Аяқ-киімге арналған былғары туралы

Кіріспе
Негізгі бөлім
1)Аяқ.киім былғарысы
2)Ер.тұрмандық былғарылар
3)Техникалық былғарылар
Пайдаланылған әдебиеттер

Былғары алу кезінде теріден түк,қыртыс және тері асты клетчкалары(шел) сылынып тасталады,былғарыны өңдеу үшін кейде оның бет және астыңғы (бахтарма) қабаттарының бір бөлігі алынып тасталады.
Былғары-негізінен,талшықты құрылымы сақталған,бірақ оның құрылымдық элементтерінің физикалық,физика-химиялық қасиеттері былғарыны қолдану жағдайына сәйкес өзгертілген мал терісінің өзеңі.
Тері-талшықты құрылымы негізінен сақталған,тері асты клетчаткасы,кей жағдайларда өзеңнің бір қабаты алынып тасталып,бірақ талшықтарының, сондай-ақ түкті жабынның физикалық,физика-химиялық қасиеттері түкті жабынның атқаратын міндетіне қарай өзгеріске ұшыраған мал терісі.

Ө.Мәдиев,Қ.Айтөленова Қ.Т. «Былғары және мех химиясы мен технологиясы». Астана 2010, «Білім».2010. 35-42 бет.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Шәкәрім атындағы Семей Мемлекеттік Университеті

СӨЖ
Тақырыбы:Аяқ-киімге арналған былғары. Ер-тұрмандық
былғарылар. Техникалық былғары.

Тексерген:Бауыржанова А.З.
Тобы:ТК-421
Орындаған:Анешова А.А.

Семей қаласы- 2015 жыл

Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1)Аяқ-киім былғарысы
2)Ер-тұрмандық былғарылар
3)Техникалық былғарылар
Пайдаланылған әдебиеттер

Былғары мен тері ұғымдарына анықтама.
Былғары алу кезінде теріден түк,қыртыс және тері асты клетчкалары(шел) сылынып тасталады,былғарыны өңдеу үшін кейде оның бет және астыңғы (бахтарма) қабаттарының бір бөлігі алынып тасталады.
Былғары-негізінен,талшықты құрылымы сақталған,бірақ оның құрылымдық элементтерінің физикалық,физика-химиялық қасиеттері былғарыны қолдану жағдайына сәйкес өзгертілген мал терісінің өзеңі.
Тері-талшықты құрылымы негізінен сақталған,тері асты клетчаткасы,кей жағдайларда өзеңнің бір қабаты алынып тасталып,бірақ талшықтарының, сондай-ақ түкті жабынның физикалық,физика-химиялық қасиеттері түкті жабынның атқаратын міндетіне қарай өзгеріске ұшыраған мал терісі.
Былғары 4 класқа бөлінеді:
1.Аяқ-киім былғарысы
2.Ер-тұрмандық былғары
3.Техникалық былғары

1)Аяқ-киім былғарысы
Аяқ-киімге арналған былғары екі негізгі топтан құралады.
1)Аяқ-киімнің төменгі бөлігіне арналған.
2)Аяқ-киімнің жоғарғы бөлігіне арналған.
Аяқ киімнің төмеңгі бөлігіне арналған былғары мүйізді ірі қараның,түйенің,шошқаның,су жануарларының терісі мен жылқының сауыр терісінен жасалады.
Аяқ киімнің үстіңгі бетіне бекітілу тәсілі бойынша табан былғарысы екіге бөлінеді:
.Шегелеу немесе бұрандалау тәсілімен бекітілетін табан былғарысы.Мұндай былғары қалың,қатты және тығыз болуы керек.
Жіппен тігу немесе желімдеу тәсілімен бекітілетін былғары.
Бұл былғарының қалыңдығы,қаттылығы және тығыздығы табан былғарысынан сәл жұқалау,орташа болуы керек.
Ұлтарақтық былғары физика-механикалық қасиеттерінен басқа гигиеналық талаптарға да сай болуы қажет.
Аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне арналған былғары мүйізді ірі қараның,қойдың,ешкінің,шошқаның терілерінен,сондай-ақ,жылқы терісінің алдыңғы жағынан жасалады.Ол сан рет иілу мен созылуға ,кернеу мен қажалуға ,ылғал ,тер ,шаң , химиялық заттар мен жоғары температура әсеріне төтеп беруге тиіс.
Аяқ киімнің беті ретінде былғарының құндылығы оның ауа , су өткізбеуге қабілеттілігімен , серпімділік-пластикалық қасиеттерімен айқындалады. Былғарының жақсы пластикалық қасиетіне байланысты , аяқ киімнің басы қажетті қалыпқа жақсы қөндігеді және кие келе жымдасып аяқтың формасына қалыптасады, сондықтан ол формасын ұзақ сақтайды.
Өте созылғыш былғарыдан жасалған аяқ киім өз формасын тез жоғалтады(тапталып қалады), ал созылмалылығы нашар былғарыдан жасалған аяқ киім аяққа нашар қалыптасады әрі кигенде аяқты қажайтын болады.Аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне арналған былғары екі түрге бөлінеді:
1.Бұрандалау және шегелеу тәсілдерімен бекітілген былғары ауыр аяқ киімдердің үстіңгі бөлшектерін жасауға арналып , юфть деп аталады . Юфть аяқ киімдік және сандал жасау үшін деп екіге бөлінеді. Ол мүйізді ірі қараның , жылқы мен шошқаның терісін ерекше өңдеу арқылы алынады.
Аяқ киімге арналған юфть су өткізгіштігі өте төмен ,созылмалы,илікпелі және тығыз болуы керек.
Сандал жасауға арналған юфть аяқ киімдікімен салыстырғанда майлы заттары аз , серпімділігі күшті , біршама жұмсақ және созылмалылығы аздау болуы керек.
2. Жіппен тігу және желімдеу тәсілдерімен бекітілетін аяқ киімнің үстіңгі бетінің былғарыларына хроммен иленген былғары жатады. Олар шикізаттың түріне қарай , торпақ , тайынша , бұқа , шошқа терісінен жасалады.
Ауданы 60дм2-ге жетпеген ешкі былғарысы шевро деп , ал қой былғарысы шеврет деп аталады. Былғарының ұстағанда қаттылығы сезілмеу керек , жақсы өңделген , майынан арылған , біркелкі боялған , бетінде ақауы жоқ , бүкіл ауданының қалыңдығы бірдей , бахтармасы жұмсақ және ауа мен бу өткізгіштігі жеткілікті болуы қажет.
Жалпы аяқ киімнің үстіңгі былғарысы тұтас және жартылай былғары түрінде немесе кулат (мойын терісі жоқ) және жартылай кулат түрінде,сондай-ақ жылқы терісінің алдыңғы бөлігі түрінде шығарылады.Өңдеу тәсіліне байланысты былғары табиғи әсемделген беті бар,жұмсақ және кескінді,нубук(беті өңделген),велюр(беті немесе бахтарма жағы өңделген ),мақпал былғары болып жіктеледі.Ауданына қарай былғары 7 топқа бөлінеді:бірінші топқа ауданы 20-40дм2 былғары жатса,7-ші топқа 200дм2-ден астам ауданы бар былғары жатады.Сорты бойынша былғары 4-ке бөлінеді:
Былғары өндірісінде ірі қара малдың қалың терісін тиімді пайдалану үшін ( сиырдың , өгіздің , бұқаның ) екі немесе үш қабат етіп тілуге болады.Әдетте,мұндай терінің торлы қабатынан тіледі,сонда терінің жоғарғы қабаты кәдімгі былғары жасауға пайдаланылса,астыңғы қабаты (тілінді-спилок) сапасына қарай аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне пайдаланылады (велюр немесе сандал жасауға жұмсалады).
Астарлық былғарылар аяқ киім үстінің астары үшін қажет.Олар өндіріс процесі барысында іске жарамай қалған,аяқ киімнің үстіңгі бетіне жарамсыз шала фабрикаттардан алынады.

2) Ер-тұрмандық былғарылар
Ер-тұрмандық былғарылар аса берік,тердің,ылғалдану мен кебудің әсеріне,күн көзіне және төменгі температураға шыдамды,үйкеліске төтеп беретін болуы керек.
Ер-тұрман,ат әбзелдері ежелден қазақ халқының арасында салт атқа мініп немесе атты арбаға жегіп жүру үшін жасалған.Төменде халқымыздың ат-әбзелдерінің кейбір түрлерінің қысқаша сипаттамасы беріліп отыр.
Қамшы ер-тұрманның құрамына кіреді.Қамшының сабын тобылғыдан,тау ешкі және ақбөкен мүйізінен жасайды.Қолға ұстайтын жерін былғарымен қаптап,бүлдірге тағады. Қамшы -- атқа мiнген адам ұстайтын, бiрнеше таспа қайыстармен көмкерiлiп, өрiлген, сабы тобылғыдан, ырғайдан, аңдардың тұяғы, мүйiздерiнен жасалған атты айдап жүргiзетiн құрал.Қамшының өрiмi сабынан бiр жарым еседей ұзын болады. Қамшы құрал болумен қатар қару ретiнде қолданылған. Өрiмшi қамшының таспасын жiңiшке не жуандатып, кейде өрiмге талшық сымтемiр салып өрген. Ондай қамшылар ыңғайына және қамшы иесiнiң қалауына қарай өрiлiп отырған. Қамшы саптан, өрiмнен және бүлдiргiден тұрады. Саптың қолға ұстар жерi былғарыдан қапталады. Кейде қайыстан өрнектелiп өрiледi. Қамшы өрудiң көптеген түрi қолданылады, соның iшiнде 3 таспадан 32 таспаға дейiн жететiн түрi кiредi. Өрiмдер домалақ, жұмыр, төртқырлы болып келедi.Қамшының қарапайым түрiнiң бiрi -- бишiк. Ол қамшыға қарағанда қарапайым, өрiмi сабынан үш-төрт есе, кейде одан да ұзын болуы мүмкiн.
Жүген-жылқыны жөнге бұру үшін қолданылатын әбзел.Оны былғары немесе қайыстан жасайды.Ол үшін қайысты тігіп,өріп,түйіп әшекейлейді.Жүгеннің қайыс,түйме,былғары,өрме жүген деген бірнеше түрлері бар.Былғары жүгенді астына қайыс салып тігеді.Жүген кеңсірік,желкелік,ауыздық,сулық,тіз гін шылбыр сияқты бөлшектерден тұрады.
Өмілдірік-ердің атқа кетпеуін қамтамасыз етеді,оны қалың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.