Спорттық топтардың әлеуметтік психологиясы
Жоспар:
Негізгі бөлім.
1. Спорттық топтардың әлеуметтік . психологиялық ерекшеліктері.
а) спорттық топтардың мөлшері.
б) спорттық топтардың белгілері.
2. Спорттық топтағы басшылық.
3. Әлеуметтік.психологиялық климат.
4. Спорттағы қарым қтынастың психологиялық негіздері.
5. (Ю. Л. Ханин) бойынша спорттағы қарым.қатынас басты функциялары:
Әдебиеттер тізімі.
Негізгі бөлім.
1. Спорттық топтардың әлеуметтік . психологиялық ерекшеліктері.
а) спорттық топтардың мөлшері.
б) спорттық топтардың белгілері.
2. Спорттық топтағы басшылық.
3. Әлеуметтік.психологиялық климат.
4. Спорттағы қарым қтынастың психологиялық негіздері.
5. (Ю. Л. Ханин) бойынша спорттағы қарым.қатынас басты функциялары:
Әдебиеттер тізімі.
1. Спорттық топтардың әлеуметтік - психологиялық ерекшеліктері.
Спорттық команда - бұл әрқашанда спорттық топ. Кіші топтағы қатысты әулеметтік - психологиялық құндылықтардың барлығы спорттық топқа қатысы бар.
Адамның жеке тұлға ретіндегі қарым - қатынасы мен психологиясы әулеметтік ортаға байланысты.
Әлеуметтік орта - адамдар әр түрлі қатынаста болатын, құрылымы күрделі қоғам яғни - топтар. Үлкен топ және кішкентай топ деген түсінік бар:
1. Үлкен-мемлекет, халық, дін, партия және т.б., профессионалдық, экономикалық, дәнилік, мәдениеттілік, біліктілік, жас пен жыныс айырмашылығы бар;
2. Кішкентай-бір жұмыспен айналысатын, бір-бірімен қатынастағы адамдар тобы (2-ден 30-ға дейін). Қоғамның бір бөлшегі. Мысалыға: жанұя, мектеп, достар қосылысы, спорттық команда т.б.
Кіші топ құрамындағы адамдарды психологиясы мен қарым-қатынасы сипаттайды. Қарым-қатынас топтағы әлеуметтік-психологиялық сипатында ерекше орын алады.
Білуіміз бойынша, қарым-қатынас түрлері:
- официалдық және официалдық емес;
- басқару мен бағынышты;
- жұмыстық және жеке, рационалдық және эмоционалдық.
Жеке топта қарастырып шықсақ:
- официалдық - қызмет бабымен болады;
- официалдық емес - жеке кездесулерде;
- жұмыстық - жұмыс арқасындағы кездесулерде;
- жеке - жұмысқа қатысы жоқ қарым-қатынас;
- рационалдық - 1ші орында адамдардың бір-бірін білуімен, айналаны обьективті бағалауы;
- эмоционалдық - субьективті бағалау, адамды қабылдай білу қатынасы;
- басшылық - топты басқару 2 түрде болады. Ол официалдық басқарушы (бастық) және топтағы беделі жоғары адам басқаруы (лидер).
- бағынушылар - топтың құрамындағы адамдардың лидерге немесе бастыққа бағынуы.
Спорттық топ - бұл кіші топтардың бір түрі. Топ құрамына тренер басшылығында спортпен айналысатын 2ден 25ке дейін адам кіреді.
Бұл топта физикалық күштері арқасында нормативті тапсыру, жеңіске жету, жас пен жыныс айырмашылығына қарап нормативтер мен ережелер қойылатын топ.
Денешынықтыру мен спорттық топтарды айыра білу керек. Айырмашылығы?
Спорттық команда - бұл әрқашанда спорттық топ. Кіші топтағы қатысты әулеметтік - психологиялық құндылықтардың барлығы спорттық топқа қатысы бар.
Адамның жеке тұлға ретіндегі қарым - қатынасы мен психологиясы әулеметтік ортаға байланысты.
Әлеуметтік орта - адамдар әр түрлі қатынаста болатын, құрылымы күрделі қоғам яғни - топтар. Үлкен топ және кішкентай топ деген түсінік бар:
1. Үлкен-мемлекет, халық, дін, партия және т.б., профессионалдық, экономикалық, дәнилік, мәдениеттілік, біліктілік, жас пен жыныс айырмашылығы бар;
2. Кішкентай-бір жұмыспен айналысатын, бір-бірімен қатынастағы адамдар тобы (2-ден 30-ға дейін). Қоғамның бір бөлшегі. Мысалыға: жанұя, мектеп, достар қосылысы, спорттық команда т.б.
Кіші топ құрамындағы адамдарды психологиясы мен қарым-қатынасы сипаттайды. Қарым-қатынас топтағы әлеуметтік-психологиялық сипатында ерекше орын алады.
Білуіміз бойынша, қарым-қатынас түрлері:
- официалдық және официалдық емес;
- басқару мен бағынышты;
- жұмыстық және жеке, рационалдық және эмоционалдық.
Жеке топта қарастырып шықсақ:
- официалдық - қызмет бабымен болады;
- официалдық емес - жеке кездесулерде;
- жұмыстық - жұмыс арқасындағы кездесулерде;
- жеке - жұмысқа қатысы жоқ қарым-қатынас;
- рационалдық - 1ші орында адамдардың бір-бірін білуімен, айналаны обьективті бағалауы;
- эмоционалдық - субьективті бағалау, адамды қабылдай білу қатынасы;
- басшылық - топты басқару 2 түрде болады. Ол официалдық басқарушы (бастық) және топтағы беделі жоғары адам басқаруы (лидер).
- бағынушылар - топтың құрамындағы адамдардың лидерге немесе бастыққа бағынуы.
Спорттық топ - бұл кіші топтардың бір түрі. Топ құрамына тренер басшылығында спортпен айналысатын 2ден 25ке дейін адам кіреді.
Бұл топта физикалық күштері арқасында нормативті тапсыру, жеңіске жету, жас пен жыныс айырмашылығына қарап нормативтер мен ережелер қойылатын топ.
Денешынықтыру мен спорттық топтарды айыра білу керек. Айырмашылығы?
Әдебиеттер тізімі:
1. «Мектептегі дене шынықтыру», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - №6 – 2008 жыл
2. «Дене тәрбиесі сабағының философиясы», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - №6 – 2008 жыл
3. «Дене тәрбиесі», Уанбаев Е.
4. «Отбасы және балабақша», мақала. 2005 ж. - №2
5. «Танымдық іс-әрекет мектепке бейімделудің басты факторы», Асылханова М.А. 1999 ж.
6. «6 жастағы балаларға денсаулық сағатының үлгісі», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - № 7 – 2006 жыл
7. «Спорттық топтардың психологиясы», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - №7 – 2006 жыл
1. «Мектептегі дене шынықтыру», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - №6 – 2008 жыл
2. «Дене тәрбиесі сабағының философиясы», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - №6 – 2008 жыл
3. «Дене тәрбиесі», Уанбаев Е.
4. «Отбасы және балабақша», мақала. 2005 ж. - №2
5. «Танымдық іс-әрекет мектепке бейімделудің басты факторы», Асылханова М.А. 1999 ж.
6. «6 жастағы балаларға денсаулық сағатының үлгісі», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - № 7 – 2006 жыл
7. «Спорттық топтардың психологиясы», мақала, Мектептегі дене тәрбиесі - №7 – 2006 жыл
Қазақстан Республикасы Ғылым және Білім министрлігі
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Спорттық топтардың әлеуметтік психологиясы
Тексерген:
Орындаған:
2010 жыл
Жоспар:
Негізгі бөлім.
1. Спорттық топтардың әлеуметтік - психологиялық ерекшеліктері.
а) спорттық топтардың мөлшері.
б) спорттық топтардың белгілері.
2. Спорттық топтағы басшылық.
3. Әлеуметтік-психологиялық климат.
4. Спорттағы қарым қтынастың психологиялық негіздері.
5. (Ю. Л. Ханин) бойынша спорттағы қарым-қатынас басты функциялары:
Әдебиеттер тізімі.
Спорттық топтардың әлеуметтік психологиясы.
1. Спорттық топтардың әлеуметтік - психологиялық ерекшеліктері.
Спорттық команда - бұл әрқашанда спорттық топ. Кіші топтағы қатысты
әулеметтік - психологиялық құндылықтардың барлығы спорттық топқа қатысы
бар.
Адамның жеке тұлға ретіндегі қарым - қатынасы мен психологиясы
әулеметтік ортаға байланысты.
Әлеуметтік орта - адамдар әр түрлі қатынаста болатын, құрылымы күрделі
қоғам яғни - топтар. Үлкен топ және кішкентай топ деген түсінік бар:
1. Үлкен-мемлекет, халық, дін, партия және т.б., профессионалдық,
экономикалық, дәнилік, мәдениеттілік, біліктілік, жас пен жыныс
айырмашылығы бар;
2. Кішкентай-бір жұмыспен айналысатын, бір-бірімен қатынастағы адамдар
тобы (2-ден 30-ға дейін). Қоғамның бір бөлшегі. Мысалыға: жанұя,
мектеп, достар қосылысы, спорттық команда т.б.
Кіші топ құрамындағы адамдарды психологиясы мен қарым-қатынасы
сипаттайды. Қарым-қатынас топтағы әлеуметтік-психологиялық сипатында ерекше
орын алады.
Білуіміз бойынша, қарым-қатынас түрлері:
- официалдық және официалдық емес;
- басқару мен бағынышты;
- жұмыстық және жеке, рационалдық және эмоционалдық.
Жеке топта қарастырып шықсақ:
- официалдық - қызмет бабымен болады;
- официалдық емес - жеке кездесулерде;
- жұмыстық - жұмыс арқасындағы кездесулерде;
- жеке - жұмысқа қатысы жоқ қарым-қатынас;
- рационалдық - 1ші орында адамдардың бір-бірін білуімен, айналаны
обьективті бағалауы;
- эмоционалдық - субьективті бағалау, адамды қабылдай білу қатынасы;
- басшылық - топты басқару 2 түрде болады. Ол официалдық басқарушы
(бастық) және топтағы беделі жоғары адам басқаруы (лидер).
- бағынушылар - топтың құрамындағы адамдардың лидерге немесе бастыққа
бағынуы.
Спорттық топ - бұл кіші топтардың бір түрі. Топ құрамына тренер
басшылығында спортпен айналысатын 2ден 25ке дейін адам кіреді.
Бұл топта физикалық күштері арқасында нормативті тапсыру, жеңіске жету, жас
пен жыныс айырмашылығына қарап нормативтер мен ережелер қойылатын топ.
Денешынықтыру мен спорттық топтарды айыра білу керек. Айырмашылығы?
Денешынықтыру тобында спорттық топтағыдай ережелер мен нормативтердің
бәрі бар, бірақ олар спорттық топ секілді норматив тапсырғанда жеңіске
жетуді ойламайды тек өз денсаулығын нығайтумен, физикалық пен моралдық
шаршауын, психикалық тепе-теңдігін толықтырумен айналысады.
Спорттық топ ранглік, рөлдік, қарым-қатынас, көмек, өзара қарым-
қатынастан көлденеңнен (тренер - спортшы) және горизанталды (спортшы-
спортшы) секілді подструктуралардан тұратын құрамы өте күрделі әлеуметтік
қоғамдағы топ. Бұл подструктуралар арасында тығыз қарым-қатынас бар екенін
естен шығармаған жөн.
Кішкентай топ заңдарының арқасында бұл подструктуралардың әрқайсысы
бір-бірімен тығыз қатынаста болғандықтан бұл формалдық және формалдық емес
структураларға бөлінеді.
Формалдық структура - жаттығу, жарыстар кезінде жоғары жақтан келген
бұйрықтан және спортшылардың қарым-қатынасы мен тренердің бұйрығымен
құрылады.
Формалдық емес - топтыға еркін жағдай, спортшылардың бір-біріне деген
сүйіспеншілігі мен бір-бірінің қарым-қатынасы арқасында, жаттығулар
арқасында құрылады.
Егерде топтағы адамдар бір-бірін түсінбей тек өз рөлдерін өз
статусында ойнап жүрсе бұл жақын арада, топтағы адамдардың бәр-бірімен
қатынасы қиын жағдайға айналады. Топтағы адамдар бір-бірінің
профессионалдық және эмоционалдық жеке қасиеттерін бағаламай,
түсінбеушілікке, ақырында ұрысқа әкеліп соқтырады.
Формалдық пен формалдық емес структуралар біріңғай структуралық жүйе
құрады. Соған қарамастан бұл екі структуралардың қатынасы оптималдық болуы
керек.
Формалдық пен формалдық емес структуралардың бір-біріне қатынасы
топтың жұмысына жақсы әсер етеді. Бұл структуралардың қатынасы өте жақсы
болуы үшін формалдық структураның басты қағидаларын білу керек:
- Жоғары тұрған мекеме, топтың басшысы, тренер құрастырып, қарастырған
нұсқау, бағыт-бағдар, қызмет бағдрламасы;
- Негізгі қызмет барысында тотың ішінде қалыптасқан нормалар мен
ережелер;
- Топ мүшелерінің мұқтаждығы мен мотивтері;
- Тренердің мұқтаждығы мен мотивтері;
- Орын алған жағдайдың талаптары;
- Болашақ мақсат пен негізгі қызметтің міндеттері.
Бұл екі структураның сәйкестілігінен басқа, бірлесу, ойлаудың
ұқсастығы, мотивация, мәнділіктер жүйесі, шеберліктің деңгейі, борыш
сезімі, жауапкершілік сезімі секілді факторлар да бар.
Спорттық топтардың мөлшері.
Кіші топтардағы адамдар санының тиімді мөлшері әлі күнге дейін
тартысты болып отыр: бір авторлардың айтуы бойынша - 10-15 адам, ал екінші
авторлардың айтуына қарасақ - 25-40 адам. Кейбір отандық психологтардың
еңбектерінде 6-7 адамнан тұратын топ, нық әрі ыдыраудан алыс топ болып
келеді.
Бұл деректердің формалдық емес топтарға тиімді екенін айта кеткен жөн,
себебі:
1. Тез әрі жеңіл контакт орнатуға;
2. Әр жеке адамның жеке қасиеттерімен, біліктілік деңгейін жақсы білуге;
3. Тез арада еш қиындықсыз ақпаратты басқаларға таратуғарұқсат береді.
Формалдық топтардың тиімді шекарасын анықтау үшін:
1. Мақсат пен міндет;
2. Спорт түрінің жарастағы басты ережелерін (топ мүшелерін) ескерген жөн.
Спорттық топтардың белгілері.
Кіші топтар бейнеленетін спорттық топтарға тән кейбір белгілер:
1. Топтың автаномдығы, басқа топтардан жекешеленуі;
2. Ауызбірлігі, біз деген сезімнің барлығы;
3. Топ мүшелерінің жүріс-тұрысын бақылау;
4. Дәреже мен рөл (топтың әрбір мүшелеріне, топтағы жүріс-тұрысына
байланысты дәреже беріледі).
5. Топ мүшелерінің иерархиясы;
6. Конформдық (топтағы ережелерді, міндеттерді, нормаларды қабылдай білу
жәнеорындау);
7. Ерікті түрде топқа кіру мен шығу;
8. Тиімді топ мөлшерін сақтап қалуға ұмтылыс;
9. Құпиялылық (топ мүшелері бір-бірінің жеке өмірінің қажет деген
нәрселелерін білуі);
10.Тұрақтылық;
11.Топқа кіретін мүшелердің әдемілігі, сүйкімділер арасындағы жүріс-
тұрыс, референттлық;
12.Психологиялық климат, индивидтің ләззат алу мен алмау сезімі.
Бұдан да басқа спорттық топтарға тән ерекше белгілері:
1. Жеке және топтық жоғарғы дәрежелерге жету;
2. Рөлдік қимылдардың өзіндігі;
3. Мүшелердің бірыңғай жас пен квалификация деңгейі;
4. Жыныстық ұқсастық (кейбір спорт түрлерінде);
5. Топқа кіру мен онда болудың өзіндік мотивтері;
6. Мекеменің спонтандылығы.
2. Спорттық топтағы басшылық.
Топты басқару, әрбір мүшесіне психологиялық түрде әсер ету бастықтың,
ресми және ресми емес, яғни, топ арасында беделі жоғары адамның, яғни,
басшылығы арқылы жүреді.
Бастықтың авторитеті лидердің авторитетіне қарағанда күштірек. Кей
жағдайларда бастық лидерде бола алады, бірақ олардың функциялары келмейді
және қарама-қайшы болғандықтан іс жүзінде көп кездесе бермейді. Мысалыға,
дау-дамайда бастық дау-дамайды жұмысқа кедергі келтірмейтіндей етіп тоқтату
керек. Бұл жағдайда бастық жеке адамға зиян келтіру жолымен тоқтатса да
тоқтатады. Ал, лидер болса жұмысқа зиян келсе де, жеке адамға зиян
келтірмеуге тырысады.
Басшылық жұмысында бастықтікі жұмыс болса, ал лидердікі жеке адам
көңіл-күйімен. Сонымен, топқа лидер да, бастық та керек. Топтағы жұмыстық
және жеке қарым-қатынастарды дұрыстау үшін әрбір топқа екеуі де қажет.
Лидер - ұйымдастырушылық қасиеттері бар, топтағы қарым-қатынастың
ортасынан орын алған, әрбір топ мүшесіне жақсы болу жағын ойластыратын топ
мүшесі.
Кім лидер бола алады және болады?
Адамның лидер болуы - онымен топтың қатынасының нәтижесі.
Авторитарлық, демократиялық және либералдық лидердің түрлері ерекше
айтылады.
Авторитарлық лидердің түрі - лидерліктің қасиетіанық көрсетілген,
шешім қабылдағандағы бірыңғайлылығы, топ мүшелердің жүріс-тұрысына
жүйелілік бақылау орнатуынан көрінеді. Ол үшін кемшіліксіз бағынушы -
тәртіпті орындаушыға тең.
Лидер әрдайым жанындағы адамдардың, яғни топ мүшелерінің ойымен
қызықтасады, солармен кеңесіп, бірге басшылық жасау демократиялық лидер
түріне тән. Бұл лидердің түрі топтағы жұмыс және жеке қатынастарды тепе-тең
қояды.
Либералдық лидер түрі - өз міндеттерін толығымен, лидер емес топтың
бір мүшесі секілді кетіп қалатын лидер түрі. Маңызды мәселелер мен
сұрақтарды топ бірігіп шешеді, заң секілді оны тек топ мүшесі ғана емес
лидер де міндетті түрде орындайды.
Формалдық және формалдық емес лидер түрін психология
классификациясында қатысты қабылданған қарым-қатынас түрі арқылы ажыратады.
Формалдық лидер - басшылықтың бұйрығы бойынша топты басқару үшін
тағайындалған адам. Формалдық лидер сипаты тренер бірақ кейде лидер
формалдық еместе бола алады.
Формалдық емес лидер - спонтанды топ мүшелерінің сүйкімділігі мен
ізетіне ие болған топ мүшесі бұған өмірлік тәжірибесі т.б. себепші болуы
мүмкін. Бұдан басқа жоғарыдан таңдалмайтын, топ мүшелерінің көпшілігінің
дауысы арқылы жартылай формалдық лидерлер п.б. топта спонтанды бір жағдай
мысалыға топ алдына жоғарыға көтерілуге мақсат қоятын (топ капитаны,
староста т.б) арқасында бұл лидер формалдық емес лидерге итеріледі.
Спорттық топтардың иерархиялық структура ең төменгі статусты иеленеген
лидерлерден басқа адамдар - аутсайдеры.
Аутсайдерлер лидерлерден тек спорттық емес, психологиялық
қасиеттерімен де ерекшеленеді. Лидерлер әрдайым топпен бірге болуға,
келісімге клуге тырысады. Ал, аутсайдер, жеке тәуелсіз болуға,
жолдастарының көмегін қабылдамауға, агрессияға жақын болып келетін адам.
Аутсайдер өздерін жаттығуға бар күшімен кіріседі, ал лидер жаңа
техниканы тезірек игеріп және дегенін істетуге бар күшін салады және оны
топпен, тренерде жоғары бағалай алады.
3. Әлеуметтік-психологиялық климат.
Әлеуметтік-психологиялық климат - спорттық коллектив мүшелерінің
қажеттіліктеріне қанағаттануы.
Әлеуметтік-психологиялық атмосфераны коллектив, өзі орындатады, жоғары
талаптарға сай топ мүшелерінің жүріс-тұрысын қадағалау, басқа сөзбен
айтқанда әр топта жақсы спортшыларды мақтап, еріншектерді ортаға салып,
топты біріктіретін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Спорттық топтардың әлеуметтік психологиясы
Тексерген:
Орындаған:
2010 жыл
Жоспар:
Негізгі бөлім.
1. Спорттық топтардың әлеуметтік - психологиялық ерекшеліктері.
а) спорттық топтардың мөлшері.
б) спорттық топтардың белгілері.
2. Спорттық топтағы басшылық.
3. Әлеуметтік-психологиялық климат.
4. Спорттағы қарым қтынастың психологиялық негіздері.
5. (Ю. Л. Ханин) бойынша спорттағы қарым-қатынас басты функциялары:
Әдебиеттер тізімі.
Спорттық топтардың әлеуметтік психологиясы.
1. Спорттық топтардың әлеуметтік - психологиялық ерекшеліктері.
Спорттық команда - бұл әрқашанда спорттық топ. Кіші топтағы қатысты
әулеметтік - психологиялық құндылықтардың барлығы спорттық топқа қатысы
бар.
Адамның жеке тұлға ретіндегі қарым - қатынасы мен психологиясы
әулеметтік ортаға байланысты.
Әлеуметтік орта - адамдар әр түрлі қатынаста болатын, құрылымы күрделі
қоғам яғни - топтар. Үлкен топ және кішкентай топ деген түсінік бар:
1. Үлкен-мемлекет, халық, дін, партия және т.б., профессионалдық,
экономикалық, дәнилік, мәдениеттілік, біліктілік, жас пен жыныс
айырмашылығы бар;
2. Кішкентай-бір жұмыспен айналысатын, бір-бірімен қатынастағы адамдар
тобы (2-ден 30-ға дейін). Қоғамның бір бөлшегі. Мысалыға: жанұя,
мектеп, достар қосылысы, спорттық команда т.б.
Кіші топ құрамындағы адамдарды психологиясы мен қарым-қатынасы
сипаттайды. Қарым-қатынас топтағы әлеуметтік-психологиялық сипатында ерекше
орын алады.
Білуіміз бойынша, қарым-қатынас түрлері:
- официалдық және официалдық емес;
- басқару мен бағынышты;
- жұмыстық және жеке, рационалдық және эмоционалдық.
Жеке топта қарастырып шықсақ:
- официалдық - қызмет бабымен болады;
- официалдық емес - жеке кездесулерде;
- жұмыстық - жұмыс арқасындағы кездесулерде;
- жеке - жұмысқа қатысы жоқ қарым-қатынас;
- рационалдық - 1ші орында адамдардың бір-бірін білуімен, айналаны
обьективті бағалауы;
- эмоционалдық - субьективті бағалау, адамды қабылдай білу қатынасы;
- басшылық - топты басқару 2 түрде болады. Ол официалдық басқарушы
(бастық) және топтағы беделі жоғары адам басқаруы (лидер).
- бағынушылар - топтың құрамындағы адамдардың лидерге немесе бастыққа
бағынуы.
Спорттық топ - бұл кіші топтардың бір түрі. Топ құрамына тренер
басшылығында спортпен айналысатын 2ден 25ке дейін адам кіреді.
Бұл топта физикалық күштері арқасында нормативті тапсыру, жеңіске жету, жас
пен жыныс айырмашылығына қарап нормативтер мен ережелер қойылатын топ.
Денешынықтыру мен спорттық топтарды айыра білу керек. Айырмашылығы?
Денешынықтыру тобында спорттық топтағыдай ережелер мен нормативтердің
бәрі бар, бірақ олар спорттық топ секілді норматив тапсырғанда жеңіске
жетуді ойламайды тек өз денсаулығын нығайтумен, физикалық пен моралдық
шаршауын, психикалық тепе-теңдігін толықтырумен айналысады.
Спорттық топ ранглік, рөлдік, қарым-қатынас, көмек, өзара қарым-
қатынастан көлденеңнен (тренер - спортшы) және горизанталды (спортшы-
спортшы) секілді подструктуралардан тұратын құрамы өте күрделі әлеуметтік
қоғамдағы топ. Бұл подструктуралар арасында тығыз қарым-қатынас бар екенін
естен шығармаған жөн.
Кішкентай топ заңдарының арқасында бұл подструктуралардың әрқайсысы
бір-бірімен тығыз қатынаста болғандықтан бұл формалдық және формалдық емес
структураларға бөлінеді.
Формалдық структура - жаттығу, жарыстар кезінде жоғары жақтан келген
бұйрықтан және спортшылардың қарым-қатынасы мен тренердің бұйрығымен
құрылады.
Формалдық емес - топтыға еркін жағдай, спортшылардың бір-біріне деген
сүйіспеншілігі мен бір-бірінің қарым-қатынасы арқасында, жаттығулар
арқасында құрылады.
Егерде топтағы адамдар бір-бірін түсінбей тек өз рөлдерін өз
статусында ойнап жүрсе бұл жақын арада, топтағы адамдардың бәр-бірімен
қатынасы қиын жағдайға айналады. Топтағы адамдар бір-бірінің
профессионалдық және эмоционалдық жеке қасиеттерін бағаламай,
түсінбеушілікке, ақырында ұрысқа әкеліп соқтырады.
Формалдық пен формалдық емес структуралар біріңғай структуралық жүйе
құрады. Соған қарамастан бұл екі структуралардың қатынасы оптималдық болуы
керек.
Формалдық пен формалдық емес структуралардың бір-біріне қатынасы
топтың жұмысына жақсы әсер етеді. Бұл структуралардың қатынасы өте жақсы
болуы үшін формалдық структураның басты қағидаларын білу керек:
- Жоғары тұрған мекеме, топтың басшысы, тренер құрастырып, қарастырған
нұсқау, бағыт-бағдар, қызмет бағдрламасы;
- Негізгі қызмет барысында тотың ішінде қалыптасқан нормалар мен
ережелер;
- Топ мүшелерінің мұқтаждығы мен мотивтері;
- Тренердің мұқтаждығы мен мотивтері;
- Орын алған жағдайдың талаптары;
- Болашақ мақсат пен негізгі қызметтің міндеттері.
Бұл екі структураның сәйкестілігінен басқа, бірлесу, ойлаудың
ұқсастығы, мотивация, мәнділіктер жүйесі, шеберліктің деңгейі, борыш
сезімі, жауапкершілік сезімі секілді факторлар да бар.
Спорттық топтардың мөлшері.
Кіші топтардағы адамдар санының тиімді мөлшері әлі күнге дейін
тартысты болып отыр: бір авторлардың айтуы бойынша - 10-15 адам, ал екінші
авторлардың айтуына қарасақ - 25-40 адам. Кейбір отандық психологтардың
еңбектерінде 6-7 адамнан тұратын топ, нық әрі ыдыраудан алыс топ болып
келеді.
Бұл деректердің формалдық емес топтарға тиімді екенін айта кеткен жөн,
себебі:
1. Тез әрі жеңіл контакт орнатуға;
2. Әр жеке адамның жеке қасиеттерімен, біліктілік деңгейін жақсы білуге;
3. Тез арада еш қиындықсыз ақпаратты басқаларға таратуғарұқсат береді.
Формалдық топтардың тиімді шекарасын анықтау үшін:
1. Мақсат пен міндет;
2. Спорт түрінің жарастағы басты ережелерін (топ мүшелерін) ескерген жөн.
Спорттық топтардың белгілері.
Кіші топтар бейнеленетін спорттық топтарға тән кейбір белгілер:
1. Топтың автаномдығы, басқа топтардан жекешеленуі;
2. Ауызбірлігі, біз деген сезімнің барлығы;
3. Топ мүшелерінің жүріс-тұрысын бақылау;
4. Дәреже мен рөл (топтың әрбір мүшелеріне, топтағы жүріс-тұрысына
байланысты дәреже беріледі).
5. Топ мүшелерінің иерархиясы;
6. Конформдық (топтағы ережелерді, міндеттерді, нормаларды қабылдай білу
жәнеорындау);
7. Ерікті түрде топқа кіру мен шығу;
8. Тиімді топ мөлшерін сақтап қалуға ұмтылыс;
9. Құпиялылық (топ мүшелері бір-бірінің жеке өмірінің қажет деген
нәрселелерін білуі);
10.Тұрақтылық;
11.Топқа кіретін мүшелердің әдемілігі, сүйкімділер арасындағы жүріс-
тұрыс, референттлық;
12.Психологиялық климат, индивидтің ләззат алу мен алмау сезімі.
Бұдан да басқа спорттық топтарға тән ерекше белгілері:
1. Жеке және топтық жоғарғы дәрежелерге жету;
2. Рөлдік қимылдардың өзіндігі;
3. Мүшелердің бірыңғай жас пен квалификация деңгейі;
4. Жыныстық ұқсастық (кейбір спорт түрлерінде);
5. Топқа кіру мен онда болудың өзіндік мотивтері;
6. Мекеменің спонтандылығы.
2. Спорттық топтағы басшылық.
Топты басқару, әрбір мүшесіне психологиялық түрде әсер ету бастықтың,
ресми және ресми емес, яғни, топ арасында беделі жоғары адамның, яғни,
басшылығы арқылы жүреді.
Бастықтың авторитеті лидердің авторитетіне қарағанда күштірек. Кей
жағдайларда бастық лидерде бола алады, бірақ олардың функциялары келмейді
және қарама-қайшы болғандықтан іс жүзінде көп кездесе бермейді. Мысалыға,
дау-дамайда бастық дау-дамайды жұмысқа кедергі келтірмейтіндей етіп тоқтату
керек. Бұл жағдайда бастық жеке адамға зиян келтіру жолымен тоқтатса да
тоқтатады. Ал, лидер болса жұмысқа зиян келсе де, жеке адамға зиян
келтірмеуге тырысады.
Басшылық жұмысында бастықтікі жұмыс болса, ал лидердікі жеке адам
көңіл-күйімен. Сонымен, топқа лидер да, бастық та керек. Топтағы жұмыстық
және жеке қарым-қатынастарды дұрыстау үшін әрбір топқа екеуі де қажет.
Лидер - ұйымдастырушылық қасиеттері бар, топтағы қарым-қатынастың
ортасынан орын алған, әрбір топ мүшесіне жақсы болу жағын ойластыратын топ
мүшесі.
Кім лидер бола алады және болады?
Адамның лидер болуы - онымен топтың қатынасының нәтижесі.
Авторитарлық, демократиялық және либералдық лидердің түрлері ерекше
айтылады.
Авторитарлық лидердің түрі - лидерліктің қасиетіанық көрсетілген,
шешім қабылдағандағы бірыңғайлылығы, топ мүшелердің жүріс-тұрысына
жүйелілік бақылау орнатуынан көрінеді. Ол үшін кемшіліксіз бағынушы -
тәртіпті орындаушыға тең.
Лидер әрдайым жанындағы адамдардың, яғни топ мүшелерінің ойымен
қызықтасады, солармен кеңесіп, бірге басшылық жасау демократиялық лидер
түріне тән. Бұл лидердің түрі топтағы жұмыс және жеке қатынастарды тепе-тең
қояды.
Либералдық лидер түрі - өз міндеттерін толығымен, лидер емес топтың
бір мүшесі секілді кетіп қалатын лидер түрі. Маңызды мәселелер мен
сұрақтарды топ бірігіп шешеді, заң секілді оны тек топ мүшесі ғана емес
лидер де міндетті түрде орындайды.
Формалдық және формалдық емес лидер түрін психология
классификациясында қатысты қабылданған қарым-қатынас түрі арқылы ажыратады.
Формалдық лидер - басшылықтың бұйрығы бойынша топты басқару үшін
тағайындалған адам. Формалдық лидер сипаты тренер бірақ кейде лидер
формалдық еместе бола алады.
Формалдық емес лидер - спонтанды топ мүшелерінің сүйкімділігі мен
ізетіне ие болған топ мүшесі бұған өмірлік тәжірибесі т.б. себепші болуы
мүмкін. Бұдан басқа жоғарыдан таңдалмайтын, топ мүшелерінің көпшілігінің
дауысы арқылы жартылай формалдық лидерлер п.б. топта спонтанды бір жағдай
мысалыға топ алдына жоғарыға көтерілуге мақсат қоятын (топ капитаны,
староста т.б) арқасында бұл лидер формалдық емес лидерге итеріледі.
Спорттық топтардың иерархиялық структура ең төменгі статусты иеленеген
лидерлерден басқа адамдар - аутсайдеры.
Аутсайдерлер лидерлерден тек спорттық емес, психологиялық
қасиеттерімен де ерекшеленеді. Лидерлер әрдайым топпен бірге болуға,
келісімге клуге тырысады. Ал, аутсайдер, жеке тәуелсіз болуға,
жолдастарының көмегін қабылдамауға, агрессияға жақын болып келетін адам.
Аутсайдер өздерін жаттығуға бар күшімен кіріседі, ал лидер жаңа
техниканы тезірек игеріп және дегенін істетуге бар күшін салады және оны
топпен, тренерде жоғары бағалай алады.
3. Әлеуметтік-психологиялық климат.
Әлеуметтік-психологиялық климат - спорттық коллектив мүшелерінің
қажеттіліктеріне қанағаттануы.
Әлеуметтік-психологиялық атмосфераны коллектив, өзі орындатады, жоғары
талаптарға сай топ мүшелерінің жүріс-тұрысын қадағалау, басқа сөзбен
айтқанда әр топта жақсы спортшыларды мақтап, еріншектерді ортаға салып,
топты біріктіретін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz