагогикалық шеберліктің негізі неде?
Шебер педагог білімді, тәжірибесі мол, жан-жақты бола отырып, оқушыларды жеке тұлға етіп қалыптастыру мақсатында білім мен тәрбиені ұштастыра алуы қажет. Әр оқушының дарындылығын айқындау, олардың дамуына қолайлы жағдайлар жасау, мектеп, жанұя, мұғалімнің ролін анықтау, студенттер мен мұғалімдер ұжымын қалыптастыру - педагогикалық шеберлікті жетілдіруге негізделеді деп есептеймін.
Тәуелсіз елге - білікті маман демекші, педагогикалық шеберліктің негізі, өткен пікірімде айтып кеткенімдей, білім мен тәрбиені ұштастырумен қатар - педагогтардың жаңа технологияны меңгере білуінде және оны өз тәжірибесінде қолдана алуында. Педагогикалық көзқарас бойынша, технология ұғымы - дәстүрлі оқыту әдістерінен басқа, ерекше үлгіде ұйымдастырылған педагогикалық өндіріс деген пікір өз уақытында педагог-ғалымдар тарапынан сынға алынғаны белгілі. Осы сыннан соң бірте-бірте педагогикалық технологияны оқыту үрдісінің құрамдас бөлігі ретінде сипаттап, оны дидактикалық үрдістер мен оқыту құралдарымен жабдықтауда жаңа ақпараттық технологияға негіздеу туралы мәселе қозғалады.
Педагогикалық шеберліктің тағы бір көрінісі - мұғалімнің шығармашылық іс-әрекеті, яғни оның тұлға ретінде жеке-даралығы және адамның индивид ретіндегі кейбір ерекшеліктерінің өзгеріске ұшырауы. Осыдан шығарар қорытындымыз: әрбір педагог мұғалім мамандығын таңдап алған соң, ол жауапкершілігін бірге ала жүруі керек. Ұстаз өз пәнін ғана емес, дүние сырын, қоғамдағы өзгерістерді, адам мінездерін, өнердің қуат әсерін білетін жан болуы қажет.
Менің ойымша, инновациялық технологиялар оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетінде пайдалануға көмектеседі. Оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың шарттарының өзі мұғалімнің әрдайым ізденісте, өздігінен білім алудың жағдайын туғызады. Ол педагогикалық шарттарға: инновациялық ізденіс қажеттілігі; инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім; инновациялық әдіс-тәсілдерінің тиімді жолдарын қарастыру; инновациялық әдістерді меңгеру; инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары; инновациялық әдіс-тәсілдерінін нәтижесінің болуы; инновациялық әдіс-тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады. Инновациялық іс-әрекетті басшылыққа ала отырып, педагогикалық шеберліктің басқа құрауыштарының маңыздылығын жоққа шығармаймыз.
Адам қажырлы еңбегімен табиғатты өзгертсе мұғалім жалпы жасампаз еңбегімен жаңа адамды қалыптастырып, дамытып, жетілдіріп өмірге дайындайды. Оқушыларын тек біліммен қаруландырып қана қоймай, назарын, білгендерін жадында сақтауға, қабілетін, ойлауын, тіл шеберлігін ұштауға, дүниеге деген құштарлығын, өмірге деген көзқарасын дұрыс қалыптастырып, ықыласын, сенімін, төзімділігін, іскерлігін, ізденімпаздығын тағы басқадай танымдық қасиеттерін жетілдіріп, адамгершілігі мол азамат етіп тәрбиелеуді өзінің өмірлік мақсаты, ізгілік мұраты деп санайды.
Талант деген сөзді әркім әр түрлі ұғынуы мүмкін. Талант көбіне, ақын - жазушылырда, әртістерде, өнер адамдарда кездеседі. Ал, мұғалім болу - талант па, ол әркімнің қолынан келе бермей ме? - деген сұрақ туады. Ұстаздың барлығы талант болып тумайды. Егер кез келген мұғалім ынта - ықылас қойып, табандылық танытатын болса, өз бетімен көп еңбектенсе, идеялық жағынан сенімді, саяси жағынан есейген азамат болса, өз пәнін жақсы білсе, оқытудың әдістемесін меңгеріп, бала психологиясын жете білсе, педагогикалық техниканы қалыптастыра алса, педагогикалық шеберлікке жету қасиеттеріне ие бола отырып, педагогикалық кәсіпті меңгерсе, педагогикалық әдепті бойына сіңірсе, онда талантты, шебер ұстаз бола алады.
Педагогикалық шеберлік - ұстаздық талантпен тығыз байланысты. К.Д.Ушинский: Педагогика теориясын қаншама жетік білгенмен, педагогикалық әдептің қыр - сырын меңгермейінше бұған оның оның қолы жетпейтіндігін, - айтады.
Педагогикалық шеберлік - тек қана мұғалімнің жалпы, жан - жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол - әр сөзді оқушылырға жеткізе білу, олардың толық қабыл алуы. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника деп аталатын мәселеге мән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нық айтуы тиіс, оның жүріс - тұрысы, қозғалысы, отырып - тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек.
Педагогикалық шеберліктің негізі - балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу - тәрбие процесінде оқушылармен педагогикалық ынтымақтастықтар жұмыс атқарудың формаларын, әдістерін дамыту, шәкіртке деген қамқорлық пен сүйіспеншілікті арттыру педагогикалық шеберліктерінің басты сипаты болып табылады.
Болашақ ұстаздың педагогикалық мамандыққа өзін-өзі бағыттап, жұмысты ұйымдастыруы педагогикалық шеберлік негіздерін білумен шарттас. Бұл саланы зерттеуші ғалымдардың пікірінше педагогикалық шеберлік мынадай жүйелерге бөлінеді:
- педагогикалық іс - әрекеттегі гуманистік бағыттылығы;
- педагогикалық кәсіби білгірлігі;
- педагогикалық іс- әрекеттеке бейімділігі;
- педагогикалық техникасы.
Бұл аталған педагогикалық шеберлік жүйелері бір-бірімен тығыз байланыста жүзеге асады.
Зерттеу жүргізген ғалымдардың пікірінше, педагогикалық шеберлік жөніндегі ғылыми - зерттеу пайымдаулар мыналар:
- пеадагогикалық мақсаттылық, бағыттылық;
- тәрбие мен білім беру ісінің нәтижелілігі;
- әдістерді, құралдарды қолдана білудегі үйлесімділік;
- іс - әрекет мазмұнының шығармашылық сипат алуы.
Сонымен қатар әлеуметтік - қоғамдық өмірдің жаңаруына байланысты кәсіптік педагогикалық шеберлік деңгейіде дамуы тиіс. Педагогикалық кәсіптік шеберлікті дамыту міндеттер:
1. Педагогикалық білім бірлігі;
2. Педагогикалық кәсіпке бейімділігі;
3. Ситуацияларды меңгеру;
4. Балалардың психологиялық жағдайын меңгеру.
Менің ойымша, педагогикалық шеберлік - бұл мұғалімнің кіріктірілген қасиеті, өйткені ол өзінін кұрамына өзара тәуелді, тыгыз байланысты бірліктерді, яғни білім, іскерлік, қабілет пен қасиеттерді камтиды. Әрине, педагогикалық шеберлік күрделі кұрылым болғандыктан, онын мәнін ашуды, оны түсінуге деген әр түрлі көзқарас тұрғылары қалыптасқан. Қазіргі заман сұранысына орай, біз педагогикалық шеберліктің негізі инновациялык іс-әрекет деп тұжырымдаймыз. Тек жанашылдыкка деген талпыныс, үздіксіз ізденіс мұғалімді өз ісінің биік шыңына жетелейді. Осы тұжырымды өлкеміздің мандай алды азаматтары, оз ісінін шеберлері К. Нургалиев, К. Бітібаева, Ж. Шайжунусов, еліміздін бір туар тұлғалары Р. Нуртазина, А. Ысқақов, Е. Очкур сынды ұстаздар қызметі негізінде жасадық. Олар өз педагогикалық іс-әрекет шыңына жаңашылдыққа ұмтылыс негізінде жетті. Бірак, инновациялық іс-әрекет, кәсіптік білім мен іскерліктерсіз және тұлғалык қасиеттерсіз жүзеге асуы мүмкін емес. Әсіресе, қазіргі таңда мұғалім шеберлікке қол жеткізу үшін өзін-өзі басқара алуы керек, бойында оптимизм, лидерлік қасиет, тәуекелге бел буа білу, қуаттылык, төзімділік сияқты тұлғалык касиеттері болуы тиіс. Аталған қасиеттер мұғалімді жанашылдыкка жетелейді, жаңаны жасауға ынталандырады.
Шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс-әрекеті-оқыту. Оқыту - мұғалімнің тәлім-тәрбие берудегі басты әрекеті болса, оқу-шәкірттің дүниені танып-білуге бағытталған өзіндік әрекеті. Қысқаша айтсақ, оқу еңбек әрекетін орындауға қажетті білім, дағды икемділіктер жүйесін игеру процесі.
Сөйтіп, оқу мен оқыту, бір медальдің екі жағындай бір-бірімен тығыз байланысқан күрделі іс-әрекет. Оқу да, оқыту да қалай болса солай жүргізілмейді, олар белгілі мақсат көздеп жоспармен жүйелі түрде ұйымдастырылып, жүзеге асады, олардың өзіне тән әдістері мен сабақ жүргізу формалары, сондай-ақ, әртүрлі нәтижелері болады. Оқу арқылы шәкірт біртіндеп білім, дағды, икемділіктерді, тиісті ғылыми ұғымдарды меңгереді, мұның нәтижесінде оның жан қуаттары, эмоция, ерік-жігер процестері дами түседі.
Оқыту процесінің әр-түрлі қырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пән методикалары қарастырады. Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйенетін тірек ғылымы-психолгия. Соңғысының басты саласының бірі - оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмұнын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалай орындай алу мүмкіндіктерін зерттейді. Шәкірттің оқуға талпынысы мен ынтасының қалыптасу жолдарын, оның түрлі білім, дағды, икем, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратындығын, әр түрлі мазмұндағы материалды ұғыну ерекшелігін т.б. осы іспеттес мәселелерді қарастыру - оқыту психологиясының зерттеу объектісі.
Оқу материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені, шындықтағы құбылыстардың сыр-сипатын, мән-жайын ұғыну - өте күрделі әрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болды. Мәселен, сабақта материалды ұғынудың алғашқы кезеңінде шәкірт нені қалай оқу керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұдан соңғы кезеңде ол мұны тәжірибеде байқап көреді. Үшінші кезеңде ұғынғанын сөзбен тұжырымайды. Төртінші кезеңде оларын ойына ұстап тұрады да, бесінші кезеңде шәкіртте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Ақыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарын меңгереді, бір затты екінші затпен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұқсастықтарын айыра білуге үйренеді, мұндағы себеп пен нәтиженің, яғни заттардың себеп-салдарлық заңды байланысын түсінетін болады. Мәселен, жас баланың өзі де от жақса, түтін шығады дегенде, оттың жануы - түтіннің шығуына себеп болып тұрғанын аңғарады. Ұғыну дегеніміздің өзі де нәрседе себеппен қатар нәтиже болатындығына шәкірттің көзінің жетуі, соған жете түсінуі. Мұғалім оқушы ойлауындағы талдау тәсілінің қалыптасуына жеткіліксіз көңіл бөлетін болса, ондайда оқушы материалдың бір-бірімен байланысының жеке-жеке жақтарын ғана меңгереді, әр ұғымның мәнін, өзіндік ерекшелігін жете түсінбей қалады. Сондай-ақ, мұғалім сабақ беруде жинақтау тәсілін ойдағыдай пайдалана алмаса, онда берілетін мағлұмат бұрынғы материалмен дұрыс байланыспай қалады, бұл берілген мағлұматтың практикалық мәнінің төмендеуіне әкеліп соғады. Кейбір мұғалімдер оқушыда белсенді ойлау процесін дамытудың орнына олардың ес, жаттау қабілетін өсіруге ғана ереше мән береді. Әрине, бұдан баланың есін дамыту онша мәнді нәрсе емес деген қорытынды шықпайды. Оқушыға ойлаттырып, әр нәрсені бір-бірімен салыстыр-ғызып, талдатып-жинақтатып, дәлелдеткізіп үйретсе ғана олардың танымы мазмұнды болады.
Мұғалім мен оқушы арасындағы тәрбие ісі-ой шұңқыры, қыры мен сыры мол, неше түрлі тәсіл, әдістерді қажет ететін аса күрделі процесс. Бұл жерде, осы айтылғанның бір жағына, яғни тәрбие әдістерінің бірі - тәрбиеленушілерге талап қоя білу, оның нәтижесін қадағалап отыру мәселесі қарастырылуда. Адамға дұрыс талап қойылмаса, тапсырылған іс уақытында қадағаланбаса, біртіндеп берексіздік пайда болады. Сондықтан, балаға кішкентай кезден бастап шамасы келерін талаптар қойып, міндеттер жүктеп, олардың орындалуын бақылап отырмаса, жас өскінді жауапкершілікке, өз борышын дұрыс түсіне білуге машықтандыру қиын. Талап қою, міндет жүктеу - бала мектепке барғаннан кейін ерекше мәнге ие болады. Мұнсыз оқудың, оны миға тоқудың өзі мүмкін емес. Мәселен, жеті жасар бала мұғалімнің үйге берген тапсырмаларын орындап тұруға біртіндеп машықтануы қажет, ұстаздың талап-тілектерін орындау оқушы үшін - заң. Оқушыға міндет алу, тәрбиешінің талабын мүлтіксіз орындап шығу - үлкен жауапты әрі жанды жандыратын іс. Бұл жәйт оқушының психикасына зор салмақ салып, бала психологиясын күрт өзгертуге себепші болады. Өйткені, мектепке дейінгі тәрбиеде шын мәніндегі талап қоюшылық, міндет алушылық болмайды, белгілі міндет жүктеу, белгілі талап, ережелерді орындатқызу - мектеп режимінің бұлжымас заңы. Балаға талап қоюдың түрлі жолдарын оқушының жеке-дара, жас, жыныс, және ұлттық ерекшеліктеріне қарап, әр кез нақтылы жағдайға орай үнемі түрлендіріп отыру қажет.
Мәселен, оқушыға қойылатын талаптың қарапайым түрі - оған өз міндеті туралы жайлап ескерту болса, ал мұның жоғары түрі - кесімді түрде бұйыру. Адамға талап қоя білу - үлкен өнер. Оқушыларға жөндеп талап қоя алмайтын, қойса да оны орындауды аяғына дейін қадағаламайтын, тіпті оған қалай болса солай қарайтын мұғалімдер кездеседі. Осындай мұғалімнің сынып ұжымын ынтымақтыққа, бірауыздылыққа тәрбиелей алу қиын. Оқушыға дұрыс талап қоя білумен қатар оның іс-әрекетін оқтын-оқтын қадағалап отыру қажет. Бақылау жүргізу оқушының іске жауапкершілігін арттырады, өзіне деген сенімін күшейтеді, іс-әрекетінің қоғамдық маңызын аңғара білуге, сөз бен істің арасындағы алшақтықты біртіндеп жойып отыруға мүмкіншілік береді. Оқушыларға талап қоюмен олардың іс-әрекетіне бақылау жүргізуде мына төмендегілерді ескеріп отырған абзал. Біріншіден, әр уақытта орындалуы күмәнсіз нәрселерге ғана нақты талап қойылуы қажет. Оқушыға ауыр талап қою, сондай-ақ, оның шамасы келетін-келмейтін ескермеу жақсы нәтиже бермейді.
Оқушы тәрбиесінде кісінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Кіріспе
а) Білім ордасы - мектеп, мектептің жаны - мұғалім.
б) Мұғалім - қоғам айнасы.
в) Мұғалімге қойылатын талаптар.
д) Мұғалімдік қабілет талаптары.
в) Шеберлік дегеніміз не?
2. Негізгі бөлім
а) Педагогикалық шеберлігі туралы жалпы түсінік.
б) Педагогикалық шеберлік негізі.
в) Мұғалімнің шеберлігі туралы жалпы түсінік.
г) Мұғалім таланты, шеберлігі, бейімділігі.
д) Қазақстан Республикасының мұғалімдердің шеберлігін дамыту әдістері.
е) Жеке іс-тәжірибемнен сабақ жоспарлары.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланған әдебиеттер.
Кіріспе
1. Білім ордасы - мектеп, мектептің жаны - мұғалім.
Жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған келелі мәселе - білім беру, ғылымды дамыту.Осы орайда білім ордасы - мектеп,ал мектептің жаны - мұғалім екені баршаға мәлім.
А.Байтұрсыновтың Мектеп керектері еңбегінде ... Мұғалім қандай болса,мектеп һәм осындай болмақшы. Яғни,мұғалім білімді болса,ол мектептен балалар көбірек білім алып
шықпақшы.Солай болған соң,ең әуелі мектепке керегі - білімді,педагогика әдістемеден хабардар,жақсы оқыта білетін мұғалім делінген.
Ұстаз адам тағдыры,болашақ ел тағдыры үшін жауапты. Ол өсіп,дамып келе жатқан ұрпақпен жұмыс істейді. Жас ұрпақты бүгінгі күн жаңалығынан сырт қалдырмай ізденіске ұмтылдырыпрып,заман талабына сай жаңа білім,жаңа тәрбие беру керек. Сондықтан,мұғалім сөзімен,ісімен,мәдениетімен,білікті білімімен,ұйымдастырушылық қабілетімен,балалармен тіл табысудағы қасиетімен өз кәсібін қадірлеу қажет. Осы қасиеттері арқылы ұстаз педагогикалық үрдісте әрбір оқу- тәрбие мәселесін шешуде жеке адамдармен не ұжыммен қарым-қатынас жасауда көрінетін кәсіптік сапасы - педагогикалық әдебі мен мәртебесін биік ғмда қажетті де осындай ұстаздар,өйткені тәуелсіз Қазақстанды әлемге танытатын - ғылымы мен білімі десек, Ел Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Мектеп -- әлеуметтік мәселенің ең өзектісі деп Үкімет пен жұртшылық назарын жалпы білім беретін мектептің қызметін көтеруге аударып отырған жағдайының өзі жаңа заман мұғалімінің жауапкершілігін арттырып,мұғалім кәсібі мен
педагогикалық әдебінің әлеуметтік маңызының зор екенін
дәлелдейді.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша. Мектеп -- қазіргі қоғамның дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз байланысты. Мектеп өмірі балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады.
Тәрбиенің сан-салалы, күрделі мәселелеріне терең байлауға бастайтын, күнделікті тұрмыста кездесетін дағдылар аркылы баланың жан дүниесіне әсер ететін білім мен тәрбиенің алғашқы баспалдағы -- бастауыш мектеп. Бастауыш саты -- білім, дағды, іскерліктің қалыптасуың бастамасы болып табылады. Келешекте жалпы білім алумен кез-келген арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы осы бастауышта қаланбақ. Сондыктан оның сипаты мен мазмұны, оқытудың әдістері мен формалары қазіргі жағдайда жан-жақты талданып отыр. Өйткені баланың жеке бас қасиеттері, оның адамгершілігінің, белсенділігінін калыптасуы мектепке дейінгі тәрбие мен бастауыш сыныптарда жузеге аспақ. Оқушының рухани күш-куаты мен ерік-жігерінің, шығармашылық қабілетінін, жалпы мүмкіндіктерінің ашылар кезі. Бастауыш мектептің негізгі міндеті -- жеке тулғаны дамытып, оның алғашкы қалыптасуын қамтамасыз ету, білімге деген сенімін нығайту, іскерлігі мен дүниетанымын қалыптастыру, оқуға деген қызығушылығын оятып, ынтасын арттыру болып табылады. Ендеше, осы міндеттерді жүзеге асыратын басты түлға - Ұстаз. Тек мықты ұстаз ғана осындай ауыр жүкті алып жүре алады.
Халқымыз әрқашанда ұстаз мәртебесін көтеріп, аса жоғары қастерлеп, бағалаған. "Ұстаздық еткен жалықпас, үйретуден балаға", "Адамның адамшылығы жаксы ұстаздан болады", деп айтқан ұлы Абай.
Ал чехтің педагогі Я.А.Коменский: "Мүғалім мәңгі нұрдың кызметшісі, ол барлық ой мен қимыл әрекетіне нұр құятьн тынымсыз жалын иесі", -- деп, ұстаздар қауымын жоғары бағалаған.
Мектеп табалдырығын атаған жас бала ертеңгі ел түтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу -- әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мүғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім беріп қана қоймай, оларға халықтык педагогиканың нәрлі қайнарымен сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-күлық, адамгершілік, сыпайлылық пен кішіпейілдік қасиеттерін калыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани қазыналар-мен байытуға, қазақ халқының әдет-ғүрпын, салт-дәстүрін меңгертуге тиіс.
Алдыңгы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оку үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын енгізіп, окушылардың жалпы дамуын камтамасыз етуі керек. Бала жаны жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, бастауыш сынып мүғалімі олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс. Оқушылардың сүйіспеншілігін арттыру максатында сабақ барысында тиімді әдіс-тәсілдерді енгізіп, оны үйымдастыру формасын түрлендіріп отыру -- мұғалімнің басты міндеті екені белгілі. Мұндай жағдайда мұғалімнің шеберлігі, ұйымдастырушылык кабілеті үлкен рөл атқарады. Кіші мектеп оқушылары үшін муғалім олардың еліктейтін, үлгі ететін абыройлы жан. Олар ұстазының бүкіл іс-кимылына, жүріс-тұрысына, сөйлеу мәнеріне, адаммен қарым-қатынасына еліктейді. Сондықтан да жауапкершілігі мол, адал да мейірімді, әділ де парасатты, рухани дүниесі бай педагогтар ғана балаға білім мен тәрбие беріп, оның жан дүниесіне әсер ете алады.
Қоғамда болып жатқан әлеуметтік -экономикалық өзгерістерге сәйкес білім беру мақсаты мен міндеттері оқушыларды әлемдік даму деңгейіне сәйкес келетін белгілі бір біліммен қаруландыруды және ұлттык, сана-сезімін тәрбиелеуді көздейді.
Бұл міндетті шешу және қазіргі кезде білім берудің мемлекеттік стандарттарының жасалуы, оқушылардың стандарт деңгейінен кем емес білім алуының талап етілуі оқытудың дәстүрлі әдіс -тәсілдерін өзгертіп, озық технологияларды қолдануды, мүғалімдердің әдістемелік даярлықтарына қойылатын талаптар деңгейін көтеріп, олардың оқытудың жаңаша әдіс - тәсілдерін, жаңа технологияларын меңгеруін қажет етеді.
Ал, жаңа технологияны меңгерудің қажетті шарттарының бірі - мұғалімнің кәсіптік білімін жетілдіру болып табылады.
Мұғалімнің өздігінше кәсіби білім көтеруі - жалпы мәдеииет пен кәсіби тілектерін өтеу, танымдық мұддесін қанағаттандыру максатында арнайы жүйелі түрде ұйымдастырылған, жан -жақты, жеке және кәсіби маңызды танымдық қызмет. Бұл мұғалімнің шығармашылық қабілеті мен кәсіби шеберлігінің қалыптасуына тығыз байланысты, оның кәсіби өсуі мен педагогикалық қызметінің қорытындысына тікелей бағытталған көпсатылы қызмет болып табылады. Туптеп келгенде, бұл тәрбиеленушілердің жеке тұлға болып қалыптасуына игі әсерін тигізері сөзсіз. Бастауыш сынып муғалімдерінің өз бетінше білім жетілдіру қызметі мен соған деген әзірлікті біз жүйелілік пен іс-әрекет ұстанымдарына негізделген құрылымдық модель ретінде қарастырамыз. Онда біріншіден, оку-тәрбие процесі көп деңгейлі әрекетті жұйе ретінде, ал екіншіден қызметтік жуйе ретінде қарастырылады.
2. Мұғалім - қоғам айнасы
Мұғалім -- бұл қай кезде де ең алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол тұлға. Ол оқытудың жаңа технологияларын өмірге ендіруге дайын, оқу-тәрбие ісіне шынайы жанашырлық танытатын қоғамнын ең озық бөлігінін бірі деп ссептеледі. Және солай болуға тиіс, Жоғары оқу орнында білікті мұғалімді даярлау үшін оқытушының да, студенттің де қажымас еңбегі қажет. Педагогикалык практика мұғалімді кәсіби даярлау жүйесінде басты элемент болып табылады. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасынын педагог кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру саласында "педагог кадрларды даярлау бағдарламаларына оқытудың бүкіл жылдар бойы үздіксіз педагогикалық және психологиялық-педагогикалық практиканы енгізу" қажеттігі көрсетілген.
Кейінгі уақытта бұрын қалыптасқан ережеден ауытқып, педагогикалық практика тек бітіруіні курстарда ғана өткізіліп келді. Қазіргі студенттер Қазақстан Республикасының Білім жэне ғылым министрлігінің 2001 жылы дайындалған мемлекеттік жалпы білім беру стандарты бойынша білім алып жатса, бұл стандартта педагогикалық практика 1-курстан басталады, Бір ерекшелігі, 2004 жылы дайындалған мемлекеттік стандартта да барлық практиканың түрлері сақталып, ол 1-курста басталып соңғы курста аяқталады.
Бұдан сал бұрын бітірген студентгерде бұл мүмкіндік болған жоқ. Мектепке тек 3-курста ғана келген студент-практиканттар бірден балалармен араласып кете алмайды, бейімделу уақыты үздікке созылды. Педагогикалық практика алдында 3-курс студенттерінен алынғак бақылау сұрақтарына алынған жауаптардан, жүргізілген әңгімелерден, мектепке баруға деген қорқынышты, сенімсіздікті, өздерінің үлкен сынға ұшырауы мүмкін деген ойдың мазалауын байқадық. Студенттердің барлығы дерлік балалар өздерін қалай қабылдайды, мектеп ұжымы -- практикант балалар арасында тығыз байланыс бола ма?! Міне, студенттердің практика алдындағы ойлары осыны қамтиды. Біздің ойымызша, бұл олардың мектеппен, оқушылармен байланысының болмағандығының нәтижесі. Егер студенттер 1-курстан бастап практикада болса, жоғары курста мұндай келеңсіз құбылыстар кездеспеген болар еді, Бұған дәлел ретіндс 1-курс студенттерінің педагогикалық практикадан кейінгі нәтижелерді талдауын келтіруге болады. Олардың күнделікке түсірген ойларынан, сонымен қатар "Мектеп - бірінші курс студентінің көзқарасымен" шығармасынан көп жағдайдың мәнін білуге болады. Студенттер күнделіктеріндегі жазбаларында көргенін сипаттап, оған талдау жасамаған, ал шығармада олар өздерінің алғашқы әсерлерін ерекше көрсетіп, практиканың маныздылығын жан-жақты, өр кырынан сипаттаған.
Студенттердің барлығы да бұл практиканың дер кезінде ендірілгенін, оның қажет екенін жазады. Олардан үзінді келтірер болсақ: "... Мен мектепке оны кеше бітірген оқушы ретінде емес, мұғалім ретінде қарап және ол жерді өзімнің болашақ жұмыс орным ретінде қабылдай бастадым" десе, келесі бір студент: "Мектеп -- бұл керемет мекеме, онсыз өмір қызық болмас еді. Мен мұны практикаға барған кезден жақсы түсіндім" деп жазады.
Көптеген студенттер практика кезінде өздерін мұғалім ретінде сезінуге мүмкіндік алды, өз таңдауларының дұрыстығына көздері жетті, сабақ құрылымы туралы алғашқы түсініктері қалыптасты. Сондай-ақ, бастауыш сынып оқушыларымен қарым-қатынас жасау ерекшеліктеріне үйренді. Осы қарым-қатынастар балалардың көңіл-күйіне қалай әсер ететінін, өз еңбектерінің нәтижелігін зерделеуге талпындырды. Бұл айтылғандардың барлығын студенттік аудиторияда сезіну мүмкін емсс екені айтпаса да белгілі.
Жоғарыдағы студенттер 2-курста ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістемесі бойынша практикадан өтті. Бұл практиканың мақсаты -- болашақ мұғалімдерді кәсіби-педагогикалык бағыттауды одан әрі жетілдіру, сонымен қатар оқу-тәрбие міндеттерін шешуді талдау ыңғай тұрғысынан дамыту, гылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру және әдістерімен таныстыру. Демек, үздіксіз практиканы ендіру нәтижесінде студенттерді бірінші курстан бастап педагогикалық қызметке жүйелі түрде және оларды үшінші курста өтетін практикаға біртіндеп дайындаута мүмкіндік береді.
Үздіксіз педагогикалық практика жүйесі келесі кезеңдерден тұрады:
1) психологиялық-педагогикалык диагностика және тәрбие жұмысының әдістемесі бойынша практика (1-курс);
2) ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістемесі бойынша практика (2-курс);
3) бастауыш мектептегі алғаш сабақ беру практикасы (3-курс);
4) оқу-тәрбие практикасы (4-курс).
Әр курстың студенттері үшін орындауға міндетті тапсырмалардың жүйесі анықталған. Менің ойымша, бұл тапсырмалар жүйесі жыл сайын психологиялық-педагогикалық циклдар пәндерінің мазмұнына қарай ықтиятталуы тиіс, яғни міндеттер және студентгер іс-әрекеттерінің мазмұны біртіндеп күрделенуі қажет. Олар ең алдымен болашақ мұғалімдердің мүмкіндігінше кәсіби бағытының деңгейін кетеруді қалыптастырады (педагогикалық мамандыққа кызығушылығын, балаларға деген сүйіспеншілігін, жұмысқа жауапкершілік және шығармашылық қарым-қатынасты).
Мұғалім кадрларын кәсіби окыту жүйесінде педагогикалык, практика өте маңызды орын алады. Ол жоғары оқу орнындағы оқу-тәрбие үрдісінің басты бір бөлігі болып табылады да, болашақ мұғалімдердің теориялық дайындығы мен практикалық іс-әрекетін біріктіруін қамтамасыз етеді.
Педагогикалық практика үрдісінде келесі міндеттер шешімін табады:
- студенттерді мұғалім мамандығына деген қызығушылық пен сүйіспеншіліктің тұрақтылығына тәрбиелеу;
- нақты педагогикалық міндеттерді шешу барысында психологиялық-педагогикалық және арнайы білімдерді пайдалану үрдісін терендету, бекіту;
- болашақ мұғалімдердің кәсіби іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыру және дамыту: педагогикалық қызметке шығармашылық, зерттеушілік ыңғайға бейімдеу.
Педагогикалық практиканың тиімділігінің негізгі шарттары - оның кәсіби бағыты, теориялық негізділігі, оқыту және тәрбиелеу сипаты, педагогикалық практиканың мазмұнына және ұйымдастырылуына комплексті тұрғыдан қарау, жүйелілік, оны өткізудегі қажеттілік.
Педагогикалық практика кезінде студент келесі кәсіби-педагогикалық іскерлік негіздерін меңгеруі тиіс:
- оқушылардың жас және жеке ерекшеліктерін және ұжымның әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, нақты оқу-тәрбие міндеттерін анықтау;
- оқушылардың дамуы мен тәрбиесін диагностикалау және жобалау мақсатында оқушы тұлғасы мен ұжымды зерттеу;
- педагогикалық қызметтің ағымдағы және болашақтағы жұмыстарды жоспарлауын жүзеге асыру (пән бойынша оқу және сыныптан тыс жұмыстар, әртүрлі іс-әрекеттерде т.б.);
- оқушылардын оқу-танымдық қызметінде басқарудың әртүрлі формалары мен әдістерін пайдалана алу және білім-тәрбие міндеттерін шешу;
- балалар ұжымын алға қойған міндеттерді орындауын ұйымдастыру (өз іс-әрекеті мен оқушылар іс-әрекетінің жүйелілігін анықтау, белсенділерді анықтау, ұжым мен белсенділердің қарым-қатынасын үйлестіру, бакылауды жүзеге асыру, жұмыстың қорытындыларын шығарып, оны талдау);
- мұғалімдермен, сынып жетекшілерімен, тәрбиешілермен, ата-аналармен және тәрбис ісіне қатысы бар барлық адамдармен дұрыс қарым-қатынаста болу;
- оқу-тәрбие жұмысын бақылау және талдау;
- ата-аналар арасында педагогикалық насихат жұмыстарын жүргізу.
Қорыта айтқанда, болашақ мұғалімнің кәсіби қалыптасуында үздіксіз практиканың алатын орны ерекше. Ол педагогикалық оқу орны мен мектеп арасындағы тығыз байланыстың нәтижесінде жүзеге асырылады. Нақты жүзеге асырудың тікелей жолы - студенттер үшін "Мектеп күнін" өткізуді қайтадан қалпына келтіру (бұрын болған). Бұл педагогикалық оқу орындарының студенттері аптаның бір күнінде толығымен мектепте болып, алдына қойған міндеттерге жетудің тікелей жолы. Өйткені, қазіргі 1,2-курс студенттері практикаға сабақтан шыккан уақытта барады, бұл кезде студентгердің қандай да бір нәрсеге үйренуге деген қызығушылығы төмен болады деп ойлаймын.
Сонымен қатар, қазір белгілі болғанындай, республика мектептері 2008 жылдан 12 жылдық білім беру жүйесіне көшкелі отыр. Осы мәселені ескере отырып студентгерді 12 жылдық білім беру бойынша бағдарламалармен жұмыс жүргізіп жатқан мектептердегі экспериментальды сыныптарға практикадан өтуге жіберуді де қазірден бастап ойлағанымыз дұрыс.
Ешкім де педагог болып тумайды,педагог болып
қалыптасады.Ол үшін оның бойында психологиялық- педагогикалық білім,шеберлікпен шектесетін ептілік,ерекше ұстаздық мінез-құлық,ойлау қабілеті болуы керек.
Мұғалім - үйретуші болумен қатар,үнемі үйренуші де болуы
керек,баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату,адамгершілік тәрбие беру керек.
Балалар мен жасөспірімдерге қоршаған адамдардың немқұрайлылығы,зейін қоймауы негізінде дамитын әлеуметтік педагогикалық бақылаусыз қалу бұл тізбектегі ерекше рөл мен мағынаға ие.Нәтижесінде жалғыздық,қараусыз қалғандық, қажетсіздік,қорғансыздық сезімдері пайда болады.
Балалар мен жасөспірімдердің тұлғасындағы және мінез-құлқындағы ауытқушылардың алдын алу,оларды психологиялық имунизациялауды қажет етеді,яғни әлеуметтік-құзырлы адам болып қалыптасуы үшін мінез-құлықтың психогигиеналық дағдыларына,
дұрыс таңдау жасай алу біліктерін үйрету.
Мектеп жасөспірім тұлғасының дамуы үшін,оған жағымды сапалары мен жағымды әлеуметтік тәжірибесін үйренуге,оған ұқсауға тырысатын үлкендермен қарым-қатынас жасауға мүмкіндік бере алады.
Өзінің ішкі әлеміне жақсы көретін,құрметтейтін адамдарының құндылықтары мен ұстанымдарын,нормаларын енгізген жасөспірім еліктеу арқылы өзінің қандай болғысы келетіндігі жөніндегі идеалын қалыптастырады. Жоғары адамгершілік ұстанымы бар адамдармен қарым-қатынас жасау - жасөспірімге мінез-құлқына қатынасын өзгертуге мүмкіндік береді.
Жоғары адамгершілік ұстанымы бар адам - ол,бірінші кезекте,ұстаз болуы керек!
Мұғалім - мектептің жаны, мұғалімнің кәсіптік мәдениеті-мектеп міндеттерін шешудегі басты шарт. Бүгінгі таңда мұғалімнің ұстаздық тұлғасын қалыптастыру күшеюде, ойшыл,зерттеуші,
жаттандылықтан аулақ,практикалық қызметте шебер,іскер мұғалімді қажет етеді.
Қазіргі заман,қоғам, қоғамдық қасиеттер, ата-ана мен бала психологиясы өзгерген, кез келген мұғалімді жан дүниесі қабылдамайды. Олардың сұранысы өте биік. Сондықтан, мұғалім жан-жақты,әлемдегі жаңалықтардан мағлұматы бар болғанда ғана үлкен беделге ие бола алады. Мұғалім жеке көзқарасы бар,соны қорғай алатын, ойшылдық қасиеті бар маман болуымен қатар,ұлттық құндылықтарды,яғни этнопедагогика,этнопсихология негіздерін меңгеруі қажет,әлемдік білімге сай,мәдениеті жоғары жеке тұлға тәрбиелей алатын ұстаз болу қажет.
Ұстазы жақсының,ұстанымы жақсыдемекші барлық адами құндылықтарды ұстаз тәрбиесінен алады,сондықтан мұғалімнің оқушы тәрбиесіндегі ролі маңызды мәселе.
Ең алдымен бала жүрегіне жол таба білу үшін балалық жүрек,балалық тіл керек.Бала жүрегіне жолды сөзбен де, айла,әдіс-тәсілмен де,балаға деген жүрек сезімі - махаббатпен де табуға болады.
Бұл- шәкірттерімен қарым-қатынаста таптырмайтын құрал. Жылы - жылы сөйлесең жібімейтін жүрек жоқ,тек соған апарар жолды таңдай білуі керек.
Әрбір мұғалімнің өзіндік тактикасы болуы заңды. Бала тәрбиесінде қатып қалған заң жоқ. Болуы да мүмкін емес. Ал, біз оқып- біліп жүрген психологиялық,педагогикалық заңдылықтар дегеніміз - тек негізгі бағыт қана. Сол бағытты бетке ұстап,әрбір мұғалім ұстанымы арқылы әр баланың көңіл кілтін табуы тиіс. Екіншіден, шынайы ұстаз болу үшін өз пәнін,өз мамандығын жақсы игерген біліктілік керек. Бірақ,кей ұстаздар өз пәнін жақсы игерсе де сабақтары сәтсіз шығып жататыны сөзсіз. Неге ?
Бірдеңе жетпей тұрады ... Ол Не ? Ол - тәжірибенің аздығы,ниеттің жоқтығы. Мәселе,мұғалімнің қанша жыл жұмыс жасағанында емес,өз білгенін балаға жеткізе білуінде. Жеткізе алмау - қабілетсіздік емес,тәжірибесіздік,яғни өзін-өзі қалыптастыруға ұмтылмауында. Осы сәтте бала сабақ үстінде сөйлейді, қозғалады.Қызықсыз сабақ кесірінен қақтығыс туындайды.Ол қақтығыстан шыға білу педагогикалық әдептілікті талап етеді.Дәл осы жерде мұғалім қақтығысты өзінің кәсіби кемшілігінен туындағанын біліп,сөйлеген балаға ақырып-жекірмей,сабақ мазмұнын,әдісін өзгертіп балаға ықпал жасау арқылы жағдаяттан шықса - үлкен шеберлік дер едім.
ХХІ ғасыр - ақпараттық-қоғам дәуірі,айналадағы дүниеге,адамның денсаулығына,кәсіби мәдениеттілігіне мұқият қарайтын дәуір. Бүгінгі білім мазмұны,мұғалім мен оқушының арасындағы байланыс бастамалары мұғалім арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі мұғалімге тек пән мұғалімі ретінде ғана баға беру немесе пән мұғалімі ретін қабылдау олқылық көрсетеді.
Бүгінгі ұстаз кім ?
Ол - ана, бала бағбаны, қоғам қайраткері !Мұғалім - оқытушы, мұғалім - ұстаз,мұғалім - оқулық авторы,мұғалім - технолог, мұғалім - жаңалықты дәріптеуші, таратушы.
Мұғалімнің кәсіби міндетін көтеру -- өмір талабы.
Мұғалімнің әлеуметтік беделі және кәсіби мәртебесін көтеру қажеттілігін алдымен білі және ғылым қызметкерлерінің ІІ республикалық съезінде еліміздің президенті Н.Ә. Назарбаев айтқан болатын.
Бүгінгі білім беру саласындағы көкейтесті мәселенің бірі - біліктілікті арттыру.Ұстаздың кәсіби шеберлігінің негізі:біріншіден,мұғалімнің өмірге көзқарасы; екіншіден,пәнді жетік білуі,оны оқушыларға толық жеткізу үшін жан-жақты қасиеттерді сіңіру,моральдық нормаларды білу; үшіншіден,оқыту мен тәрбиелеудің әдіс-тәсілдерін міндетті түрде меңгеруі тиіс. Осы мақсатта жалпы білім беретін Ұзынкөл орта мектебі үнемі ізденіс жолында. Мектеп ұстаздарының кәсіптік біліктілігін жетілдіру жұмыстары жолға қойылып, педагогикалық-психологиялық мәселелер бойынша кәсіптік мәні бар шаралар өтіп,мұғалімдердің өз бетінше меңгеруі міндеттелініп отыр. Мұғалімдерге әдістемелік ақыл-кеңес беріліп,өзгерістерге сай шығармашылық,жаңашылдық білім беру жолдарын талап етеді. Осыған орай мұғалімнің кәсіптік деңгейін көтеру мақсатында мектепте Қайнар, Ізденіс шығармашылық топтары құрылды. Бұл топты шығармашылықпен жұмыс жасайтын тәжірибелі ұстаз ретінде мен жетекшілік жасаймын. Топтың өзекті мәселесі - жаңа технологияны ғылыми негізде меңгерту және терең білімді,ұлтжанды ұрпақ тәрбиелеу. Мұғалімдерге жан-жақты терең білім беру,жаңа технологияны тиімді пайдалану,зерделі де зейінді шәкірт даярлау талабы қойылды. Әр мұғалімнің қояр мақсаты:оқытудан күтілетін нәтижелерді алдын ала жоспарлау,
мұғалім мен мен оқушы,оқушы мен мұғалім арасында ынтымақтастық,достық қарым-қатынас орнату,өз бетімен білім алуға,оқулықпен және басқа да оқу әдебиеттерімен жұмыс істей білуге,алған білімін күнделікті өмірдегі түрлі жағдайларға қолдана білуге баулу. Әр педагог бойында психологиялық-педагогикалық білім,шеберлікпен шектесетін ептілік,яғни ұстаздық мінез-құлық,ойлау қабілеті болу керек білеміз.Шығармашылықпен жұмыс істеу жолдарын ұйымдастыру бағыттары төмендегіше топталды:
1. Кәсіби сапалық тұрғыда дамыту ұстанымдары.
2. Сабақтан тыс тәрбие жұмыстарының ұстаным-бағытын қалыптастыру.
3. Білімдік ғылымдарды оқытудың педагогикалық ұстанымы.
Осы жұмысты іске асыру мақсатында Жаңашылдар сөйлейді атты семинар-панорама өткізілді. Жаңа технологияларды пайдаланып жүрген ұстаздар өз тәжірибелерін ортаға салды. Атап айтқанда Технология пәнінің мұғалімі А.И.Исатаев Деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту , Тарих пәнінің мұғалімі Пәндік логикалық тест жүйесі, бастауыш сынып мұғалімі Ә.Б. Кубашева Жеке тұлғаны қалыптастырудағы сын тұрғысынан ойлау А.Ә.Досқалиева Нәтижелік рейтинг жүйесі тақырыптарында тұсаукесер жасады.Соңында қорытынды пікірлер айтылып,семинар - панорама ұсынбалары.
жасалып,бірлестік жетекшілеріне тапсырылды.Топтың алдына қойған негізгі міндеттерінің бірі оқушылардың ақыл-ойы мен мінез-құлық қасиеттерінің әдістерін, интеллект коэффици -- ентінанықтауды меңгерту,оқытудың инновациялары мен этнопедагогика құжаттары негізінде оқушылардың ақыл-ой қабілеттері мен мінез-құлық сапаларын жүйелі қалыптастыру болып табылады.
Сонымен,жаңа ғасыр білім беру жүйесіне жаңа міндеттер жүктеп отырғандық-тан мұғалімдердің кәсіби әрекетін жаңа ұстанымдарға сай ұйымдастырып,
мұғалімнің кәсіптік шеберлігі мәдениеті артуына,шығармашылықпен жұмыс істеуіне,өз білімін көтеруіне мүмкіндігіміз бар деп айта аламын.
Қорытынды:Белгілі педагог К.Ушинский: Мұғалім -- өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім.Оқуды,ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де тоқтайды - деген. Сондықтан ұстаз - шәкірт - ұстаз болуы қажет. Белгілі ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып,мұғалімнің мәдениет мен шеберлігін,интеллектуалдығын бірнеше бөліктермен анықтауға болады.
1. Мұғалімнің сыртқұы келбетінің мәдениеті.
2. Мұғалімнің өзін-өзі басқару шеберлігі.
3. Мұғалімнің кәсіби мәдениеті,әдебі,сөйлеу шеберлігі,шешендік қасиеті,дем алуы,дауыс ырғағы,сазы.
4. Ілтипаттылығы,сенімі,әділдігі,төзім мен сабыр сақтауы.
Мұғалімнің кәсіби білік дағдылары жеке кәсіби педагогикалық әдебін көрсететін өлшем. Олай болса,егемен еліміздің ұрпағын білім нәрімен сусындататын саналы тәрбие,сапалы білім беретін жеке тұлға,мәдениет мен кәсіби шеберлігі шыңдалған мұғалім -жастарға басты қиындықтарды көре білетін,әлеуметтік ақыл-ойға сәтті кіруге көмектесетін жолбасшы болып табылады.
Ұлы Абай Кісіге біліміне қарай - болыстық қыл деген екен,олай болса, мұғалім өз беделін асқақ ұстаудағы педагогикалық тосын жайлардың психологиялық астары мен педагогикалық тәлім - тәрбиеге қайшы келер тәлімнің алдын ала білуі тиіс.
Мұғалімге қойылатын талап - жауапкершілік, жүктелген үлкен міндет, абыройлы істің сан қырлылығы одан жан - жақты терең біліктілікті, аса педагогикалық шеберлікті, өте нәзік психологиялық қабілеттілікті талап етеді.
Бұдан нені байқауға болады? Мұғалімнен жан - жақты терең білім-біліктілікті, сегіз қырлы, бір сырлылықты талап етіп тұрған жоқ па?
Мұғалімнің бір ғана сыры - оның мамандығы. Бұл дүниеде теңдесі жоқ мамандық тек мұғалімге ғана лайық. Сондықтан ұстаз адам - кәсіби мамандығына құштар, оны жан - тәнімен сүйетін, барлық өмірін соған арнауы тиіс. Олай болса мұғалім еңбегінің сан қырлылығы осыдан өрбиді. Мұғалім адамның өз пәнін терең меңгеруі оның ең алғашқы қыры, кәсіби шеберлілігін үздіксіз ұштай, шыңдай түсуі екінші қыры болмақ.
Үшінші қыры - мұғалімнің тілді меңгеруі - тіл шеберлігі. Сөзді жетесіне жеткізе сөйлей білудің өзі - өнер. Себебі, тіл - тәрбие құралы.
Төртінші қыры - байқағыштық сезімі - көрегендігі.
Бесінші қыры - әр жүректі білім шұғыласымен нұрландырудың ең тиімді, ең төте жолын таба білетін жасампаздығы.
Алтыншы қыры - жан - жақты дарындылығы.
Жетінші қыры - үздіксіз, тынымсыз ізденімпаздығы. Сегізінші қыры - үлгі-өнегесі, мұғалім мәдениеті немесе педагогикалық әдеп - этикасы деуге болар еді. Себебі, мұғалімнің келбеті - сыртқы мәдениеті, қарым-қатынасы, өзін-өзі басқаруы, бақылауы, сөйлеу мәдениеті, үздіксіз жаңарып, өзгеріп, үнемі жаңа сипатқа ие болып отыруы мұғалімдік мамандықтың ең басты этикалық сапалық белгісі.
Мұғалім - Ұстаз тұлғасы, оның іс-әрекетінің сан - қырлылығынан ұстаз беделі деген ұғым туындайды. Мұғалімнің беделді болуының алғы шарттары: бірінші: балаға үлгілі болуы, Оқушылармен қарым-қатынасқа түсудегі педагогикалық шеберліктің өзектілігі және осы қарым-қатынасқа мұғалімнің дайындығының жеткіліксіздігіне біздің зерттеуіміздің тақырыбы Мұғалім мен оқушының тығыз қарым-қатынасқа тусуіне педагогикалық шеберліктің тигізетін әсері себепші болды.
және үлгі көрсетуші болуы керек.
Мұғалімдік қабілет талаптары
Қазақстан Республикасының үздіксіз білім беру жүйесі саясатының басты мақсаттарының бірі - жан - жақты, жоғары білімді, шығармашылық қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру.
Білім туралы заңда (8-бап) білім беру жүйесінің басты міндеті ...ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау делінген. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында оқу бітіруші түлектердің біліміне қойылатын талаптар төмендегідей:
- әлеуметтік - гуманитарлық ғылым саласында негізгі оқу мазмұнын білу, әлеуметтік жағынан қажетті ділгірліктер мен үрдістерді ғылыми тұрғыдан талдай білу, ғылыми әдістерді кәсіптік және әлеуметтік қызметтің әр алуан саласында қолдана білу;
- адамның адамға, қоршаған ортаға қарым-қатынасын реттейтін этикалық және құқықтық нормаларды білу, оларды экологиялық және әлеуметтік іс жобаларын әзірлеуде ескере білу; т.б.
Мұғалімдік қабілеттілікке ие болу үшін педагогтық ережелерді жаттап алу жеткіліксіз. Мұғалімдік жұмысқа қабілеттіліктің дамуында күнделікті өз ісіне қортынды жасауы көп көмектеседі. Ал, оның шыңдай түсуі сол ұстаздық қызметінің басталуынан-ақ көрінеді. Ол жылдар бойында оның үнемі ізденуінің нәтижесінде толысып отырады. Әрине ол шыңдай түсуде талмай еңбектенуі қажет.
Шеберлік - кәсіби немесе әуесқойлық білімдердің каңдай да болсын түрінде істі терең танушылықпен, дамыған іскерлікпен үйлестіріп тиімді әрекеттерді жүзеге асырушылық.
Шебер педагог көзі қарақты, құлағы сергек, көкірегі ояу, білім беру саласында атқарылып жатқан игі істердің куәсі болуы керек. Сонымен бірге жаныңды шуаққа бөлеп, үлкен үмітке жетелеуші- білім беру саласы мұғалімдік мамандықтың сыры мен қырын шебер меңгерген, сол кәсіптің ыстығы мен суығын өзі де басынан кешірген адам нағыз ұстаздар, шынайы бапкерлер осындай қасиеті бар жандардан шығады. Сыпайы әдебімен, тұнық мінезімен, терең білімділігімен көпке жақын адам.
Шеберлік - кәсіби немесе әуесқойлық білімдердің каңдай да болсын түрінде істі терең танушылықпен, дамыған іскерлікпен үйлестіріп тиімді әрекеттерді жүзеге асырушылық.
жұмысқа, іс әрекетке байланысты: белгілі бір көзқарас бойынша жұмыс пен қойылатын талап сапалары; іс-әрекеттің еркіндік деңгейі, жұмыс қалай іске асып жатыр екенін бақылау; оны зерттеуге жұмсалатын уақыт; тәжірибе мен білім деңгейі;
адамға қатысты: білім барысында және тәжірибе іс-әрекетінде ашылатын адамның қабілеттілігі;
әлеуметтік құрылыс: әдеттер мен тәжірибе, кәсіподақтар келіссөзі, енбекті Реттеуге байланысты енбектің немесе жұмысбастылықтың кейбір түрлеріне басылатын таңба. Мұның бәрі ақы мен статустың жіктелген нормаларын шақырады. Әдетте істің ресми біліктілігінде бейнеленеді: білікті, жартылай білікті, төмен білікті;
кең әлеуметтік мағынада: әлеуметтік факторлардың ең жалпы кабілеттіліктері мен кұзіреттілігі, яғни әлеуметтік өмірге араласу әрқашан білікті орындау болып табылады.
Негізгі бөлім
1.Педагогикалық шеберлік
Педагогикалық шеберлік үнемі жетіліп отыруды қажет ететін балаларды оқыту мен тәрбиелеу өнері. Ол өнерге балаларды сүйетін және өз қалауымен жұмыс істейтін әр педагогтің қолы жетуі мүмкін. Педагог - өз ісінің шебері, жоғары мәдениетті, өз пәнін терең меңгерген, ғылым мен өнердің тиісті салаларынан хабардар, жалпы, әсіресе балалар психологиясының мәселелеріне қанық, оқыту мен тәрбиенің әдістемесін жетік игерген маман.
2.Педагогикалық шеберлік негізі неде?
Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан-жақты дамыған маман - уақыт талабы. Кеше ғана көк туын желбіретіп шаңырақ көтерген егемен елімізді өркениетке жетелейтін білім бастауында мектеп, ал сол мектепте жас ұрпақ бойына білім негізінің мәңгілік іргетасын қалаушы- ұстаз тұрады. Мұғалімдер- қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең сынампаз бөлігі болып табылады, - деп Елбасы Н. Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да бүгінгі таңда тәуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері қажет. Ал педагогикалық шеберліктің негізі неде?
Шебер педагог білімді, тәжірибесі мол, жан-жақты бола отырып, оқушыларды жеке тұлға етіп қалыптастыру мақсатында білім мен тәрбиені ұштастыра алуы қажет. Әр оқушының дарындылығын айқындау, олардың дамуына қолайлы жағдайлар жасау, мектеп, жанұя, мұғалімнің ролін анықтау, студенттер мен мұғалімдер ұжымын қалыптастыру - педагогикалық шеберлікті жетілдіруге негізделеді деп есептеймін.
Тәуелсіз елге - білікті маман демекші, педагогикалық шеберліктің негізі, өткен пікірімде айтып кеткенімдей, білім мен тәрбиені ұштастырумен қатар - педагогтардың жаңа технологияны меңгере білуінде және оны өз тәжірибесінде қолдана алуында. Педагогикалық көзқарас бойынша, технология ұғымы - дәстүрлі оқыту әдістерінен басқа, ерекше үлгіде ұйымдастырылған педагогикалық өндіріс деген пікір өз уақытында педагог-ғалымдар тарапынан сынға алынғаны белгілі. Осы сыннан соң бірте-бірте педагогикалық технологияны оқыту үрдісінің құрамдас бөлігі ретінде сипаттап, оны дидактикалық үрдістер мен оқыту құралдарымен жабдықтауда жаңа ақпараттық технологияға негіздеу туралы мәселе қозғалады.
Педагогикалық шеберліктің тағы бір көрінісі - мұғалімнің шығармашылық іс-әрекеті, яғни оның тұлға ретінде жеке-даралығы және адамның индивид ретіндегі кейбір ерекшеліктерінің өзгеріске ұшырауы. Осыдан шығарар қорытындымыз: әрбір педагог мұғалім мамандығын таңдап алған соң, ол жауапкершілігін бірге ала жүруі керек. Ұстаз өз пәнін ғана емес, дүние сырын, қоғамдағы өзгерістерді, адам мінездерін, өнердің қуат әсерін білетін жан болуы қажет.
Менің ойымша, инновациялық технологиялар оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетінде пайдалануға көмектеседі. Оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдаланудың шарттарының өзі мұғалімнің әрдайым ізденісте, өздігінен білім алудың жағдайын туғызады. Ол педагогикалық шарттарға: инновациялық ізденіс қажеттілігі; инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім; инновациялық әдіс-тәсілдерінің тиімді жолдарын қарастыру; инновациялық әдістерді меңгеру; инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары; инновациялық әдіс-тәсілдерінін нәтижесінің болуы; инновациялық әдіс-тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады. Инновациялық іс-әрекетті басшылыққа ала отырып, педагогикалық шеберліктің басқа құрауыштарының маңыздылығын жоққа шығармаймыз.
Адам қажырлы еңбегімен табиғатты өзгертсе мұғалім жалпы жасампаз еңбегімен жаңа адамды қалыптастырып, дамытып, жетілдіріп өмірге дайындайды. Оқушыларын тек біліммен қаруландырып қана қоймай, назарын, білгендерін жадында сақтауға, қабілетін, ойлауын, тіл шеберлігін ұштауға, дүниеге деген құштарлығын, өмірге деген көзқарасын дұрыс қалыптастырып, ықыласын, сенімін, төзімділігін, іскерлігін, ізденімпаздығын тағы басқадай танымдық қасиеттерін жетілдіріп, адамгершілігі мол азамат етіп тәрбиелеуді өзінің өмірлік мақсаты, ізгілік мұраты деп санайды.
Талант деген сөзді әркім әр түрлі ұғынуы мүмкін. Талант көбіне, ақын - жазушылырда, әртістерде, өнер адамдарда кездеседі. Ал, мұғалім болу - талант па, ол әркімнің қолынан келе бермей ме? - деген сұрақ туады. Ұстаздың барлығы талант болып тумайды. Егер кез келген мұғалім ынта - ықылас қойып, табандылық танытатын болса, өз бетімен көп еңбектенсе, идеялық жағынан сенімді, саяси жағынан есейген азамат болса, өз пәнін жақсы білсе, оқытудың әдістемесін меңгеріп, бала психологиясын жете білсе, педагогикалық техниканы қалыптастыра алса, педагогикалық шеберлікке жету қасиеттеріне ие бола отырып, педагогикалық кәсіпті меңгерсе, педагогикалық әдепті бойына сіңірсе, онда талантты, шебер ұстаз бола алады.
Педагогикалық шеберлік - ұстаздық талантпен тығыз байланысты. К.Д.Ушинский: Педагогика теориясын қаншама жетік білгенмен, педагогикалық әдептің қыр - сырын меңгермейінше бұған оның оның қолы жетпейтіндігін, - айтады.
Педагогикалық шеберлік - тек қана мұғалімнің жалпы, жан - жақты және әдістемелік сауаттылығы ғана емес, ол - әр сөзді оқушылырға жеткізе білу, олардың толық қабыл алуы. Педагогикалық шеберлікте педагогикалық техника деп аталатын мәселеге мән беріледі. Мұғалім әр сөзін дұрыс сөйлеп, нық айтуы тиіс, оның жүріс - тұрысы, қозғалысы, отырып - тұруы оқушыларға ерсі болмайтындай дәрежеде болуы керек.
Педагогикалық шеберліктің негізі - балалардың өз еркімен дамуына жол ашу, оқу - тәрбие процесінде оқушылармен педагогикалық ынтымақтастықтар жұмыс атқарудың формаларын, әдістерін дамыту, шәкіртке деген қамқорлық пен сүйіспеншілікті арттыру педагогикалық шеберліктерінің басты сипаты болып табылады.
Болашақ ұстаздың педагогикалық мамандыққа өзін-өзі бағыттап, жұмысты ұйымдастыруы педагогикалық шеберлік негіздерін білумен шарттас. Бұл саланы зерттеуші ғалымдардың пікірінше педагогикалық шеберлік мынадай жүйелерге бөлінеді:
- педагогикалық іс - әрекеттегі гуманистік бағыттылығы;
- педагогикалық кәсіби білгірлігі;
- педагогикалық іс- әрекеттеке бейімділігі;
- педагогикалық техникасы.
Бұл аталған педагогикалық шеберлік жүйелері бір-бірімен тығыз байланыста жүзеге асады.
Зерттеу жүргізген ғалымдардың пікірінше, педагогикалық шеберлік жөніндегі ғылыми - зерттеу пайымдаулар мыналар:
- пеадагогикалық мақсаттылық, бағыттылық;
- тәрбие мен білім беру ісінің нәтижелілігі;
- әдістерді, құралдарды қолдана білудегі үйлесімділік;
- іс - әрекет мазмұнының шығармашылық сипат алуы.
Сонымен қатар әлеуметтік - қоғамдық өмірдің жаңаруына байланысты кәсіптік педагогикалық шеберлік деңгейіде дамуы тиіс. Педагогикалық кәсіптік шеберлікті дамыту міндеттер:
1. Педагогикалық білім бірлігі;
2. Педагогикалық кәсіпке бейімділігі;
3. Ситуацияларды меңгеру;
4. Балалардың психологиялық жағдайын меңгеру.
Менің ойымша, педагогикалық шеберлік - бұл мұғалімнің кіріктірілген қасиеті, өйткені ол өзінін кұрамына өзара тәуелді, тыгыз байланысты бірліктерді, яғни білім, іскерлік, қабілет пен қасиеттерді камтиды. Әрине, педагогикалық шеберлік күрделі кұрылым болғандыктан, онын мәнін ашуды, оны түсінуге деген әр түрлі көзқарас тұрғылары қалыптасқан. Қазіргі заман сұранысына орай, біз педагогикалық шеберліктің негізі инновациялык іс-әрекет деп тұжырымдаймыз. Тек жанашылдыкка деген талпыныс, үздіксіз ізденіс мұғалімді өз ісінің биік шыңына жетелейді. Осы тұжырымды өлкеміздің мандай алды азаматтары, оз ісінін шеберлері К. Нургалиев, К. Бітібаева, Ж. Шайжунусов, еліміздін бір туар тұлғалары Р. Нуртазина, А. Ысқақов, Е. Очкур сынды ұстаздар қызметі негізінде жасадық. Олар өз педагогикалық іс-әрекет шыңына жаңашылдыққа ұмтылыс негізінде жетті. Бірак, инновациялық іс-әрекет, кәсіптік білім мен іскерліктерсіз және тұлғалык қасиеттерсіз жүзеге асуы мүмкін емес. Әсіресе, қазіргі таңда мұғалім шеберлікке қол жеткізу үшін өзін-өзі басқара алуы керек, бойында оптимизм, лидерлік қасиет, тәуекелге бел буа білу, қуаттылык, төзімділік сияқты тұлғалык касиеттері болуы тиіс. Аталған қасиеттер мұғалімді жанашылдыкка жетелейді, жаңаны жасауға ынталандырады.
Шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс-әрекеті-оқыту. Оқыту - мұғалімнің тәлім-тәрбие берудегі басты әрекеті болса, оқу-шәкірттің дүниені танып-білуге бағытталған өзіндік әрекеті. Қысқаша айтсақ, оқу еңбек әрекетін орындауға қажетті білім, дағды икемділіктер жүйесін игеру процесі.
Сөйтіп, оқу мен оқыту, бір медальдің екі жағындай бір-бірімен тығыз байланысқан күрделі іс-әрекет. Оқу да, оқыту да қалай болса солай жүргізілмейді, олар белгілі мақсат көздеп жоспармен жүйелі түрде ұйымдастырылып, жүзеге асады, олардың өзіне тән әдістері мен сабақ жүргізу формалары, сондай-ақ, әртүрлі нәтижелері болады. Оқу арқылы шәкірт біртіндеп білім, дағды, икемділіктерді, тиісті ғылыми ұғымдарды меңгереді, мұның нәтижесінде оның жан қуаттары, эмоция, ерік-жігер процестері дами түседі.
Оқыту процесінің әр-түрлі қырларын педагогиканың дидактика, сондай-ақ жекелеген пән методикалары қарастырады. Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйенетін тірек ғылымы-психолгия. Соңғысының басты саласының бірі - оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмұнын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалай орындай алу мүмкіндіктерін зерттейді. Шәкірттің оқуға талпынысы мен ынтасының қалыптасу жолдарын, оның түрлі білім, дағды, икем, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратындығын, әр түрлі мазмұндағы материалды ұғыну ерекшелігін т.б. осы іспеттес мәселелерді қарастыру - оқыту психологиясының зерттеу объектісі.
Оқу материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені, шындықтағы құбылыстардың сыр-сипатын, мән-жайын ұғыну - өте күрделі әрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болды. Мәселен, сабақта материалды ұғынудың алғашқы кезеңінде шәкірт нені қалай оқу керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұдан соңғы кезеңде ол мұны тәжірибеде байқап көреді. Үшінші кезеңде ұғынғанын сөзбен тұжырымайды. Төртінші кезеңде оларын ойына ұстап тұрады да, бесінші кезеңде шәкіртте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Ақыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарын меңгереді, бір затты екінші затпен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұқсастықтарын айыра білуге үйренеді, мұндағы себеп пен нәтиженің, яғни заттардың себеп-салдарлық заңды байланысын түсінетін болады. Мәселен, жас баланың өзі де от жақса, түтін шығады дегенде, оттың жануы - түтіннің шығуына себеп болып тұрғанын аңғарады. Ұғыну дегеніміздің өзі де нәрседе себеппен қатар нәтиже болатындығына шәкірттің көзінің жетуі, соған жете түсінуі. Мұғалім оқушы ойлауындағы талдау тәсілінің қалыптасуына жеткіліксіз көңіл бөлетін болса, ондайда оқушы материалдың бір-бірімен байланысының жеке-жеке жақтарын ғана меңгереді, әр ұғымның мәнін, өзіндік ерекшелігін жете түсінбей қалады. Сондай-ақ, мұғалім сабақ беруде жинақтау тәсілін ойдағыдай пайдалана алмаса, онда берілетін мағлұмат бұрынғы материалмен дұрыс байланыспай қалады, бұл берілген мағлұматтың практикалық мәнінің төмендеуіне әкеліп соғады. Кейбір мұғалімдер оқушыда белсенді ойлау процесін дамытудың орнына олардың ес, жаттау қабілетін өсіруге ғана ереше мән береді. Әрине, бұдан баланың есін дамыту онша мәнді нәрсе емес деген қорытынды шықпайды. Оқушыға ойлаттырып, әр нәрсені бір-бірімен салыстыр-ғызып, талдатып-жинақтатып, дәлелдеткізіп үйретсе ғана олардың танымы мазмұнды болады.
Мұғалім мен оқушы арасындағы тәрбие ісі-ой шұңқыры, қыры мен сыры мол, неше түрлі тәсіл, әдістерді қажет ететін аса күрделі процесс. Бұл жерде, осы айтылғанның бір жағына, яғни тәрбие әдістерінің бірі - тәрбиеленушілерге талап қоя білу, оның нәтижесін қадағалап отыру мәселесі қарастырылуда. Адамға дұрыс талап қойылмаса, тапсырылған іс уақытында қадағаланбаса, біртіндеп берексіздік пайда болады. Сондықтан, балаға кішкентай кезден бастап шамасы келерін талаптар қойып, міндеттер жүктеп, олардың орындалуын бақылап отырмаса, жас өскінді жауапкершілікке, өз борышын дұрыс түсіне білуге машықтандыру қиын. Талап қою, міндет жүктеу - бала мектепке барғаннан кейін ерекше мәнге ие болады. Мұнсыз оқудың, оны миға тоқудың өзі мүмкін емес. Мәселен, жеті жасар бала мұғалімнің үйге берген тапсырмаларын орындап тұруға біртіндеп машықтануы қажет, ұстаздың талап-тілектерін орындау оқушы үшін - заң. Оқушыға міндет алу, тәрбиешінің талабын мүлтіксіз орындап шығу - үлкен жауапты әрі жанды жандыратын іс. Бұл жәйт оқушының психикасына зор салмақ салып, бала психологиясын күрт өзгертуге себепші болады. Өйткені, мектепке дейінгі тәрбиеде шын мәніндегі талап қоюшылық, міндет алушылық болмайды, белгілі міндет жүктеу, белгілі талап, ережелерді орындатқызу - мектеп режимінің бұлжымас заңы. Балаға талап қоюдың түрлі жолдарын оқушының жеке-дара, жас, жыныс, және ұлттық ерекшеліктеріне қарап, әр кез нақтылы жағдайға орай үнемі түрлендіріп отыру қажет.
Мәселен, оқушыға қойылатын талаптың қарапайым түрі - оған өз міндеті туралы жайлап ескерту болса, ал мұның жоғары түрі - кесімді түрде бұйыру. Адамға талап қоя білу - үлкен өнер. Оқушыларға жөндеп талап қоя алмайтын, қойса да оны орындауды аяғына дейін қадағаламайтын, тіпті оған қалай болса солай қарайтын мұғалімдер кездеседі. Осындай мұғалімнің сынып ұжымын ынтымақтыққа, бірауыздылыққа тәрбиелей алу қиын. Оқушыға дұрыс талап қоя білумен қатар оның іс-әрекетін оқтын-оқтын қадағалап отыру қажет. Бақылау жүргізу оқушының іске жауапкершілігін арттырады, өзіне деген сенімін күшейтеді, іс-әрекетінің қоғамдық маңызын аңғара білуге, сөз бен істің арасындағы алшақтықты біртіндеп жойып отыруға мүмкіншілік береді. Оқушыларға талап қоюмен олардың іс-әрекетіне бақылау жүргізуде мына төмендегілерді ескеріп отырған абзал. Біріншіден, әр уақытта орындалуы күмәнсіз нәрселерге ғана нақты талап қойылуы қажет. Оқушыға ауыр талап қою, сондай-ақ, оның шамасы келетін-келмейтін ескермеу жақсы нәтиже бермейді.
Оқушы тәрбиесінде кісінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz