Стилистика және оның проблемасы



Қазақ тілінің функционалды стильдерінің бір-бірінен өзгешелік белгілері осы уақытқа дейін айтылып келеді. Осы басты белгілер отандық тіл ғылымы мен орыс тіл ғылымының ортақ танымдық деңгейінің көрінісінің нәтижесінде қаралып келеді. Ол тек стилистика ғылымына ғана қатысты емес, тіл ғылымының басқа салаларына да қатысты деп айтуға болады. Бұның басты себептері - тіл-тілдегі функционалды стильдердің анықтамасы, зерттеу бағыттары, түрлері, стильдердіңтабиғаты, лингвистикалық тілдік кұрылымның болмысы, ортақ, бірдей немесе ұқсас қызметінің әмбебаптық сипаты,т.б.
Адамзат болмысының қоғамдық өмірде санасы, қабілеті,талғам-өрісі кеңейген кезде, ғылымның ғажайыптары игеріліп, жаңа техника мен компьютерлік жүйенің дұрыс немесе кері ықпалы жетілген тұсында стильдердің әр саласының атқаратын қызметі күннен күнге күрделеніп отыр.
Қазақ тіл ғылымында функционалды стильдерді былайша топтастырып жүр: 1) ауыз -екі сөйлеу стилі; 2) ғылыми стиль; 3) ресми стиль; 4) публицистикалық стиль; 5) көркем әдебиет стилі.
Бүгінгі таңда стилистика ғылымының негізгі теориялық әрі практикалық мәні артып, функционалды стильдерінің қоғамдық қызметі артқаны белгілі, сондықтан тілдің стильдік табиғатты жан-жақты тану, тереңнен зерттеу талабын міндетке алып отыр. Стиль туралы М.Серғалиев 4түрлі қасиетін былай түйіндейді:
1) Әдеби тілдің бір түрі; демек сол тілде сөйлейтін баршаға түсінікті сөздер мен конструкциялар;
2) Стиль - тарихи категория;
3) Стиль- қоғамдық қызметтің бір саласында жұмсалады;
4) Тілдік кұралдардың қалай болса тіркескен тобы емес, шартты тұйықталған тобы.
Бұл тұжырым стиль жөнінде айтылған "белгілі бір тілдегі лексикалық, грамматикалық және фонетикалық тәсілдердің қолдану принциптері" деген анықтамалардың кеңейген, қазіргі стиль мәселесіне терең үңіліп, әртүрлі қасиетін танудан туған деп айтуға болады.
Стилистиканың зерттейтін саласы — стиль. Біріншіден,стиль -тарихи категория. Тарихы көне дәуірден бастау алған, өз коғамына қызмет етіп отырған мемлекеттік мәртебесін алған тілдің тарихын тану, функционалды стильдердің әр дәуірде біреуінің ерте, біреуінің кеш даму сатысын бастан кешіргенін жүйелеу стильдің тарихи категория екенін толық дәлелдейді. Екіншіден, стиль әдеби тілдің бір түрі болғандықтан, қазақ әдеби тілінің даму
1. Әлкебаева Д. Стилистика және оның проблемасы/Д. Әлкебаева//Қазақ тілі мен әдебиеті.-2004.-?-№4.-Б.41-43.
2. Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев Б. Қазақ тілінің стилистикасы.- Алматы: Мектеп,1974.
3. Васильева А. Н. Практическая стилистика русского языка.-М.,1989.
4. Кейбір стилистикалық ұғымдар мен категориялар туралы// ҚазМҰУ "Хабаршысы".-1997.- №8.
5. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы.-Алматы,1982.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
СТИЛИСТИКА ЖӘНЕ ОНЫҢ ПРОБЛЕМАСЫ
Қазақ тілінің функционалды стильдерінің бір-бірінен өзгешелік белгілері осы
уақытқа дейін айтылып келеді. Осы басты белгілер отандық тіл ғылымы мен
орыс тіл ғылымының ортақ танымдық деңгейінің көрінісінің нәтижесінде
қаралып келеді. Ол тек стилистика ғылымына ғана қатысты емес, тіл ғылымының
басқа салаларына да қатысты деп айтуға болады. Бұның басты себептері - тіл-
тілдегі функционалды стильдердің анықтамасы, зерттеу бағыттары, түрлері,
стильдердіңтабиғаты, лингвистикалық тілдік кұрылымның болмысы, ортақ,
бірдей немесе ұқсас қызметінің әмбебаптық сипаты,т.б.
Адамзат болмысының қоғамдық өмірде санасы, қабілеті,талғам-өрісі
кеңейген кезде, ғылымның ғажайыптары игеріліп, жаңа техника мен
компьютерлік жүйенің дұрыс немесе кері ықпалы жетілген тұсында стильдердің
әр саласының атқаратын қызметі күннен күнге күрделеніп отыр.
Қазақ тіл ғылымында функционалды стильдерді былайша топтастырып жүр:
1) ауыз -екі сөйлеу стилі; 2) ғылыми стиль; 3) ресми стиль; 4)
публицистикалық стиль; 5) көркем әдебиет стилі.
Бүгінгі таңда стилистика ғылымының негізгі теориялық әрі практикалық
мәні артып, функционалды стильдерінің қоғамдық қызметі артқаны белгілі,
сондықтан тілдің стильдік табиғатты жан-жақты тану, тереңнен зерттеу
талабын міндетке алып отыр. Стиль туралы М.Серғалиев 4түрлі қасиетін былай
түйіндейді:
1) Әдеби тілдің бір түрі; демек сол тілде сөйлейтін баршаға түсінікті
сөздер мен конструкциялар;
2) Стиль - тарихи категория;
3) Стиль- қоғамдық қызметтің бір саласында жұмсалады;
4) Тілдік кұралдардың қалай болса тіркескен тобы емес, шартты
тұйықталған тобы.
Бұл тұжырым стиль жөнінде айтылған "белгілі бір тілдегі лексикалық,
грамматикалық және фонетикалық тәсілдердің қолдану принциптері" деген
анықтамалардың кеңейген, қазіргі стиль мәселесіне терең үңіліп, әртүрлі
қасиетін танудан туған деп айтуға болады.
Стилистиканың зерттейтін саласы — стиль. Біріншіден,стиль -тарихи
категория. Тарихы көне дәуірден бастау алған, өз коғамына қызмет етіп
отырған мемлекеттік мәртебесін алған тілдің тарихын тану, функционалды
стильдердің әр дәуірде біреуінің ерте, біреуінің кеш даму сатысын бастан
кешіргенін жүйелеу стильдің тарихи категория екенін толық дәлелдейді.
Екіншіден, стиль әдеби тілдің бір түрі болғандықтан, қазақ әдеби тілінің
даму сатысымен қатарласа сөз болып жүр. Әдеби тілдің басты белгісі
нормаланған, сұрыпталған тіл болу шартын көрсетсе ол стильдің негізгі
ұстанымы болып табылады. Ауызша және жазбаша әдеби тілдің ортақ тілдік
белгілерінің нәтижесінен де стильдің салалары бөлініп шықты. Үшіншіден,
стиль қоғамдық кызметтің бір саласында жұмсалады, стильдерді жіктегенде осы
қызметі толық анықталуы қажет. Мысалы: публицистикалық стильдің, ғылыми
стильдің де, көркем әдебиет стилінің де қоғамдық қызметі белгілі ортада өз
мақсатына жетті. Бұл функционалды стильдің экстралингвистикалық факторларға
да байланыстылығына әкеледі. Лингвистикалық стилистика негізінен таза
стилистиканың ерекшеліктерді сөз етумен қатар, басқа факторлар да қажетті
екендігіне әлеумет назарына ілікті. Ол кез келген стильдің қоғамдық
қызметі, қолдану аясы, қоғамға кызмет ету құзіреті, т.б. Мысалы: тоқырау
жылдарында қазақ әдеби тілінің өркендеуіне (ол XX ғасырдың басында толық
орнықты десек те) біріншіден, публицистикалық стильдің қызметі зор ықлал
етті. Екіншіден, ол қолдану ортаға қоғамдық сапасының толық орнығуына әсер
етті, адам санасының түрлі информациялық хабарға қанығуына жол ашты,
үшіншіден, тілімізге енген көптеген сөздердің пайда болуы, іске асуы әдеби
тілдің қатарынан орын алып халыктық қолданысқа жарауға болатын сөздер
бұкаралық ақпарат кұралдары арқылы тарайды. Төртіншіден, стиль тілдік
кұралдардың калай болса, солай тіркескен тобы емес, шартты түрде
тұйықталған тобы деген анықтамасының бір тармағына басқаша қарауға тура
келеді. Белгілі ғалым Р.Сыздықова "Тілдік нормадағы функционалды стильдерге
қарай ажыратып тануда олардың бір стиль шеңберінде тұйықталатын сипаты
жоғын білу керек. Нормалардың бір функционалды стильдің ішінде ғана емес,
азды-көпті стиль аралық "ауыспалы-тіркестер" жүріп жатады" дейді. Мысалы
публицистикалық стильде ғылыми стильдің ерекшеліктері, көркем әдебиеттің
элементтері кездесіп отыратыны белгілі стильдердің басты қағидаларының бірі
екені оның сол стильге тән лингвистикалық белгілерінің толық қамтитын
бөлігіне байланысты да тану мүмкіндігін көрсетеді. Мысалы: көркем әдебиет
стильдерінде (бұл стиль түрінің де сан алуан іштей жанрларға бөлінуіне
байланысты ерекшеліктері мен өзгешеліктері шығып жатыр) ғылыми стильдің де,
ресми кұжат тілінің ауызша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мәтіннің мағыналық жайылу теориясы
Тіл, лингвистика, лингвоэкология
Стилистика және оның проблемасы туралы
Тіл - рухани көрсеткіш
Когнитивтік лингвистика
Жалпы фразеологиялық тіркес - құрамы мен қолданылуы тұрақты болып келетін мағынасы ерікті сөздердің тіркесі
Стилистика
Қазақтың салт-дәстүрін суреттеп аудару арқылы баяндау
Тіл білімі тарихындағы негізгі кезендер
Мектепте әдеби тіл нормаларын меңгерту – тілдік сауаттылықты қалыптастырудың басты шарты
Пәндер