Сіңіру қабілетінің түрлері: механикалық, биологиялық, физикалық, химиялық, физика-химиялық



Топырақтың қопсыған кеуекті дене болғандықтан, оның түйірлерінен арасында әр уақытта бос кеңістіктер болады. Топырақтың сіңіру қасиеттерінің қалыптасуына шешуші рөл атұаратын топырақ қурамындағы ең майда ұнтақталған, көлемі 0,0001 мм-ден төмен колоидтты бөлшектер. Бұл бөлшектер топырақтың әр түрлі органикалык және минералдық қосылыстарынан тұрады.
Топырақтың сіңіру қасиеті деп, оның топырақ ішіндегі ерітінділерінің кейбір қосылыстарды, майда ұнтақталған минералды және органикалық қосылыстарды, микроорганизмдерді және ұнтақталмаған ірі заттарды өзіне сіңіріп ұстап қалуын айтады.
Топырақтың сіңіру құбылысы жалпы топырақтың дамуымен және топырақта өсетін өсімдіктерге күлді элементтердің ( азот т.б. көректік заттардың ) жиналуымен қатар жүреді. әсіресе өсімдіктердің коректік элементтер жиналуы топырақтың сіңіру қасиетімен тығыз байланысты. Осы қасиет арқылы топырақта өсімдіктерге керекті элементтер жиналады. Бұл салада көп еңбек еткен орыстың ірі ғылымдары К.К. Гедройц, Д.И. Прянишников, А.И. Соколовский, И.Н. Антипов-Каратаев, В.А.Чернов, И.И.Горбунов т.б.
Әр түрлі топырақтардың сіңіру қасиеттері әр деңгейде болады. Ол көбінесе топырақтағы өте жоғары бөлшектерге, түйірлерге, кодоидтты бөлшектердің мқлшеріне байланысты. Топырақ неғұрлым қарашіріндегі бай және механикалық құрамы ауырлау балшақты болса. Соғүрлым оның сіңіру қасиеті де мол, ал топырақта қара шірінді аз, құрамы жеңіл құм немесе құмдақ болса, оның сіңіру мүмкіндігі де шамалы болады.
Топырақ коллоидтарының диаметрлері шамамен микронмен есептелетін әр текті заттардың бөлшектердің құрайды: 1 мкр – 0,01 мм тең, оны миллимикрон дейді. Коллоидты бөлшектердің ірілігі 0,1 мкр-1 ммкр.
В.Оствальдің түжырымы бойынша коллоидтердің пайда болуының екі жолы бар:
1) бөліну арқылы, яғни топырақтың бөлініп жатқан бөлшектерінің шығуы;
2) конденсация арқылы яғни заттардың бірнеше молекулаларынан
Қолданған әдебиет:

Е.Жамалбеков, Р.Білдебаева «Топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы».

И.Сейітов, Т.Саудабаев, Ш.Әбдірашев «Агрономия негіздері». Алматы, «Ана тілі» 1991.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:   
Сіңіру қабілетінің түрлері: механикалық, биологиялық, физикалық, химиялық,
физика-химиялық

Топырақтың қопсыған кеуекті дене болғандықтан, оның түйірлерінен
арасында әр уақытта бос кеңістіктер болады. Топырақтың сіңіру
қасиеттерінің қалыптасуына шешуші рөл атұаратын топырақ қурамындағы ең
майда ұнтақталған, көлемі 0,0001 мм-ден төмен колоидтты бөлшектер. Бұл
бөлшектер топырақтың әр түрлі органикалык және минералдық қосылыстарынан
тұрады.
Топырақтың сіңіру қасиеті деп, оның топырақ ішіндегі
ерітінділерінің кейбір қосылыстарды, майда ұнтақталған минералды және
органикалық қосылыстарды, микроорганизмдерді және ұнтақталмаған ірі
заттарды өзіне сіңіріп ұстап қалуын айтады.
Топырақтың сіңіру құбылысы жалпы топырақтың дамуымен және
топырақта өсетін өсімдіктерге күлді элементтердің ( азот т.б. көректік
заттардың ) жиналуымен қатар жүреді. әсіресе өсімдіктердің коректік
элементтер жиналуы топырақтың сіңіру қасиетімен тығыз байланысты. Осы
қасиет арқылы топырақта өсімдіктерге керекті элементтер жиналады. Бұл
салада көп еңбек еткен орыстың ірі ғылымдары К.К. Гедройц, Д.И.
Прянишников, А.И. Соколовский, И.Н. Антипов-Каратаев, В.А.Чернов,
И.И.Горбунов т.б.
Әр түрлі топырақтардың сіңіру қасиеттері әр деңгейде болады. Ол
көбінесе топырақтағы өте жоғары бөлшектерге, түйірлерге, кодоидтты
бөлшектердің мқлшеріне байланысты. Топырақ неғұрлым қарашіріндегі бай
және механикалық құрамы ауырлау балшақты болса. Соғүрлым оның сіңіру
қасиеті де мол, ал топырақта қара шірінді аз, құрамы жеңіл құм немесе
құмдақ болса, оның сіңіру мүмкіндігі де шамалы болады.
Топырақ коллоидтарының диаметрлері шамамен микронмен есептелетін әр
текті заттардың бөлшектердің құрайды: 1 мкр – 0,01 мм тең, оны
миллимикрон дейді. Коллоидты бөлшектердің ірілігі 0,1 мкр-1 ммкр.
В.Оствальдің түжырымы бойынша коллоидтердің пайда болуының екі жолы
бар:
1) бөліну арқылы, яғни топырақтың бөлініп жатқан бөлшектерінің шығуы;
2) конденсация арқылы яғни заттардың бірнеше молекулаларынан қосылып
үлкейіп шығуы.
Сонымен топырақ коллоидтарының бір бөлігі минералдардан физикалық
үгілу арұылы бөлініп,тозандатып қалдықтардан өзгеріп, химиялық угілу
нәтижесінде түзіледі. Топырақта коллоидтар екі түрде золь (коллоидтік
ерітінді) және гель ( коллоидты қоймалжын – тұнба ) күйлерінде кездеседі.
Коллоидтар бір күйден екінші күйге көше береді. Ерітіндіден тұнбаға
көшуін коагуляция (жиырылу), керісінше түнбадан ерітіндегі көшуін
пептизация (бытырау) дейді. Коллоидтардың бір күйден екішінсіне көшүі
қайталанатын немесе қайталанбайтын болады. Топырақтың қалыптасуына
коллоидтар коагуляциясының маңызы үлкен. өйткені коллоидтар топырақта тек
золь күйінде жылжып, жиыла да, гель күйінде топырақта бекиді. Коллоидтар
топырақтың қандай жағдайы болса да, топырақтың температурасы жоғары
немесе төмен болса да, қызғанына немесе кепкеніне, суығына қарамай
коагуляцияланады. Бірақ коагуляция процессінде электролиттердің де
(тұздар, қышқылдар, негіздер) әсері көп. Электролит дегеніміз заттар суға
ерігенде оң немесе теріс зарядты иондарға бөлінуі. Коагуляция
электролиттердің ең аз коагуляция босағасы деп аталатын қоюлануында
өтеді. Топырақтағы коллоидты бөлшектер электр зарядты. Коагуляция
процессі негізінен коллоидтардың зарядтардың жоғалтуына байланысты өтеді.
Теріс зарядты коллоилтар оң зарядты катиондармен, ал темір мен алюминий
коллоидтері теріс зарядты аниондармен кездескенде коагуляцияланады.
Коагуляциялану қасиеті катиондардың валенттігіне, оның атомдық салмағына
байланысты. Белсенді коагулянттарға үш валентті темір мен алюминий, содан
кейін екі валентті кальций мен магний катиондары жатады. Ал бір валентті
катиондар калий, аммоний, натрий, аз коагуляцияланады, кейде керісінше,
коллоидтарды пытыратады. Тек сүтегі катионы коагуляциялау қабілеті
жағынан екі валентті катиондарға жақын. Коллоидтар коагуляциясында
топыраұта кең тараған кальций катионының рөлі өте өлкен. Ол коллоидтарды
қайталанбайтындай етіп берік коагуляциялайды. Коллоидтар негізі тау
жыныстарынан және органикалық заттардан шығатын болғандықтан, олардың
құрамында органикалық және минералдық заттары бар. Органикалық заттар
топырақ шіріндісінің құрамында, ал минералды заттар балшық құрамында
болады. Топырақта катиондардың және коагуляцияның пайда болуына
байланысты коллоидтар көбінесе тұрақты тұнба – гель күйінде кездеседі. Ал
коллоидтардың золь күйінде болуы уақытша, тұрақсыз. Катиондардың гель
түрінен зольге айналдыру ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Топырақтың фазалық құрамы
Топырақ коллоидтар мен топырақтың сіңіру қабілеті
Топырақтың сіңіру қабілеті
Көмір гуминді тыңайтқыштардың топырақ құрамына әсерін зерттеу
Жалпы экологиялық мәселелер
Қазақстандағы минералды тыңайтқыштар өндірісін дамыту
Қоршаған ортаның химиялық ластануы туралы
Мұнай және мұнай өнімдерінің топыраққа әсері
Топырақ табиғи тарихи дене және ауыл шаруашылығының өндірісінің дүниесі
Топырақтың механикалық құрамы
Пәндер