Негізгі макроэкономикалық тепе-теңдіктер жайлы

Негізгі макроэкономикалық тепе-теңдік табыс пен шығынның теңдігін көрсетеді. Яғни, ЖҰӨ = С + I + G + Хn, осы теңдікке сәйкес, Ү = С + I + G + Хn - негізгі макроэкономикалық тепе-теңдік. Мұндағы: Ү – ұлттық табыс; С – тұтыну, І – инвестиция; G – мемлекеттік шығындар; Хn - таза экспорт.
Негізгі макроэкономикалық тепе-теңдік - жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың тепе-теңдік көрінісі. Жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың сызықтарының қиылысуының мағынасы – бұл баға дәрежесінің теңдігі мен ұлттық өндірістің тепе - теңдігі.
Егер АD>AS, бұл жағдайда 2 ұйғарымға тоқтауға болады:
- өндіріс көлемін өзгертпей, бағаны көтеруге болады;
- өндіріс көлемін кеңейту, сонда ұлттық табыс өседі.
Егер АD<АS, бұл жағдайда:
- өндірісті қысқарту қажет болады;
- өндіріс көлемін өзгертпей, бірақ бағаны төмендетуге болады, сонда ұлттық табыс азаяды. Мұнда, Р - бағаның жалпы дәрежесі, Q - тауардың жалпы көлемі, Ре - баға дәрежесінің тепе-теңдігі, Qе - өндіріс көлемінің тепе-теңдігі.
Жиынтық сұраныс (АD) – бұл қоғамдағы үй шаруашылықтарының, кәсіпорындардың және үкіметтің берілген баға деңгейінде жалпы өндірілген тауарлар мен қызметтерді сатып алу қажеттілігінің көрінісі. Ұлттық есептер жүйесі бойынша тауарлар мен көрсетілген қызметтерге сұраныс төрт жақтан қойылады: тұтыну, инвестициялар, мемлекет, таза экспорт. Экономиканың жабық және ашық түрлеріне болатынын ескерген жоқ. Жабық экономикада сыртқы экономикалық қызметті қарастырмайды және тек ішкі мүмкіншіліктерге есептеледі. Жиынтық сұраныс тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің жалпы санына мемлекет резиденттерінің жағынан түскен сұраныс ретінде анықталады. Графикалық түрде жиынтық сұраныс қисығының еңісі кері тәуелділікті болады. Экономикада ақшаның құнсыздануы басталса бағаның артқан кезінде өнімге деген сұраныс азаяды. Жиынтық сұранысқа бағалы және бағасыз факторлар әсерін тигізеді. Бағалы факторлардың әсері жиынтық сұраныс көлемінің өзгеруіне әкеледі және сызықтың өз бойымен жылжиды. Бағасыз факторлардың әсері жиынтық сұраныс қисығының оңға (АD2 - өсуі) немесе солға (АD - азаюы) жылжуына әкеледі.

Қаржы-экономика сөздігі. — Алматы: ҚР Білім және ғылым министрлігінің Экономика институты, «Зияткер» ЖШС, 2007.
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, IX том

Банк терминдері мен ұғымдарының қазақша-орысша сөздігі. Ғ.Сейіткасымов, Б.Бейсенғалиев, Ж. Бекболатұлы — Алматы: Экономика, 2006.

С. Әкімбеков, А.С. Баймұхаметова, У.А Жанандаров Экономикалық теория Оқу құралы. Жалпы редакция С. Әкімбековтікі. — Астана: 2002.