Су қорының ластануы
Сулардың химиялық заттармен ластануы
Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының су ресурстарына бай және сумен көбірек қамтамасыз етілген аймағына жатқызылады, ол оның табиғи-климаттық жағдайымен анықталған.
Облыстың су қорына өзендер, көлдер, баптақтар, тоғандар мен бөгендер, жер асты сулары мен мұздақтар енеді. Тұщы судың ресурстарын қосып облыстың бір тұрғынына шаққанда жылына 50 мың м3 жуық, бұл әлемдік стандарт бойынша біршама жоғарғы көрсеткіш болып саналады.
Ертіс алаптық су шаруашылығы басқармасының мәліметтері бойынша облыстың су ресурстарының құрамына:
- жылдық орта ағысы 30 миллиард м3 жалпы ұзындығы 28 мың шақырым болатын 1017 өзен;
- су массасының көлемі 6,5 млдр. м3 шамасындағы 1967 көл (Алакөлмен және Сасықкөлді қоспағанда)
- қосылған жобалық сыйымдылығы 53 шақырым3 75 жуық су бөгендері мен шағын тоғандар;
- бекітілген іске қосу қорымен жылына 2,4 млдр м3 жуық жер асты сулары.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 21 қаңтардағы № 59 қаулысымен ШҚО аумағында орналасқан – Зайсан көлі, Алакөл көлінің жүйесі мен Ертіс өзені шаруашылық қызметті реттеуде ерекше құқықтық режимі бар ерекше мемлекеттік маңызды су объектілерінің тізбесіне жатқызылды.
Облыстың басты су тамыры – шекарааралық Ертіс өзені. Облыстың аумағындағы Ертістің ағынды суы Бұқтырма, Өскемен және Шүлбі гидроэлектр станциялары бар үш су қоймаларының каскадымен реттеледі.
Су ресурстары өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығының, энергетиканың, коммуналдық шаруашылықтың, балық шаруашылығының қажеттіліктеріне пайдаланылады.
2006 жылы ШҚО бойынша суды алу лимиті 1,03 шақырым3 көлемінде бекітілді. Соңғы жылдары суды алу және ауыл шаруашылығының қажеттілігіне пайдалану жүйелі түрде және лиманды суарылатын суармалы жерлердің кемуінен азайды.
Шығыс Қазақстан гидрометеорология орталығы 13 су объектісін бақылайды. Олардың ішінде 10 өзен (Ертіс өзені, Бұқтырма өзені, Бреска
Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының су ресурстарына бай және сумен көбірек қамтамасыз етілген аймағына жатқызылады, ол оның табиғи-климаттық жағдайымен анықталған.
Облыстың су қорына өзендер, көлдер, баптақтар, тоғандар мен бөгендер, жер асты сулары мен мұздақтар енеді. Тұщы судың ресурстарын қосып облыстың бір тұрғынына шаққанда жылына 50 мың м3 жуық, бұл әлемдік стандарт бойынша біршама жоғарғы көрсеткіш болып саналады.
Ертіс алаптық су шаруашылығы басқармасының мәліметтері бойынша облыстың су ресурстарының құрамына:
- жылдық орта ағысы 30 миллиард м3 жалпы ұзындығы 28 мың шақырым болатын 1017 өзен;
- су массасының көлемі 6,5 млдр. м3 шамасындағы 1967 көл (Алакөлмен және Сасықкөлді қоспағанда)
- қосылған жобалық сыйымдылығы 53 шақырым3 75 жуық су бөгендері мен шағын тоғандар;
- бекітілген іске қосу қорымен жылына 2,4 млдр м3 жуық жер асты сулары.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 21 қаңтардағы № 59 қаулысымен ШҚО аумағында орналасқан – Зайсан көлі, Алакөл көлінің жүйесі мен Ертіс өзені шаруашылық қызметті реттеуде ерекше құқықтық режимі бар ерекше мемлекеттік маңызды су объектілерінің тізбесіне жатқызылды.
Облыстың басты су тамыры – шекарааралық Ертіс өзені. Облыстың аумағындағы Ертістің ағынды суы Бұқтырма, Өскемен және Шүлбі гидроэлектр станциялары бар үш су қоймаларының каскадымен реттеледі.
Су ресурстары өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығының, энергетиканың, коммуналдық шаруашылықтың, балық шаруашылығының қажеттіліктеріне пайдаланылады.
2006 жылы ШҚО бойынша суды алу лимиті 1,03 шақырым3 көлемінде бекітілді. Соңғы жылдары суды алу және ауыл шаруашылығының қажеттілігіне пайдалану жүйелі түрде және лиманды суарылатын суармалы жерлердің кемуінен азайды.
Шығыс Қазақстан гидрометеорология орталығы 13 су объектісін бақылайды. Олардың ішінде 10 өзен (Ертіс өзені, Бұқтырма өзені, Бреска
Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:
Су қорының ластануы
Сулардың химиялық заттармен ластануы
Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының су ресурстарына бай
және сумен көбірек қамтамасыз етілген аймағына жатқызылады, ол оның табиғи-
климаттық жағдайымен анықталған.
Облыстың су қорына өзендер, көлдер, баптақтар, тоғандар мен бөгендер,
жер асты сулары мен мұздақтар енеді. Тұщы судың ресурстарын қосып облыстың
бір тұрғынына шаққанда жылына 50 мың м3 жуық, бұл әлемдік стандарт бойынша
біршама жоғарғы көрсеткіш болып саналады.
Ертіс алаптық су шаруашылығы басқармасының мәліметтері бойынша
облыстың су ресурстарының құрамына:
- жылдық орта ағысы 30 миллиард м3 жалпы ұзындығы 28 мың шақырым болатын
1017 өзен;
- су массасының көлемі 6,5 млдр. м3 шамасындағы 1967 көл (Алакөлмен және
Сасықкөлді қоспағанда)
- қосылған жобалық сыйымдылығы 53 шақырым3 75 жуық су бөгендері мен шағын
тоғандар;
- бекітілген іске қосу қорымен жылына 2,4 млдр м3 жуық жер асты сулары.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 21 қаңтардағы № 59
қаулысымен ШҚО аумағында орналасқан – Зайсан көлі, Алакөл көлінің жүйесі
мен Ертіс өзені шаруашылық қызметті реттеуде ерекше құқықтық режимі бар
ерекше мемлекеттік маңызды су объектілерінің тізбесіне жатқызылды.
Облыстың басты су тамыры – шекарааралық Ертіс өзені. Облыстың
аумағындағы Ертістің ағынды суы Бұқтырма, Өскемен және Шүлбі гидроэлектр
станциялары бар үш су қоймаларының каскадымен реттеледі.
Су ресурстары өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығының, энергетиканың,
коммуналдық шаруашылықтың, балық шаруашылығының қажеттіліктеріне
пайдаланылады.
2006 жылы ШҚО бойынша суды алу лимиті 1,03 шақырым3 көлемінде бекітілді.
Соңғы жылдары суды алу және ауыл шаруашылығының қажеттілігіне пайдалану
жүйелі түрде және лиманды суарылатын суармалы жерлердің кемуінен азайды.
Шығыс Қазақстан гидрометеорология орталығы 13 су объектісін бақылайды.
Олардың ішінде 10 өзен (Ертіс өзені, Бұқтырма өзені, Бреска өзені, Үлбі
өзені, Тихая өзені, Глубочанка өзені, Красноярка өзені, Оба өзені, Емел
өзені, Аягөз өзені), бір көл (Марқакөл көлі) және екі су қоймасы (Өскемен
су қоймасы, Бұқтырма су қоймасы) бар. Бақылау 1973 жылдан бері жүргізіледі.
Су объектілерінің жай-күйі көбінесе тарихи ластанулармен байланысты,
оларға су қорғау аймақтары мен белдеулерінде орналасқан тау жыныстарының
үйінділері, тау-кен өндірісінің іске қосылмаған объектілерінің қалдық жинау
орындары (“Чекмарь”, “Березовский”, Покровский, “Ақтау” және т.б.)
жатады. Су тоғандарының ластануы үйінділердің кәріздік суларынан және ашық
штольнялардың тазартылмаған суларынан болады.
2006 жылы “Шығыс Қазақстан облысының 2005-2007 жылдарға арналған
қоршаған ортаны қорғау” өңірлік бағдарламаның аясында “Үлбі және Ертіс
өзендерінің алаптарындағы су тоғандарының тарихи ластануын жою бойынша іс-
шараларды әзірлеумен талдау жасау және түгендеу жүргізу” жобасы іске
асырылуда. Жобаны іске асырудың нәтижесінде су ресурстарындағы тарихи
ластанудың экологиялық қауіптеріне бағалау жүргізілетін болады, мәліметтер
банкі құрылды, бұл су ресурстарын қорғау бойынша басым шараларды анықтауға
мүмкіндік береді.
Қазақмыс корпорациясының Востокказмедь филиалының Қазмырыш АҚ
тау-кен өндіру кешенінің жұмыс істеп тұрған кәсіпорнының аудандарындағы
Красноярка, Глубочанка, Брекса, Тихая өзендерінің жоғары ластануы
байқалады.
2005 жылы гидробиологиялық көрсеткіштер бойынша Шығыс Қазақстан облысының
су тоғандарындағы судың сапасы 3 кластың шеңберінде шамаланады.
Химиялық көрсеткіштері бойынша Брекса, Красноярка, Глубочанка, Тихая
және Үлбі өзендері (Тишинский кеніші) көбірек ластанған болып табылады. Осы
өзендердегі судың ластану индексі соңғы 15 жыл бойы жоғары күйінде қалуда
(бұған дейін индексі есептелмеген). Мыс мен мырыштың жылдық орта
концентрациясы рұхсат берілген шектегі концентрациядан үнемі жоғары.
Өзендердегі су бетінің жоғары ластануы жиі кездеседі.
Гидрохимиялық көрсеткіштер бойынша жер үсті суларының сапасын бақылау
қазіргі кезде судың ластану индексінің (СЛИ) есебі әдісіне байланысты. СЛИ
көрсеткіші бойынша осылай бағалау түрлі су объектілерінің сапасын өзара
салыстыруды (түрлі ластаушы заттардың бар екеніне тәуелді емес) жүргізуге,
жылдар бойынша су сапасының беталысын анықтауға және ақпаратты тапсыру
нысанын жақсартуға мүмкіндік береді.
Г. К. Куатбаева, М. Р. Карипова, Г. Садуллаева, Г. Райстанова
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН АЙМАҚТАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАРЫ (АҚТӨБЕ, АТЫРАУ,
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН, МАҢҒЫСТАУ)
Вестник КазГУ. Серия Экономическая. Алматы, 2001, № 2-3
Актөбе облысы. Өткен онжылдықтар аукымында облыста қалыптаскан күрделі
экологиялык ахуалдын соңғы жылдарда да жаксаруына бетбүрыс байкалмай отыр.
Қазіргі кездегі облыстағы калыптаскан жағдай жылдар бойы шешімін таппаған
мына проблемалардан калыптасып отыр:
Елек өзенінің хроммен, броммен және Ақтөбе каласыііын. тазарткыш
жүйелерінеи ағызып жіберілген тазартылмаған акпа сулармен ластануы;
Мүнай-газ кешендерінің жағымсыз әсерлері;
Облыста пайда болатын тұрмыстык және өнеркәсіптік калдыктардьщ
қордалануы;
Шөлейттеиу процесінің үдеуі және басқа да біркатар проблемалар;
Ауа бассейні. Облыс аумағында ауа бассейніне зиянды заттарды тарату көзі
болып табылатын 500-ге жуық кәсіпорын орналаскан. Олардьщ арасын-дағы
негізгілері - "СНПС - Ақтөбе мүнай-газ" - АҚ, - "АЗХС" АҚ, -"Феррохром" АҚ,
- "Ақтөбе" энергетикалық орталығы, АФ Казтрансойл ЖАҚ.
Түрмыстык және өндірістік қалдыктардын пайда болуы. Ірі кәсіпорын мен елді
мекендердін төңірегіндегі айтарлыктай аумактарда қалдыктар жинакталады.
"АЗХС" АҚ жүмысынмц нәтижесінде 6,7 млн тонна монохроматты күл-кокыс, 0,4
млн тонна күкіртгі натрий кокысы, "Феррохром" АҚ кызметінен - 9 млн тонна
жоғары және тәмен көмірсутекті шлак, Актөбе жылу энергетикалык орталығы
маңында 2,8 млн тонна шлак, Дөң кен байьггу комбинаты мен Кемпірсай Руда
баскармасында 720,0 және 200,0 млн тонна аршылган жыныс калдықтары және
осыған сәйкес "Кекқиякнефть" НГДУ маңайында 50 мың тонна мазут сіңірілген
топырак үйіндісі пайда болады.
Жыл сайын облыста: 10 мың тонна күкіртті натрий қокысы; 170 мың тонна
монохраматты қоқыс; 10 аршылған жыныс; 25 мың тонна түрмыс калдыктары; 34
мын тонна ауыл шаруашылық калдыктары пайда болып отырады.
Қазіргі кезде облыс кәсіпорындарында 773 радиоактивтік көздері бар,
онын ішінде 266-ы көмілуге тиіс, 1996 жылдан өнеркәсін орындары өзінің
радиоактивтік калдықтарын Шыгыс Қазақстан облысындагы "Байкал-1" арнайы
кешенінде көміп келеді.
Атырау облысы. Экологиялық проблемалар. Жагалык аймактарды, мүнай газ
өндіру кешеидері мен ауыл шаруашылығы объектілері орналаскан учаскелерді су
басу қаупі теңіз суынын қарқынды ластануы, теціз экожҮйесі орнықтылығынын,
төмендеу қаупі бар. Жакын болашақта экологиялык факторлар экономикалық
өрлеу карқынын айкындайтын болады. Күрделі экологиялык жағдай аумақтық
қайта өндіру процестеріне өз таңбасын калдыруда. Облыс үшін:
су ресуртарының тапшылығы;
урбандалған (кенттенген) аумактардын атмосфералык ауасының ластануы;
су объектілерінің саркынды сулармен ластануы;
жайылымдардын Күлазуы;
коршаған ортанын қатты өндіріс және түрмыс қалдыктарымеп ластануы;
мүнай және газ өндіру аймактарында қоршаған ортаның қаркынды ластануы
манызды экологиялык проблема болып калуда.
Жыл сайынғы сиякты табиғат корғау шараларыиа арналған инвестиция-лардын
жеке үлесіиің комакты бөлігі Атырау облысына беріледі. БҮЛ жыл сайынғы осы
максатка арналган республика бойынша инвестициялардың 20% қамтиды. Облыста
халыкты сапасы жаксы ауыз сумен камтамасыз етуде жағымсыз жағдай
қалыптаскан. Су КҮбырларын жөндеу мен реконструк-циялаудың жоспарлы шаралар
жүргізіліп, суды дәрілеп залалсыздандыру токтаған.
Ірі өзендер айдынынып сулары Республика аумагына ластаиып келеді. Орал
өзені бассейні ец ластанған күйінде калып отыр. Жер үсті (взепдегі)
сулардың жай-күйіне су корғау объектілеріи инвестициялау децгейінің
төмендігі, прогрессивтік таза экологиялык технологиялардын. жоктығы, сондай-
ақ экологиялық бағдарламалардың мемлекет тарапынан жеткіліксіз колдану
барынша ықпал етуде.
Атырау облысында қүбыр суы сапасының канағатганғысыз болуы 75 % деңгейінде.
3-ші кесте
Гигаеналык нормаларға сөйкес келмейтін ауыз су сынамаларының
жекелсй үлес салмағы, %
Облыстар Қүбыр суы Орталыксызданды-рылға
н су
1997 1998 1997 1998
Республика 4,3 5,6 п;9 11,4
бойынша
барлығы:
Оның ішінде2,9 7,5 1,5 6,9
Атырау
облысы
Ақпарат көзі: ҚР табиғи ресурстар мен қоршаған органы қорғау Министрлігінің
1998 жылғы бюллетені.
Су қүбырларынъщ акаулы болуы, олардың уактылы жөнделмеуі, электрмен
камтамасыз етудегі іркіліс салдарынан үзақ уакыт су КҮбырын пайдаланбау
және т.б — су сапасынын, канағаттанғысыз болуының бірден-бір себебі. Барлык
және де залалсыздандыратын дәрілер мен реагенттердің жетіс.пеушілігі
байкалады.
Сапалы тасымал сумей Атырау облысының 10,5 % көптеген іркілістер аркылы
камтамасыз етеді. Осының салдарынан жедел жұкпалы іш аурулары-мен,
гепотитпен жергілікті халыктың сыркаттану деңгейі жоғары болып отыр.
Каспий теңіз денгейінен қазіргі кезде көтерілуі бірқатар жағымсыз
экологиялык процестерді туындатады. Теңіз жағалауыныц Солтүстік-Шығыс
аудандарында мұнай өндірудің дамуы, Теціз Прорва және баска да кен
орындарының игерілуі мүнай тасымалдау кезінде.
Көмір сутегімен, мүнай өндеу индустриясының өндіріс каддыктарымен ластану
каупін туындатады, сондай-ак жағага жакын жерлерде түрлі жобаларды жүзеге
асыру кезінде ауыр металдармен (цинкпен, мыспен, корғасынмен және т.б)
ластану пайда болып, теңіз флорасы мен фаунасының улану каупін күшейтеді.
Жағалаудакы аймақтардың, мүнай-газ өндіру объектілері мен ауыл шаруашылығы
кешендері орналаскан учаскелердін су астында калуы, теңіз суларының
карқынды ластануы, теніз экожуйесінің орныктылығының төмендеуі көрініс
беруде. Жагдай күзгі-көктемгі кезенде ушыға түседі.
Батыс Қазакстан облысы. Экологиялык проблемалар. Су ресурстарьк Облыстағы
негізгі су көздері Орал, Шаған, Деркөл, Елек өзендері болып табылады. Облыс
аумағындағы Орал өзенінің жағдайы Селебі (Челябинск), Орынбор, Ақтөбе
облыстары аумағынан келетін ластагыш калдыктардын, сондай-ак коммуналдык
және ауыл шаруашылығы калдыктарының көптеп тасталуынан ушыға түседі.
Бес жыл ішінде орташа су түтыну 709,1 млн текше метр, суды кайыру -15,08
млн текше метр, айналымдагы су - 7,2 млн текше метр.
Ауа бассейні. Облыста 200-ден астам бірлестік пен кәсіпорып бар, олардың
қызметі ауа ортасына жай-күйіне елеулі эсер етпей коймайды. Соңғы бес жылда
тұрақты ластану көздерінен шығатын зиянды заттардың жалпы көлемі 21,6 мың
тоннаны қүрап, оның ішінде қатты түрлері 3,1 мың тонна, сұйық және газ
туріндегісі 18,5 мың тонна болды. Шығарылатьш зиянды заттардың негізгі
автокөліктері тиесілі, бұл өнеркәсіп орындарыныц тоқтап түруына немесе
толык куатында жұмыс істемеуіне байланысты. Ластанудың жылжымалы көздері
атмосфераға шығаратын зиянды заттардыц көлемі 1996 жылдан 2000 жылдар
аралығында орташа есеппен 45,3 мың тонна болы. Ауа бассейініне зиянды
қалдыктардың жайылу көлемінің үлғаюы Қарашығанак газ конденсат өндіру
орнында көмірсутегі шикізатын өндірудің артуымен байланысты.
Өндіріс пен түтыну қалдыктары. Облыстың аумапьниа соцғы он жыл ішінде әр
жылда аздаған ауытқулармен 570-680 мын текше метр денгейінде түрақтанады.
Пайда болған қаддыктардың шамамен 200 мың текше метрдейі іске жаратылады,
0,01 мынтекшеметрдейізалалсыздандырьшып, негізгібөлігі көміледі. Қаладағы
калдыктарды төгетін жерлер соңғы 5 жылда шамамен 0,9 мың гектар жер болды.
Облыста пайдаланудаи шыккан лгоминесцентті, сынапты және қүрамында сынап
бар лампалар мен қүрылғыларды сонынан демеркуризациялау мақсатымен
орталыктандырылган жинау және сақтау пункті ашылды. Түрлі себептермен бүрын
жиналған калдықтарды: кағаз калдыктарьш (140 т)., әйнек сынығын (83 т).,
тозған шиналарды (94 т) калдык майлар (75 т) жою мәселесі шешімін таппай
отыр.
Облыс аумағында стихиялы түрде пайда болған үйінділер (100 жерде) 146
гектар жерді алып, осындағы қалдык 84 мын текше метр көлемінде
кордаланғандықтан санитарлык-эпидемиологиялық, ахуалдың жаксаруына ықпал
етпей отыр. Осының нәтижесінде облыста инфекциялык аурулар: гепатиттің,
дизентерияныц және т.б үшығуы үдайы байкалуда.
Облыстағы орман ресурстары Орал және Елек өзендері жағалауындағы тогайлар,
Бөкей ордасы ауданындағы КҮм жолдары арасындагы жыңғылдар, ыктасьш ретінде
отыргызылған ағаштар болып табылады. Мемлекетгік орман қорының жалпы көлемі
206,1 мьщ гектарды қүрайды, онып ішінде ормап жапкан жерлер 94,1 мың гектар
аумақты алып жатыр. Көшеттік материалды өсіру үшін облыс орман
шаруашылыктарында көлемі 483,3 гектар 6 питомник бар, оның ішінде 333,3
гектары суармалы.
Мангыстау облысы. Экологиялык проблемалар. Ауа бассейні. Ілеспе МҮнай
газдарын, табиғи газдарды алауларда, мүнай кыздыру пештеріне,
қазандыктарда, көмір сутегілерді бөліп шығаратын жабдыктарда жакканда
ластанады. Қоймалардағы және күятын жерлердегі мүнайдын эр тоннасынан жыл
сайын 95 кг. үшпа газ буланады. Қаламқас, Арман мүнай кендерінде ілеспе
мүнай газдарын толык жою мәселесі шешілген жок. Мүнай-газ кеше-нінін
кәсіпорындары әсіресе Жаңа өзен каласынын атмосфералык ауасына үлкен зиян
келтіруде. Газ өндіру мен өндеу жөніндегі баскарма объектілеріндегі газдың
апаттық жайылулар токтамай келеді. Мүмай-газ кешенінін кәсіпорындары ауаға:
күйе, күкірт, азот қышқылдарын көміртегі диоксидің (газды алауда,
қазандықтарда, казомотокомпессорларды жакканда бөлінетш өнім) көптеп
шыгарады. КазГПЗ кызметі қосылмаг-аи объектілерде ілеспе газды жою ете
ауыр. Ілеспе газдың біраз бөлігі жеке мүддеге пайдаланылады: мүнайды
қыздыру пешіне, ал "Арман" БК мен "Казахтуркмунай" БК -да электр энергиясын
өндіру үшін. Газдын қомакты бөлігі алауларда жағылады.
Жер ресурстары. Облыс аумағы 16,5 млн гектарды қурайды, барлыкжеріңде
барлау және пайдалану скважиналарын бүрғылау жүргізілуде, 4 ірі (Өзен,
Жетібай, Қаламкас, Қаражамбас) және оншакты үсак мүнай кен ормндарында
мұнай-газ өндіріледі. Жана өзен каласында, "Өзенмүнайгаз" ААҚ, Қазак газ
өңдеу заводында газ өндеу журіп жатыр. Елемес, Сазтөбе, Қарақүдык, Дүңға,
Солтұстік бозашы т.б. сиякты мунай-газ кен орындары игерілуде. Бүрғьшау
қондырғыларын сүйреткенде, скважинаны бүрғылағанда, соидай-ак бүрғылау
алаңдарына жүргізілген сансыз жолдардан облыстың 1 млн. гектарындай жерде
өсімдіктер балансы бүзылған. Барлык кен орындарында жер мүнаймен ластанған,
мүнай өнеркәсібі орналасқан жерлер табири өсімдіктер балансынан жоғалған
жерлер болып табылып, олар 508 мың гектар жерді алып жатыр. Барлық жерде
апатга, мүнай конденсат өткізгіші жарылғанда төгілген мүнайды жинайтын және
сактайтын жер камбалары бар. Мүнай скважиналарын жөндеген кезде айтарлыктай
дәрежеде жер ластанады. Жердің айтарлықтай былғанғаны Өзен каласында
байкалғён. Мүнай төгілген жердің, койманың аймағы 89 гектар, Өзен қүятын
жерде сулы мүнайлы "көл" бар. Оның аумағы 2133 гектар.
Құрамында уран бар және сирек рудалы Қошкар атада кебудің қаупі бар.
Су ресурстары. Кен орындарында су өткізгіштердің жарылуына байланысты,
өзендердің төменгі сағаларында жабдықтардык акау болуынан ілеспе сулар мен
жер кыртысы сулары жер бедерлеріме жайылады. Қаламкас және Қаражамбас мүнай
кендері Каспий тенізінін жағалык аймағында орналасқан.
Су баскан "Каратұрын", "Комсомольская" алавдарында орналасқан және уақытша
консервацияланған 14 мүиай барлау скважиналары Каспий теңізіне ец көбірек
кауіп төндіруде. Сол скважиналардың басталуы теңіз суларында орналаскан
және коррозиялык әсерге үшырап отыр.
Жетібай, Өзен және Қаламқас мүнай мен газ кен орындарында дер кезінде шара
.колданбағандықтан жер кыртысы суларыиың тығындары бүзып шығуынан жердің
радшщиясымен ластануы болды. Мүнай-газ кешенінің негізгі радиоактивті емес
калдыктары: мүнай қалдығы, мазутталған топырак, асфальтты смолалы парафинді
Үйінділер, жабдыктарды тазалау калдыктары, майлы шүберектер, изоляция
материалдары активтендірілген көмір, абсорбенттер, пайдаланудан шыққан
сынабы бар лампалар, металл сыныктары және т.б. болып табылады. Мүнай газ
кешеніндегі негізгі проблемалар: өндіру техникасының жетілдірілмегендігі,
олардың сол кендерді игере басталғанкан жаңартылмағандығы, мазутты
топыракты өнеркәсіптік жолмен кайта өңдемеу болып табылады.
1999 жылы табиғи су көздерінен су алу мен саркынды суларды ағызу
көрсеткішінің төмен болуы ірі кәсіпорындардың тоқтап түруына байланысты
("АКПО" АК, "Химкомплекс" АҚ және т.б.).
Сарқынды сулардың көлемінің жедел артуы Каламкас мүнайгаз, Қаражам-бас,
Жетібай мүнайгаз, Өзен мүнайгаз сиякты мүнай кәсіпшіліктеріндегі мүнайдын,
мүнай аралас ілеспе сулардын апаттык (авариялык) түрде ағып шығуына
байланысты.
КҮРЫК, Бейнеу, Форт — Шевченко және мүнайшы поселкесі сияқты ірі елді
мекендерде де тазартылмаған саркынды судын жайылуы көрініс беруде. БҮЛ елді
мекендердегі су тазарткыш қүрылғылардың бәрі үзак пайдаланған-дықтан, кайта
жөндеуге каржы жоқтығынан әрі карай падалануға толык жарамсыз болып отыр.
Қүрық поселкесі Форт-Шевченко каласындағы су тазарткыш қүрылғылар Каспий
тенізінің санитарлык-корғау аймағында (жаға-лаудан 400-450 метр жерде)
орналаскан. Мүвдай объектілердің жағаға тым жақын орналасуы тазартылмаған
саркыііды сулардың теңіз суына ыкпал ету қаупін туғызады. Казіргі кезде
санитарлык аймақтан кашык жерлерде су тазарту қүрылғыларын салу мәселесі
каржы тагшіылығынан шешімін тапқан жок. Жетібай, Қаламкас, Қаражамбас) және
оншакты үсак мүнай кен ормндарында мұнай-газ өндіріледі. Жана өзен
каласында, "Өзенмүнайгаз" ААҚ, Қазак газ өңдеу заводында газ өндеу журіп
жатыр. Елемес, Сазтөбе, Қарақүдык, Дүңға, Солтұстік бозашы т.б. сиякты
мунай-газ кен орындары игерілуде. Бүрғьшау қондырғыларын сүйреткенде,
скважинаны бүрғылағанда, соидай-ак бүрғылау алаңдарына жүргізілген сансыз
жолдардан облыстың 1 млн. гектарындай жерде өсімдіктер балансы бүзылған.
Барлык кен орындарында жер мүнаймен ластанған, мүнай өнеркәсібі орналасқан
жерлер табири өсімдіктер балансынан жоғалған жерлер болып табылып, олар 508
мың гектар жерді алып жатыр. Барлық жерде апатга, мүнай конденсат өткізгіші
жарылғанда төгілген мүнайды жинайтын және сактайтын жер камбалары бар.
Мүнай скважиналарын жөндеген кезде айтарлыктай дәрежеде жер ластанады.
Жердің айтарлықтай былғанғаны Өзен каласында байкалғён. Мүнай төгілген
жердің, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сулардың химиялық заттармен ластануы
Шығыс Қазақстан облысы Қазақстан Республикасының су ресурстарына бай
және сумен көбірек қамтамасыз етілген аймағына жатқызылады, ол оның табиғи-
климаттық жағдайымен анықталған.
Облыстың су қорына өзендер, көлдер, баптақтар, тоғандар мен бөгендер,
жер асты сулары мен мұздақтар енеді. Тұщы судың ресурстарын қосып облыстың
бір тұрғынына шаққанда жылына 50 мың м3 жуық, бұл әлемдік стандарт бойынша
біршама жоғарғы көрсеткіш болып саналады.
Ертіс алаптық су шаруашылығы басқармасының мәліметтері бойынша
облыстың су ресурстарының құрамына:
- жылдық орта ағысы 30 миллиард м3 жалпы ұзындығы 28 мың шақырым болатын
1017 өзен;
- су массасының көлемі 6,5 млдр. м3 шамасындағы 1967 көл (Алакөлмен және
Сасықкөлді қоспағанда)
- қосылған жобалық сыйымдылығы 53 шақырым3 75 жуық су бөгендері мен шағын
тоғандар;
- бекітілген іске қосу қорымен жылына 2,4 млдр м3 жуық жер асты сулары.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 21 қаңтардағы № 59
қаулысымен ШҚО аумағында орналасқан – Зайсан көлі, Алакөл көлінің жүйесі
мен Ертіс өзені шаруашылық қызметті реттеуде ерекше құқықтық режимі бар
ерекше мемлекеттік маңызды су объектілерінің тізбесіне жатқызылды.
Облыстың басты су тамыры – шекарааралық Ертіс өзені. Облыстың
аумағындағы Ертістің ағынды суы Бұқтырма, Өскемен және Шүлбі гидроэлектр
станциялары бар үш су қоймаларының каскадымен реттеледі.
Су ресурстары өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығының, энергетиканың,
коммуналдық шаруашылықтың, балық шаруашылығының қажеттіліктеріне
пайдаланылады.
2006 жылы ШҚО бойынша суды алу лимиті 1,03 шақырым3 көлемінде бекітілді.
Соңғы жылдары суды алу және ауыл шаруашылығының қажеттілігіне пайдалану
жүйелі түрде және лиманды суарылатын суармалы жерлердің кемуінен азайды.
Шығыс Қазақстан гидрометеорология орталығы 13 су объектісін бақылайды.
Олардың ішінде 10 өзен (Ертіс өзені, Бұқтырма өзені, Бреска өзені, Үлбі
өзені, Тихая өзені, Глубочанка өзені, Красноярка өзені, Оба өзені, Емел
өзені, Аягөз өзені), бір көл (Марқакөл көлі) және екі су қоймасы (Өскемен
су қоймасы, Бұқтырма су қоймасы) бар. Бақылау 1973 жылдан бері жүргізіледі.
Су объектілерінің жай-күйі көбінесе тарихи ластанулармен байланысты,
оларға су қорғау аймақтары мен белдеулерінде орналасқан тау жыныстарының
үйінділері, тау-кен өндірісінің іске қосылмаған объектілерінің қалдық жинау
орындары (“Чекмарь”, “Березовский”, Покровский, “Ақтау” және т.б.)
жатады. Су тоғандарының ластануы үйінділердің кәріздік суларынан және ашық
штольнялардың тазартылмаған суларынан болады.
2006 жылы “Шығыс Қазақстан облысының 2005-2007 жылдарға арналған
қоршаған ортаны қорғау” өңірлік бағдарламаның аясында “Үлбі және Ертіс
өзендерінің алаптарындағы су тоғандарының тарихи ластануын жою бойынша іс-
шараларды әзірлеумен талдау жасау және түгендеу жүргізу” жобасы іске
асырылуда. Жобаны іске асырудың нәтижесінде су ресурстарындағы тарихи
ластанудың экологиялық қауіптеріне бағалау жүргізілетін болады, мәліметтер
банкі құрылды, бұл су ресурстарын қорғау бойынша басым шараларды анықтауға
мүмкіндік береді.
Қазақмыс корпорациясының Востокказмедь филиалының Қазмырыш АҚ
тау-кен өндіру кешенінің жұмыс істеп тұрған кәсіпорнының аудандарындағы
Красноярка, Глубочанка, Брекса, Тихая өзендерінің жоғары ластануы
байқалады.
2005 жылы гидробиологиялық көрсеткіштер бойынша Шығыс Қазақстан облысының
су тоғандарындағы судың сапасы 3 кластың шеңберінде шамаланады.
Химиялық көрсеткіштері бойынша Брекса, Красноярка, Глубочанка, Тихая
және Үлбі өзендері (Тишинский кеніші) көбірек ластанған болып табылады. Осы
өзендердегі судың ластану индексі соңғы 15 жыл бойы жоғары күйінде қалуда
(бұған дейін индексі есептелмеген). Мыс мен мырыштың жылдық орта
концентрациясы рұхсат берілген шектегі концентрациядан үнемі жоғары.
Өзендердегі су бетінің жоғары ластануы жиі кездеседі.
Гидрохимиялық көрсеткіштер бойынша жер үсті суларының сапасын бақылау
қазіргі кезде судың ластану индексінің (СЛИ) есебі әдісіне байланысты. СЛИ
көрсеткіші бойынша осылай бағалау түрлі су объектілерінің сапасын өзара
салыстыруды (түрлі ластаушы заттардың бар екеніне тәуелді емес) жүргізуге,
жылдар бойынша су сапасының беталысын анықтауға және ақпаратты тапсыру
нысанын жақсартуға мүмкіндік береді.
Г. К. Куатбаева, М. Р. Карипова, Г. Садуллаева, Г. Райстанова
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН АЙМАҚТАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАРЫ (АҚТӨБЕ, АТЫРАУ,
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН, МАҢҒЫСТАУ)
Вестник КазГУ. Серия Экономическая. Алматы, 2001, № 2-3
Актөбе облысы. Өткен онжылдықтар аукымында облыста қалыптаскан күрделі
экологиялык ахуалдын соңғы жылдарда да жаксаруына бетбүрыс байкалмай отыр.
Қазіргі кездегі облыстағы калыптаскан жағдай жылдар бойы шешімін таппаған
мына проблемалардан калыптасып отыр:
Елек өзенінің хроммен, броммен және Ақтөбе каласыііын. тазарткыш
жүйелерінеи ағызып жіберілген тазартылмаған акпа сулармен ластануы;
Мүнай-газ кешендерінің жағымсыз әсерлері;
Облыста пайда болатын тұрмыстык және өнеркәсіптік калдыктардьщ
қордалануы;
Шөлейттеиу процесінің үдеуі және басқа да біркатар проблемалар;
Ауа бассейні. Облыс аумағында ауа бассейніне зиянды заттарды тарату көзі
болып табылатын 500-ге жуық кәсіпорын орналаскан. Олардьщ арасын-дағы
негізгілері - "СНПС - Ақтөбе мүнай-газ" - АҚ, - "АЗХС" АҚ, -"Феррохром" АҚ,
- "Ақтөбе" энергетикалық орталығы, АФ Казтрансойл ЖАҚ.
Түрмыстык және өндірістік қалдыктардын пайда болуы. Ірі кәсіпорын мен елді
мекендердін төңірегіндегі айтарлыктай аумактарда қалдыктар жинакталады.
"АЗХС" АҚ жүмысынмц нәтижесінде 6,7 млн тонна монохроматты күл-кокыс, 0,4
млн тонна күкіртгі натрий кокысы, "Феррохром" АҚ кызметінен - 9 млн тонна
жоғары және тәмен көмірсутекті шлак, Актөбе жылу энергетикалык орталығы
маңында 2,8 млн тонна шлак, Дөң кен байьггу комбинаты мен Кемпірсай Руда
баскармасында 720,0 және 200,0 млн тонна аршылган жыныс калдықтары және
осыған сәйкес "Кекқиякнефть" НГДУ маңайында 50 мың тонна мазут сіңірілген
топырак үйіндісі пайда болады.
Жыл сайын облыста: 10 мың тонна күкіртті натрий қокысы; 170 мың тонна
монохраматты қоқыс; 10 аршылған жыныс; 25 мың тонна түрмыс калдыктары; 34
мын тонна ауыл шаруашылық калдыктары пайда болып отырады.
Қазіргі кезде облыс кәсіпорындарында 773 радиоактивтік көздері бар,
онын ішінде 266-ы көмілуге тиіс, 1996 жылдан өнеркәсін орындары өзінің
радиоактивтік калдықтарын Шыгыс Қазақстан облысындагы "Байкал-1" арнайы
кешенінде көміп келеді.
Атырау облысы. Экологиялық проблемалар. Жагалык аймактарды, мүнай газ
өндіру кешеидері мен ауыл шаруашылығы объектілері орналаскан учаскелерді су
басу қаупі теңіз суынын қарқынды ластануы, теціз экожҮйесі орнықтылығынын,
төмендеу қаупі бар. Жакын болашақта экологиялык факторлар экономикалық
өрлеу карқынын айкындайтын болады. Күрделі экологиялык жағдай аумақтық
қайта өндіру процестеріне өз таңбасын калдыруда. Облыс үшін:
су ресуртарының тапшылығы;
урбандалған (кенттенген) аумактардын атмосфералык ауасының ластануы;
су объектілерінің саркынды сулармен ластануы;
жайылымдардын Күлазуы;
коршаған ортанын қатты өндіріс және түрмыс қалдыктарымеп ластануы;
мүнай және газ өндіру аймактарында қоршаған ортаның қаркынды ластануы
манызды экологиялык проблема болып калуда.
Жыл сайынғы сиякты табиғат корғау шараларыиа арналған инвестиция-лардын
жеке үлесіиің комакты бөлігі Атырау облысына беріледі. БҮЛ жыл сайынғы осы
максатка арналган республика бойынша инвестициялардың 20% қамтиды. Облыста
халыкты сапасы жаксы ауыз сумен камтамасыз етуде жағымсыз жағдай
қалыптаскан. Су КҮбырларын жөндеу мен реконструк-циялаудың жоспарлы шаралар
жүргізіліп, суды дәрілеп залалсыздандыру токтаған.
Ірі өзендер айдынынып сулары Республика аумагына ластаиып келеді. Орал
өзені бассейні ец ластанған күйінде калып отыр. Жер үсті (взепдегі)
сулардың жай-күйіне су корғау объектілеріи инвестициялау децгейінің
төмендігі, прогрессивтік таза экологиялык технологиялардын. жоктығы, сондай-
ақ экологиялық бағдарламалардың мемлекет тарапынан жеткіліксіз колдану
барынша ықпал етуде.
Атырау облысында қүбыр суы сапасының канағатганғысыз болуы 75 % деңгейінде.
3-ші кесте
Гигаеналык нормаларға сөйкес келмейтін ауыз су сынамаларының
жекелсй үлес салмағы, %
Облыстар Қүбыр суы Орталыксызданды-рылға
н су
1997 1998 1997 1998
Республика 4,3 5,6 п;9 11,4
бойынша
барлығы:
Оның ішінде2,9 7,5 1,5 6,9
Атырау
облысы
Ақпарат көзі: ҚР табиғи ресурстар мен қоршаған органы қорғау Министрлігінің
1998 жылғы бюллетені.
Су қүбырларынъщ акаулы болуы, олардың уактылы жөнделмеуі, электрмен
камтамасыз етудегі іркіліс салдарынан үзақ уакыт су КҮбырын пайдаланбау
және т.б — су сапасынын, канағаттанғысыз болуының бірден-бір себебі. Барлык
және де залалсыздандыратын дәрілер мен реагенттердің жетіс.пеушілігі
байкалады.
Сапалы тасымал сумей Атырау облысының 10,5 % көптеген іркілістер аркылы
камтамасыз етеді. Осының салдарынан жедел жұкпалы іш аурулары-мен,
гепотитпен жергілікті халыктың сыркаттану деңгейі жоғары болып отыр.
Каспий теңіз денгейінен қазіргі кезде көтерілуі бірқатар жағымсыз
экологиялык процестерді туындатады. Теңіз жағалауыныц Солтүстік-Шығыс
аудандарында мұнай өндірудің дамуы, Теціз Прорва және баска да кен
орындарының игерілуі мүнай тасымалдау кезінде.
Көмір сутегімен, мүнай өндеу индустриясының өндіріс каддыктарымен ластану
каупін туындатады, сондай-ак жағага жакын жерлерде түрлі жобаларды жүзеге
асыру кезінде ауыр металдармен (цинкпен, мыспен, корғасынмен және т.б)
ластану пайда болып, теңіз флорасы мен фаунасының улану каупін күшейтеді.
Жағалаудакы аймақтардың, мүнай-газ өндіру объектілері мен ауыл шаруашылығы
кешендері орналаскан учаскелердін су астында калуы, теңіз суларының
карқынды ластануы, теніз экожуйесінің орныктылығының төмендеуі көрініс
беруде. Жагдай күзгі-көктемгі кезенде ушыға түседі.
Батыс Қазакстан облысы. Экологиялык проблемалар. Су ресурстарьк Облыстағы
негізгі су көздері Орал, Шаған, Деркөл, Елек өзендері болып табылады. Облыс
аумағындағы Орал өзенінің жағдайы Селебі (Челябинск), Орынбор, Ақтөбе
облыстары аумағынан келетін ластагыш калдыктардын, сондай-ак коммуналдык
және ауыл шаруашылығы калдыктарының көптеп тасталуынан ушыға түседі.
Бес жыл ішінде орташа су түтыну 709,1 млн текше метр, суды кайыру -15,08
млн текше метр, айналымдагы су - 7,2 млн текше метр.
Ауа бассейні. Облыста 200-ден астам бірлестік пен кәсіпорып бар, олардың
қызметі ауа ортасына жай-күйіне елеулі эсер етпей коймайды. Соңғы бес жылда
тұрақты ластану көздерінен шығатын зиянды заттардың жалпы көлемі 21,6 мың
тоннаны қүрап, оның ішінде қатты түрлері 3,1 мың тонна, сұйық және газ
туріндегісі 18,5 мың тонна болды. Шығарылатьш зиянды заттардың негізгі
автокөліктері тиесілі, бұл өнеркәсіп орындарыныц тоқтап түруына немесе
толык куатында жұмыс істемеуіне байланысты. Ластанудың жылжымалы көздері
атмосфераға шығаратын зиянды заттардыц көлемі 1996 жылдан 2000 жылдар
аралығында орташа есеппен 45,3 мың тонна болы. Ауа бассейініне зиянды
қалдыктардың жайылу көлемінің үлғаюы Қарашығанак газ конденсат өндіру
орнында көмірсутегі шикізатын өндірудің артуымен байланысты.
Өндіріс пен түтыну қалдыктары. Облыстың аумапьниа соцғы он жыл ішінде әр
жылда аздаған ауытқулармен 570-680 мын текше метр денгейінде түрақтанады.
Пайда болған қаддыктардың шамамен 200 мың текше метрдейі іске жаратылады,
0,01 мынтекшеметрдейізалалсыздандырьшып, негізгібөлігі көміледі. Қаладағы
калдыктарды төгетін жерлер соңғы 5 жылда шамамен 0,9 мың гектар жер болды.
Облыста пайдаланудаи шыккан лгоминесцентті, сынапты және қүрамында сынап
бар лампалар мен қүрылғыларды сонынан демеркуризациялау мақсатымен
орталыктандырылган жинау және сақтау пункті ашылды. Түрлі себептермен бүрын
жиналған калдықтарды: кағаз калдыктарьш (140 т)., әйнек сынығын (83 т).,
тозған шиналарды (94 т) калдык майлар (75 т) жою мәселесі шешімін таппай
отыр.
Облыс аумағында стихиялы түрде пайда болған үйінділер (100 жерде) 146
гектар жерді алып, осындағы қалдык 84 мын текше метр көлемінде
кордаланғандықтан санитарлык-эпидемиологиялық, ахуалдың жаксаруына ықпал
етпей отыр. Осының нәтижесінде облыста инфекциялык аурулар: гепатиттің,
дизентерияныц және т.б үшығуы үдайы байкалуда.
Облыстағы орман ресурстары Орал және Елек өзендері жағалауындағы тогайлар,
Бөкей ордасы ауданындағы КҮм жолдары арасындагы жыңғылдар, ыктасьш ретінде
отыргызылған ағаштар болып табылады. Мемлекетгік орман қорының жалпы көлемі
206,1 мьщ гектарды қүрайды, онып ішінде ормап жапкан жерлер 94,1 мың гектар
аумақты алып жатыр. Көшеттік материалды өсіру үшін облыс орман
шаруашылыктарында көлемі 483,3 гектар 6 питомник бар, оның ішінде 333,3
гектары суармалы.
Мангыстау облысы. Экологиялык проблемалар. Ауа бассейні. Ілеспе МҮнай
газдарын, табиғи газдарды алауларда, мүнай кыздыру пештеріне,
қазандыктарда, көмір сутегілерді бөліп шығаратын жабдыктарда жакканда
ластанады. Қоймалардағы және күятын жерлердегі мүнайдын эр тоннасынан жыл
сайын 95 кг. үшпа газ буланады. Қаламқас, Арман мүнай кендерінде ілеспе
мүнай газдарын толык жою мәселесі шешілген жок. Мүнай-газ кеше-нінін
кәсіпорындары әсіресе Жаңа өзен каласынын атмосфералык ауасына үлкен зиян
келтіруде. Газ өндіру мен өндеу жөніндегі баскарма объектілеріндегі газдың
апаттық жайылулар токтамай келеді. Мүмай-газ кешенінін кәсіпорындары ауаға:
күйе, күкірт, азот қышқылдарын көміртегі диоксидің (газды алауда,
қазандықтарда, казомотокомпессорларды жакканда бөлінетш өнім) көптеп
шыгарады. КазГПЗ кызметі қосылмаг-аи объектілерде ілеспе газды жою ете
ауыр. Ілеспе газдың біраз бөлігі жеке мүддеге пайдаланылады: мүнайды
қыздыру пешіне, ал "Арман" БК мен "Казахтуркмунай" БК -да электр энергиясын
өндіру үшін. Газдын қомакты бөлігі алауларда жағылады.
Жер ресурстары. Облыс аумағы 16,5 млн гектарды қурайды, барлыкжеріңде
барлау және пайдалану скважиналарын бүрғылау жүргізілуде, 4 ірі (Өзен,
Жетібай, Қаламкас, Қаражамбас) және оншакты үсак мүнай кен ормндарында
мұнай-газ өндіріледі. Жана өзен каласында, "Өзенмүнайгаз" ААҚ, Қазак газ
өңдеу заводында газ өндеу журіп жатыр. Елемес, Сазтөбе, Қарақүдык, Дүңға,
Солтұстік бозашы т.б. сиякты мунай-газ кен орындары игерілуде. Бүрғьшау
қондырғыларын сүйреткенде, скважинаны бүрғылағанда, соидай-ак бүрғылау
алаңдарына жүргізілген сансыз жолдардан облыстың 1 млн. гектарындай жерде
өсімдіктер балансы бүзылған. Барлык кен орындарында жер мүнаймен ластанған,
мүнай өнеркәсібі орналасқан жерлер табири өсімдіктер балансынан жоғалған
жерлер болып табылып, олар 508 мың гектар жерді алып жатыр. Барлық жерде
апатга, мүнай конденсат өткізгіші жарылғанда төгілген мүнайды жинайтын және
сактайтын жер камбалары бар. Мүнай скважиналарын жөндеген кезде айтарлыктай
дәрежеде жер ластанады. Жердің айтарлықтай былғанғаны Өзен каласында
байкалғён. Мүнай төгілген жердің, койманың аймағы 89 гектар, Өзен қүятын
жерде сулы мүнайлы "көл" бар. Оның аумағы 2133 гектар.
Құрамында уран бар және сирек рудалы Қошкар атада кебудің қаупі бар.
Су ресурстары. Кен орындарында су өткізгіштердің жарылуына байланысты,
өзендердің төменгі сағаларында жабдықтардык акау болуынан ілеспе сулар мен
жер кыртысы сулары жер бедерлеріме жайылады. Қаламкас және Қаражамбас мүнай
кендері Каспий тенізінін жағалык аймағында орналасқан.
Су баскан "Каратұрын", "Комсомольская" алавдарында орналасқан және уақытша
консервацияланған 14 мүиай барлау скважиналары Каспий теңізіне ец көбірек
кауіп төндіруде. Сол скважиналардың басталуы теңіз суларында орналаскан
және коррозиялык әсерге үшырап отыр.
Жетібай, Өзен және Қаламқас мүнай мен газ кен орындарында дер кезінде шара
.колданбағандықтан жер кыртысы суларыиың тығындары бүзып шығуынан жердің
радшщиясымен ластануы болды. Мүнай-газ кешенінің негізгі радиоактивті емес
калдыктары: мүнай қалдығы, мазутталған топырак, асфальтты смолалы парафинді
Үйінділер, жабдыктарды тазалау калдыктары, майлы шүберектер, изоляция
материалдары активтендірілген көмір, абсорбенттер, пайдаланудан шыққан
сынабы бар лампалар, металл сыныктары және т.б. болып табылады. Мүнай газ
кешеніндегі негізгі проблемалар: өндіру техникасының жетілдірілмегендігі,
олардың сол кендерді игере басталғанкан жаңартылмағандығы, мазутты
топыракты өнеркәсіптік жолмен кайта өңдемеу болып табылады.
1999 жылы табиғи су көздерінен су алу мен саркынды суларды ағызу
көрсеткішінің төмен болуы ірі кәсіпорындардың тоқтап түруына байланысты
("АКПО" АК, "Химкомплекс" АҚ және т.б.).
Сарқынды сулардың көлемінің жедел артуы Каламкас мүнайгаз, Қаражам-бас,
Жетібай мүнайгаз, Өзен мүнайгаз сиякты мүнай кәсіпшіліктеріндегі мүнайдын,
мүнай аралас ілеспе сулардын апаттык (авариялык) түрде ағып шығуына
байланысты.
КҮРЫК, Бейнеу, Форт — Шевченко және мүнайшы поселкесі сияқты ірі елді
мекендерде де тазартылмаған саркынды судын жайылуы көрініс беруде. БҮЛ елді
мекендердегі су тазарткыш қүрылғылардың бәрі үзак пайдаланған-дықтан, кайта
жөндеуге каржы жоқтығынан әрі карай падалануға толык жарамсыз болып отыр.
Қүрық поселкесі Форт-Шевченко каласындағы су тазарткыш қүрылғылар Каспий
тенізінің санитарлык-корғау аймағында (жаға-лаудан 400-450 метр жерде)
орналаскан. Мүвдай объектілердің жағаға тым жақын орналасуы тазартылмаған
саркыііды сулардың теңіз суына ыкпал ету қаупін туғызады. Казіргі кезде
санитарлык аймақтан кашык жерлерде су тазарту қүрылғыларын салу мәселесі
каржы тагшіылығынан шешімін тапқан жок. Жетібай, Қаламкас, Қаражамбас) және
оншакты үсак мүнай кен ормндарында мұнай-газ өндіріледі. Жана өзен
каласында, "Өзенмүнайгаз" ААҚ, Қазак газ өңдеу заводында газ өндеу журіп
жатыр. Елемес, Сазтөбе, Қарақүдык, Дүңға, Солтұстік бозашы т.б. сиякты
мунай-газ кен орындары игерілуде. Бүрғьшау қондырғыларын сүйреткенде,
скважинаны бүрғылағанда, соидай-ак бүрғылау алаңдарына жүргізілген сансыз
жолдардан облыстың 1 млн. гектарындай жерде өсімдіктер балансы бүзылған.
Барлык кен орындарында жер мүнаймен ластанған, мүнай өнеркәсібі орналасқан
жерлер табири өсімдіктер балансынан жоғалған жерлер болып табылып, олар 508
мың гектар жерді алып жатыр. Барлық жерде апатга, мүнай конденсат өткізгіші
жарылғанда төгілген мүнайды жинайтын және сактайтын жер камбалары бар.
Мүнай скважиналарын жөндеген кезде айтарлыктай дәрежеде жер ластанады.
Жердің айтарлықтай былғанғаны Өзен каласында байкалғён. Мүнай төгілген
жердің, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz