Экологияның қалыптасуы мен дамуы

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Экологияның қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4

1.1. ХУІ ғасырдың басы мен ХУІІІ.ғасырдың аяқ кезіндегі экологияның дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2. Экология ғылымдарының жеке ғылым ретінде қалыптасу және даму кезеңі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.3. Экология ғылымдарының өрлеу кезеңі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7

2. Қоғам мен табиғат қарым.қатынасының эволюциясы ... ... ... ... ... .8

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

Экология (грекше oiros-үй, тұрақ, мекен, logos- ғылым) «мекен еткен табиғи орта туралы білім» деген мағынаны білдіреді. Шынында да, экология қоршаған ортаның тазалығын сақтау, яғни салауатты өмір салтын қалыптастыру болып табылады. Қазір экология кешенді ғылымдар ретінде дамып отыр. Сонымен бірге экология табиғатта болып жатқан барлық өзгерістердің себебін анықтау, баға беру және оның зиянды жақтарының алдын алу мәселелерін қарастырады. Ең алғаш 1866 жылы «экология» терминин неміс биологі Э.Геккель ұсынып, оның анықтамасын берген. Экология – тірі организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасын қоршаған ортамен байланыстырып зерттейтін ғылым. Бұл анықтама қазір ғылыми техникалық прогреспен және адамның іс-әрекетімен байланыстырыла айтылып оның аясы кеңейе түсуде. Адам баласы өзінің материалдық игілігі үшін табиғат байлықтарын барынша игеруге тырысты.

1. Ж.Ж.Жатканбаев. Экология негіздері. Алматы 2003.
2.А.Жакбасова, Г.Ә.Саинова. Экология. Алматы 2003 .

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Экологияның қалыптасуы мен
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..4

1. ХУІ ғасырдың басы мен ХУІІІ-ғасырдың аяқ кезіндегі экологияның
дамуы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..5
2. Экология ғылымдарының жеке ғылым ретінде қалыптасу және даму
кезеңі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Экология ғылымдарының өрлеу
кезеңі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..7

2. Қоғам мен табиғат қарым-қатынасының эволюциясы ... ... ... ... ... .8

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 10
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 11

КІРІСПЕ

Экология (грекше oiros-үй, тұрақ, мекен, logos- ғылым) мекен еткен
табиғи орта туралы білім деген мағынаны білдіреді. Шынында да, экология
қоршаған ортаның тазалығын сақтау, яғни салауатты өмір салтын қалыптастыру
болып табылады. Қазір экология кешенді ғылымдар ретінде дамып отыр. Сонымен
бірге экология табиғатта болып жатқан барлық өзгерістердің себебін анықтау,
баға беру және оның зиянды жақтарының алдын алу мәселелерін қарастырады. Ең
алғаш 1866 жылы экология терминин неміс биологі Э.Геккель ұсынып, оның
анықтамасын берген. Экология – тірі организмдердің бір-бірімен қарым-
қатынасын қоршаған ортамен байланыстырып зерттейтін ғылым. Бұл анықтама
қазір ғылыми техникалық прогреспен және адамның іс-әрекетімен
байланыстырыла айтылып оның аясы кеңейе түсуде. Адам баласы өзінің
материалдық игілігі үшін табиғат байлықтарын барынша игеруге тырысты.
Осыдан кейін, экология ғылымының мақсаты мен міндеттері және нені
зерттейтіні айқындала бастады. Экология ғылымының мақсаты – барлық тіршілік
атауының табиғи ортасын тұрақтандыру, бүлінуге, ластануға жол бермеу,
табиғат қорларын тиімді пайдалану, болашақ ұрпақтың салауатты өмір сүретін
ортасын қалыптастыру болып табылады. Бұл жұмыстың 1-ші бөлімінде біз
экология ғылымының қалыптасуы мен дамуын, яғни антикалық кезеңнен бастап
қазіргі заманға дейінгі экологияның ғылым саласы ретіндегі рөлін
қарастырсақ, ал екінші бөлімде, адам мен табиғат арасындағы байланысқа
тоқталамыз.
1. ЭКОЛОГИЯНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ

Білімнің барлық салалары сияқты, экология үздіксіз дамып келді, бірақ
ол бірде тез, бірде баяу болып отырды. Гиппократтың, Аристотельдің, басқа
да көне грек философтарының еңбектерінде айқын экологиялық сипаттағы
деректер бар. Сонымен бірге гректер экология деген сөзді білмеген. Бұл
салаға биологиялық қайта өрлеудің (XVIII – XIX ғғ.) көптеген ұлы
қайраткерлері де өз үлесін қосты. Мысалы, XVIII ғ. басындағы алғашқы
микроскоппен зерттеушілердің бірі ретінде көбірек танымал болған Антон ван
Левенгук, сонымен қатар осы күнгі экологияның маңызды екі саласын -
қоректік тізбектерді және популяция санының динамикасын зерттеудің
пионері болып табылады. Дербес ғылым ретінде экология шамамен 1900-шы жылы
қалыптасты. Экология терминің 1869 ж. неміс биологы Эрнест Геккель
ұсынған болатын. Демек, бұл біршама жас ғылым, сонымен қатар экология қазір
қауырт өсу кезенің басынан кешіріп отыр. Экология (грекше oicos – мекен, үй
және logos - ғылым) сөзбе-сөз аударғанда – тіршілік мекені туралы ғылым.
Экология ғылымына берілген көптеген анықтамалар бар, дегенмен, осы заманғы
зерттеушілердің басым көпшілігі экология – организмдердің тіршілік ету
жағдайларын және организмдер мен олардың тіршілік ету ортасы арасындағы
өзара байланыстарды зерттейтін ғылым деп есептейді. Экология түсінігі өте
ауқымды, сондықтан қайқырына баса мен берілуіне қарай, оның анықтамаларының
тұжырымдалуы да өзгеріп отырады. Мысалы, ұзақ мерзімдік қолданыс үшін ең
қолайлысы Экология – қоршаған ортаның биоогиясы деген анықтама болар еді.
Отандық экологтардың бірі А.С. Данилевский: Экология – экологиялық
дүйелердың құрылымы мен қызметі туралы және олардың гомеостазисін
қамтамасыз етуші механизмдер туралы ғылым деп анықтама берген. XX ғасырдың
ақырғы онжылдыктары үшін Уэбстердің толық сөздігінде келтірілген: Экология
пәні – организмдер мен орта арасындағы байланыстардың жиынтығы немесе
құрылымы - деген анықтама экологияның мәніне көбірек сәйкес келеді.
Автолар неғұрлым дәл және қысқа тұжырымдама беруде бір-бірімен жарыса
отырып, бұл ғылымға ең толық анықтаманы Эрнест Геккельдың өзі бергенін
естерінен шығарып алады: Экология деп, біз табиғат экономикасына қатысты
барлық білімдерді – жануардың оны қоршаған органикалық және органикалық
емес ортамен, әсіресе оның өзімен тікелей немесе жанама қатысатың
жануарлармен және өсімдіктермен өзара ынтымақтастық немесе қастастық
әрекеттерінің бар жиынтығын зерттеуді түсінеміз. Бір сөзбен айтқанда,
экология – Дарвин тіршілік үшін күресті туындатушы жағдайлар деп атаған,
барлық күрделі қарым – қатынастарды зерттеу болып табылады.

Экология бастапқы кезде биологиялық ғылымның құрамына еніп,
организмдер мен қоршаған ортаның өзара тығыз байланысын ғана зерттеумен
шектелген болса, қазіргі заманда экологияның шеңбері одан әрі кеңіп,
көптеген ғылымдармен, атап айтқанда, география, геология, агрономия, химия,
архитектура, математика, физика, генетика, медицина, қысқасы ғылымның
барлық. салаларымен қоян-қолтық араласып кетті. Осылай қазіргі заманғы
экология - әмбебап, зор қарқынмен дамып келе жатқан, біздің планетамыздың
барлық тұрғындары үшін іс жүзінде аса зор маңызы бар іргелі, кешенді ғылым
болып саналады. Экология болашақтың ғылымы және адамдардың өзінің өмір
сүруі осы ғылымның тікелей үдемелі дамуына байланысты болуы да мүмкін
деуге жатады.
Экология - биология ғылымдарының негізінде XIX ғасырдың ортасында
айқындала бастағанымен оның өз деңгейіне көтерілуі XIX ғасырдың аяғымен ХХ-
ғасырдың басы болып саналады.
Алғашқы экологиялық зерттеулердің элементтерін біз ерте ғасырларда
өмір сүрген Эмподокл, Гиппократ, Аристотель, Теофраст сияқты философтар мен
табиғат зерттеушілерінің еңбектерінен көреміз.
Биосфера құбылыстарын зерттеушілер өсімдіктер мен жануарлар
тіршілігіндегі анатомиялық, морфологиялық, физиологиялық, биохимиялық
бейімделушіліктерді оның айналаны қоршаған биосфералық ортасына тәуелді
екендігі экологиялық-биологиялық тұрғыдан зерттеледі.
Экология ғылымдарының пайда болуын, дамуын және осы кезден жағдайын
бірнеше кезеңге бөлуге болады.

1. ХУІ ғасырдың басы мен ХУІІІ-ғасырдың аяқ кезіндегі экологияның дамуы
1-кезең (1707-1924)

К.Линей (1707-1778), Ж.Л.Бюффен (1907-1788), Ж.Ламарк (1744-1825),
А.Декандоль (1806-1893), П.С.Паллас (1741-1811), И.И.Лепехин (1740-1802),
А.Гумбольд (1769-1859), К.Ф.Рулье (1814-1858), Н.А.Северцев (1824-1885),
А.Н.Бекетов (1825-1902), Ч.Дарвин (1809-1882), К.Мебиус (1825-1908),
Э.Геккель (1834-1919), В.Враминг (1841-1924), В.В.Докучаев (1846-1903) т.б
биосфера компоненттерін зерттеуден; биологтар, химиктер, өздерінің ғылыми
еңбектерінде экологиялық сипаттағы ғылыми-теориялық зерттеулер жүргізіп
экология ғылымдарының дамуына үлестерін қосқаны туралы қолымызда ғылыми
материалдар бар. Осы уақытта өзінің "Жануарлар мен өсімдіктер экологиясы”
еңбегін жарыққа шығарды - сондай-ақ, А.Декандольдың ботаникалық
географиясы", К.Ф.Рульенің "Жануарлар экологиясы", А.Н.Бекетовтың
"Өсімдіктер географиясы" атты аса құнды классикалық ғылыми еңбектер басылып
шықты. Сонымен бірге Ч.Дарвиннің ("түрлердің шыгу тегі", "Б.В.Докучаевтың
зоналары" туралы ілім және тағы басқа ұлы табиғат зерттеушілердің еңбектері
жарық көрді. Сөйтіп экология ғылымының дамуына үлкен үлес қосты. Австрия
мемлекетінің әлемге әйгілі табиғат зерттеушісі - Дарвинист Эрнест Геккель
1866 жылы "Экология" терминін алғаш рет өзінің екі томдық "Организмнің
жалпы морфологиясы" атты еңбегінде жан-жақты ғылыми түсінік берді. Ол кезде
оған тең келетін ғалым-биологтар болмағанды. Ұлы Дат ғалымы аса данышпан
білгір - ботаник Е.Варминг экология туралы көптеген еңбектер жазды.
2. Экология ғылымдарының жеке ғылым ретінде қалыптасу және даму
кезеңі
ІІ-кезең (1924-1980 ж.ж.)

Бұл кезең Э.Геккель Е.Варминг, К.Мебиус т.б. ғалым-биологтар
Н.А.Северцов, М.А.Мензбир, Б.М.Житков, Д.Н. Кашкаров, Н.П.Наумов,
А.Н.Формозов, Н.И.Калабуков, жан-жақты экологиялық зерттеулер жүргізді.
Н.Ф. Леваковский, С.И. Коржинский, А.Я. Гордягин, Г.И.Танфильев, П.Н.Крылов
жануарлар мен өсімдіктер физиологиясын зерттеп, экология ғылымыиың дамуына
үлкен үлес қосады. Әсіресе Г.Ф.Морозовтың "Орман туралы ілімі", Биолог -
ғалымдар оны орман-тоғайын зерттеушілерінің атасы деп атайды.
Д.Н.Кашкаровтың "Орта және бірлестіктер", "Жануарлар экологиясының
негіздері", ағылшын ғалым-биологы А.Тэнслидің ''Экожүйелері туралы ілімі",
орыс геоботанигі В.Н.Сукачевтің "Биоценоз", В.И.Вернадскийдің "Биосфера
туралы ілімі" және тағы басқа ғалымдардың ғылыми еңбектері экология
ғылымдарының дамуының негізгі ұясы болып есептелінді.
Бұдан кейін экология ғылымы дара ғылым деңгейіне көтеріліп өзінің
зерттеу салаларын, мақсат пен міндеттерін жетілдіре түсті. Экология
ғылымының беделі арта түсті. Жоғары дәрежеге көтерілді. Әсіресе суларда
тіршілік ететін ағзалардың экологиясы жан-жақты зерттеліне түседі. Олардың
экологиясын зерттеуге өте үлкен үлес қосқандар ЛА.Зекеевич, Г.Г.Винберг,
Г.В.Никольский, Б.Г.Иоганзен болатын. Топырақта тіршілік ететін ағзалардың
экологиясын зерттеген ғалымдар да бар. Олар: Меркурий Сергеевич Гиляров
(топырақтағы ағзалар экологиясы), Й.В.Кожанчиков, Г.Я.Бей-Бейсенко,
В.В.Яхонтов, ГА.Зикторов насекомдар экологиясы және тағы басқа эколог
ғалымдар: В.В.Догель, Е.Н.Павловский, В.Н.Беклемишев (паразитологиялық
экология), сүтқоректі, құс және бауырымен жорғалаушылар экологиясын
зерттеген ғалымдар (А.Т.Банников, Н.И.Калабуков, А.Н.Формозоз, Г.А.Новиков,
С.С.Шварц) болды.
Өсімдіктер экологиясын (В.Н.Сукачаев, Б.А.Келлер, П.Д.Ярошенко және
тағы басқа зерттеуші ғалымдар екенін айтпай кетуге болмайды. Осы уақытта
жоғарыда аты аталған зерттеуші-ғалымдардың экология ғылымының әр түрлі
бөлімдеріне теориялық зерттеулер жүргізіп, олардың қорытындыларын жинақтап,
аса құнды - фундаментальды ғылыми еңбектер жазылып, олар жарық көрді.
Сөйтіп, бұл еңбектер студенттердің экология ғылымдары саласынан тұрақты
түрде білім және тәрбие алуына септігін тигізуде.
Александр Петрович Щенников, өзінің "Өсімдіктер экологиясы" (1950)
жарыққа шықты. Б.Г.Иоганзеннің "Экология негіздері" (1959), Н.П.Наумовтың
"Жануарлар экологиясы" (1963), тағы басқа экология проблемаларына арналған
оқулықтар мен оқу құралдары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.