Үндістан және оның халқы

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

Кіріспе
Үндістан және оның халқы
«Үндістан» атауының пайда болуы
Үндістандағы танымал өнер
Үнді асханасы
Үнді тарихы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Өз еліңмен қатар дүние жүзі елдерін, оның ішінде Азия мемлекеттерін білу біздің парыз. Азия мемлекеттерінің ішінде сан жылдық тарихы, этникалық нәсілі, өзіндік салт-дәстүрі бар, Оңтүстік Азиядағы Үндістан түбегінде орналасқан- Үндістан мемлекеті.

Үндістан - өзінің мыңжылдық тарихында өне бойына қызықты оқиғалар мен таңдай елестетуге болмайтын бүгінгі заманауи ғылымдардың көпшілігінің негізін қалады.

Үндістан Республикасы Оңтүстік Азияда орналасқан, жер көлемі бойынша жетінші орынды, халық саны бойынша екінші орынды иемденіп отыр. Үндістандағы атақты Тәж-Махал, Амритсардағы алтын сарай, Махабодхи, Аджантаның үңгір ішіндегі ғибадатханалары, Эллора ғибадатханасы, Делидегі және Агре жеріндегі қызыл форт туристердің сүйікті орындарына айналған.

Үндістан туралы не білесіз?

Үндістан және оның халқы:

Үндістан халқы 17 негізгі тілде сөйлеседі және мұнан бөлек байырғы тұрғындар мен заманауи тұрғындарға таныс 844 диалект бар.

Соңғы 10 000 жылда Үндістан ешбір елдің аумағына басып кірмеген.

Осындан 5000 жыл бұрын жер шарындағы адамдардың басым көпшілігі көшпелілікпен айналысып, орманда өмір сүргенде Үндістан тұрғындары Харапптық өркениетті ойлап табады.

"Үндістан" атауы Инд аталатын өзенге байланысты берілген. Бұл өзен ең алғашқы қоныстанушыларды бауырына басқан көрінеді. Кейде өзен "Шинду" деп те атала береді.

Үндістан шахматтың, алгебраның, геометрияның, көптеген математиканың, гауһар тастардың, сандардың, йоганың отаны саналады.

Үндістанда басқа елдерге қарағанда почта жәшіктері әлдеқайда көп екен.

Үндістандаға ең үлкен жұмыс беруші - Үндістан теміржолдары . Ол жерде шамамен 1 млн. -нан астам адам жұмыс істейді.

Әлемдегі ең алғашқы университет б. з. д. 700 жылдары Үндістанда салынған. Онда 10, 5 мыңнан астам студенттер келіп, алпыстан көп пәндерді оқыған екен. Ал Наланда аталатын IV ғасырда соғылған тағы бір университет білім беру саласында үлкен жетістіктерге жетті. Адамзат тарихындағы тұңғыш медицина мектебі - Аюр-веда осыдан 2500 жылы бұрын Үндістанда ашылды.

Әлемдегі ең үлкен Бейли көпірі (Гималай) Үндістан аймағында 1982 жылы соғылды.

Заң бойынша, Үндістанға үнді валютасын (рупии) әкелуге және әкетуге болмайды.

Үндістан адам өлтіру бойынша көшбасшылық танытып отыр. Орта есеп бойынша, соңғы жылдары онда 32 719 адам өлтірілген.

Үндістандағы қала көшелерінде сиырлар еркін жүре алады. Олар сиырды сәттілік нышаны ретінде қабылдап, қасиет тұтады.

Үндістандағы ең дамыған әрі танымал өнер - би.

Көптеген үнді әйелдері өздерінің күйеулерінің атын атамайды. Бұл оған деген құрметсіздік саналады. Және олар күйеулеріне балаларының әкесі ретінде ғана қарайды.

Жесір атану жамандықтың белгісі, оларды әйел жақсы болса күйеу өлмес еді деп айыптайды екен. Үлкен әйелдер жесірлерді "күйеуін жеп қойған" деп айыптайды. Жесірлерге жаңа үйленгендердің қасында жүруге, әлеуметтік шаралардың айналасында жүруге тыйым салады.

Үндістанға барар алдында сіз бен біздің келісім ретінде жасайтын "бас изеу" ишарамыз оларда керісінше жасалатындығын біліп алған жөн. Біздің "бас шайқауымыз" оларды келісімді білдіреді. Үндістер сөйлескенді бастарын өте көп қимылдатады. Мұны екі тұрғынның бір-біріне қарап отырып айтқан әңгімесінен байқауға болады.

Оларда еркек пен еркек арасындағы достық өте жақсы қалыптасқан. Олар көшеде бір-бірімен құшақтасып, қол ұстасып жүре береді. Бастапқыда көзге оғаш көрінгенімен, кейінірек, мұндай достықтың ешқандай жамандықпен байланысы жоқ екенін мойындайсыз.

Үндістан асханасы өте дәмді әрі сондай ащы келеді. Даяшыдан бұрышсыз тағам сұрағанның өзінде, ащы тағамды қанағат тұтуға тура келеді. Олардағы ең танымал тағам - Meals (әртүрлі дәмдеуіштер қосылған күріш банан жапырағына салынып беріледі) . Үндістанда ананас, папайя, банан және мандариндер өте танымал. Алманың бағасы өте жоғары.

Үндістанда таңғы ас, түскі ас және кешкі ас уақытпен бөлінген. Таңғы асқа берілетін тағамдарды кешкі асқа әкелдіре алмайсыз. Түске ас 12-15 аралығында, сонан кейін сағат 19:00-ге дейін барлық дәмханалар жабылады.

Көптеген мекемелер ыстық сумен қамтамасыз етілмеген, шағын қонақ үйлерде ақша төлесеңіз, ыстық су құйылған бөшкелерді әкеліп беріледі.

Үндістан халқы әжетхана қағазын қолданбайды.

Ыстық ауа-райының әсерінен адамдар өте ерте оянады. Сағат жетіде қала көшелері лық толы болады. Түске таман көше күрт тынышталып, сағат бестен кейін тіршілік қайта қайнайды.

Сари - ең көп таралған әйелдер киімі. Жас жігіттер футболка мен джинсы шалбар кигенді құп көреді. Ал егде жастағы кісілер лунги аталатын үлкен матаны оранып жүреді.

Тауарлардың немесе сарайлар мен саябақтарға кіру бағасы жергілікті тұрғындарға қарағанда сырттан келген туристерге қымбат айтылады.

Бұл елде кір жуғыш машинасы бар отбасы өте сирек кездеседі. Олардың көпшілігі кірді қолымен немесе өзенге жуады.

Үндістанда бензин бағасы өте қымбат және қызметкерлердің бағасы төмен келеді.

Көптеген той-домалақтар алкогольді сусындарсыз өткізіледі, дастарханға вегетариандық тағамдар мен тәттілер қойылады.

Үндістан халқы кез келген туристің есінде мейірімді, мұқият, жомарт адамдар ретінде сақталады. Олар сізге кез келген уақытта көмек қолын соза алады.

Тарихы

Академик Н. И. Конрад «Қайта өрлеу (ренессанс) дегеніміз- әлемдік гуманизмнің дәуірі. Ол VIII-XII ғасырларда Қытайда басталып, IX-XV ғасырларда Орта Азия мен Иран және оған іргелес жатқан Үндістан жерінде жалғасып, XIV-XVI ғасырларда Еуропада аяқталды», деп жазады. Ал осы шығыстық ренессанста ислам дінін қабылдаған түркілердің алатын орны айтарлықтай. Мысалы, X ғасырдың соңында түркілердің Ауғанстан, Шығыс Иран және Солтүстік Үндістанда Шығыстағы ең күшті империя Ғазнауилердің мамлюктік сұлтандығын құрғанын, сол елдерде сауданы өсіріп, экономиканы дамытып және қала құрылысын өркендеткені туралы К. Э. Босворт: «XI ғасырдың басына дейін түркілер Египеттің шығысынан Үндістанға дейінгі жердегі барлық мұсылман елдерінің әскери және мемлекеттік мекемелеріне терең еніп кетті» дейді.

Көне мәдениет бесігінің бірі -Үндістан тарихында түркілер ізі тайға таңба басқандай анық көрінеді. Тіпті Үндістандағы көршілері танып, олармен дипломатиялық қатынас орнатқан алғашқы мемлекет - Дели сұлтанатын да осы Ғазнауи түркілер құрапты. Ал атағы шартарапқа тегіс тараған Ұлы Моғол империясының негізін қалаған 1483 жылы Ақсақ Темірдің баласы Омар Шайхыдан туған Бабыр болса, Бабырдың шешесі - Құтлық Нигар ханымның өзі Моғолстан ханы Жүністің қызы болатын. Бабыр және қазақ тарихының шамшырағы Мұхаммед Хайдар Дулатидың шешелері - бірге туған, апалы-сіңлілі адамдар еді. Демек, Бабыр мен Мұхаммед Хайдар бөле болып келеді.

1494 жылы Омар Шайхы қайтыс болғанда, Ферғана әмірінің баласы Бабыр небары 11 жаста болатын. Осылайша Ферғана әмірлігіне жасөспірім кезінен кіріскен Бабырға қарсылас-бақталас та, тақталас та көп болатын. Алдымен әкесінің інісі Самарқан әмірі Ахмет мырза көз алартса, бір жағынан екінші бір туысы Жиһангердің де Ферғана әмірлігіне таласқысы келетін. Осындай кезеңде қаһарымен жаһанды қаймықтырған Ақсақ Темір құрған алып империя әлсіреген тұста тарих сахнасына тағы бір тұлға келген болатын. Ол - Дешті Қыпшақ ханы Әбілхайыр тұқымы Мұхамед Шайбани еді. Міне, осы Шайбаниден жеңіліп, Ферғанадан ығысқан Бабыр алдымен Кабулды алып, Бадахшанға қоныс тебеді. 11-12 жасынан ат үстінен түспеген Бабыр Үндістанға билік жүргізуге дайындалады. 14 жыл әскерін қайта құрып, зеңбіректер жасап, соғыс тактикасын жетілдіре береді. Осылайша, 1526 жылдың қарашасында 12 мың кісілік қолымен Пенжабқа, одан Делиге аттанады. 1526 жылы сәуір айында тағдыр шешкен ұрыс болып, Дели сұлтаны Ибрагим Лодидың 40 мың әскерін жеңеді. Тарихта Ұлы Моғол империясы атанған мемлекет бастауы осы жылдардан алынады.

Үш ғасыр бойы үнді мәдениетінде түркілік өрнек салған Бабыр ұрпақтарының ізін Үндістан астанасы Дели шаһарынан молынан табасыз. Делиге келген адам соқпай кетпейтін қасиетті бір жер бар. Ол - Бабыр баласы Хумаюн (Ғұмайын) жерленген кесене. Хумаюн тағдыры да қайталанбас тағдыр. Бабыр өлген соң 9 жылдан кейін ауған әскери басшысы Шерхан Делиді басып алып, Хумаюн 16 жыл бойына Пәкстанды кезуге мәжбүр болады. Сол жерде 1542 жылы Үндістан тарихында ұлы Акбар атанған баласы дүниеге келеді. Араға жылдар салып Қызылбас шахының қолдауымен 1555 жылы Дели мен Кабулды қайтып алады. Ертеден жеткен әфсана бойынша, 1556 жылы қолында ұстаған кітаптары бар кітапхана баспалдағымен түсіп келе жатқан патша құлағына азан үні шалынады. Намазға асығып, баспалдақтан жедел түсемін деген Хумаюнның аяғы тайып кетеді. Сөйтіп, басы жарылған патша бірнеше күннен кейін қайтыс болады. Тағдырдың бұйрығы деген осы шығар, көзі тірісінде осы жерге кесене тұрғызамын деген ойын оның жесірі Хамида-Бегім іске асырады. Кесененің 7 метрлік биік іргетасының өзі тастан қашалған өрнек. 47 метр биіктікке құлаш ұрған қызғылт тастан тұрғызылып, мәрмәр таспен әдіптелген Хумаюн кесенесінің айналасындағы гүлзарлар, хауыздар мен саябақ ертегідегі иранбақтай елестейді. Хумаюн жесірі 8 жыл бойына тұрғызған ғимарат бұл күндері ЮНЕСКО қорғауына алынған.

Үндістан күні әуе айналғандай күйіп тұр. Біз Делиге түскен күннің ертесіне түс мезгілінде ауа температурасы 52 градусты көрсеткен-ді. Ал Хумаюн бағының іші ыстықтан қашқан адамға сая болатындай. Жалпы үнділіктер үшін көпшілік демалатын орындықтар деген өте шартты ұғым. Кез келген ағаш көлеңкесі оларға демалатын орын, тіпті жататын, өмір сүретін тұрақ бола береді. Хумаюн кесенесінің маңайы да осындай адамдарға толы, тамақтарын жеп, сусындарын ішіп, балаларын ойнатып отырған жұртшылық. Үндістанда тағы бір аңғарғаным, мұндағы кез келген тарихи, мәдени ескерткішті тамашалау құны өз азаматтарына арзан, ал шетелдіктерге одан 5 есеге дейін қымбат болады екен. Содан да болар, кедейлері қаптаған елдің өзінде осындай орындарға келушілер қарасы көп-ақ. Арнайы экскурсиялар жүйелі түрде ұйымдастырылатын болса керек, тарихи орынға топ-тобымен кіріп жатқан үнділіктер.

Енді қызыл тастан көтерілген көздің жауын алатын Хумаюн кесенесіне оралайық. Орталық залда мұсылман үлгісінде Хумаюнның мәңгілік тыныстаған зираты бар, жанында екі әйелі мен қызы ал кесене сыртында Шах Жаханның балалары жатыр. Тәж Маһалдай махаббаттың өлмейтін сәулет дастанын салған әкесі Жаханшахтың өзін дүниеден озғанша мырзақамақта ұстаған Ауренгзеб бауырлары Дара, Мурад, Шуджаны таққа таласады деп өлтіріп қана қоймай, бабаларының кесенесінің ішіне кіргізбей, жанына сыртқа жерлепті.

Хумаюн соңына кесенесімен қатар Үндістан тарихында Ұлы Акбар атанған 13 жасар ұлын қалдырды. Балалық шағы әкесінің тақтан тайған тұсына, мехнат шегіп, кезіп жүрген кезіне сәйкес келген Әкбар не оқи, не жаза білмейтін. Бірақ табиғатында, тегінде бар тектілік оны көрсоқыр етпейді. Әдебиетті талғай білетін, сәулет өнерін кеудесіне ұялатқан, меценат Әкбар ешбір дінді кеудесінен итермейтін. Ол өзінің бай кітапханасындағы 24 мыңнан астам манускриптерді дауыстап оқытатын болған. Рухани әлемі кең ұлы патша қарамағындағыларды мұсылман, индус деп бөлмей, тұңғыш рет мұсылман еместерден басқа дін өкілі болғандықтан төлейтін қосымша алым- джизді алдырып тастайды және әскерде қызмет ету мен мемлекеттік билікке мұсылман еместерді тартуға болмайды деген талапты да жояды. Оның даңқты қолбасшыларының бірі - Раджа Синх индус болатын.

Осындай көптеген игі істерімен халық жадында қалған Акбар есіміне ұлы деген атау тіркеліп айтылады. Сонау ықылымнан келе жатқан Үндістан тарихында екі падишаға ғана ұлы есімі берілген. Бірі - ұлы Акбар және ұлы Ашок.

Ал Акбарға қарама-қарсы тұлға, ол 50 жылдай елді дара билеген Аурангзеб еді. Акбар немересі, Шах Жахан баласы Аурангзеб Үндістанды мықты билегенімен өте қатал болады. Мұсылман еместерге салық төлеткен ол салықтан қашқан индустар ислам дінін қабылдайды деп ойласа керек. Аурангзеб өте қарапайым өмір кешеді. Шарап ішпей, сиыр етін жемей, оразасын қалт жібермей, кедейлер сынды қара су мен нанды қанағат тұтқан патша қайыр-садақаны молынан үлестіретін болған. Ауренгзеб өлгеннен кейін Ұлы Моғол империясының басынан бағы тая бастайды. Ана жерден, мына жерден бас көтерген индустар империядан бөлініп, ұсақ-ұсақ кінәздіктер пайда болады.

Делиге келген адам міндетті түрде қызықтайтын тағы бір сәулет ескерткіші, әрі тарихи орын - «Лал-Кила» немесе Қызыл қамал. Іргетасы 1639 жылдың 16 сәуірінде қаланған Қызыл қамал құрылысы 1648 жылдың дәл 16 сәуірінде аяқталыпты. Тәж Махалды салдырған Шах Жахан бұйрығымен қолға алынған қамалдың ұзындығы 2, 5 шақырым болса, биіктігі Джамна өзені беткейінде 16 метр, ал қала жағында 33 метрге жетеді екен. Қамал ішіндегі сәулет ескерткіштері әсемдігімен, өрнектелген тас кестесімен көз тартады. Ақ түсті, қызыл түсті мәрмәр тастардан қаланған ғимараттың бірнеше залы бар. Бірі - шахтың жеке адамдарды қабылдайтын орны болса, енді бірі - елшілермен, уәзірлерімен кеңесетін залы. Бұл залдың едені мәрмәр, ал төбесі күміспен көмкерілген. Шах Жахан бұйрығымен дәл осы зал үшін «Тауыс тағын» жасатады, асыл тастармен безендірілген бұл таққа шеберлер 7 жыл еңбектенеді. Әрқайсысы жүзден асатын лағыл, зүмірет, көк лағыл, маржан сынды асыл тастар жарқ-жұрқ етіп көрік берген бұл тақ кезінде тағы бір қорасандық түркі Нәдірқұл шаңырағында туып, Иранды билеген Нәдір шахтың олжасы болады.

«Егер жер бетінде жұмақ болса, онда ол дәл осы жер» деп жазылыпты осы залға өтетін Кал-а Мүбарәк иін қақпасында. Қамал ішіндегі саябақтар мен гүлзарлар Хумаюн кесенесін көзіңіздің алдына келтіреді. Айырмасы мұнда падиша отбасына арналған хамам моншасы мен ақ мәрмәрдан өрілген, күмбездері қара мәрмәрдан жасалған «Маржан мешіті» сынды өзге де сәулет ескерткіштері бар. Мешіт падишаның өз отбасына, сарайдың жоғары дәрежедегі лауазым иелеріне арналып салыныпты. Ал қамал сыртында «Джамма мешіті» тұр. Ол үнділіктерді ислам дініне көптеп тартуды көздегендіктен, қала тұрғындарына арнап салыныпты. Кызыл қамалдан шыққан туристер бір мезгілде 2500 адам намазға тұратын осы мешітті бетке алады екен.

Үндістанды ауызға алғанда исі қазақтың есіне түсер бір ерекше есім бар. Ол - Мұхамед Хайдар Дулати. Жетісудағы Дулат әмірлерінің ұрпағы, Моғолстан билеушісі Жүніс ханның жиені, Бабырдың бөлесі, «Тарихи Рашиди», «Жаханнаме» дастанының авторы. Ғұлама ғалым әкесі Мұхамед Құсайын Шайбани ханның қолынан қаза болған соң нағашысы Қашқар ханы Сұлтан Саид ханның, одан кейін бөлесі Бабырдың қасына келеді. Ал Бабыр өзінің атақты «Бабырнаме» атты мемуарлық кітабында Дулатидың ақындық талантына, білімділігіне, садақ жебесін жасаудағы шеберлігіне аса жоғары баға береді. 1541 жылы Бабыр ұрпақтарының көмегімен Кашмир елін жаулап алып, сонда дербес мемлекетке өзі жеке- дара билік жүргізген халқымыздың даңқты перзенті 1551 жылы сондағы тайпалардың бірімен шайқас кезінде мерт болады. Бірақ оның артында мәңгілік өлмейтін мұра қалды. Оның еңбегі талай тарихи зерттеулердің тұнық та мөлдір бастауы болып келеді десек, үш ғасыр бойына Үндістанға билігін жүргізген түркі әулетінің билік құру мезгілі Баһадүр шахпен тәмамдалады.

Өкінішке орай, Әмір Темірді де, Бабырды да қазір өзбектер дара иеленіп жүр. Ал негізінен алғанда барлас деген рудың өзі түркіленген моңғолдықтар еді. Өзбектерде барлас деген ру болмаған. Бабыр барлық түркілерге ортақ тұлға. Деректерге зер салсақ, оның әскерінің құрамында болған тайпалар қазіргі қазақ рулары екендігі айқын.

Біздің қасымызда тәржімашы боп жүрген гидымыздан моғолдардан қалғандар бар ма деп сұрағанбыз. Сонда ол өздерін наймандармыз дейтіндер бар, бірақ олар қу тақыр кедейлер деп жауап берді. Ал Үндістандағы қу тақыр кедейдің өмірі адам айтса нанғысыз, мүлде бөлек әлем. Олар көшеде жатып, көшеде туады, сонда өседі. Бірде көлік ішінде отырып, сондай отбасының тірлігін бақылағаным бар. Сыртта 45 градус ыстық. Міне, ағаш көлеңкесінде бір ер адам ұйықтап жатыр. Қасында 3-4 ай шамасындағы баласын ұстаған әйел нәресте денесіне әлдеқандай сұйықтық жағып отыр. Олар отырған маңайда жасы 4-5 және 2 жас шамасындағы жалаңбұт ұл мен қыз жүр. Бір кезде орнынан тұрған әйел күннің көзінде тұрған легенді қасына алып келді де сәбиін жуындыра бастады.

Осылайша шаруасын ыңғайлап алған соң ол енді қайыр сұрауға кірісті. Негізі үндістандықтар үшін сыртқы бейнедегі тазалықтың пәлендей рөлі жоқ, бастысы - адамның ішкі әлемінің тазалығы көрінеді.

Үнділіктердің ішкі жан сарайының тазалығына мән беруінің сыры олардың діни ұғымдарында жатыр. Мәселен, Үндістандағы джайнистердің «ахимса» ұстанымы бойынша тірі жәндікке залал келтіруге болмайды. Джайнистер «шветамбар» және «диагамбар» деп бөлінсе, осының диагамбар тармағындағылар ауыздарына дәке байлап жүреді. Себебі, ауызға көзге ілінбейтін кішкентай да шіркей кірмесін дейді. Тіпті осы диагамбарлар табан жолдарын сыпырғышпен сыпырып, ауыздарын байлағанымен қоймай, үстеріне лыпа кимейді екен. Жалпы үнділіктер үшін ажал еш қорқынышты емес. Өлген соң қайтып өмірге келетіндеріне олар кәміл сенеді. Сондықтан да болар, жол қозғалыстарында әлдебір апатқа ұшырап қаламын деп те қорықпайтын сыңайлы. Олай дейтініміз, екі аяқты шағын мопедке әйелі мен екі баласын отырғызып, біресе олай, біресе былай зулап бара жатқан үнділіктерде есеп жоқ. Күйеуінің артында еуропалық әйелдердің атқа отырған тәрізді бір қырын отырып-ақ екі баласын құшақтап, зулаған көлікте ұшып бара жатқан әйел де еш қаперсіз. Оқта-текте көзіңіз түсіп кетсе, сізге қолын бұлғап, күліп те қояды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.